THINLIAN/THIN NATNA  (JAUNDICE/HEPATITIS)


-Dr. C. Lalrampana

Thin natna


Thinlian (Jaundice), thin natna hi natna chikhat a ni buaipuiawm tak a ni a; Mizo chuan ‘Thinlian’ kan ti a; hei hi a awmtirtu chu natna te ber chi, tur inkaihnawih theih, leh damdawi tur nghawng tha lo avanga awm thei nia ngaih a ni. Thin atanga mit lo luang tur daltu a awm hian thisenah mit a lo tam a; chu chu mitliam (Jaundice) an ti mai thin. 


Hetianga a awm chhan hi mit luan bona kawr tereuhte te kha hnawhtu a awm avangin an luang ral thei lova chuvang chuan thisenah mit a lo luang lut thin tihna a ni. Mit chu thisena a luan tawh chuan thisen chuan a lo fawp darh a; chuvang chuan mit leh vunte a lo eng chhuak thin a ni. 

Infection Hepatitis hi tuibawlhhlawh in atanga taksaah natna hrik te reuhte te virus a luh vang a ni ber. Mithiamte chhut danin hetiang natna vei zinga za zela 15%-in an thihpui thin nia ngaih a ni. 

He natna hian tumah thliar a nei hran chuang lova, ngam loh lah a nei lem hek lo. A salbeh tawh chu thlah a tum vak tawh thin lo. Hepatitis hi A; B; C; D; E; F & G thleng a awm a. chungte chu a mal malin tawite tawitein han belchiang lawk teh le:

HEPATITIS ‘A’

Hetiang thin natna hi Hepatitis ‘A’ natna hrik  avanga awm a ni a; HAV tia hriat lar a ni a; mihring leh mihringina inkaichhawn theih a ni. Ei leh in leh ek atangtea inkaichhawn theih a ni. Hetianga inkaichhawnna hi ‘Fecal-oral’ an ti thin. Mirethei chhumchhia awmkhawmna hmun leh chettawp luaktukna hmunah inkaichawn awlsam bik hlea ngaih a ni bawk. Mipa rawlthar leh mipa puitling Sex hman avangin hetiang natna hi inkaichhawn a awlsam em em bawk. Tin, damdawi hman sualna avanga inkaichhawng tam tak an awm bawk.

HEPATITIS ‘B’

Hei hi thin natna chi khat Hepatitis ‘B’ virus (HBV)-in a thlen a ni. A bikin hriau thianghlim lo inhmantawmna avanga inkaichhawn awlsam em em a ni. Tattoo chhut kai nana hriau zum thianghlim lo inhmanpawlh avangin inkaichhawn a awlsam em em bawk. Hetiang veite chu an chau ngawih ngawih a, an luak a chhuak a; an zun a nu dum deuh nguai a, an ek a eng dal dang thin.


HEPATITIS ‘C’

Hei hi thin natna chi khat Hepatitis ‘C’ virus (HCV)-in a thlen a ni. Thisen thianghlim lo inpek pawlh avangte leh hriau thianghlim lo inhman pawlh nasat avang leh hemodialysis avangtea inkaichhawn theih a ni. Tin, thlan atang leh chil per atang pawhin inkaichhawn a awlsam hlea ngaih a ni. He natna atang hian Cancer leh cirrhosis kai awlsam hle bika ngaih a ni bawk. Sex hman avanga inkaichhawn erawh a awm meuh lo. Tihdam pawh a harsa a; mahse, tihdam theih a ni.

HEPATITIES ‘D’

Hei hi thin natna chi khat Hepatitis ‘D’ virus (HDV)-in a thlen a ni. Hepatitis ‘B’ veisa atanga inkaichhawn a awlsam bik. Hriau thianghlim lo inhmantawm avang leh Sex hman avanga inkaichhawn theih a ni.

HEPATITIES ‘E’

Hetiang natna Hepatitis ‘E’ hi natna tam vak lo a ni a; Hepatitis ‘E’ virus (HEV)-in a thlen a ni.  Ei leh in atang leh tui thianghlim lo in atangtea inkaichhawn theih a ni. Hei hian thin natna hlauhawm tak a thlen em em lem lova, invenna vaccine hranpa teh chiam a ngaih loh avangin antiviral damdawi hman ve mai theih a ni.

HEPATITIES ‘F’

Hei hi thin natna chi khat Hepatitis ‘F’ virus (HFV)-in a thlen a ni. Thisen test atanga a lan danin hetiang natna hi a tlem hle a; eng atanga lo awm nge tih pawh hmuh chhuah a la ni chiah lo bawk.


HEPATITES ‘G’

Hei hi thin natna chi khat mahse, a nihna chiah leh a chhan dik tak finfiahna la awm lem lo a ni. Hetiang natna hi a hlauhawm chi leh hlauhawm loh chi pawh chiang taka thliar hran theih a ni rih lo.

