MIZO CUSTOMARY LAW Mizo Hnam Dan (Mizo Customary Law) Published by Law & Judicial Department, Government of Mizoram. 1st Edition 2006. As published in the Mizoram Gazette Extra Ordinary No. Vol. XXXIV Aizawl Wednesday 6.4.2005 Chaitra 16, S.E. 1927 Issue No 66.


BUNG - 2 MIZO KHAWTLANG INAWP DAN

Chang 3 KHUA LEH A MI CHENGTE 

Mizo te hi pi leh pute hun atang tawha khawbik neia awm thin an ni a. Thuneituin khuaa a puan apiangte chu ‘Khua’ tih a ni.Khua apiangte chuan ram chin bithliah an nei zel bawk a. A khaw thenawmte nen an inkarah ram inthenna fel tak ‘ramri’ an nei vek a ni. Khuaa awm nghette chu chumi khaw ‘khua leh tui’ an ni.

Chang 4 KHAWTLANG RORELTUTE

 Khaw tinin khawtlang Roreltu an nei a, chu chuan Khawtlang chungchanga thil pawimawh eng pawh a tul dan a zirin an rel thei a, Vantlang Inkhawm pawh an ko thei.

Chang 5 VANTLANG INKHAWM 

Vantlang inkhawm chu khawtlang roreltuten khawtlang pawimawh thila an khaw mipui an koh khawm hi a ni. Pawlhoin emaw, mimal tuin emaw, mipui tam tak kovin inkhawm siam mahse, chutiang inkhawm hu hemi dana vantlang inkhawm tih hi a ni lo. Vantlang inkhawm chuan thu tihtluk an nei the a, chu chu khawtlang roreltute pawhin an kengkawh tur a ni. Amaherawh chu , harsatna a awm chuan, a tul ang zelin khawtlang roreltute chuan an tidanglam thei.


Chang 6 SALAM LEH SUKCHIN 

Khaw chhungah thubuai a awmin roreltuten an rel thin a, chawitir ngai an chawitir thin. An lei chawi rual chuan roreltute ei atan a thu azira an chawitir thin chu ‘Salam leh Sukchin’ a ni. An chawitir dan chu hetiang hi a ni :

1) Salam : Salam chu Vawkpui a ni thin; tangka hman hnuah chuan cheng nga (Rs 5/-) a ni.

2) Sukchin: Thil tihsual nep deuh Salam chawitirna tur em ni si lova an chawitir thin chu Sukchin’ a ni. Sukchin chu zu bel pakhat a ni .

Lal rorelna tihtawp a nih hnuah chuan khawtlang rorelna chhunzawm zeltu chu Village Council a ni.Village Council chuan Salam leh Sukchin chu, rorel han man angin an la ei zwl a. He dan bu ruahman lai hi chuan cheng sawmnga (Rs 50/-) a ni. Tangka hlutna a danglam ang zel in Mizoram pum puia hman turin roreltuten Salam leh Sukchin chu a awm tawk an bithliah thar thei.

Chang 7 KHAW RAMRI LEH RAMRI LUNGPHUN 

Khua atan Sawrkarin ramri a kham chu khuaa chengten anmahni thua sawn theih a ni lova. Ramri lungphun pawh tih chhiat emaw, sawn emaw phal a ni lo. Chutianga titute chu hrem theih an ni. Ramri chungchang chu sawrkar chauh lo chuan tihdanglam theih a ni lo.

Chang 8 HNAM RO THIL 

Khaw ramri chhungah, khaw chhungah emaw, khawdaiah emaw ramhnuaiah emaw, pipu sulhnu hlui, hnam ro tling, khaw chhunga mite hinhalh lai tichhia emaw, ti bo emaw chu hrem theih a ni.

Chang 9 VANTLANG TANA HMUN PAWIMAWH 

Khaw chhungah vantlang tana hmun pawimawh tur reng reng chu mimal thil aia ngaih pawimawh a ni thin.

Chang 10 TLANGAU 

Khawtin in tlangau an nei thei a, chu tlangau chu khawtlang roreltute thuhnuaia awm an ni. Rikrum thilah lo chuan mimalin emaw pawlhoten emaw anmahni thuin an autir thei lo.


Chang 11 VANTLANG THIR DENG LEH PUM 

Khaw tinin vantlang thirdeng an nei thei. Vantlang thirdeng neihna hmunah chuan khaw roreltuten thirdeng chu Pum sak nan vantlang tana renchang laiah hmun an pe thei. Pumah chuan an thlen hmasak dan indawtin thir an chher hmsaktir thin a. Hmeichhia thir chhertir tura a lo kal ve chuan mipain an kian thin.

Chang 12 TUIKHUR 

Tuikhur siam leh humhalh leh vawn thianghlim chu khawtlang roreltute mawhphurhna a ni. Tui kang nghahah chuan a thleng hmasa apiangin an thal hmasa thin. Hman lai chuan pain tui an chawi chuan hmeichhiain an kian thin. ‘Pumah hmeichhia an lal a, Tuikhurah mipa an lal’ tih a ni thin.

Chang 13 THLANMUAL 

Khaw tinin thlanmual an nei thin. Mitthi reng reng chu, hmun danga phum tura khawtlang roreltute phalna la an nih loh chuan thlanmualah ngei phum tur a ni. Thlanmual siam leh humhalh leh enkawl chu khawtlang roreltute kuta awm a ni.

Chang 14 THLANLUNG PHUN LEH LUNGDAWH 

Lungphun leh lungdawh hi a tana siam saka thlanah ngei tih tur a ni. Hmun dangah tih duhna a lo awmin a phuntu ram chhung a nih loh chuan khawtlang roreltute phalna lak tur a ni. Thlanmuala thingphun pawh hi khawtlang roreltute remtihna lo chuan tih tur a ni lo.


