Showing posts with label Mizoram Kohhran. Show all posts

Rev. Dr. Ronald Lalthanliana chanchin kan sawi tur hi a tlangval laia Philadelphia leh New York, USA khawpuia Pathian thu a zir laia a zirpui nula, a hming pum pawh a hriat loh May leh Ruth a zuk hmelhriat a, an chanchin kal zel a ni.

Nula May leh Ruth te hi  kum 1937-a Bible Institute of Pennsylvania, tuna Philadelphia Bible College lo ni taa Tv.Lalthanliana’n  kum khat Diploma Course a zirlai leh a kumleh 1938-a bible Institute of New York (USA)-a Christian Service Medical Course a zir laia America nula pahnih a zu chharchhuahte an ni a.

Lalthanliana pa R. Dala kha Mizorama Kohhran dintirh laia rawngbawltu leh missionary hmasa a ni a. Dr.Frazer ruala Aizawla lo chhuak Mr. Watkin Roberts, Saptlangvala khan Aizawl atanga chhuakin Tuiruang ralah kohhran a din a, chu chu Thado-Kuki Pioneer Mission an ti a. R.Dala chu Saptlangvala thawhpui turin Zoram Presbyterian kohhran atanga missionary tihchhuah hmasa ber niin a rawngbawlna ramah hian Mizoram hmel hmu tawh lovin Tuiruang kamah a boral a.

R.Dala fapte zinga pakhat Lalthanliana hi a pa rawngbawlna hmun Senvawnah kum 1916 khan a piang a, Mizoram hmel hmu lovin a seilian a, a pa hnung zuiin Manipur tlangramah rawng a bawl a, Burma-ah kalin Presbyterian kohhran din a tum a, mahse an lo din tawh avangin Evangelical Free Church of Myanmar a din a, 2005 kum khan khawvel a chhuahsan ta a ni. A dam lai, Rangoona college ka kal lai khan Pastor Lalthanliana hian English Bible, ‘The greatest is love’ tih min pe tak e. Rangoon Mizo chhiatni țhatni-ah pa chan a chang vek zel. 

A tlangval lai, pawl IX a zirlai, kum 1935 khan  Lalthanliana hian Pathian kohna a hmu a,  Pioneer Mission, General Secretary Mr. H.H.Coleman hnenah USA-a Pathian thu zir a duh thu a hrilh a, Coleman chuan “ Passport dil a, lawngin New York-ah lo kal rawh” tiin thirhrui a thawn a. Lalthanliana chu New York panin a kal ta a, Coleman chuan a lo hmuak a, Lalthanliana hi feet 5 leh inches 10 laia sang, pian tha leh ngo tak leh hmel țha tak a ni a, a lo hmuaktu H.H.Coleman pawh hian a lo hai chiang hle a ni awm e. Pa te chenbeh tak , hang chil chel, hnar lian leh var tak turah a lo ngai a ni awm e. A ni Lalthanliana lah hi Kawlkhau pa an sawi ang mai, hmel tha tak, ngo tak leh sar veng vawng, hmel zahawm tak pu a lo ni si a!

Tichuan, Coleman chuan Lalthanliana chu an kohhran  hmunpui Bible Institute of Pennsylvania, Philadelphia-ah chuan Pathian thu  zir turin a dah ta a ni. Hei hi 1935 kum tawp lam a ni.

Bible zirnaah chian Lalthanliana leh May an intawng ta. May chuan Lalthanliana nen inneiha India rama Mizo mo nih ve a huam thu a hrilh thin a. Lalthanliana chuan Mizo hnam la mawlziate a hrilh thin a, thingtlangah phei chuan daikal hun te a la ni a, hmechhia pheikhawk bun pawh an la awm loh thute a hrilh a. Chung chuan May rilru chu a thlaktir chuang lo va, pheikawk bun lova ke lawnga kalte a zir thin a.

An pahnih chungchanga thutawp siamtu chu an Mission Secretary Coleman a ni ta. Lalthanliana chhungte hi a nu hova rethei taka khawsa, Mission-in a buaipui, in leh lo pawh nei lo an ni a. Ani May hi a han tel ve chuan an chhungkaw tan mai ni lovin Mission tan pawh buaipuiawm a nih theih zawk  dan te a ruh lang rawtin Coleman chuan May chu a hrilh ta a ni.

Kum 1936 tir lamah chuan Bible School chu a lut a, kum khat zir Theological Diploma Certificate a zir zo va, a kumleh kum 1937-ah chuan New York- bible college-ah kum khat zir Missionary Medical Course a zir leh a. Kum 1940 tir lamah a haw ta a, tluang takin an kohhran hmunpui leh a chhungte chenna Churachandpur, Manipur a thleng ta a, kohhranah rawng a bawl țan ta a, kum 1940 December thlaah Tripura Mizo nula hmelțha Rongnengi nen an innei a.

Pastor Lalthanliana leh May te pahnih inkara hmangaihna kha hmangaihna mawi leh duhawm a ni a, kawppui an neih ve ve hnuah pawh chuai lovin a la par vul zel a. Kohhran atanga a hlawh tlemte chuan ei leh bar lam leh an fate enkawl nan  Pastor Lalthanliana harsatzia hriatpuiin tuipuiral atangin May hian rawngbawlnaa ngaiin kum rei tak chhung America pawisa a rawn thawn thin a ni.

Pastor Lalthanliana tlangval laia America rama bible a zirlai khan America nula dang hmelhriat a nei bawk a, a hming chu Ruth  a ni a. Mak tak maiin kum 40 chuang zet ral hnu kum 1980 hnu lam daih tawhah he hmeichhia leh Pastor Lalthanliana chhungte hi an inchharchhuak leh tlat mai. An inchharchhuah dan chu hetiang hi a ni.

Pastor Lalthianliana fapa naupang ber dawttu hi kum 1957 khan Burma ramah a piang a, a lo puitlin chuan a pa hnungzuiin evangelist hna a thawk ve a. Canada khawpui Ottowa-a an kohhran inkhawmpui a zu chhim ve a, Sap țawng a thiam vak lo va, a haw leh dawnin a passport chungchangah  harsatna a tawk ta a, Custom official te chuan an chhaih buai hle mai a.

Nangmah hretu Canada-ah hian hmelhriat pakhat tal i nei lo maw? an ti a. Hmelhriat pakhat mah a nei si lo va, hming hriat pakhat chu a nei a. A pa Pastor Lalthanliana’n a sawi țhin Ruth tih chiah a hria a, a hming pum pawh a hre lo va. Custom Official-ho chuan an kohhran mi ni ngei tura ngaiin Ottawa khawpuia chutiang hming chu an phek zawn ta a. Tar In, Infirmatory pakhatah chuan Ruth hming pu chu an zawngchhuak ta a. A hming pum chu Mrs. Ruth Peter Hodgin a lo ni a. Telephone chuan an inbe ta a, A sap țawng kha Burma English tih takah Ruth chuan “I sawi hriat mumal engmah ka nei lo va, Lalthanliana fapa i ni tih chu  ka hre ta e” a rawn ta a, an inchharchhuak ta a ni.

Pi Ruth-i’n suangtuahna pawha a beisei phak reng reng loh a țhian hlui Lalthanliana fapa hmel a han hmu chu a lawm em em a, a theih ang anga țanpui a inhuam a, “Ka fapa i ni” a ti a, a passport chungchang a chinfelsak vek hnu chuan an chhungin Canada Ontario-ah a hruai a. Toronto Bible College-ah a luhtir a, Master in Theology a zir zo a, pastor hna thawkin Canada-ah chuan an chhungin an khawsa zui ta a ni.

An thlahtu Mizo missionary hmasa ber Rev.R.Dala atangin an chhung hi Pathian rawngbawltu chhungkua inthlahchhawng an ni a, lang thei lo lamah Pathian khawngaihna hnathawh a lo lang a ni.

R. DALA’N ZOLUTI A TLAWH

Zoluti hunchhung hi kum 1866-1955 kha a ni a. Tuna Cachar District-ah khuan piangin, upa takin Sap ramah a thi a. James Winchester leh Meitei nula inkara piang a ni a. 1871 January ni 23 ațangin 1872 January ni 21 inkar khan Mizoramah sal tangin a awm a ni. 

Zoluti nu hi Meitei a ni a, hming chu Mira a ni. A pa hi Tarapur khuaa piang leh seilian Mera a ni a. An chhungkaw khawsak a harsa ve hle a, khawlaiah chana leh vaimim ilo kanpuah zuarin ei an zawng țhin a. Mira hi fanu mal a ni a, an retheih avangin silhfen țhaa thuamna pawh an nei zo lo chungin, naupang hmelțha tak a lo ni chho va. 

Manipur lal inchuh buainaah Mera chu a thi a, a nu Angobi chuan a fanu Mira chu a țulpui ta a, hun a lo kal zel a, Zoluti nu lo ni ta Mira pawh a lo tleirawl chho va, kanpuah zuarin Silchar leh a chhehvelah chuan an inphurchhuak ve țhin a ni. 

Kum 1857-a India sipai hel vanglai khan tlai khat chu Dupatil lam ațangin sipai silai kap ri an hria a, mite chu hlau leh thlabarin an tlandarh sung sung a, Mira pawh mangang thlabarin a tlanchhe ve zel a, a hah lutuk thidang titihin, James Winchester Inah a tlu lut tawl mai a. A chhiahhlawhte’n an lo bawihsawm a, boruak a ralmuang lo nen, khua a thim tawh bawk si nen, an riahtir ta a. A tuk zingah James Winchester chuan a țhianpa sawmin an va hruai haw a, a nu Angobi hnenah zan lama an riahtir chhan te a hrilh a. A nu Angobi chuan an khaw paho punin Mira chu an lo va zawng beidawng tawh hi a lo ni a. 

