International News & Politics:
UKRAINE-AH MI 137 THIIN REFUGEES 100,000 AN AWM MEK : TUN KARAH UKRAINE A TLAWM AN RING : KHAWVEL ECONOMY A NGHAWNG MEK

Nimin Feb. 24 zingah Russia khawpui Moscow a mi tam ber la mut thup laiin, an President Vladimir Putin-an Russian sipai 109,000 te chu Ukraine do turin " Special Military Operation" titurin thupek a chhuah a. Ukraine khawpui Kiev (Kyiv) a cheng mipui maktaduai 2.9 te lahin mumangah leh a tak ngeiin, thophang takin bomb puak ri tuar tuar leh indo thlawhna riin a kaiharh zo va, mipui an buai phili hle. Ralkhel dar an vaw ri ruah2 zui a ni. Chu indona chuan kar 1 chhung lekin, Ukraine ram tuk tlawm turah an ngai.

Nimin nilengin Russia chuan Ukraine ram hi tuipui, khawmual leh boruak atangin chhim leh hmar leh chhak lam atangin indo thlawhna 100 chuang hmangin Ukraine Air Defense hmun pawimawh zual chhut chhiat phawt tumin an bei zui a ni. Belurus ram atangin leh Luhansk, Donetsk, Kherson, Dnieper River-Odessa port leh Mariupol leh Crimea atangin lei lamah tanks nen Russia sipaite hian Ukraine an rawn bei ta a ni.

Ukraine khawpui Kiev chu hual beh tlat a, tuna Ukraine ram hruaitu West ram awn tlattute leh NATO-EU zawm duhtute President Volodomy Zelenskiy leh a thuihruaite man khawma sorkar paithlak chu an tum a ni. Ukraine President Zelenskiy chuan, " Russia chuan bitum pakhatnaah min neiin, ka chhungte chu an bitum 2na a ni a, midang sipaihotute leh ram hruaitu lawk dangte pawh man an tum a ni", a ti.

Ukraine President Volodomy Zelenskiy chuan, nimina Russia-in an beihna vangin Ukrainian 137 thi leh hliam 364 awm tawhin, mi 100,000 te chuan an in leh lo chu hmun him lamah tlanchhiat sanin, Ukraine ram thenawm Poland, Romania, Hungaria, Lithunia leh Maldova-ah refugee an awm tawh, a ti. Ukraine sipaite chuan anmahni beitu Russian sipai 50 thata insawiin, indo thlawhna 5 leh Helicopter raltuthei Mi8 Copters 6, KA-52 Allegator attackers 4 te Gostomel Air Base-ah an kapthla a, tanks 15 an tihchhiat sakin, Russian sipai leh Donbas region-a hel thenkhat, Russia thlawpte an man nual. Russian sipai transport thlawhna AN-26 chu Vonorezh region-ah kapthlain an insawi a, crew 6 leh sipai 38 an chuang. Russia chuan kahthlak ni lovin, pilot tihsual (error) palh vanga khawl chianloh (techical problem) vanga tla a ni, a ti thung. Tanks thenkhat T-70, T-70 leh T-90 sawm panga chuang chu US siam Javelin anti-tank missile hmangin an kapchhia a, a vaiin armored vehicles/combat vehicles 130 an tihchhiatsak a, 74th Brigade of Motorcycle Rifles mi 20-50 vel sipai an man sak bawk niin Ukraine Defense Ministry chuan a sawi.

Russia Defense Ministry chuan niminah ringawt Ukraine military hmun pawimawh 74 leh thlawhna tum hmun 11 leh radar hmunpui 18, Kiev khawpuia anti-aircraft batteries te an chhut chhiatsak niin an sawi a, hei hi Moscow a chanchinbu RIA Novosto chanchinbu pawhin a ziak.

Sky News (UK) chuan Kiev khawpui beitu Russian thlawhna kahthlak atanga parachute hmanga pilot zuangthla video a tarlang a ni. Kiev khawpui hi Russia sipaite chuan hualbeh tlat a, sorkar paih a, Moscow mi duhzawng roreltu dah an tum a ni. Mahse, tuna Ukraine ram hruaitute chuan chuti maia tlawm an tum bik lo a ni. Engtia rei nge an tan theih ang tih erawh a chiang lo.

