Ransomeware hi software chikhat (Computer Virus ang chi) a ni a, computer, tablet emaw smart phone a kai tawh chuan a chhunga data awm zawng zawng kha a encrypt (password hmanga khawih chet theih lova siam dan chi khat) vek a, kha computer emaw phone emaw kha khawih danglam theih tawh lovin a lock thin a ni. Ransomeware-in khawl a lock tawh unlock-na tur sum emaw a tlukpui a rawn phut bawk thin a ni. Tunhnai mai khan he Ransomeware chi thar ‘Locky Ransomeware’ hi internet-ah rawn darhin khawvel pumpuiah a darh mek zel a ni.
ENGTIN NGE KAN LO 1NVEN ANG ?
Computer Administrator te leh User te kan network leh kan computer te a lo him theih nan a hnuaia kan han tarlan te hi zawm hram tur a ni.
1. Date pawimawh zawng zawng External Hard drive-ah emaw hmun dangah regular taka back-up tur.
2. Windows update install vek tur a ni.
3. Computer-ah Anti-virus dah vek tur a ni.
4. Tu hnen atanga rawn kal nge tih hriat loh email (SPAM) reng reng hawn loh tur. Email a link rawn kal kha a genuine ngei niin lang mahse, click mai lovin web browser hmangin a website kha direct-a luh tur a ni.
5. Remote Desktop Connection - disable tur.
6. Computer zawng zawng-ah Firewall ‘ON’ ang che.
7. Pendrive leh External Hard Drive hman chungchangah fimkhur hle rawh. Pendrive leh External Hard Drive te hi VIRUS leh a kaihhnawih inkai chhawnna awlsam ber a ni tih hria ang che.
8. Mimal emaw pawl emaw he Ransomeware-in a tih buai kan awm a nih chuan an sum phut hi pe lo turin kan in ngenin kan inhriattir a ni e. An thil phut tih hlawhtlin avanga an file hmu let an awm tih hriat a la ni lo.
WRITTEN BY MINA ZOLIANI, MIS, IPRO
Post a Comment