Mira chu Sap Inah a riak tih an han hriat chuan, mite’n an lungten a, an kawmserh ta hlawm a. A nu Angobi mangang chuan, puithiamte kovin Sap Ina a riak chu a then thianghlimtir a, chuti chung pawh chuan an țhenawm khawvengte chuan an hmusitin a hmaiah chil an chhak țhuai țhuai țhin a ni. 

Mira mangang leh zak lutuk chu a nu hriat loh hlanin Barak luipuia zuanthlaka intihhlum tumin a chhuak ta a. Kalkawngah chuan a inngaihtuah a, a riahna Sap pa In zawn a thlen chuan a manganzia leh a thil tawn rapthlakzia chu hrilh țhain a hria a, ngam leh ngam lovin a lut ta rawih a. Mira chuan a tan nun hian awmzia a neih tawh loh thu leh, nupuia a neih duh loh chuan luia intihhlum a tum thu a hrilhtlang ta a. James Winchester chuan a lo khawngaih hle a, Sylhet Pastor an pan a, Mira chu Baptisma chantirin a kutah an innei ta a ni.

James Winchester te nupa chuan, 1866 kum August thla-ah fanu an nei a, a hmingah Mary Winchester an sa a, a Meitei hming chu Jatly Kangmeiza a ni awm a, a pianna khua hi Tarapur a ni bawk awm e. 

Sap rama an hruai haw hnuin a pa pa, a pute'n Scotland ram Elgin Academy-ah lehkha an zirtir a, zirlai 500 rual awmna Public School ațangin 1882 khan HWUC (Higher Women's University Certificate) a dawng. Kum 1887-ah Mr. Innes Howie nen an innei a, 1888-ah fapa Frank neiin rei fe hnu-ah hmeichhia pahnih Molly (1897) leh Peggy (1899) a nei leh a. An fapa chu Indopui I-na khan France ramah kalin a pumah bomb-in a per a, thisen chhuak reh theih loh vangin a thi ta a ni. 
 
Kum 1907-ah Sap Upa leh Mizo naupang a hruai Challiana leh Chuautera te khan an zuk hmu a, 1912 kumah a hnu-a Kristian Tlangau Editor hmasa ber lo ni ta 
R. Dala'n a zuk tlawh leh a ni.

MIZO INCHEIIN LONDON KHAWLAI FAN THU

R. Dala hi Khiangte hnam a ni a, a nu leh pa hming sak dan chuan Ralzadala a ni a, Hmartudaia fapa a ni a, 1884 kumah Thangkama khuaah a lo piang a, 1903 kumah Lower Primary a zir zova,1906 kumah Tezpur khua-ah Forestry zir turin Kawlsapin a tir a, a lo chhuah hnu rei vak lo chu țhelret (Rubber) Rahsi-ah a țang.1908 kuma Dr. Frazer Zorama a lo chhuah khan a hna bansanin țawnglettu-ah a \ang a, Daktawr sap chu a kalna apiangah a zui ta zel a ni. 

England rama R. Dala a awm laiin mipui vantlang hmuh atan, “Mi lu la hnamin khawlai an fang dawn” tiin thler tinah hriattirna an tar a. A en tura mipui pungkhawmte chu chhiar sen an ni lo! R. Dala chu Mizopa incheina dik takin ipte a ak a, diar a khim a, a sam pawh a la meh loh avangin pawhchhuah sei tak neiin a zial a, a pawhchhuah chu hnung lamah a uai zuah a. Mizo puan a veng a, tursing vaibel lian zet hi a zu a. Tin, Pi Theli, Pi Daktawri chuan Mizo nula inchei dan dik taka inthuamin empai a phur a, Mizo kawrchei a ha a, Mizo puanchei a bih a, R. Dala chu zuiin an pahnih chauh chuan kawngpui an zawh dun ta a; kawngpui sir tuakah chuan thlirtu mipui an khat țhup a, lirthei zawng zawng an chawlhtir a. R. Dala chu Mizo pa hmelțha ve tawk tak a ni a, a hleitling bawk a, pa pian nalh tak a lo ni vei bawk nen, hmuhnawm an ti hle a ni.

England ram an zin chhung hian, R. Dala hian Pathian thu zirna hun \ha takte a nei remchang thei a, a hun awlah Welsh ram khawpui dang dangte an fan pui bawk a. 

Pu Tlangvala’n Liverpool te, Carnavon thleng a zuk hruai a. Kohhran hrang hrangte’n an biak Ina thuhril turin an sawm sup sup a, Welsh mission rawngbawlna rah duhawm tak lantirtu a ni pah fawm bawk. 

Sap rama a cham chhungin Pathian thu thiam Mrs. Penn Lewis te, Evan Roberts te tlawhin an hnen ațangin Pathian thu kalhmang dik zawkte a rawn pawchhuak a. Zoluti pawh a zuk tlawhchhuak a, Zoluti chuan fa 3 lai a lo nei tawh a; Zorama a awm laia a pawnfen leh puante a lo entir a. “Mizo țawng i la thiam em?” tiin R.Dala chuan a zawt a, Zoluti chuan, “Hriat chu ka la hria, mahse ka țawng zak tawh,” tiin a lo chhang a ni. Zoluti te chhung chuan R. Dala chu London museum te, lalber In te an enpui a, cinema an enpui bawk a, London Biak In lian berah an inkhawmpui bawk a ni. 

R.Dala hi 1911 kum khan Mission Veng Kohhran Upa atan thlan a ni a, pianphunga mi vengva sa deuh a nih bakah lehkha chhiar taima a ni a, Mizo babu lian ber Durtlang lal Suaka lo Kristian ve ta nen an inkawp chho va, rualawhna leh țhahnemngaihna nen kum 1911 khan Kristiante chhiar tur thlakip bu chhuah an rawt a, Dr. Frazer-a lehkhabu chhutna khawl tê tak tê, Hand Press-ah chhut a ni ta a ni. Kum 1911 October thla-ah tuna Kristian Tlangau hi Krista Tlangau hmingin chhuah țan a ni a, kum 1912 tawp dawn thlengin R. Dala chu Editor a ni.

Dr. PETER FRAZER

Pu Daktawra, Dr.Peter Fraser hi MD in Surgery a ni a, Wales ram puma Medical hna a thawh laiin a nupui nen an intawng a, an innei ta a ni. A nupui hi zaithiam, music thiam, hmețha bawk si a ni a. Pu Daktawra chu Liverpool khawpuia damdawi In lian bera hotu a nih laiin, Pathianni Chawhnu inkhawmah missionary pakhatin thu a sawi a, a en reng laiin, ‘Jesus died for Peter Fraser’ tih a sena inziak a hmu ta a! "Isua hi Fraser aia a thih tak zet chuan Frazer hi Isua tan a thi ang" a ti ta a ni. A hnathawh lian tawk tak chu a bansan ta a, 1908-ah  Calcutta-a Viceroy awm lai khan Kumpinu sorkarin Viceroy Doctor  atan an sawm a, chu hna ropui tak chu hnawlin Mizoramah a lo kal ta a ni. 

Changzawla awm Zoluta chu lo vahnaah a kephah chung lamah mau ro mawih lam tawhin a chhun a, mau them a kephah chhungah a tang a. Zofate tan chuan khei chi rual a ni lo, a hnai hun an nghak ngawt mai a ni. 
Dr. Frazer bial fang a thleng hlauh mai a. Damlo chu tlangval pahnihin a ke an vuanbet a, mau mawih nawi, a tisa chhunga mite a kherchhuahsak vek a, damdawi a hnawih a, țha takin a dam. Na pawh a ti mang lo niin an sawi a, a hmutute hrilhfak a tling a ni. 

Pu Daktawra zin h^wng hi kawng lakah dam lo na fê a hmu a, Zai thuai loh chuan a thi mai dawn tih a hria a. A hovin an zâwn ta a, a puanpheikhawk hnuai a rap pawp a, a ke hnuai a durh nual niin an sawi. A bangla a thlen chuan varandaa a țhu chu a thlanin a bual nasa mai a, “Ka pu, i hah hle mai maw?” an ti a. Ani chuan "Lal Isua Kalvari tlangah a hah em em," a ti mai a ni. A hla duh ber chu, "Lal hna i thawk ang u," tih kha a ni. 

Pu Daktawra hi vawi khat chu a zin a, a lo haw chu an lo hmuak nasa mai a. Sihphir ațanga Aizawl a lo lut chu Bawngkawnah an lo hmuak a, kawnga lo betu an țhahnem khawp a, Bawngkawn a thlen chuan chawhnu dar 3 a pel a ni. Kawn khatin a hmuaktute chu an lo awmkhawm a, kawn a thlen veleh a țhingțhi a, a țawngțai a, "Lal hna i thawk ang u, Lalpa lo kal thlengin, Lal hna i thawk ang u" tih hla an sa a, thu tlem a sawi a, a tlai luat hlauvin kal an rawt ta mai a, kea kal an ni a, mipuiin an zui dul dul a, Mission venga Bangla an thlen chuan ni a tla suar suar a ni.