President Zelenskiy chuan, Ukraine sipai leh civilian thite chu "Pasal tha, ram tana nun hlantu ( martar) " tiin a chhuangin a fak hle a, hriatreng an ni ang a, theihnghil an ni ngai lovang tiin, thil sualtitute chu kan ngaidam dawn lova, kan hrereng dawn a ni, a ti. Ukrainian mipui kum 18-60 inkar te chu Ukraine ram chhuahsan lova, ram chhan tura sipai tang vek turin a ngenin, a sawm zui a ni.

Ukraine Defense Ministry chuan sipai lak runpui ni 90 chhung a kalpui ang a, Ukraine ram leh hnam chhan nana chengrang kauva raldo duh apuangte chu ralthuam pek tumin hma a la chho mup mup mek a ni.

President Zelenskiy awmna hi US chuan a ngaihven hle a, Kiev khawpuiah ni lo, Lyiv khawpui, Poland atanga 10km ah awm se an duh a, mahse, fiamthu thawh thiam ( comedian) thin President Zelenskiy hian dawihzep taka bibo emaw, a ram mipui thlabar manganga an awm laia bihruk san a tumlo a ni. Mipuite chu an tan theihtawp chhuah a tum thu leh, "Ka ram mipuite chu in hnenah ka awm reng ang, dawtthu leng vel a tam hle a, Kiev-ah ka la awm reng a ni. Russia target No. 1 ka ni a, a dawtah ka chhungte an ni a, Ukraine sorkar paih a tihchhiat vek an tum a ni. Russia chuan military hmun chauh kan bei an ti a, dawt niin civil mite chenna te an bei a. Khawpui thlamuang tak chu an bei a ni, " tiin video hmangin thuchah a tichhuak a ni. Russian sipaite hian Odessa region-a Ukraine Border Guards hote chu an that vek tih a ni.

World Heavyweight Boxing Champion lo ni tawhte unau, Vitali Klitschko (50) leh a unaupa Wladimir Klitschko (45) te pawhin, an ram leh hnam chhan nan silai chuhin raldo tura an inpeih thu an sawi tawh a. Vitali Klitschko chu Kiev khawpui Mayor a nilai a ni, " Ka mipuite leh ram chhan nan sipaiah tan a, ral beih a ngai a, duhthlan tur kan nei lo" tiin, Boxer ni thin mahse, Russia sipaite hmachhawn turin an inbuatsaih a ni.

CHERNOBYL NUCLEAR PLANT AN LAKSAK TA

Russia sipaite chu nimin chawhnu dar 3pm vel khan a siruk laiin, Soviet Union hun laia Ukraine rama nuclear power plant lian tak, "Chernobyl Nuclear Plant" chu thunun vat tumin an rawn bei a, hetah hian Ukraine sipaite pawh an lo tang viau nain, a tlawmah tang zawkin tunah hian Chernobyl Power Plant chu Russia sipaite kutah a awm a, Ukraine sipai vengtute pawh tingmit nghalin, hrenbeh an ni. Russia chuan T-80 leh T-90 tanks nen a veng nghal a, US chuan Chernobyl Nuclear Power Plant vengtute chhuah vat turin a phut.

Engvangin nge Chernobyl Nuclear Power Plant hi thunun an duh a hriat lohva. Media thenkhat chuan Russia-in NATO leh West ramte chu Ukraine a runnaah inrawlh lo tura a duh vang leh Nuclear ralthuam hmanga a vauna thiltih a niin an ring.

Lt. Gen. Ben Hodges, US Army hlui, Commander for Europe thin chuan, hetianga Chernobyl lak vat hi Russia tan thil pawimawh lutuk tak mai niin, hmar lam atanga Kiev khawpui lakna tura tanhmun pawimawh tak a ni, a ti. Belarus ram atanga 10km leka hla, Kiev khawpui atanga 80km a hla awm a ni.

