- C.Lalthazuala

Bawng pachal rau rauvah pawh a nihna tura siamtu’n a ruat dan piah lama pachal nihna inhmeh bik riau, pachal nihna inhmeh ngawih ngawih an awm ru tlat thin. Chutiang zelin, Ar pachal te, Lawi pachal te, Kel pachal te, Sial pachal te pawh hi an ni vek mai. An pianhmang inmawi hleih avang te, an mahni tilang Pa lehzual tu, an ki kual inmawi hleih avang leh inÈ›hat hleih hrim hrim avang te pawh a ni thei bawk a. A enga pawh chu lo nise, engkim siamtu leh engkim an nih dan tur anga ruat fel vek tu in a pa tura min lo ruat a nih chuan, awka chhuak te, nunphung leh khawsa zia hrim hrim pawh hi ‘Mipa’ hliah hliah mai se kan duh dan a ni theuh ngei ang. Chutiang bawk chuan hmeichhia tura khuanu’n a lo duan chhuah tawh te chu han ‘nu’ hnap mai se la tih hi khawvel mipa tam ber duhdan a nih ngei pawh a rinawm.
mizo story mizo storyHla phuahthiam leh zaithiam hmingthang, kum 1978 atanga All India Radio Aizawl Station atanga “ZO RIMAWI KHAWVEL” rawn sawi nghingtu C.Lalrinmawia aw rawl zet hi chu a mawi dan a dangdai ngawt mai. A mipa aw hliah hliah maia, chumi piah lamah a awrawl pa leh mawi dangdai tak mai chu thinlung chhungril atanga rawn chhuak “Lunglenna” thuk tak mai chuan a bawm chiai mai bawk a. A lo ngaithla tute hian he aw mawi dangdai tak mai leh lunglenna thuk takin a bual tlat bawk si han ngaihthlak meuh hi chuan a hla thu ah kan lo chen pui lo thei lo a ni.
Hollywood superstar pahnih channa film lar leh hlawhtling zet mai Richard Gere leh Julia Roberts channa “Pretty Woman” tih film hmuhnawm zet maia an film hla pui bera an hman “Pretty Women” tih hla phuahtu leh sa lartu ni bawk British Rockstar ropui Roy Orbison-a aw ropui leh mawi dangdai tak te, British rock band chuai thei lo “Queen” vocalist Freddy Mercury-a’n “Under Presure” tih hla a lo duet pui, aw pa rem rem tak mai, film bonra fe fe ah pawh lo inlan ve zuai zuai tawh thin British Rockstar ropui David Bowie te nen hian ka thiannu pakhat chuan C.Lalrinmawia aw hi a khaikhin ve fo È›hin a. Khaikhin awm ang pawh a hre thiam hlein ka hre È›hin a, aw rawl pa hrim hrimah chuan heng British Rockstar pahnih te nen hian hlui khat kil tlang tur niawm tak an ni awm asin maw le...!!!
C.Lalrinmawia hian Mizoram dengchhuak dawt hla a ngah hle maia, kan Mizo artist hriathlawh tak tak zingah pawh hian a ngah ber pawl a ni hial awm e. A hla sak lar ber ber zingah hian a mah ngei in a phuah an awm nual a, a hla sak lar leh a hlaphuah lar tak tak ho hi an lar dan a tlovin an daih rei hlawm hle mai bawk. Hei tak mai hi C.Lalrinmawia “chungchuanna thuruk” chu a ni tel tlat bawk awm e. Hla tamtak te hi chuan lar ve hunlaite chu an han nei ve bawk È›hin a, kum reilote a han herliam a, mi rilru ah a thi zui ve leh nghal mai È›hin. Chutiang thil te han ngaihtuah neuh neuh chuan, “Tlaitla eng mawi”, “Di Chambawihpui ”, “A saw raltiang Leitlangpui tual nuamah sawn e” tih hla te kum 30 chuang zet mai an lar mar chho reng mai hi chu a mak hle mai. A sa lartu hi fak leh chawimawi a phu hliah hliah a ni.