Sawrkar Sapte chu pisa liana an Club-ah Tennis inkhel an hahchawlh khawm lai a ni a. Chutia mipui kal ri bûng bûng chu en turin Pu Boman Sap (Pi Zawni pasal) chauh khan a va en a. An club-a a lut chu, “E! He Missionary doctor hi tuma’n kan tluk loh chu a nih hi sawrkar thuneihna kan kohkhawm pawhin hetianga tam an pung ngai lo. Chutiang koh awm lova, mahni thua kalkhawm hetiang anga tam Aizawlah a la awm ngai lo, kan va tluk lo em!" a ti a ni. 

Pu Daktawra khan Mizo naupangte tihpuitlin a tum hle a, ‘Mizo tlangval 100 a châwm’ an ti țhin a, Zirtirtu Sena chuan, “Za zawng kan ni lo deuh, tlangval puanthuah khai 93 kan ni a, kei hi a naupang ber ka ni a, a chawm zawng zawng chu 104 an ni,” a ti. 

Pu Daktawra hi Mizoramah kum li tling lo deuh a awm hman a, hemi chhung hian dam lo singnga (50,000) aia tam a buaipui hman. Eng tik hunah pawh dam lo an awma an koh chuan a hnial ngai lo.

Damlo a lo enkawl dan leh a lo dawnsawn dan avangin mipui a hip nghal hle a, damdawi chu sawrkar damdawi Ina mi aiin an ngaisang a ni. Damlo en te a taima em em a, kohna lam apiangah a kal nghal zel a. Pathian tan țhahnem a ngai em em a, khenbeh lem te a sem a, a theih ang tawkin a sawi bawk a. Mizote khan damdawi lakna tur saidawium te nei țhin hek lo, mauthei hi a siam țeuh a, chutah chuan Pathian thuchâng khawlchhut a bel a, khenbeh lem leh thuchang a ni ber. Chung lehkha bel chuanna mauthei chu damdawi latute lo pek nan a hmang țhin a ni. 

Manipur chhim Senvawn vel Kohhran dinnaa bul țantu chu Pu Daktawra hi a ni a, a ruala rawn chhuak ve Sap tlangvala an tih mai Watkin Robert kha Crusader Ruben Torre thusawi ațanga piangthar a ni a,Welsh ram harhna khan a nuai leh ta a, ramthim vei Pu Daktawra hi a rawn zui ta a ni. Senvawn vela awm tlangval Lungpauva leh Thangpaia leh Zangena te chuan, “Senvawn leh a chheh velah Pathian thu tuma’n an la sawi ri lo," tih Dr. Fraser an hrilh velah ani chuan Sap Tlangvala a tir ta nghal a ni. Chawngzawl khua zirtirtu Hrânga chu hruaitu-ah a ruat nghal a, Senvawn-ah Chanchin |ha hril turin an lut ta a ni. Senvawn lal ngenna angin a tlangval chawm lai Savawma, Thangchhingpuia leh Vanzika te țhian pathum an inpe a, Zoram tirhkoh hmasa ber an lo ni ta a ni.

MIZO MISSIONARY HMASA R.DALA CHANCHIN TAWI

Mizo zinga missionary hmasa R.Dala kha Chiauva fa 7 zinga 5-na niin 1884 kum khan Thangkama khua Sihfa-ah a piang a, a pa Chiauva hi a vanglai chuan Hmartudaia tih hiala mi huaisen a nih chawiin a hmingah Ralzadala tiin an sa a,a naupan laiin Aizawl sipai bel nawta inhlawhfa-in Zosapte hnenah lehkha a zir a, 1903kumah Lower Primary a pass a, 1904 kumah Upper Primary a zo leh a.

Sorkara  portdar (tangka chhiar ) hna a thawk ţan a,1906 kumah Bawrhsap  HWG Cole chuan Tezpur-ah Forestry hna zir turin a tir a, a zir zawhin Ţhelret Rahsi-ah a ţang nghal a,hemi kum hian Pathianah harhna changin a piangthar a, “Gethsmena thlan sa kha” tih hla pawh a phuah nghe nghe a ni.  Sorkar hna aia Pathian rawngbawlhna lam thlang zawkin 1908 kum December thla atangin Dr.Frazer leh Watkin Roberts te ţawnglettu leh Mizo ţawng zirtirtuah a ţang  a,  an rawngbawlnaah a ţanpui bawk thin. R.Dala hi pa hleitling tak,awmkhauh, hmelţha leh vengva tak a ni a, kohhran lamah hmasa ber nihna a ngah hle.

1911 kumah Mizoram Presbyterian kohhran  upa  hmasa ber 3 zinga pakhat ni turin  Mission veng kohhranah upa dang pahnih, Rosema leh Darchhinga te nen nemngheh an ni a, hemi kum vek May ni 5 –ah Lianthangpuii nen an innei a, fapa 2 leh fanu 3 an nei. Kum 1911 October thlaah Saptlangvala, Watkin Roberts nen thawk dunin Kristian chanchinbu hmasa ber “Krista Tlangau” an tichhuak tan a, R.Dala chu Editor hmasa ber a ni a, a hnu-ah “Kriatian Tlangau” tia thlak a ni.

1912-13 chhungin Dr.Frazer dam lo England-a a zuk hruai rualin a inzir pah a, hemi tum hian Mizote’n a pa an that a, sala an man Mary Winchester pawh a zuk hmu nghe nghe a ni. R.Dala chuan Sap ram atanga Aizawl a lo thlen hnu chuan Aizawla awm ai pawhin chanchin tha hrila Manipura kal a chak ta zawk a,Sap tlangvala nen tang dunin thado-Kuki Pioneer Mission an din ta a,Senvawnah hmun an khuar a, chuminhnuah Tinsuangah an insawn leh ta a.

1914 kum December ni 26-ah Thado Kuki Pioneer Presbytery hmasa ber chu Saptlangvala, Watkin Roberts hovin Senvonah an hmang a,hemi ţum hian R.Dala chu Pastor atan nemngheh a ni a,hemi hma hian tumah pastora nemnghah an la awm bawk si loh avangin an zavaiin a rualin an tawngtai a,Pathian hmaah Pastor ni turin an hlan tawp mai a, chuvangin, “A nemnghet tu chu Pathian a ni’ an tih phah hial nghe nghe a ni. Thado Kuki Pioneer magazine siam, kum 1920-22 inkara an tihchhuah, Pu Buanga (Rev.J.H.Lorrain) chilhkhawm, ka nupui pu Pastor Zathanga’n a chhawm ka ti bo, ka dahțhatna ka zawng hmu zo ta lo hi ka va han ui tehreng em!

PASTOR R.DALA KHUALZIN TAWPNA LUNGCHHIAT THLAK TAK CHU!

Tinsuang khuaa an inpui thar chu ni thum chauh an luah hman a Zakradawr Presbytery inkhawmpui hmang turin an chhung zin ta a, a nupui leh a fate  pathum, Lalbiakliani,Lalthanliana leh Lalthuamliana te a hruai a. Inkhawmpui tur palai thahnem tawk takte nen Tuiruang dungah maupum-in an intawlh thla ta dal dal a,hlimtlang takin Maupum chungah chuan mau khuang bengin an zai thut thut a, chhunzan zawma an intawlh thlak hnuah Tubidor khua an thleng ta a. Chu khuaah chuan Kristian unaute an awm avangin an inzapkai a, zan an riak a.Pastor R.Dala te thlen in pa chuan duhsak takin tukthuan chawhmeh atan a sangha rep roh tak chu a chhumsak a, vanduaithlak takin Pastor R.Dala chuan a eisual ta hlauh mai le! A pum a na a, kaw khawhin a tlan ta chhen a, maupum 10 rual lai intawlh thla zingah chuan an ni chu tuipui-suthlah-ah an invuan tang a, a that deuh nghakin an chawl khawmuang a, thiam ang tawk tawka inbawihsawmin tuilumte hian an dep vel thin a, mahse that lam a pan hlei thei ta lo va, 1922 kum Janruary ni 11 chhun dar 12-ah a boral ta mai a! A thihna chhan kha Tuihri (Cholera) an tih hi ni ber awm a ni.

A hnuk a chah fel hnu chuan an inkhawmpuina tur Zakradawr lam panin tap ruai ruai chungin an inlen thlaktir a, tlai ni nemah an  zukthleng a, palai tam zawkte chuan inkhawmpuina tur khua chu an lo thleng hman tawh a.Mipui rualin vaukamah mittui nen hla sachungin  an lo hmuak a, lawm taka inhmuah tumte chu mittui nen an inhmuak ta zawk a! Lalpa rawngbawla fehchhuak,kawnglaka chutia a peihloh san ta thut mai chu a nupui fanaute tan lek phei chuan vanpui khi a lo chim ta emaw tih tur  hial khawpin an mangangin an lung a chhia a,a nupui hrilhai lutuk chu lungchhe takin a tap ruai ruai mai a, an vanduaiin an khawngaihthlak ngei mai!

A thih dawnin amah bawihsawmtu tirhkohte hnenah, “Nangni   naupang mah ula, in Pathian hi a naupang ve lo” tiin a thlamuan a, a nupui fanaute hnenah , “In chanchin tur zawng Pathianin a rel ang” a ti a, a boral ta a ni.

Zakradawr daiah chuan Tirhkoh tlawmngai Tlurhpua chuan Pastor R.Dala ruang chu a paw chhuak a, an thlen in pa Pu Hluna’n ten miah lovin a lo thleng bawk a,tuihri natna tihbaiawm tak avanga thi a nih an rin avangin mite’n an hlau hle a, a zan a zan chuan Pu Hluana kawtah thlan an lai ta chuk chuk a, an vui lian ta mai a!