Chernobyl Nuclear Power Plant hi Cold War laiin Soviet Union siam a ni a, he Chernobyl Exclusive Zone an tih hian 2600 sqkm a zau a luah a, a hmun a zawl zau tha em em a ni. April 26, 1986 khan Reactor No. 4 Power Plant atangin nuclear zungzam ( radiation) a put ru palh a, Soviet Union hruaituten khawvel hriatah an puangzar duh miah lova, Kiev khawpuia mihring maktaduai 2.7 chuangte pawh hrilh an ni lo. Mahse, chu radio active zung hlauhawm tak mai chu Sweden ramah an lo hmu ( detect) hlauh mai si, Soviet Union chuan thil awm dan a puangpar lo thei ta lo a nih kha. He thil hian EU ramte a tithinrim hle nghe nghe. Kum 2017 khan a radiation tibo turin, a chhung chu Robot hmangin siam that a ni a, he Chernobyl Nucear Power Plant hi kum 2064 thleng hman theih tura fuel storage atana hman theih tura siam a ni.

Chernobyl hmun hi indo hma zawng khan khualzin hoten an tlawh luih luih thin a, tunah khualzin mite tan khar a ni a, hetianga Russia sipaiten thunun tuma an rawn bitum chat vangin, Ukraine pawhin a humzo ta lo niin alang.

British Military Intelligence (MI6) hotupa Richard Moore chuan President Putin-an Ukraine a run hi thil thleng thut ni lovin, hun rei tawh tak atanga ruahman lawk ( long planed, unprovoked, cruel aggression, false flag attack) thiltih a ni a, Ukraine hruaitute kahhlum a, hruaitu senior dang leh sr.official te thah chu an tum a ni, a ti.

BIDEN-AN RUSSIA HREMNA NA TAK A PUANG

Nimin zing vartiana Russia-in Ukraine a run chungchangah US President Joe Biden chuan White House ah a khawnbawl upa hote ko khawmin White House a East Room-Situation Room an tih atangin khawvel hriatah thupuan thar a rawn nei leh a, President Biden hian media hmachhawn a tum hi sawn hlek hlekin, Russia-in Ukraine a run/ beih atanga darkar 12 hnuah thupuan a nei chauh niin US media-ten an ziak.

President Biden chuan Ukraine runna ( invasion) chu President Vladimir Putin-a tihchhuah liau liau anga sawiin, Russia rama Bank lian ber ber 2 te hrekna tur sawiin, Russia chuan US dollars, Euros leh Pounds hmanga khawvela sumdawnna chi reng reng a neih ve an phal loh thute sawiin,

" Vladimir Putin chuan inremna aiin he indona hi a thlang zawk a, he indona hi Putina indona ( Putin's war) a ni. Ruahman lawksa diam ( premediated attack) thiltih niin, hetianga midang ngaihtuah leklova pawngtalna leh kawhmawh bawlna ( aggression) thil hi a diklovin a tha lo hle. Putin nena inbiak tumna pawh ka nei ta lo ve. Putin-a hi kawhmawh bawltu a ni. America chu zalenna turin a ding a, buluk leh atthlak taka chetna ( bullies) chu a do tlat a ni. Putin-a khawsak dan leh chet hmang hi Ukraine ram piah lam thlengin a nih kan ring a. A nihna takah chuan Soviet Union dinthar leh a duh a ni. Kremlin chuan Ukraine-ah Russia kaihbu tur sorkar din a duh a ni", tiin Global Financial System chu Russia ram hman an phalsak dawnlo a ni.

US Defense Secy Lloyd Austin leh Army Gen. Mike Milley, Chairman of Joint Chiefs of Staff te chuan Commander - in - Chief President Biden thupek thar angin, Eastern Europe-a NATO member ram venghim turin armored combat team sipai 7,000 tirhluhna tur order an tichhuak nghal a ni.