C.Lalrinmawia’n mite hriat hlawh hla a ngah tih chu kan sawi lang tawh a. A hla lar tak tak ho zingah rau rau pawh “A saw raltiang Leitlangpui tual nuamah sawn e” tih hla hi Zoram dung leh vang mai bakah State È›henawma Zohnahthlak chenna ram deng chhuak hmasa ber pawl a ni ngei ang. He hla hi AIR Aizawl Station aÈ›anga rawn lar chhuak a ni a. He lengzem hla ngaihno bei zet mai hi amah C.Lalrinmawia phuah ngei a ni a, he hla ah hian hmeichhia zaipuiin duet anga sak a ni a. Radio Station a hla a han record hian Lalrindiki a zaipui a, a cassette tihchhuah hmasak ber Otto Recording studio-in a tihchhuah “Tawnmang Lasi” tihah erawh kha chuan Lalhlimpuii a zaipui ve thung.
All India Radio, Aizawl Station kal tlanga namen lova Zoram dung leh vanga a lar chhuah hnuah audio album “Tawnmang Lasi” tihah khan telh ve a nia, B-side lama hla tawp ber anih nghe nghe kha.
He hla hi a hauhuk kai atangin i hria a nih loh chuan ‘C.Lalrinmawia hian Leitlangpui (Lunglei) ah ngaihzawng a nei ang a, he hla lunglen thlak leh ngaihnobei zet mai hi a phuah a ni ngei ang’ i lo ti rilru mai thei. Amaherawhchu, he hla a phuah chhuah chhan hi a dangdai hle. Suangtuahna khawvel atanga a phuah chhuah zuk ni tlat a..!! Amah ngeiin a sawi dan chuan “Lunglei khawpui lamah daih sawn kan nula kawm laite awm ta se, lam a hla si a, inhmuh zen zen a theih dawn si lova, a lunglenthlak duh awm teh e, tiin ngaihtuahna ka nei a. Tichuan, ka rilru chu ka sawrbing ta a, zeldin thu leh suangtuahna thinlung nen he hla hi ka phuah chhuak ta a ni” tiin a sawi. Suangtuahna khawvel atanga hla te, a chham chi (poem) te ziak tur hi chuan mi lungleng ve thei tak nih hi a ngai a. C.Lalrinmawia pawh hi pianphung hrim hrima mi lungleng thei tak a nih zia chu he hla a phuah chhuah dan hian a pholang chiang hle a ni.
He hla tha zet mai hi a phauhtu chuan phuah chhan bik a nei hran lo. Mahse, Mizo hnahthlak, a bik takin nula lah tlangval, khua hmun lova Di neite tan minlo phuahsaka, a lawmawm hle. A hla thu te hi a mawiin, a hla thu inlak mar chhoh dante hi a È›ha bawk si a, a thluk kalhmang hrim hrim hi, hnam lungleng, tlangram mawi taka cheng, Mizote thinlunga tla na chi, muang fan deuh raih han ti ngawt dawn ila tho deuh at lawi bawk si, lunglen thlak leh hmanlai È›awng takin, “kaihnem deuh hnep” anga sawi theih, mahse, a sak tinuam tawk vela tho deuh vat bawk si a ni a. A hla thluk hrim hrim pawh hi he kan chenna ram, Mizoram nen hian a inhmeh riau va, Zofate sak tur liau liauva phuah ni awm tak a ni. VaiÈ›awng emaw, SapÈ›awng emawin mi thiamte’n han letling chhin ta sela, MizoÈ›awnga a nih phung hi a phawk pha awm si lova, a tawng sang vak lo mai thei asin.