Chutianga Sap tlangvala nen rawng an bawl duna, ram thim ram thar an sut dawn  lai chuan Pastor Dala chu a boral ta thut mai si a.Zoram mipui an hrilhai hle.A va pawi em an ti vawng vawng mai a,a thih thut thu hian Zoram khawvel a dengchhuak tak meuh meuh va, Mizo thlaphuah thiam  hmingthang Awithangpa chuan Pastor Dala sunna hla a phuah a, rei lo te chhungin Awithangpa hla chuan Mizoram pum pui a deng chhuak ve leh ta thung a, a hun lai kha chuan khawtin maiah hian naupangtethleng pawhin khawlai-ah “ A va pawi em” an ti vawng vawng hlawm a ni.

AWITHANGPA’N PASTOR R. DALA A SUNNA HLA
 
        Aw ka duh tak Dala
        Ka ding leh vei i ni;
        Khawnge i awm?
        Lungngaih aw rawl chhuahin,
        I hming ka ko chiam a,
        Hmar thimpui tlang leiah
        Ţapin zâi tin ka chhiar.
 
        A va pawi em!
        A va pawi em ve aw,
        Ka sawi thei lo;
        Lungngaih chhumpui angin,
        Ka tan a zing zo ve
        Hmar thimpui tlang te u,
        Vanduai min ţahpui r’u.
      

  Lungnaih bilhpuan khumin,
   ţapin zaitin ka chhiar,
        sumtual ka vel;
        I dam lai nikawlah,
        A liam zo ta si e,
        Hmar thimpui tlangah hian,
        tunge Lal hna thawk ang?

        Chhingkhual kal lai relin,
        tui tin dung maw a zui?
        Thla a famna,
        Kalvari hmangaihna,
        Biahthu suih tawn tumin,
        Ťũr tui a dawn sual e,
        An pai reng zawl chhuah an.

Rev. R.Dala thih thu hian Zoram khawvel a deng chhuak tak meuh meuh a, Hlaphuah thiam Awithangpa’n a sunna hla a phuah pawh Zoram dung leh vangah  hriat leh sak a hlawh a, Pastor R.Dala  a chanchim kimchang, rawng a bawl dan,  a thih dan leh a thihna chuan Zoram khawvel a nghawng dan  te Familia Fanai Lalţansanga ziak ‘Mary Winchester Zoluti Chanchin’ tih lehkhabu-ah chhiar tur a awm.

Pix: The Founder of Evangelical Free Church of Myanmar, and Free Gospel Outreach Bible College. (Rev. Dr. Ronald Lalthanliana & Mrs. Rongengi)   ~HMANGAIHNA CHANCHIN MAK – Familia Fanai Lalțansanga

Thawhlawm
Kan Kohhrante kalsualna tak pakhat chu Thatchhiat Theology-a an innghat a, Thatchhiat Theology-a min chậwm zel a, min chhῠm hmin hi a ni a. Pahnihna chu Sum an ậtchilh ta hi a ni. Kan ram Corruption Kairualna ber leh Natna Ṭihbaiawm pui puiina a bawm nasat ber kan ni reng hi heng kan Kohhrante kalphung diklo vang hi a ni. Sum ậtchilh thu hi pawi khawih nasa bertu a ni a, sawizau deuh ila, kan Kohhranten sum an lakluh tamna ber, Sawma Pakhat Pệk thu hi han thlῠr deuh ila a ṭha ang e.


Thuthlung Hluiah chuan Sawma Pakhat pệk tur tih thu a awm tih kan hria a; Thuthlung Tharah erawh chuan chutiang sawina a awm lo. Chuti chunga kan Kohhranten Sawma Pakhat pệk ngaih pawimawh taka an neih chhan hi i han zir chiang dawn teh ang u.

Thuthlung Hlui hunah kha chuan Levia chi puithiamte kha temple enkawltu, hmunphiah te nen lama thawktu an nih avang khan hlawh an neih kha a ṭul ngei a. Mahse, Sawma Pakhat Pathian tậ han tih ngawt mai hi chu Zawlneite sawi ni mahse, an duhthawh mah mah emaw tih tur a ni. Pathian chu Thlarau a ni a, mihringten chaw, thlai leh eitheih thil dang kan ei angin a ei ve lova in theih thil a in bawk hek lo. Kan kan thil thar leh kan thil neihte hi a mamawhna tur a awm lo. Thilpek a phῠt a nih mial pawhin lawmthu sawina bak a ni lo vang. Abrahama hnen aṭang khan Pathianin phῠt a nei lo va, lawmthu sawi nana a pệk a ni tih kan hria. Jakob-a pệk chhan pawh chuti bawk.

Anni thilpệk tehrệng pawh kha Pathianin vana a lậk chhoh thu kan hre lo va. A dawngtuten ậwm an tihna-ah an hmang ta mai ṭhin a ni. Hei tak hi kan belhchian ngai chu a ni. Pathianin lawmthu sawi nana a hnena thil kan pệk a phῠt a nih chuan chutiang thilpek chu engpawh lo ni se, a mamawh loh vek an nih avangin he leia a duhzawnga kan hman atan a ti tihna a ni ngei ang. Muslim-te hi Thuthlung Hlui thu ringtu ve tho an ni a. Sawma Pakhat pawh hi an pệ a. Mahse, an thilpek chu an puithiamten kawla an duh ang anga hmang lovin, mirethei ṭanpui nan an hmang nghal vek ṭhin a ni. Chu chu tihdan dik leh ṭha a ni a. Pathian duhzawng pawh a ni ngei ang.

Keini ve thung chuan miretheite hnena pe nghal vek lovin kan Kohhran hruaituten an kawl a. A tam ber chu Kohhran leh anmahni intihropui nan leh intihnawmsak nan an hmang ta ṭhin a. Chu chu a dik lo va. Chu chu kan sawisel chhan chu a ni. A chiah chiaha phῠta pệk hi chu a Pathianzia lo bawk. Malakia kha a lo tunlai politician deuh anga Puithiamte lawmzawng sawi nachang a lo hre deuh pawh kha a ni mai thei asin. Congress-a ka awm ve zawk lai khan Committee liana kan sawihona-ah Pu Sawta nen kan sawrkar chuan Chief Minister pawhin motor pakhat bậk a kawl lo vang tih rawtna kan siam a. Kan pawmtlang tawh emaw kan tih lai khan, Minute a’n ziah dawn meuh chuan kan Secretary khan, ‘CM tan chuan pahnih tal maw le’ a ti a. Sawrkar an han siam a, Minister a nih tậkah khan a lo inhmakhua thiam emaw ni, kan tih ṭhin te kha min hriat chhuahtir hial a ni.

Engpawh ni se, kan innghahna chu Thuthlung Thar a ni a. Chutah pawh chuan Lal Isua zirtirna laimu, Lalpa Ṭawngṭaina min zirtir, Tlangchunga Thusawi leh Tehkhin Thu 30 min hrilh-a kan hmuh te hi an ni a. Lal Isuan ka thuzawmtute chauh vanramah an kal ang a tih khan heng a thusawite-a tih tur min hrilh te kan zawm chauhvin vanramah kan kal ang tihna a ni. Lal Isua khan a hran a hraia Sawma Pakhat pe tur kan nih thu a sawi lo. Kan thilpek chu engpawh ni se, engzat pawh ni se kan thinlung aṭanga chhuak phal tak leh lậwm taka pệk tur a ti a ni. Tuna Sawma Pakhat leh thawhlawm dangte pawh kan pệk dan leh kan lậk dan, kan hmanna thlengin Lal Isua duhdan nena inpersan deuh vek an ni.

Hemi chungchanga Pu Lianhmingthanga thuziak hi a dikin a ṭha hlawm ệm a, ka’n lachhawng ang e.
1. Thawhlawm ip zawng zawngah “tangka sum ngainat hi sual tinreng bul a ni” tih hi hawrawppuiin, kan ziak ang a. Envelope-ah “sum thianghlim chauh thawh tur – eiruk sum emaw, kut tling lova sum lak luh emaw reng reng thawh a thiang lo – chutiang thawh lui an awm a nih chuan kohhranin mawh kan phur lo vang a, a thawhtute’n mawh an phur ang. Sum thianghlim lo thawhtute chu an chung a pik ang a, sum thianghlim thawhtute erawh chu malsawmin an awm ang –Thawhlawm reng reng hi a thianghlim tur a ni a, a thawhtute thawh chhan leh an thawhna rilru pawh a thianghlim tur a ni.. Hlan thianghlim chawp ngai reng reng thawh loh tur, a thianghlim sa chauh rawn thawh tur” tiin kan ziak thlap bawk ang….

2. Thawhlawm ipah chuan heng thute hi chiang takin a inziak khat tlat ang a. thawhtute hming leh thawh zat ziahna tur hmun a awm lo vang.

3. Thawhlawm chu Lalpa tana pek a nih chuan kan peka berin a lo hriat chuan a tawk em em a, midang lo hriat ve zel kher kha a ṭul lo. Kan duhsak zawngte chu eng eng emaw kan pe fo va, midangte kan va hrilh ve kher zel lo ang bawk hian, Lalpa hnena kan pek pawh midangte lo hriat ve kher zel a ṭul lo. Social media-ah mi thu post kan lo share darh chiam chiam anga kan thawhlawm thawh zat te hi midangte hriat tura lo share darh chiam chiam chi pawh a ni lo.. Tlawmngai pawl thil emaw, NGO thil emaw a ni lo va… Lalpa nena kan inkar thil liau liau a nih vangin, kan pek zat chu ani berin a lo hriat chuan a tawk em em a ni.

