Thulakna: Mizo Chanchin by V. Lunghnema. Part I, II

lersia chanchin
LERSIA RALVENBUK
Lersia (Chawngthu-a, 920-970 AD): Lersia lo lal dân hi a mak hle. Lal chî rënga piang a ni lo va, mi rethei tak, a nu leh pate’n an thihsan avânga lal ina awm a ni. Chutih lai chuan an lal Lawnkhara inah an unauvin an awm a. A farnu neihchhun nen chuan lalnu Cherhchawngi rawng an bâwlsak thîn a. Nikhat chu Cherhchawngi a damlo ta a. Ran lu kima an thawi pawhin a tha thei lo va, Cherhchawngi chuan mihringa a thawi ngaiin a inhre tlat mai a. Lersia chu an riah botîr a, a riah bo hlân chuan a û (farnu)-in an thawi ta a. Mahse, a dam zo ta chuang lo va. Lersia ram riak lo haw chuan a farnu an thah thu leh an thil tih dân chu a hre ta a; a lungngai hle mai a. Mahse, a awmna pa chuan, “Mama, i nu thu ka lo awih kher chu a pawi hle mai. I pa Khalzinga (Lersia pa thi tawh) ro, Darbu leh Darthir hi chawi la, Chintinga khaw lamah kal rawh,” a ti a, Lersia chu a kal ta a. Chhim lam ram Chinbawk bialah leh Senzawl-ah chuan Chintinga (lal) inah a awm ta a. 

Hetih laia Chintinga lalram hi Kawlho leh Arakan (Rakheng hote) hnuaiah an awm a. Chintinga a thih tâk hnu chuan Lersia chu a lo lal ta a ni. Chintinga chuan fapa a neih loh avângin a thih hmain Lersia chu lal atan a nemnghet a; chuvângin Lersia hi lal dangte ang lo leh rethei tak atanga lo kal chhuak a nihna chuan, mi retheite a lainatin mite’n an ngaina a, a hmingthang tan ta a ni. Lersia chu a lo ropui ta hle a, 900 AD lai vêla Chawnhmanga a thlangtlâk tâk avângin Mizo lal ropui ber a lo ni ta a. Luahpuia (Khampat) lalramte pawhin lalber (Reng) angin an pawm ta a ni.

Nikhat chu Lersia chu khaw hla tak maiah kalin a khua leh tuite a ah a. Mi rethei tak anga insiamin, a hmaite chu kângthaiin a vaw vual tup a. Thlenna tur rëng rëng a hmu zo ta lo va. Nakinah chuan Liandova te unau parawl inah a thleng ta a. Chu khaw lian taka chuti taka an awm dân, amah ngeiin a enthlâkna leh a ahnaah chuan a duhthu a sàm lo hle a, Liandova te unau chu sial a puichhuah ta a. Hei hi an retheih ém avânga lâwmman atana a pêk a ni a, an lo dinchhuah phah ve ta a ni. Lersia hian mi retheite a khawngaihin a ngaihsak em em a, kalkawng lamte nasa takin siamthat tumin a bei a. Kawlho hnên atangin tuthlawhte a la chhuak a, ‘Kawltu’ an tih phah ta a ni. A ramte chu nasa takin a endik a. A lal hun chhûngin Mizote’n hnam dang nena indo buai vak an nei lo. Mahse, he’ng an lalramte hi Zakheng hote hnêna chhiah pêk fo a tûl avângin an hlim lo hle a. Chumi avâng chuan Lersia khawpui chu chhuahsanin Chinbawk-ah awmhmun an khuar a, chhiah an chawi ta lo va; an lo ropui ta hle mai a. Hetih laia Lersia a lo lal tanna hmun hi Hnuai Khawpui tiin an sawi thîn. Hnuai khawpui atanga an chhuah hnuin Chinbawk hmunah khawpui a din a, chutah chuan nasa féin a ‘Chawng’ a. An ei sêng ta lo va. A sial sate leh vawksate leh ran dang an talhte chu a thu (uih) ta a, chumi vâng chuan ‘Pu Chawngthu’ tiin an ko ta a ni. A lalram khan tûnlaia an tehna chuan Mizo fate awmna zawng zawng a huam avângin mel kil li 40,000 lai a huap a ni. 

Lersia hi bawih atä hruaichhuaktu sùlsutu ber pakhat a nih avângin, tûn thleng hian upate chuan, “Khur chhûng atanga kan chhuah lai chuan Pu Chawngthu-a’n min hruai a ni,” an ti thîn. Lersia farnu hi Mizote chanchinah chuan mihringa an inthawina kan hmuh hmasak ber leh hnuhnung ber a ni âwm e. Lersia khan fapa a nei lo va, a thih hnuah a khuate chu an darh a, hmun tinah an awm ta a, lal dang dang an lo chhuak ta a ni. Lersia farnu mal neihchhun chu Khawldawngi a ni a. Lersia khan a thih dâwna a fanu thuro a chhiahnaah chuan, Zingthlova (Reng) bêl turin a ti a. Khawldawngi chuan a pa thih hnuah Zingthlova (lalber) chu a bêl ta a ni. (A hnuah an innei nghe nghe) Lersia a lo thih tâk hnu chuan Mizo lalram chuan chauh lam a pan ta a. Hei hi a chhan ber ni-a lang chu – thenawm ram Zakheng hote nena an inngeih loh vâng te, khawchhak lama Ava (Kawl) lalramte an lo chak tâk si vâng a ni. Hemi bâkah pawh Shan lal Sookhampa chuan a ram a zauh vak a, chu chuan Mizote chu Kawlhote nen a inngeihtîr phah a. 

Mizote chu Lersia hun lai atangin Kawlte nen insumdàwn tawnna neiin, inngeih takin an awm thîn a ni. 

Post a Comment

Powered by Blogger.