He hla hi tun hnaiah C.Lalthlengliana (Mathlenga) Zonet Cable TV buatsaiha Mizo Idol-a pahnihna hauhtu khan a rawn sa thar ve leh a. C.Lalrinmawia aiin a sa sang zawk a, a hla thluk È›henlaiah C.Lalrinmawia tihdan ni chiah lovin a ‘slur’ a siam nual bawk. C.Lalrinmawia’n D minor chord a hman miah loh naah an hmang tlat mai a, hei hian a kal phung pangngai a tih mawi belhchhah lam aiin music arrangement a insaikalh phah a, a original version-a chord inlalawn nalh tak zawk kha thil tul lovah step an rem belh mai niin a lang. Sound Track siamtu musician mawhphurhna a ni ber ang chu. Tunlai Zoram khawvelah È›hangthar talent nei È›ha tak tak an rawn chhuak chho deuh deuhva, hla È›ha mamawhna pawh a sang ve zel a. Mi tam takin kan hrang hlui ho te’n an lo larpui tawh È›hin kha kan sa thar leh mek a, chutih rual chuan zai mite tana thil pawimawh ber “Lunglenna” hi ngaih pawimawh a \ha ngawt mai. Lunglenna tello chuan mahni hla sak lai ngei pawh a thuah a chen theih lohva, lunglenna tel lo leh a hla thu a cheng bawk silo hla sa rawl chuan tu-khaw-kha rilru mah a hneh thei lova nga, tuma rilruah a tla na tak tak bawk lovang.
C.Lalrinmawia te hi eng vanga lar rei nge an nih..?? Eng vanga hla țha tak tak, kum 30 chuang tawpin tai nei lova lar thei hla phuah thei nge an nih? tih te hi Zorimawi lama tui mite chuan kan ngaihtuahin anmahni ațang hian eng nge zirtur ka neih tih hi kan inzawt fo turah kei chu ka ngai tlat a ni.
C.Lalrinmawia hian ngaihzawng nei hauh si lova suangtuahna rilru aÈ›anga Lengzem hla tha leh han ngaihthlak mai pawh a rilru hneh leh fan deuh raih mai a phuah chhuak thei hi a fakawm hle mai. He hla “A saw raltiang Leitlangpui tual nuamah sawn e” tih hian a ngaithlatute rilru a hneh a, a chang tin hian suangtuahna khawvel hmun hrang hrang min thlawhpui delh delh a ni ber mai. All India Radio, Aizawla a thun phat aÈ›angin hlathlan hlawh ber te zinga mi a ni nghal a, Lengzem hlathlan programme reng rengah ‘a serh zinga a mei’ ang mai a rawn ni chho va, Zoram dung leh vang hi a chiah hneh hle a ni.
C.Lalrinmawia hla larho reng reng hi a thluk kalhmang a ing euh viau ngai lova, hla thluk tluangtlam tak, a remna ‘chord’ pawh harsa lemlo, È›hian zahova sakho pawh nuam tak an ni deuh vek mai a. Amaherawhchu, thluk tluangtlam leh chord mawl tak a nih rualin, an changkang lo tihna chu a ni hauh lo. Liverpool khawpui atanga rawn zi chhuak Rock n Roll band ropui lutuk “The Beatles” ho pawh kha khati em ema an hlawhtlinna chhan ni a ‘music critics’ tam berin an sawi dan chu; an music kalphung mawl tak leh tluangtlam tak; mahse, mawi em em bawk si a nih tlat vang niin an ngai a ni. New York Times chanchinbu lar tak chuan The Beatles-ho hla leh music kalphung chu ‘very simple, but very beautiful’ tiin a comment nghe nghe a ni. C.Lalrinmawia hla leh a thluk kalphung pawh hi ‘very simple, but very beautiful’ a ni ve ber ang chu. Hla thluk tluangtlam leh mawi bawk si hi khawvel pum huap pawha hla daihrei tho anni tlangpui zawk niin a lang. “A saw raltiang Leitlangpui tual nuamah sawn e” tih hla hi a rem nan chord li bak hman a ngai lo, a thluk a tluangtlam È›ha em em a, zai lam tui mi vak lo tan pawh a tui taka sak theih chi, hla sak harsa a ni lo. Mahse, a mawl tluangtlam viau naa, a mawi dan hi a thukin a ril ru riau si a ni lawm ni…?