4. Thawhlawm thawhtute leh an thawh zat te tarlanga, a thawh tam apiang chung lama an hming daha, a thawh tlem apiang a mawnglama an hming dah bawka, mi zawng zawng chhiar tura mi thawhlawm thawh zat lehkhabu-a tarlan ṭhin te pawh hi tihtawp vek a ni ang.. Chutiang tih vel chu a pathian thu ber loh avangin. Mihlimho ṭawngkam nalh deuh han hawh lawk ila “a mihring nambar tlat”. Mihring nambar mai mai a ni.

5. Kan Lalpa Isua’n he mi chungchanga a sawi te hi i han ngaihthla thung tawh teh ang u. "Chutichuan, mi hnena englo i pệkin, mi vervekten mi fak an hlawh theihna tura, inkhawmnainahte, kawtthlerahte an tih ṭhin ang hian, i hma-ah tawtawrậwt hamtir suh. Tih tak meuhvin ka hrilh a che u, an lawmman chu an hmu zo tawh. Nang erawh chuan mi hnena englo i pekin, i kut ding lamin a tih chu i kut vei lamin hre suh se, i englo pek chu a rῠkin a awm theih nan. Chuti chuan, i pa a rῠka hmu ṭhintu chuan a rῠl ang che.” a ti a ni.. He thu, kan Lalpa Isua zirtirna hi kohhranah kan inzirtir uar hle tur a ni. Kan Lalpa Isua hian mi hnena kan thilpekte chu a rῠka pe tura min zirtir a nih chuan, Pathian hnena kan thilpekte phei chu a rῠk lehzual tur a ni. Kan hmaah tawtawrậwt hamtir chiam chiam tur a ni lo, chuti lo chu, “an lawmman an hmu zo tawh” a tih kha kan chan a ni mai ang. Chuvangin, thawhlawm thawhtute leh an thawh zat chu tlangzarh tur a ni lo… eng anga rῠka thawh pawh ni se, Lalpa’n a hmu vek thova, a rῠl tho tho dawn, mal a sawm tho tho dawn! Bible mil zela kal hi a tha ber!

6. Kan kohhran hruaituten pulpit-a an sawi duh tawh loh, “tangka sum ngainat hi sual tinreng bul a ni” tih thupui hmangin thla tin, chawlhni hmasa ber apiangin Pathian thuchah sawi ziah tur a ni bawk ang a. Chhung tin sum lak luh dan leh hmannate chu a thianghlim tur a ni tih te, thawhlawm thianghlim thawh chungchang te leh kristian nun thianghlimna te kan inzirtir uar hle thin ang.

7. Lalpa hian thilpek hlan thianghlim chawp ngai a duh lo, a thianghlim sa a duh tih hi kan hriat reng a pawimawh. Hlan thianghlim chawp ngai sum bawlhhlawh ai chuan, sum thianghlim sa thawh mai chu Lalpa tan a lawmawm zawk daih ang a, amah kan zahzia lanna a ni bawk ang. Israel-te lakah pawh, Lalpa’n ran an hlan tur chu sawisel bo a phῠt. Sawisel kậi reng reng chu an hlan tur a ni lo. A mitdel te, a ruh tliak te, a silawng te, pận nei te, tangseh te leh a phậr te chu an hlan tur a ni lo. Lalpa’n a duh lo a ni. Engtin nge kan Lalpa’n a tih kha? “nangni in thianghlim tur a ni, kei ka thianghlim si a” a ti a ni lo’m ni? Chuvangin, kan Pathian hian thil bawlhhlawh pệk a duh miah lo va, sum bawlhhlawh pệk pawh a duh bawk hek lo. Rilru bawlhhlawh pu chunga pek pawh a lawm lo. Chutiang bawkin, keini pawh hi miin thil bawlhhlawh deuh deuh min pe fo se la kan lawm miah lo vang. Chuvangin, Lalpa hnenah hian sum thianghlim chauh kan hlan tur a ni.
8. Financial campaign pawh hi rinna-a ke pện nena inkawkalh tlat a nih vangin tihtậwp tur a ni. Thawhlawm thawh tam tura campaign vak vak te, mi phῠt vak vak te hi a Pathian thu lo. Pathian a lawm chuang lo, sum lama duham vang mai mai a ni. “Jehova Jireh” tih hmiah mai tur. Pathian thu hi awih hmiah hmiah zel mai ila, Lalpa a che zel mai a ni. Hmangaihna leh duhsakna avanga pệk pawh ni lo, a nawra innawr chhuah leh, loh theih loh anga ngaia, pệk ngei ngei tur a ni tih vanga thawmlawm thawhte hi Lalpa tan lawmna tur a awm lo.

9. Thuthlung Hluiah kha chuan, sawma pakhat an pek loh chuan Pathian ta an rῠksak a ni – pek ngei ngei tur a ni a, sawma pakhat pek kha a bata bat a ni a, tih ngei ngei tur a ni. Nimahsela, tunah chuan Thuthlung Hlui hunah kan awm tawh lo va, Thuthlung Tharah hi chuan sawma pakhat pe ngei ngei tura min tihna a awm tawh lo!

10. Sawma pakhat a ni emaw, ni lo emaw lam a ni tawh lo. Thuthlung Thar chuan, thinlunga tum ang zela pe turin min zirtir a ni. Chutah pawh Lalpa’n a duh chu, hlim taka pệk a ni tlat! Lậwm tak, lungawi tak, hlim taka pek Lalpa’n a duh a ni.

11. Tun laia sawma pakhat pek ngei ngei tur ti-a midangte zirtirtute chuan Thuthlung Hlui zirtirna an la vawng nung zel duh tihna a ni mai a. A nih rau rau chuan, sabbath te serh law law se la, sabbath an serh chuan, an serh te tan ve nghal law law bawk se la, tin, ran thisen pawhin inthawi leh zel bawk se la.. chu nen chuan engmah danglamna a awm lo! Chuti taka sawma pakhat pek chu, loh theih loh anga an ngai tlat a nih chuan Thuthlung Hlui nunah khan kir leh se la a ni mai ang! Thuthlung Hluiah chuan inkhawmpui te kha zậwlneiin a hnệ a ni a, inkhawmpui te pawh hi bansan ang hmiang. Vawksa, kaikuang, chakai, chengkawl te pawh ei loh tur a ni ang chu.

12. Kan kohhrante kalphung chu a tawi zawnga sawi chuan kan rilrem zawng apiang chu Thuthlung Hlui-a mi pawh ni se, tih ngei ngei turah kan ngai a. Kan rilrem loh zawng a nih chuan Thuthlung Hlui ami a ni emaw Thuthlung Thar ami a ni emaw kan haiderin kan ngaihthah hmiah ṭhin tih hi a ni. “Sabbath tih te, serh tan tih te leh zawlnei tih vel lam chu Thuthlung Hlui hun kha a ni a” tiin an hnawl a, sum duh vang leh thawhlawm a tam theih nan erawh chuan Thuthlung Hlui lamah an kir leh vut vut lawi si a nih hi!

13. Thilpek hi a tam leh tlem, a len leh tệt lam aiin pekna thinlung hi a pawimawh ber a, a hlu ber bawk. Hmeithai rethei tak kha chuan sawma pakhat mai a ni lo, sawma sawm a pe tawp mai a ni. Mi hausaho thawhlawm nen kha chuan dere pahnih kha khaikhin tham pawh a ni lo. Nimahsela, kan Lalpa Isua khan thawh tam berah a puang tho tho! Pệkna thinlung hi a ni, a duh ni. Pe tam nih duh vang te, lansarh nih duh vang te, fak nih duh vang te-a pệk hi Lalpa’n a hre vek tho tho – pekna thinlung hi a thianghlim tur a ni – hmangaihna thilpek a ni, Lalpa’n a duh ni! Kan peka hi Lalpa a ni. Kan pekna thinlung leh kan pek zat chu amah hian a lo chhinchhiah fel thlip thlep tih hi hre mai ila, mi zawng zawng lo hriat ve kher a ṭul lo.

14. Kan Lalpa Isua’n Pharisai vervekho, sakhaw chukchuho a hauh hrep khan, “pudina te, mohuri te, zira te sawma pakhat in pe ṭhin a. Dan thu pawimawh zawk, dikna te, zahngaihna te, rinawmna te in ngaihthah si ṭhin! Chu’ng chu asin in tih tur ni, a dangte tih ṭhulh chuang lo vin” a ti a.

15. Hetah hian, kan Lalpa Isua’n, dikna te, zahngaihna te leh rinawmna te hi sawma pakhat pek aiin ngaih pawimawh hmasak zawk tur a nihzia chu a sawichiang khawp mai. Dikna te, zahngaihna te leh rinawmna te palzuta, ngaihthaha, sawma pakhat pệk tluk tluk ringawt chu a duhzawng a ni hauh lo! Chu chu a ni, he a thu sawi awmzia chu ni. Chuvangin, dikna leh rinawmna nei chuang si lo va sawma pakhat pek ringawt te hi Pathian chhaihkawlhna mai mai a ni. Dikna leh rinawmna nunpui chunga sawma pakhat pek chu a sual lo thung. Kan Lalpa Isua’n, “Chu’ng chu asin in tih tur ni, a dangte chu tih ṭhulh chuang lo vin” a tih awmzia hi chu, “ringtu nun dan tur dik takin nung hmasa phawt ula, chu chu thilpekin zui rawh se” tih a ni.. Thilpek aia duh hmasak leh phῠt hmasak a nei a, chu chu nun a ni. Tichuan, ringtu nun dan tur rệnga nun hnu-ah, thilpek chu sawma pakhat pawh, pakhat kher lo pawh a ṭha vek. Nimahsela, ui chung leh pek loh theih loh anga ngaih vang pệk te, bata ruata, pek ngei ngei tur anga ngaih vanga pệk chu bible-a thuthlung thar zirtirna a ni tawh hauh lo!