President Biden chuan US-a oil & gas company liante chu hun harsatna karah hlawkna leh remchanna lo la turin a chah nghal a. Chutih rualin Cyber-attack awm thei laka inveng turin a hrilh bawk. Tuialhthei ( oil) khamlo leh intodelhlo ram China, India, South Korea, Japan leh United Kingdom ramten harsatna an tawh phah ang a, EU ram 26 te pawhin natural gas/energy chu 40% zet Russia atangin an chawlut a ni.

Economic hmanga inhrekna leh inhremna hi thil na mailo tak niin, a hremtu leh tuartu khan an tuar dun ve ve a ngai a. Silchar-Mizoram inkar buai hlek a Silchar Vaihovin Mizoram kan rep char dawn tia Mizo mipui mamawh an danchah chuan, an mi leh sa sumdawngmite leh an economy pawhin a tuar ve tho thin a nih hi.

Russia chu khawvela oil leh energy/ gas thawnchhuak tam ram 4na a ni a, Russia atanga oil & gas hralh/ lei phal a nih loh chuan Saudi Arabia leh United Arab Emirates (UAE) lamin Russia ai an awh a ngaih hmel a, mahse, OPEC ( Organization of and Petroluem Export Countries) te thutlukna a ngai dawn a, OPEC-ah chuan Russia chu member a ni.

Mahse, Ukraine ramin Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication (SWIFT) atanga Russia pet chhuah an phut chu an tidawn rihlo. Ukraine hian Russia chu VISA leh MasterCard hmang thei lova siam an duh a ni. West ramten Russia an hrekna leh hremna avangin Russia Stock Exchange rate a tlahniam nasain, 9% a hloh tawh a, an pawisa Ruble chu US$ lakah a hlulo chho hle. Russia sumdawnna thil a nghawng hle ang a, Russian Banking System chuan US market leh finacial thilah engmah a tithei dawnlo a ni. Russia hian International Bank a dahkham US$ tluklehdingawn 640 hu vel neiin an sawi.

Brian O'Toole, Office of the Foreign Assets (US) US Treasury Sr. Adviser hlui chuan, kum 1979 a Soviet Union-in Afghanistan a run pawh khan Russia hremna chuan an ram economy a nghawng hle a, mahse, a ngawng dan hi kum 1 hnuah chauh a lo lang tan a ni, a ti. Chuti anih chuan tuna Russia hremna hi an tuar mailo thei bawk. SWIFT atanga Russia thehchhuah daih chu G-7 hruaitute chuan an remti rihlova, mahse, tuna hremna pawh hian a tibuai hle turah an ngai.

President Biden-an Russia Bank lian pahnih, sipai ta "Promsvazbank" leh Russia Central Bank hremna a rawn puanah hian sipaite Bank-ah ringawt US $ tluklehdingawn 86 vel khawih chet theih loh a ni ang. Mahse, Russia sorkar chuan Central Bank kaltlangin an ram Bank harsatna tawkte chu tanpui a tum tih a puang. US hrem zingah VTB leh Sberbank liante an tel a ni.

International Monetery Fund (IMF) hotu Kristalina Georggieva chuan, Russia-in Ukraine run vangin khawvel sum chet vel dan ( global economy system) a nghawng hle dawn a, mahse, Putin-a chuan a pawiti miah lo a ni, tiin Ukraine run chu a dem hle. Australia, New Zealand leh Japan te pawhin Russia hrem turin West ramte thutlukna an thlawp a ni.

Japanese PM Fumio Kishide chuan, G-7 ramte thutlukna angin an rama Russia thilneih ( assets) a hreng ( freeze) ang, a ti. Australian PM Scott Morrison pawhin Russian officials, Ukraine run pawmpuitu mi 341 te visa pekloh leh Russia a thil thawnluh loh leh military thil kaihhnawihte tihtawp te, Belarus rama Russia thawhpui tute hrem an ni ang, a ti. New Zealand PM Jacinda Arderni pawhin an rama Russian official zin a khap a, thil thawn luh leh lakluh khap a ni ang, a ti.