Otto Recording Studio-a he hla record a nih laia musician te chu Pu Butta, |huama, Fakhlena leh Nghilhlova te an ni a. Heng hunlai hian Mizorama recording studio lar ber Otto Recording Studio pawh hi a la changtlung tawk lovin, hmanrua a la È›ha tawk lo hle a. Hmanrua a È›hat tawk loh mai bakah, sound track siam hnua awlsam taka tunlaia kan sa lut ang mai hi a ni ve lova, “Live Recording” a la nih È›hin avangin a buaithlak bik hle a, music hmanraw chi hrang hrang thunluhna turin channel 4 a awm a, chu chu track – 4 tiin an sawi mai È›hin a. Track khat (channel khat) aÈ›angin drums, bass leh rhythm guiter te an inÈ›awm chang a awm a, tin, track khat vek aÈ›angin a hranpain zai (aw) leh a È›ul dang an thun lut kawp bawk È›hin a ni. Live recording a nih miau avangin musician leh a zaitu ber tan pawh tihsual a pawi hle a, zai sual palh emaw, perh sual palh emaw, khuang vuak sual palh a nih chuan a bul aÈ›anga È›an È›hat leh vek a ngai È›hin a ni.

Tin, heng hunlai hian recording studio-a an hmanraw hmante an la \hat tawk loh em avangin zaithiamho zai leh music chawhpawlh dan tawk (sound mixing) te pawh a la È›ha tawk lo hle a, 80’s chho vela Mizo zaithiam cassette reng reng kha han ngaithla leh ila duh aiin drums khuangpui (bass drum) kha a lo ring mah mah deuh vek niin a lang. Hei hi an khawl hman lo È›hat tawk loh vang a ni thei anga, tin, an sound mixing titute khan a mawi tawk tur vel an hrethiam tawk lo pawh a ni thei tho bawk. Amaherawhchu, thlang sappui hovin “old is gold” an lo ti a, chuvangin, kan rual u te ho, tuna hranghlui chan chang tawh hoten an theih paling kawh a bul an lo È›an n ate leh an kut chhuak te kha kan chawimawi thiam in kan hlut thiam tur a ni ang. Chu chu hnam upa leh changkang zawk te tihdan pawh a ni si a. Tunlaia recording studio te chu an lo changkang ta a, sound mixing te pawh computer-a tih vek a lo ni ta a, sound track leh Japan siam electronic keyboard changkang tak tak ‘KORG’ hmangin reilote chhungin kan siam chuak zung zung thei ta bawk. Sound track awmsa ah hla kan sa lut a, thumal pakhat lek pawh kan duh ang zan a nih loh chuan harsatna awm lovin kan sa È›ha nghal thei zel a, musician lah rawih a ngai ta lo, Aizawl khawpui recording studio zawng zawnga an musician lar ber chu ‘KORG’ a ni ta ber a nih hi. KORG hi Lelte Award leh Rimawi Khawvel Award dawn tir ve awm tak a ni. A ni lawmni??
Tunlai tak hian Zorimawi khawvel hi han thlir chiang deuh ila, kan zai dan kalhmang ‘style’ hrim hrim leh kan hlaphuah dan kalphung te, a remna rimawi kan hman kalphungte hi a inang pet put deuh mah mah a tih theih awm e. Tlema han dangdai deuh, nuih zat thlak zawnga dangdai nilo, C.Lalrinmawia te anga hlut awm tak leh Zorimawi thingzar ti buk zawnga ngaihsanawm taka dangdai deuh ‘unique’ hi kan vang hle a, a nihna chen pawh a awmlo theilo. Tunlai kan musician lar ber pawh KORG a ni miauva, kan music kalphung pawh a in zul put put lo theilo a ni. 80’s chho vela Mizo guitarist lar tak, Peter C.Lalrinmawia hla lar tak taka ‘music arrangement’ bul tum tu, tunthlenga hla lar reh theilo, Peter C.Lalrinmawia’n thiam taka alo sak, C.Dinthanga’n a thu a thawh leh IMFA Music Instructor Joseph Zokunga’n a thluk a siam ‘Kar hla thian’ tih hla a guiter mawi tak maia lo thai kual vel melh melh tu James B.Ralte-a chuan tunlaia sound track system chu a awlsama, a È›hat em em rualin, music hlutna tak tak a tibo nia a hriat thu a sawi a, electronics keyboard hmanga music arrangement a awlsam tak em avangin ngaihtuahna fim tak leh rilru sawr bing vak lovin sound track an siam peih zung zung a, mahni ngaihtuah chhuah ai mahin electronic keyboard-a music chi hrang hrang thunsa chu an remkhawm zung zung maia, hetianga sound track siam tur hian music talent dawng vaklo paw’n an ti ve thei tho maia, tiin mihringin a ngaihtuahna chhungril ber aÈ›anga tih dan tur a rawn puak chhuah theihna ‘creativity’ tak tak erawh hnawlin a awm mek rih niin a lang a ti bawk.