Chang 15 KHAW KAR KAWNG LEH KAWNG DANGTE 

Khaw tinin, sawrkar enkawl lai kawng ni l, mahni ram chhunga khaw kar kawng sahfai leh enkawl thuah mawh an phur a. Feh kawng te, tuikhur kawng te, khaw chhung kawng leh kawng dang tul apiang a enkawl thin.

Chang 16 IN HMUN 

Khawchhhungah In hmun sem leh then thuah khawtlang roreltuten an thuneihna chinah chuan mawh an phur a ni. Vantlang tana hnawk leh harsatna awm thei turah chuan an semin an then tur a ni lo.

Chang 17 KHAWVAWN THIANGHLIM 

Khaw chhung vawn thianghlim chu khawtlang roreltute mawhphurhna a ni.

Chang 18 HNATLANG 

Khawtlang huapa hlawh nei lova hna thawh hi ‘HNATLANG’ a ni. Hnatlang kovin in tin atangin mi pakhat zel, mipa puitling, kum 15 pumhlum leh a chunglam, kum 60 hnuai lamin thawh tur a ni.

Chang 19 HNATLANG AWL 

Mi tupawh roreltuten hnatlang thawk lo tura an tihte chu ‘Hnatlang awl’ an ni. Chu bakah, a huaia mite hi hatlangah an phut ngai lo.

1) Hmeithai
2) Mipa kum 15 hnuai lam
3) Kun 60 leh a chunglam
4) Dam lo
5) Tawmkailo

Hmeithai hi hnatlang thawhah âwl mah se, an telna thlawhhma kawng hnatlangah chuanan âwl bik lo.


Chang 20 RAM THEH THU 

Sawrkarin phalna a pek angin, Khawtlang roreltuten ram an theh thei. Ram theh bak neih tuma vattu chu hrem theih a ni a, a vah sa pawh a nei tur a ni lo.

Chang 21 LO HAL 

Lo hal dawn hian khawtlang roreltuten ram kang chhe lo thei tur ang berin an rel tur a ni.Fimkhur loh vang leh roreltute thu zawm loh vanga ram tikang chhia chu, chang 153 (2) anga hrem theih a ni. Ramri bul neih kum chuan hal dawnin khaw thenawmte hriattir tur a ni.

Chang 22 RAM VAK LEH RAMCHHUAK 

Zan riak lova Silai kenga sa zawnga ramhnuaia kal hi ‘Ramvak’ a ni a; zan riaka mi engemaw zat sa kah tuma a huhova kal hi ‘Ramchhuak’ a ni. Miin mi dang Silai hmanga sa a kahin, Silai neitu hnenah Sadar a pe thin.

Chang 23 RANVULH  

Khuaa mi cheng tupawhin a duh ang ang ‘Ran’ avulh thei. Chutianga vulhtute chuan mi dang tana hnawksak lo tur zawngin ran vulh chu an khuahkhirh tu a ni. Chutianga vulhtute chuan Bung 11-nain ran vulh chungchang a sawi angin an vulh tur a ni.


Chang 24 KHAWTHAR KAI 

Roreltute remtihnaa khaw hmun sawn emaw, hmun hrang hrang atanga khaw awm ngai loha hmuna mi eng emaw zat awmkhawm emcaw chu ‘Khawthar Kai’ a ni. Roreltute phalna la hmasa lovin tuman khawthar an kai tur a ni lo. Chutianga kai lute chu hrem theih an ni.

Chang 25 THLAWHBAWK 

Khuaa miten, an lo neih a hlat avanga kum khat chhung atana a huhova an awmchilh emaw, kawng dang vang emawa nghet lova mihring chenna hmun chu Thlawhbawk a ni. Thlawhbawk chu khuaa chhiar a ni lo. Khawtlang roreltute emtihbnain tute pawhin lo beih awmchilha ngaih chuan ‘Bawk’ an khawh thei.Chutiang a thlawhbawk siamte chuan siam chhan an tih zawh veleh an let leh tur a ni.Thlawhbawk awm phalna chu a tul chuan kum tina siam thar zel tur a ni. Tupawh phalna nei lova bawk khawh emaw, phal bak awm lui emaw chu Dan anga hrem theih a ni.

Chang 26 KHAWPER 

Lal ram chhungah emaw, Village Council ram huam chhungah emaw, Sawrkar phalnaa mi eng emaw zat In leh Lo dina awmkhawm chu ‘Khawper’ a ni. Khawper chuan a khawpuia roreltute thu ang zelin ‘Thuneitu’ an nei thin. Chung mite chuan a tul ang zelin khawper atan ro an rel thin.


Chang 27 PEM 

Khuaa mi cheng mi tupawh khaw dangah a pem thei. Khaw danga a pem dawnin a ruk a rala pem mai tur a ni lo. Mi tupawh a pem chuan a In leh Bungrua te, Huan leh Ramte a kalsan tak emaw, a kalsan tur emaw chu enkawltu siamin a pem thu chu Khawtlang Roreltute hnenah ziakin a hrilh tur a ni. A pemna khuaa Khawtlang Roteltute hnenah a inhriattir bawk tur a ni.

Chang 28 CHIKHUR 

Khuaa mite ram huamchhung khawi laiah pawh miin Chikhur hai chhuak sela, a hai chhuaktuin mahni tan a hauh bik ngai lo.

Chang 29 KHUAI 

Khaw ram chhungah Khuaipui (Kham-Khuai) awm chu tumahin pumbilh bik theih a ni lo. Khawtlang roreltute phalnaa a zu leh a hnun lak thin a ni.

Post a Comment

Powered by Blogger.