Ngun takin en la, Hepatitis ‘B’ & ‘C’-te khi a hlauhawmin a dam har ber a; inenkawlna senso pawh a hau takin  a buai thlak duh hle. Mahse, hengte hi enkawl hma chuan rang taka tihdamleh theih a ni. A dangte pawh khi enkawl thuai chuan tha takin an damleh thei tih hre reng ang che.  Dawhkana Chukchu vak lai hi chema na taka i sah chhum hmawk chuan Chukchuin a tuar rual khan Dawhkan khan a tuar ve nghal a; a chhiat phah thin. A thihna tur tawk chauha i kut phaha i ben hlum erawh chuan a thi tur dik tak Chukchu chiah khan tuarin a thih phah a; Dawhkan chu him takin a awm reng thei a ni. Hetiang chiah hian Vai Damdawi (Allopathy) chak pui pui nghawng na tak tak hmanga natna hrik i chhut chawrh chawrh hian Dawhkhan chhana Chempuia Chukchu na taka sahhlum ang tho hian taksa khawlpui dangin a tuar ve nghal hrep thin a; chuvangin, natna pakhat enkawl dam anga i inngaih lai mek khan a dang enkawl ngaiin a lo awmleh nghal zel a; taksain nasa takin a tuar zui phah thin a ni.  Chuvangin, a theih chhung chu vai dawmdawi aiin thawk muangin chhu na lo zawk mah se, Ramhmul damdawi (Herbal medicine) hi hman hram hram tum thin ang che. Herbal Treatment & Home remedy, ramhmul damdawite hmang hian I natna enkawl thin la Vai damdawi nghawng tha lo pui pui nei ai chuan a dam rangin a dam a chiang zawk tih hriain hmang uar hram hram ang che.  Hepatitis enkawlna atana thate chu hetiang hian thlir ila:


THINLIAN DAMDAWI

Thin natna satliah 

Hepatities ‘A’; D’; ‘E’; ‘F’; ‘G’ –te tan heng ahnuaia tarlante hi a tha tawk hle a; vai damdawi ei vak vak ai chuan mihring taksaah nghawng pawi a nei tlem zawk a; khuarei atan a  rintlak zawk bawk tih hre reng ang che. A engemaw ber hi hmang thin la, an rintlak em em tih hre reng ang che.

1. Tuktin zingkarah leh zantin mut dawna tui thianghlim tam tawk in thin a tha

2. Nitin Coconut tui pava 1 in thin a tha

3. Futui in a tha a, khawla her aiin kheh chawpa feh ngei a tha. Tin, a zikno la thur tel deuh hlek ni thei se a tha lehzual
Buhtun (Barley) tui in a tha
Tuilum in thin a tha

4. Neem tui leh khawizu inzata pawlhin black pepper dip1/2 tsp pawlha nitin v2in thin tur
Butter hmanga Purunvar kan ei thin atha.

5. Apple tui um (cider vinegar) leh Carrot tuipawlh in a tha
Buluih m(Radish) hnah densawm tui no 1-ah basil tui  thirfiante 1 pawlhin nitin vawi 2  kar 3 chhung in thin a tha
Nimbu tui firah tui thianghlim a  inzata pawlhin vawi 3 talin  a tha

6. Snake Guard hmanga siam thingpui in thin a tha
Khawizu thinfiante 1, buhtunj powder thirfiante 1 leh tui no 1 pawlh nitin v2 in thin a tha.

7. Zingkarah Tomato tui ah chi leh peppertlempawlh in thin a tha

8. Jaundice Berry hnah densawm tui emaw a powder emaw nitin in thin a tha.

HEPATITIES ‘B’&’C’ DAMDAWI BIK

Thinlian natna dam har chi leh tawhkhrih takHepatities ‘B’ & ’C’-te tan heng a hnuaia mite hi vai damdawi aia tha zawka ngaih a ni a; Damdawi in atanga beidawng haw tawh tam takin an dampui hlauh thin avangin hetiang natna hi i vei emaw, I chhungten an vei emaw a nih chuan a engemaw ber hi hmang mai rawh.

1. Chakai leh tumbu den pawlah chiu tlem telha in thin a tha


2. Mutih kau var rah leh thing hmarcha ei pawlh a tha a; tin a rah a awmloh chuan a hnah leh thing hmarcha ei pawlh a tha hle bawk.

3. Japan hlo hnah densawm tui no ½ ah khawizu 1tsp leh Nimbu tui fir no 1 pawlh nitin zingkar chhun leh zan mut dawnah in thin a tha.
Lambak hnah densawm tui zing tin in a tha.

4. Ramhmul chihrang hrang hmanga Ephraim Herbnal-in a siam  BR-Mix Nitin rialno 1 khat zeal  vawi 2 in thin a tha hle bawk.

5. Aidu leh chakai densawm ei a tha

6. Mithi sunhlu hnah a zungte thlengin densawma Bawnghnute no khat nen in a tha.

7. Archangkawm pil emaw a rah hi a tha hle bawk.

Heng zingah hian serial No. 2; 3; 4-te khi an tha zual bik a, chung zingah pawh chuan No. 2 & 3 khi tha bik lehzuala ngaih a ni.

Post a Comment

Powered by Blogger.