Sound track siam lo awlsamna chuan Recording studio neitute chu sumdawnna lam rilruah a sukthlekpui a, nikhatah sound track tam tak siam hman duhna te, thla khat chhung leka audio siam peih hman tumna lam zawngin a ti hmanhmawh a, a hranpaa thlarau nei, chu thlarau ah chuan zuk inphum a, zuk chan ve ngai a chu thlarau chu an chang hman thin lova, hmanhmawhna avang leh sum duhna rilru avangin pawlawh deuh in music an siam zung zung a, zaithiam hrang hrang zai rem nan ri inang khat an hmang nasa a, chu chuan tunlai zai mite rimawi a ti common a, nalh dangdai bik a awm chuang lova, zaithiam chi hrang hrang ngaithla thin mah ila, zai dan phung an lo in lakchhawn pet pet bakah an music kalphung thlenga a lo inan leh zel avangin ninawm lamah a kal ta thin a ni. Chu chuan tute emaw nin leh kham a ti na a, an lo lar ve a nih pawhin TV-a lan tam ve hrim hrim avanga mitten an hmelhriat chian (identified) ve mai mai, tuma hlut hlawh lem hran lo, kan piputen ‘ekchhe lar’ an tih thin kha a ni ve thei ve zawk tlat.
AIR-a kum 15 chhung zet hla thlan hlawh ber ni a sawi, “Karhla thian” tih hla mawi dangdai zet a perhkhuang hrui sin lo khawih ngiau vel ngaih ngaih tu James B.Ralte, tun thleng pawh a guitarist te pawn an la zah ruk em em chuan ‘Rimawi thlarau chan’ chu a dah pawimawh hle a, a ngaihdan ah chuan eng music pawh play ila, eng hla pawh rem ila ‘a rauvah’ kan zuk chen angai a ni a ti. Rimawi thlarauva kan zuk chen chuan rilru chhungril ah ‘chutichuan rem ila, chutichuan music kalpui ila’ tih hi a rawn chhuak zung zung a, a rauva zuk cheng tak tak tur chuan sumdawng rilru kha ngaihtuahna atangin hnawl angai a, music mawi leh tha ngaihtuah chhuak tur chuan hun a duh rei chang pawh a awm ngei ang. Amaherawh chu chutak chu kan in huam a ngai miau si a ni tih hi a sawi bawk a ni. James B.Ralte chuan thangthar talent nei È›ha tak tak te chu ‘Technique’ ah chuan an sang ve tawh hle a, mahse, ‘a rau’ lamah an pawnlang ve thung a ni a ti a. Hetiang thil kan han sawikai duahna chhan pawh C.Lalrinmawia zai hi “Rimawi thlarau” tehfung atang hian han teh ila, a lo ‘thlarau mi’ zia tih chian leh zual nan te pawh a È›ha ve zel e.