16. Nimahsela, chutia sum thianghlim chauh kohhrana thawh tura kan inzirtir uluk viaua, sawma pakhat hi pek ngei ngei tur a ni tawh loh va, thawhlawm thawhtute hming leh an thawh zat pawh tarlan tawh loh tur a nih chuan Zoram puma Zollywood monthly fee chu a lut tlem hle tawh dawn tihna a ni ang a. Chutia thawhlawm a tlem tak duak avang chuan in lo zam mai tur a ni lo. Thil kal dik ṭanna tur chiah a ni zawk! Heti hian tehkhin ila, tuna zoram puma Zollywood monthly fee zawng zawng belhkhawm hi cheng vaibelchhe 10 ni ziah ta se, sum thianghlim chauh thawh a niha, thawhtu hming pawh a lan tawh loh avangin vaibelchhe 5 ah lo tla hniam duai ta se – chu thianglimna avang chuan Lalpa a lawm ang a, mal a sawm zawk hlauh ang a. Sum thianghlim leh thianghlim lo chawhpawlh vaibelchhe 10 aiin, sum thianghlim hlang vaibelchhe 5 chuan a thawk hlawk zawk daih dawn a ni. A chhan chu Lalpa malsawmtlaka a thianghlim tawh vang a ni!

17. Tichuan, thawhlawm reng reng chu fimkhur tak leh uluk takin a hmanna tur kan duang vek ang a. Mihringte ngaiha ropui leh mawi tur mai mai-ah chuan kan inrenchem hle ang a. Chanchin Ṭha hrilna lamah leh mirethei leh mi harsate tanpuina lamah kan hmang nasa ber ang. Biak in reng reng, sum tam tak senga, man to pui pui khera sak a ngai lo. Tisa mita ropui leh changkang leh mawi ringawt zawngin kan sa tawh lo vang. Ṭha pangngai ve taka sak chu kan duhtawk mai ang. Biak in ro tak, ropui bawk si ai chuan, biak in man tlawm zawk, Thlarau Thianghlim chenchilh ngei, mipuite tana malsawmna tling biak in neih chu kan ngai pawimawh zawk ang.

18. Tunah hi chuan biak in hi a ropui thei ang ber leh a changkang thei ang berin, mawi leh nalh thei tur ang berin kan insak siak a ni ber tawh a. Ṭhutphah lah a dῠp nuam thei ang berin. Chu pawh chu la duhtawk mai lovin “air conditioner” te kan dah zel bawk a, a nuam thei ang bera inkhawm kan tum hi a ni ringawt tawh! Chuti fakauva man to leh changkang leh a nuam thei ang bera kan thuam chung pawh chuan, darkar khat lek inkhawm pawh rei kan ti leh lawi si! a han lem tak em!

19. “Kan biak inah hian, Pathian awmpuina leh Pathian inpuanna a lo thleng nasa ṭhin si a, inkhawm pawh kan kham thei lo, darkar 2, darkar 3 chhung tal inkhawm ang u” ti ni ila chuan, thutphah dup nuam pui pui phahin,“ac” te chu hmang ila a ậwm e. Nimahsela, darkar khat lek pawh rei kan ti a nia. Ṭhenkhat an muthlu lawp lawp a, ṭhenkhatin phone an sik neuh neuh bawk a. Chuti chunga, a nuam thei ang bera inkhawm kan tum hi, Lal isua hnung zuitute tih dan tur a ni hlawl lo. Ni tin mahni hrehawm pawisa lo va, mahni kraws pu-a zui chu hlat tak kan ni! Kan kristian dan leh kan rawngbawl dan hi a rapthlak zawk hial a ni!! Nawmsak hi kan va han tumin, hrehawm hi kan va han hlau tak ệm!! Khawvel thila changkậnna lamah kan tuihậl huam huam a, Pathian thutak lamah erawh chuan kan tuihậl leh miah si lo! Kan Lalpa Isua hi hmana a lo kal ang khan Zoramah hian lo kal ve chiah se la chuan, min va han ankhum nasa phiar phiar dawn tak em! Pharisaiho a ankhum aia nasa daih khan min ankhum dawn tih hi a chiang reng!

20. Kan biak in sakna rilrute hi, Lalpa ropui nana sa pawh kan ni lo, Lalpa nen nung taka kan inpawl nana sa pawh kan ni hek lo. Mahni intihropui nan, mahni pawl ropui nan mai maia sa kan ni! Chuvang tak chuan, kan biak inah te hian Thlarau Thianghlim hi a tῐ zo vek tawh – a ro zo vek tawh! Chuvangin, Lalpa thlarau hian chhuahsan daih ta pawh ni se a mak miah bawk lo vang. Keiniho hian min chhuahsan leh chhuahsan loh pawh kan hre ngut lo vang! Kan kristian dan han chῐk tak tak hi chuan Pathian tel lo pawhin kan inkhawm mup mup duh tho vang!

21. Dik tak chuan, khawvel thila changkan leh ropui kan chak em avanga sum pawh duh ta em em kan ni a. Chu chuan thawhlawmah duhamna min neihtir a, duhamna chu mi lem biakna a ni tih bible-in min hrilh. Tichuan, sum thianghlim lo pawh pawisa tawh lovin, financial campaign kan nei leh mup mup thin a, a thawh tam tam a tlatlum tlum an ni ta mai reng a!

22. Kan sawi tậk anga kalphung thara kan kal hunah chuan kohhran kalphung tha lo tak mai chu hnehin a awm tawh dawn tihna a ni ang. Thawhlawm a lo thianghlim tawha, mihring lam an lansarh tawh loh chuan Thlarau Thianghlim pawh ṭi tawh lo vin, a rawn langsar thung tawh ang a, a rawn inpuang ngam tawh ang a, kohhran boruak reng reng chu a nung em em tawh mai dawn a ni.

23. Thawhlawm thawhtute leh an thawh zat tarlan tawh miah lo tur a nih rualin, thawhlawm lo lut reng reng, a zat leh a hmanna zawng zawng leh hman zật te thlengin, a kil kệlhin, eng hun pawha a duh duh en theih turin tarlan a ni thung ang. Mamawh viau lovah leh pawimawh viau lovah chuan sum hman a ni lo vang.

24. Sum chu tam tak pawh ni se, Lalpa’n mal a sawm loh chuan a thawh tur a thawk thei chuang lo va, tlệm tệ pawh ni se, Lalpa’n mal a sawm chuan nasa takin hna a thawk thei zawk a ni. Thawhlawm a lo thianghlim tawh chuan Lalpa a lawm ang a, mal a sawm bawk ang a, daih zai zawk leh, Pathian ram pawh a lo zauh zawk nan kan hmang thei ang.

25. A nihna takah chuan, sawma pakhat a ni emaw, ni lo emaw, a pawimawh ber chu keimahni hi kan ni a, kan nun hi inpumpek tur kan ni. Pathian tan ṭhahnem kan ngai tak tak a nih chuan, sawma pakhat pek ngei ngei tur ti-a campaign chiam chiam ringawt lo hian, inpumpek tur kan nihzia te auchhuahpuiin campaign chiam chiam zawk ila. Thawhlawm tam zawk innawr chhuahsak tum ber lovin, nun tak tak hlana, inpumpek turin campaign uar zawk ila a hlậwk ang. Keimahni ber kan inpumpek tak tak tawh chuan kan neih zawng zawng hi Lalpa tan kan ui tawh lo reng reng ang a, sawma pakhat tih vel mai mai te chu a nệp lutuk tawh zawk ang a, a tam thei ang ber pek kan chak zek zek tawh mai ang a, chu chu inpumpek nun chu a ni.

26. Mahni inpumpek phal tak tak mang si lo va, pek loh theih loh anga ngaih vanga sawma pakhat lek pek mai mai hi Lalpa’n a lawm miah lo! kan pawisa ai chuan keimahni hi min duh zawk chiang alawm. Keimahni ngei hi, ama tan inpumpek ila, chu chu a duh ber.
27. Hetiang tihdan kan sawi hi, a tak taka tihhlawhtlin theih vek, harsa miah lo a ni. Hetiang hi ringtute tihdan tur reng pawh a ni zawk. Tuna kan sawi anga kan tih duh leh duh loh chu Pathian thu kan nunpui leh nunpui lo va innghat, kan duhthlanna a ni.

28. Engpawh ni se, tunah hi chuan khua a la var lo em mai a, kan kristian nun te hi a dazat ropui mai si a. Chuvangin, hetiang taka ringtu nun dik leh thianghlimna te hi chu beisei chi a la ni lo. Hetiang hian kohhran hi an kal thei rih lo hrim hrim. Politics a bawlhhlawh ang chiah hian, kohhrante pawh hi kan bawlhhlawh ve tho bawk a. Sum thianghlim leh thianghlim lo inchawhpawlh niaih nuaih pawh kan pawm duh zel tho a nih hi. Chu chu kohhran hruaitute hian hre reng mah se, an pawisa miah lo. “an sum lak luhna te chu keini’n kan va hriatpui tawh hlei nem” tiin an kut an sil hmiah! Lalpa tan sum thianghlim kan hlận em tih lam chu an vei lo. Thawhlawm hi tam hle se an duh ber a ni mai.