NATO member Latvia leh Lithuania ramte chuan an rama Russian TV Channel an pekte an titawp vek a, Czech Republic pawhin Russian ho tan visa a pe duhlo. Ukraine run duhlohna hi khawvel khawpui hrang2 New York, London, Tokyo, Moscow, St Peterbege, Lisbon, Beirut, Boston, Denver, Paris, Jerusalem, Madrid Gwneva, Dublin, Prague, ah te chuan Ukraine run duhlohna lantirin mipui an pungkhawm a, Russia khawpui Moscow-ah mi sang chuang leh St Peterberg ah te pawh Putin thiltih duhlohna entirin, Russia ram pumah mi 1,700 man an ni.

Russian Eptu hruaitu Alexei Navalny, Putin a ep pha bera ngaih kum 2 tang tura hrem pawhin, thenawm ram thlamuang taka awm run chhan tur pakgatmah a awmlo, tiin a sawisel a. Tin, khawpui hrang hranga Mayor office-a thawk officials 154 laiin President Putin hnenah Ukraine run an duh lova, sipai hnuh kir thuai an phut thu ziakin an thlen bawk.

Russia-in Ukraine a run vanga West hrekna leh hremna avang hian Wheat, Oil leh Gas man tochho nghal a, Wheat pawh kum 9 chhunga to ber a thleng tawh a, Bent Crude Oil pawh US$105 a kai dawrh a, kum 2014 hnua a to ber hun a thleng a ni. Russia hian nitin oil barrel maktaduai 10 a laichhuak a, chu chu khawvel mamawh 10% vel a ni, EU ram chu natural gas-ah 40% a supply a ni.

GOSTOMEL AIRFIELD AN BEI NASA

AFP News chuan, Russian sipaiten niminah Kiev khawpui thlang lama Gostemel airfield leh Antonov airport chu lak ngei tumin, Belarus ram atangin Paratroopers an tum lut a, inkahna nasa tak a awm a, Helicopter raltuthei leh Jet fighter hmangin an bei, a ti. Russia hian Sukhoi Su-27, Su-27 fighters te an hmang a ni. Belarus sipaite pawh telin sawi a ni a, mahse, Belarus sorkar chuan he puhna hi a pha. Russian Defense Ministry chuan, an thiltum Ukraine Air Defense System chu 74% vel tichhiain an insawi. Pa pakhat, darthlalang keh per vanga lu leh hmai thi hnuang mai, kum 52 mi chuan, "Putin-a kuta inpek ai chuan thi a tha zawk a ni" tiin, Russian sipaite a theih ang anga beihlet a tum tih, AFP palai a hrilh.

Ukraine Armed Forces Chief of Staff Valeriy Zaluzshny chuan, Gostomel airfield chu laklet ngei a ngai, tiin an sipaiten an hual mek nii a sawi. Hetianga Ukraine Air Defense hmunpui deuh lak hmasak a, thunun hi Russia thiltum a ni. Antonov airport bulah Ukraine sipaite chuan, Russian thlawhna kan kapthla a, mi 
14 an thi, an ti.

KHAWNGE REFUGEES AN KAL ANG?

US chuan EU rama awm duhlo, US a raltlan duhte lo dawnsawn ( welcome) a tum a, Israel pawhin Ukraine rama Juda awmte chu a theih ang angin tanpui a tiam. Israeli Foreign Minister Yair Lapid chuan, Russia-in Ukraine a run ringawt chu khawvel dan bawhchhiatna, tiin an demthu a sawi a, chutih rualin chhawmdawlna hnathawh ( humanitarian assistance) titurin Ukraine tanpui an tiam. Ukraine-ah Juda 6000 chuang awmin, Eastern Ukraine-ah 14

China pawhin Ukraine rama Chinese hnathawka awm mi 6000 velte chu Sunday thlengin phur haw turin ruahmanna a siam. India-in engemaw zat Indian a phur haw tawh bawk.