“A saw raltiang leitlangpui tual nuamah sawn e” tih hla recording studio-a an record lai a musician te kha kan sawi tawh a. Tin, he hla mawi dangdai tak pawh C.Lalrinmawia audio album hmasa ber “Tawnmang Lasi” tih 1984-a tihchhuahah khan telh a nih ve thu kan sawi tawh bawk a. He hla record a nih lai a recording studio-a musician te zinga khaipa ber chu Pu Butta a ni a, a ni hi hnam anga Zofate kan awm ve chhung chuan a hming hi a reh tawh dawn lo a ni. Engvangin maw..? I ti maithei. A chhanna tawi te chu “Guiterist ropui tak a nih vangin” tih hi a ni mai. |ing\ang perhthiam hmingthang a ni a, hlaphuahthiam hmingthang a ni a, lemziakthiam hmingthang a la ni fo bawk. Zai pawh a thiam in a aw a mawi dangdai hle a. Tuna kan chai lai mek C.Lalrinmawia aw ang mai a mipa aw hliah hliah, lunglen thlak bawk si neitu a ni bawk.
He hla music introduction hi han belchiang ila a fuh ruk dan hi kan hre fiah chiang telh telh mai a ni. A chang hmasa ber sak \an hma a Pu Butta guiter solo ‘slide’ nena tihrik danglam a han tawlh kual tir deuh ngaih ngaih phawt a. Chutihlaiin, Pu |huama’n strumming rual theh thawh in rhythm guiter a lo thai ve bawk a, chutah C.Lalrinmawia chuan a chang khatna a rawn sa ta a, chang khat a sa zo chiah a, a thunawn a luh rual chiah in Nghilhlova khuang vuak ri leh Fakhlena hruithum kheuh rite nen rimawi hmanraw bi kimin an han tiri ta a nih kha. Ka tehkhin ber chu huan mawi takah thlifim kan dawng heuh heuh a, nuam kan tih tawh tehreng nen, a tinuam lehzual turin vawilehkhatah sava rual mawi em em in rawn hram ta se, chutiang thil nen chuan tehkhin ila a awm viau ang. He hla timawi lehzual tura ngaihtuahna lo seng tu, rimawi ngaihnawm zet nen a lo thuam mawi tu guitarist Pu Butta leh hetih hunlaia a thawhpuite hian fak an phu tak zet a ni.
James B.Ralte \awngkam han hawh leh lawk ila, Zorimawi ‘rau’ thuk tak chang chungin Pu C.Lalrinmawia hian ama hlaphuah ngei “A saw raltiang Leitlangpui tual nuamah sawn e” tih hi a sa niin a lang a. Zorimawi huangah leh a tehfung atang chuan a ni baka “thlarau mi” an awm chuang bik em maw ni dawn le..? a tih hial theih awm e. A zai reng reng hi a ti tak tak a, a lungleng em em a, a thu ah a cheng hliah hliah bawk a, tin, a hla sak ho reng reng hi hla thu ho mai mai leh hla thu pawlawh deuh an awm ve ngai lova. Han ngaihthlak ngawt pawha hla ni bik hliah hliah a mi nawlpuiin kan pawm ngei tur hi a sa tlangpui thin. Zoram dung leh vang deng chhuak hla pawh a ngah reng a nih hi -

A SAW RALTIANG LEITLANGPUI TUAL NUAM AH SAWN E

Satu: Lalthlengliana (Mathlenga) leh Phuahtu : C.Lalrinmawia


A saw raltiang leitlangpui tual nuamah sawn e
Tleitir dawnthar tuaite a leng an ti
Theih chang se thuva nun nem lenthiam tirin
Thaikawi bawngte palai va hlan ang hmiang

Zalam lian tluang phei aw! a thui vawng vawng
Thaikawi biahthu hlannan chuanin e.
Khuarei turnipui Lenkawl a liampui leh thin
Kar a hla di bawihte aw ka lung a leng vawng vawng.

Zantiang daifim chhawrthla eng no ruai hnuaiah hian e
Ka han thlir aw ka lung a leng vawng vawng
Aw damte’n zanmu lo va chhingta la
Tawn mang lam ah tal intawngang aw

Zobawm siahthing parang lo vul siu siau e
Kei ka dawnthar tuaite bahsam thlah mawi
An iang zo nem mawka tawnah hian e
Thuva siahthing zar lawi lo iang e.

Post a Comment

Powered by Blogger.