29. Tun lai khawvel leh tun laia kohhran pawl hrang hrangho hi chu an kal kalin kal vel mai mai rih dawn. Pathian thutak aiin, khawvel ropuina leh sum an um nasa lutuk tawh a, tihngaihna an awm tawh lo a ni. Ni hnuhnung, hun khirh tak kan thlen tawh avangin kohhrante pawh hi rinna lama hnungtawlh duai duai tur leh, dal telh telh turah ngai mai ila, kan ngai sual lo vang. Chuvangin, belh tur dik tak, Lalpa chauh bệla, mahni nun ṭheuh inenfiah a pawimawh ber. Mi tih vanga ti ve ringawt, mi tih loh vanga ti lo ve ringawt nih te hi a hlauhawm tawh! Mite’n engtin nge min ngaih ang tih ai chuan, Lalpa’n engtin nge min ngaih ang tih te hi i ngai pawimawh zawk ang u.

Kan Kohhrante hian an Thatchhiat Theology kalphung hi bansana Lal Isua zirtirnate a taka kan zawm theih nana min kaihhruai hma chuan kan chhe zel ang a, kan chhe zual zel ang.
Kan Kohhran hruaitute hi Harh chhuak hmasa phawt rawh se.

@Michael Lalmanzuala

Zosaphluia (Rev. David Evan Jones) hi kum 1870 February ni 15-ah Wales ram hmar lam Brynmelyn (Tlang êng) khuaah a piang a. Unau hmeichhe pahnih a nei. Thomas Jones-a fa pathum zinga mi lai a ni.
Zosaphluia

Bala khuaah High School a kai a, Bala Presbyterian College-ah Pathian thu a zir a. A zir zawhah Montgomeryshire biala Kohhran pathum, Betws, Brookes leh Peniel, Pastor tura nemngheh a ni.

Kum 1886 aṭangin rawngbawl duhna a nei ṭan a, kum 1896-a English Church Conference an hman ṭumin, Cherra Missionary Rev. Roberts leh Shillong Missionary Miss. Annie Williams-ten an awmna lama chanchin ṭha hril ṭulzia an sawi chuan hnehin, kotu awma a hriatna a nei nasa zual sawt a. Chutih lai chuan Kohhranin Lushai Hills Missionary kal tur zawnna lehkha an lo tar ve chiah bawk a. "Mi ṭha dang kal tur an awm loh chuan ka kal ang e," tiin, India hmar chhak kila 'milu la hnam' tia an hriat vai êng tur chuan a inpe ta a ni.

Damdawi a zir leh phawt a, chutih lai chuan Zorama awm mek Pu Buanga leh Sap Upa te chu anmahni ruaitu lamten an ko haw thut mai a. Zoram an chhuahsan hmaa nang hman turin a kal ta.

A kal kawngah fur thli avangin tuifawn hlauhawm tak a tuar a, " thla khat lai kan thang a ni. Calcutta kan thlen chuan tumah min lo ngaihventu ka nei lova. Kan mission buaipuitupa Mr. Sykes chu in lamah ka va pan chawt a. A lo awm lo leh ta nghal a, lawngah chuan ka kir leh a, a zan chu chutah chuan ka riak ta ngawt a..." a ti!

Ni 25-ah Culcutta thlengin mamawh a lei khawm a. Rela bungraw thawnin, Silchar chu a thlen khalh a, kar khat zet a bungrua chu a nghak. Chutih lai chuan Khasi ram aṭangin amah pui turin School Inspector hna bansana Missionary inpe Rai Bajur-a te nupa an lo thleng ve chiah bawk.

“Ni 18 zet kan thang hnu chuan Changsil an tih hmun chu kan thleng ta hlawl mai a, chu chu fûr laia lawngin a thlen theih chin a ni. Zan tlai tawh tak a ni... Kawng chanve dâwn kan kal tihah kan intâwk ta a. Sairângah chumi zân chu kan riak ta a, Sawrkâr bangla thing leh di-a sak a ni.” (D.E. Jones A Missionary's Biography, p. 9) Tichuan, kum 1897 August ni 31-ah Aizawl an lut chho ta.

Pu Buanga leh Sap Upa te nen hian thla 4 an inhrawn hman a, thil tam tak an inzirtir a. Anni hian kum 1897 December ni 31-ah an hawsan ta. Synod Office kawmchhak Bangla thlangah hian in chhetê a luah a. A kawt zawlah chuan in tê tak tê sain, chutah chuan naupang 20, 30 vel lo kal te chu A, AW, B, leh thil dang a lo zirtir ṭan ta a. Rai Bajura-te nupa nen ṭha taka thawkhoin, kum 1898 February ni 15-ah Sikul thar an hawng thei ta hial a ni.

Zirna lama hma an lak ṭan lai hian Sandei Sikul bul a ṭan chho bawk a, a hun tam tak chu Aizawl leh a chhehvela Pathian thu hril nan a hmang. Zosapthara rawn fin hnu, kum 1899 June ni 25 (Pathianni)-ah Khuma leh Khara'n Baptisma an chang a, rah hmasa ber an thar ta. Bawrhsapten kal theih chin an bituk khua hmun hrang hrang a fang a. Kum 1903-ah hlawh neiin tirhkoh hmasa ber a ruai ṭan bawk. Hemi kum tawp December ni 9-ah Syhlet-a Welsh Missionary nula Katie Williams nen Culcutta-ah an zuk innei.

Kum 8 emaw lai rawng a bawl hnu pawh chuan Pathian thu awi an pung mawh hle a. Pathian Thlarau Thianghlim thiltihtheihna an mamawh niin a hria a, Khasi rama harhna chu an paw chhuak ve mahna, tiin kum 1906-a Mairang Inkhawmpui chhim turin Chawnga, Vanchhunga, Thanga, Khuma, Pawngi leh Thangkungi te chu a tir ta a. Pu Buangate ruahman angin Chhim lamin mi 3 an rawn thawh ve bawk. An lo haw kum 1906 April ni 9 zan Chhim lam palai haw tur an thlahnaah chuan harhna chu a lo thleng ve ta a ni.

Tichuan, he ramah hian Pathian thu awi an lo pung ta. A nupui, Pi Zosaphluii hi damdawi thiam, kut themthiam bawk si a ni a. Hmeichhe sikul a enkawl ṭhin a, a ho hian buhfaiṭham rawngbawlna leh Hmeichhe Tirhkoh rawngbawlna an ṭan bawk. Hmeichhe dawmkanna lamah a thawh hlawk hle.

Indopui pakhatnna (1914 - 1918)-ah khan Mizo tlangval 2,100 zet chu France ramah sipai raldo pui turin a hruai a. Captain nihna pek a ni a, anmahni ṭawng ngeia kilkawi thei Mingo tlangval Mizoten an nei bik chu hnam dang pawhin an zah phah hle. Zosaphluia hian kum 1925 October khan 'Kaiser-i-Hind' medal a dawng hial.

Mizo Kristian hla 60 zet a siam (phuah/lehlin/siam rem) a, tuna Kristian Hlabu hman laiah hian a hla 37 a chuang. Zosapte kha an Mizo ṭawng duhthusam tawk lo a awm thei e; mahse, Zikpuii pa sawi angin, 'Keini an kokia chuang' te hian, rah chhan awm lo, rahbi tuk chawp an nih kha kan hre reng tur a ni a. Mizo literature bul min ṭansaktute hi i ngaihlu thar deuh deuh ang u.

"Hmun hrang hranga kan hla sak ṭhin a inang lo," kan ti fo tak nâin, a hnuaia Pu Zosaphluia hla te hi chu khawi Biak inah pawh a tlangnêl hlein ka hria...
  • "Zingah savaten Pathian an fak a," (KHB 6)
  • "Pathian min hmangaihna a va ropui em!" (KHB 38)
  • "Isua kraws mak tak chungah khan," (KHB 187)
  • "Ka Lal duhawm ka zahpui lo'ng," (KHB 189)
  • "Huana Isua rûm hre rengin," (KHB 195)
  • "Lalpa tawtawrâwt a rîk hunin hunbi a awm tawh lo'ng," (KHB 239),
  • "Ngai r'u, rawngbawltu zawng zawngte u," (KHB 419),
  • "Vana Jerusalem aṭangin," (KHB 504),
  • "Lal Isua hnenah lo kal rawh u," (KHB 533),
  • "Isu, zaidam leh nunnêm," (KHB 544),
  • "Pathian lehkhabu ka ring e," (KHB 565),
  • "Pathian hmangaih kan hre zo lo," (KHB 597)
  • "Kan inkhawmna kan ṭin hunin," (KHB 599)
Kum 1926 October khan Sap ram lamah min ṭinsan ta a. Kum 1947-ah Mizote pa, a ṭhat lai hun zawng zawng Mizote tana hmang zotu chu kum 77 mi niin, chatuana chawl hahdam turin a lo muhil ve ta a ni.
  • Pu Zosaphluia hnathawh ṭhenkhat te :-
  • Mizo baptisma chang hmasa ber te baptistu a ni.
  • Mizorama Biak In pahnihna dintu a ni.
  • Mizorama Sunday School bul ṭantu a ni.
  • Zirna Sikul min dinsaktu.
  • Mizorama harhna inṭanna kawnga sulsutu.
  • Mizorama Pathian thu zirna (theological college) bul ṭantu.
  • Mizoten Pastor kan neih ve theihna tura bul tumtu. (Mizo Pastor hmasa ber Chhuahkhama chu kum 1913-ah nemngheh a ni a, he nemngheh inkhawmah pawh hian a Chairman nghe nghe).
  • Mizo Kohhranten Kohhran Upa kan neih theihna tura lo chher chhuaktu a ni.
  • Mizo tirhkoh hmasate chher chhuaktu leh tir chhuaktu a ni.