UN High Commissioner for Human Rights Michelle Bachelet chuan, Russia chet dan chu khawvel dan bawhchhiatna a ni, tiin Ukrainian refugee ten Moldova leh Romania an pan a, mahn in leh lo tlanchhiatsan 100,000 an tling, a ti. International Comtt of Red Cross hotu Peter Maurer chuan, Kiev khawpui chu missile-in a deng nasa hle a, Russia chuan human rights a zahlo a ni. Ukraine-ah Aid workers 600 awmin, Eastern Ukraine-ah leh Donetsk-ah 400 awmin, kan indaih lo hle a ni, a ti.

EU RAM AN INLUNGRUAL ZEL ANG EM?

Tun dinhmunah chuan EU ram 26 te chu Russia hrekna leh hremna kawngah an inthurual viau rih a, mahse, EU ramah Russia chuan sumdawnna lianpui pui a lo nei a, hremna vangin " Trade, Energy leh Transports" thilah Bank an hmang ve thei dawn si lova. Europe Financial Market-ah Russia an chet theihloh chuan EU member tam takin an tawrh ve a ngai ngei ang. EU ramah rau rau Central Europe leh Eastern Europe a awm ram ten SWIFT atanga Russia pet chhuah an duh paiin, Germany leh Cyprus ram chuan a tah tawl te tein hmalak nise, an ti thung a ni. Russia President Putin chuan Ukraine a run vanga ram dang lo inrawlh ( interfere) tumtute chu na taka vauvin, "In history-ah pawh inhriata inhmuh ngailoh in hmachhawn ang" a ti a, hei hi nuclear bomb hmanga vaunaah ngaih a ni. US President Biden erawh chuan, Putin-a tawngkam hman a hriatthiam loh thu leh, " Enge a rilruah awm a, a sawi ka hrethiamlo, ngaihdan ka nei lo ve" tiin zawhna a chhang a ni.

Simon Miles, Russian expert @ Duke University chuan, "Putin-a thusawi hmangin nuclear ralthuam hman a sawina a ni", a ti. President Putin hian, nuclear warhead 7500 vel an neih han enchhin a chak deuh niin alang!

Nimina Odessa region-ah NATO member Turkey indo lawng chu beih a ni a, Turkey chuan he thil hi a thutakin NATO member te hnenah zualkovin, NATO Article 4 angin thil awm dan sawiho a rawt. NATO member 30 ten an remtih tlan chuan NATO Article 5 angin, an member ram beihna chu anmahni ram beihnaah ngaiin an beihrawn/sual rawn thei dawn a ni.

UN SECURITY COUNCIL-IN RUSSIA DEMNA A SIAM DAWN EM?

Vawiin Feb. 25, 2022 chawhnu dar 3pm (ET) ah UN Security Council meeting chuan darkar 24 zet an sawiho hnuah, US siam Russia demna Resolution a pawm dawn leh dawnloh vote a la dawn tih Sweden Ambassador chuan a rawn tweet a, engtin ni zel ang maw? Sawi tawh angin UN Security Council chu Russia Ambassador Chairman a nih hun a ni. Russia hi ", veto power" nei ram a ni a, mahse, a hmanglo mai thei. UNSC Resolution pass a nih chuan UN Gen. Assembly ah member 193 ten sawiho lehin, an pawmpui vaih chuan Russia ram chan chu North Korea, Cuba leh Iran ram chan ang lek ni mai thei a ni dawn a ni. Kum 2014 ah Crinea chu Russia-in Ukraine atanga a chhuhsak khan Security Council member 15 zinga 13 in demna thu an pawmpui a, China-in vote thlak lovin a ral bang thung a, mahse, China hi vote thlak loh aiin, tun hnaiah "veto power" hman a ching thar ve ta hle a, an lo veto vaih chuan awmze neilo a ni dawn a ni.

~ CT LALRINAWMA February 25, 2022

Post a Comment

  1. Nice to be visiting your blog again, it has been months for me. Well, this article that I've been waiting for for so long. I need this article to complete my assignment in college, and it has the same topic as your article. Thanks, great share. support Ukraine

    ReplyDelete
  2. You made such an interesting piece to read, giving every subject enlightenment for us to gain knowledge. Thanks for sharing the such information with us to read this... russia news

    ReplyDelete

Powered by Blogger.