Mizoram Synod Inkhawmpui vawi 49-na, November 29 - 11 December, 1972-a Mission veng Biak Ina neiha thurel - General no.21-ah chuan, “Synod Ram Thar Ni atân Ram Thar Board-in August 31, Pu Zosâphluia (Rev. D.E. Jones) Mizorama a lo thlen ni hi ni se, tia an rawt chu kan pawm,” tia ziak a ni a. Kum 1973 aṭangin ‘Ramthar Ni’ hi kan lo hmang ta a ni.

Thim ata êng min chhitsaktu, hriselna kawng min kawhhmuhtu, min rûla raw neih mai mai hreh lo Kumpinu lalna fawng chelhtute kara, âtna ata finnaa kawng min sahsaktute hi hriat reng an va phû em! Theihnghilh ni lul suh se.

"In hotute, Pathian thu lo hrilhtu che u chu hre reng ula, an lo khawsak dân ngun taka ngaihtuahin an rin dân zir rawh u," (Hebrai 13:7).

Ziaktu: - B. Vanawmawia
Thu lakna :-
  1. C. Vanlallawma, "Tun kum za chhunga Mizo hnam Puipate 1894-1994." First Printing, 1994.
  2. "Ramthar Ni Chibai Le," - Rev. Zonunsanga (Tea).
  3. "Ramthar Ni Pualin" - Rev. B. Lalhmingmawia.

Mizoram Adventist ThalaitenKhawvel puma Adventist thalaite chuan vawiin khan midangte tana luanchhuahna ni Global Youth Day an hmang. Thalai maktaduai 10 chuang che chhuaka ngaih a ni. Global Youth Day ah hian Biak In chhunga sermon ngaithla loin, mahni ngei che chhuaka, an nun hmanga sermon ni turin thalaite an che chhuak a. A thupui hi "Be the Sermon" tih a ni.

Mizorama adventist thalaite pawhin Mizoram hmum hrang hrangah he hun hi an hmanga. Lunglei Adventist Youth Federation te chuan Bethel Centre tlawhin program an hmanpuia buhfai bag engemawzat an pe a. Chawhnu lamah Bazar Biak Inah Joint Fellowship an hmang. Thenzawl AYF te chuan khualzinte hnenah eitur leh in tur an sem a. AYF Kolasib Branch chuan Hospital tlawhin blood donation camp an buatsaih. AYF KLS Branch chuan Refferal Hospital tlawhin, khualzinte tan in tur leh ei tur an sem a. Hetiang hian Mizoram chhunga AYF Branch sawm pali te chuan an awmna hmun theuhah midang tan an che chhuak a ni. 

Aizawlah chuan AYF Aizawl East leh West te chuan a huhovin program an hmang bawk a. Zingkarah Hmangaihte Run, Sunshine Children’s Home, Muanna In, Jeriko Khualbuk De-addiction Centre, Samaritan Riangvai Run, Gan Sabra, leh Old Age Home te tlawh a, tanpuina pek an ni a. Hei bakah hian tanpui ngai thlanchhuah te tanpui niin Dinthar kawnah free check up neih a ni.

Aizawl Civil Hospital ah mamawhte tan thisen pek a ni bawk. Global Youth Day hi kum 2013 atang khan Youth Department, General Conference of Seventh-day Adventist, Michigan, USA kaihruaina hnuaiah khawvel pumah hman tan a ni a. Mizoram a Adventist thalaite pawhin kum tin thalaite luan chhuahna hunah an hmang thin a ni. ~ AIR

Baptist Church of MizoramMizoram Baptist Kohhran Rorelna Sang ber, BCM Assembly rorel inkhawmah chuan Kristiante hunpui, Krismas leh Good Friday bawh buai thei zawnga programme siam lo turin Central Sorkarah ngenna thlen tura rel a ni.

Nilaini zan atanga Lunglei Venglai Biakina tan BCM Assembly Mizoram Baptist Biak In, Venglai, Lunglei-ah tanah hian BCM Pay Commission report leh rawtna chu pawm a ni a, April 2019 atangin hei hi hman tan tur a ni ang. Chanchin tha thlen kum 125-na (Gospel Quasquicentennial) hriat reng nan Odisha ah Mission Field thar hawn remtih a ni a. HATIM ah Core subject 2 leh Elective subject thar 2 hawn tum a ni a. Nursing School, Serkawn chu College of Nursing ah upgrade tum a ni a. Kum 2021 a Assembly neihna tur chu BCM Ramthar, Chanmari Bial a ni ang.

Hriat theih chinah BCM Assembly rorel palai 1080 chuang kalin, la in report lo palai engemawzat an awm nia hriat a ni. Ningani zing dar 9:30 khan Rorel Inkhawm tan a ni a. Rorel inkhawm hi Rev. Lalbiaksanga Chinzah, President-in kaihruaiin Devotion hun hman zawhah BCM President Elect Rev PC Liandula hnenah President charge hlanin Rorelna dawhkan a kian a. BCM President thar hian Rorel a kaihruai nghal a ni.

Hun hmasa lamah President Elect thlanna neih a ni a. Rev. Dr.K.Lalrinthanga chu President Elect atan lungrual taka thlan tlin a ni a, BCM Constitution-in a sawi angin kum 2019-2020 chhung President Elect niin, 2020-2021-ah BCM President a ni zui dawn a ni.

Report atanga a lan danin, Tun dinhmunah Mizoram Baptist Kohhran-ah Area Baptist Council 14, Pastor Bial 85, Tualchhung Kohhran 677 an awm mek a. Kohhran member zawng zawng nuai 1 sing 7 sang 3 leh 373 awmin, Chhungkua 36,242 an awm a ni. BCM hnuaia Minister (Pastor) Active Service – 154 an awm a, Probationary Pastor – 27, Kohhran Upa-3329 leh Rawngbawltu – 34,150 an awm mek bawk. Mission Field & Station – 24 awmin, chung zinga 19 chu Foreign Mission (Partnership) an ni a, Missionary leh Local Worker –1297 Mission Field hrang hrangah an bung mek a. Kum 2018 January atanga 2019 January chhungin ringthar baptisma chang 4205 awmin, Kohhran thar 34 din a ni bawk.

Tun tum Assembly Rorel Agenda-ah hian Assembly hnuaia Committee hrang hrang – Executive Committee, Central Committee, Mission Committee, Service Committee leh Nomination Committee te thurel fel tawh Assembly-a report leh pawmpui tura thlen chhoh turte bakah Area Baptist Council (ABC) hrang hrang atanga thu lut agenda 27 a tel a ni.

Tukin chawhma Inkhawm chu Pastor (Minister) nemngheh Inkhawm (Ordination Service) atan hman a ni a, kuminah hian Minister ordain tur mi 8 an awm a, President thar Rev. PC Liandula’n a nemnghet a ni. (Desk & PTC Lunglei)

PRESBYTERIAN WOMEN: Nizan hmasa atanga tan, Presbyterian Kohhran Hmeichhe Inkhawmpui Lian Vawi 48-na, Kolasib Diakkawn Field a pandal a tan chu zanin hian a tiak ang. 
Presbyterian Kohhran Hmeichhe


Zirtawp ni tlai dar 5 thlenga palai in report chu 7,786 an tling a. Hemi zana palai lawmna leh report inkhawm chu Chairman Pi K. Lalliantluangi’n kaihruaiin, General Secretary hnen atangin report ngaihthlak a ni a, Synod Moderator Rev. R. Lalhmingthanga’n thu a sawi a ni. Nimin Inrinni zing khan Kolasib Diakkawn Kohhran Biak In ah Rorel inkhawm neiin Hruaitu thar thlanna neih nghal a ni a. Chawhma dar 10 ah pandal ah Rorel hlan inkhawm neiin, chawhnu-ah Thuzir inkhawm neih a ni a, Joela bu zir a ni. Nizan Pathian biak inkhawm chu Vice Chairman Pi Lalnuntluangi’n kaihruaiin, LIKBKHP chibai bukna ngaihthlak a ni a, Chairman Pi K. Lalliantluangi’n thu a sawi.

Vawiin chawhma Pathian biak inkhawm chu Chairman Pi K. Lalliantluangi’n kaihruaiin, MBKHP chibai bukna ngaihthlak a ni a, Speaker Rev. Dr. R. Vanlaltluanga, ATC in ‘Tunlai thil awmzia’ tih thupuia hmangin thu a sawi a. Synod Executive Secretary i/c Hmeichhia Rev. B. Sangthanga’n Kristian Chhungkaw Dinhmun Tehna - No Mawi a hlan bawk. Chawhnu dar 1:30 Pathian biak inkhawm chu Vice Chairman Pi Lalnuntluangi’n kaihruaiin, PWGC, Myanmar chibai bukna ngaihthlak a ni a, Speaker Rev. Dr. R. Vanlaltluanga, ATC hnen atangin thupui sawi ngaihthlak leh a ni.

Zanin Pathian biak inkhawm chu Chairman Pi K. Lalliantluangi’n kaihruaiin, Speaker Rev. Dr. R. Vanlaltluanga, ATC hnen atangin thupui sawi ngaihthlak leh a ni ang a, Synod Moderator Rev. R. Lalhmingthanga’n Hruaitu tharte hlanna hun a hmang bawk ang. ~AIR

Ads Section

Powered by Blogger.