- Hmaa Hauzel 

Liandingpuii
Representational
Kum 2017 Christmas dawn hnaihah khan Ziaktu Choka programme buaipuiin Kristian hlabua mas hla phuahtu la dam kan hriat theihte, Aremruati Ngente nen kan kawm kual hlawm a. Chung mite chu 'Kum sul liam hnu' phuahtu C. Lalkhawliana te, 'Bethlehem i pan ang' tih phuahtu Thangdanga leh 'Van aw mawi ri' tih phuahtu V. Thangzama te an ni a. Titipuina hun tha tak kan nei a, kan hlawkpui hle a. Maipawl put kher ngai lovin kan bengvar haw tak zet. Anni pathum hi Mizo hla phuahtute zinga hriat hlawh ber ber an ni a. Kum thuah pawh a sang zakua ang zawnga chhut pawhin val upa chan chan awm hliah hliah an ni hlawm a. Ngaimawh leh ngaih pawimawh zawng an sawi pawh ngaimawh a, ngaih pawimawh a, zahsak an phu hliah hliah. 

Carol hla tha tak Mizo nula tlangvalte chuan kan hre vek mai awm mang e tih ngam 'Kum sul liam hnu' tih hi vanduaithlak taka ilo hre fuh lo mial a nih pawhin 'Siamtu remruat' tih te, 'Thuvate' tihte leh 'Kan nghah Christmas' tihte hi chu i hriat ngei ngai tur chi a ni thung ang. Heng hla kan tarlan takte phuahtu hi C. Lalkhawliana chu a ni. 

Khawvel thim en tura chu, Hmangaih puan nem sinin; 
Bethlehem tlang khawharah, Chun riang Mari chawiin; 
Inngaitlawm leh hreawm huamin Kan tan a lo piang ta. Tih hla leh : 
Ka ngai em e ka par mawite 
A sakhming sawi ka bang thei lo 
Ka tan lungngaih chhum a zing e 
Tahlai reng hi ka bang thei lo 
Tih hlate phuahtu hi Thandanga chu a ni. 

Mizo nationalism tuipuitute tan chuan 'Tho la ding ta che' tih hla hi hriat loh thiang lo khawp a ni a. 
Van aw mawi ri chu ngai r'u 
Min thove a thang ri chuan 
Zan mu reng ka chhing thei lo 
Min thawng e ka thin laiah 
Tih hla mawi leh tha tak mai phuahtu hi V. Thangzama chu a ni ve thung.

Anni kan val upa pathumte hi zawhna thuhmun 'Zaithiamte chah duh i nei em?' Tih kan zawt hlawm a. Inthurual ang hrima chhanna thuhmun an neih vek chu 'Kristian hlabu a mi phei chu tihdanglam ching lo se' tih a ni. Kristian hlabu ami tih danglam phei chu an ngai thei lo bur! Pa titi thiam leh hre zau C. Lalkhawliana chuan Zaithiam chuai thei lo Vanhlupuii te unau fakin "Ka hla phuah an sak dawn chuan ka hnenah rawn kalin ka duh dan min zawt a. Ka hriat laiin vawihnih thum an sa chhin ngei ngei thin” a ti. 'Zaithiamte hian an hla an sa dawn a nih chuan inberawn hmasa thin se, chu chu chawimawina hlu tak pawh a ni' a ti bawk. 

C. Lalkhawliana hla pakhat 'Thuvate' tih a 'ngaih tizual e Zozam par tlai' tih chu Vanhlupuiin a sak dik thlap laiin Zaipawl pakhat chuan 'Zozam par tlan' tiin an sa a. Zaithiam pakhat chuan 'Zozam par tlei' tiin a sa ve thung a. A awmze bo thakin an sa ve ve. Anni hian a phuahtu hi rawn hmasak nachang hre ta se an sak sual a rinawm loh. A hla phuah an sak chungchangah V. Thangzama a duhtui leh zual. 'Kei chuan a harsa lai half note te thleng thleng hian an tihdik vek ka phut.." a ti a. A duh loh zawnga sate chu umzui changte pawh an neih thu a sawi bawk. 

Lalsangzuali Sailo hla zirtir a nawm thu sawitu Thandanga chuan 'Bethlehem i pan ang' tih rawn sa thar lehtu Routmawii chungchang fiamthu ti taka sawiin a tia lawm 'Routmawii hi “A phuahtu present ve te i tum em?' tih an zawt a, ani chuan 'A la dam em ni?' a ti a. A inhriat loh theih khawp mai" a tia...a nui huk huk a. Zaithiamte tana pawimawh ber chu hla a ni a. Hla sak tur awm lo se zaithiam an nih man a awm dawn lova, chang sawi thiam an ni ngawt mai dawn a, chang sawi ngawt chu an larpui chiam bik lo ang. Hla phuahtute erawh thung chu an hla phuah satu awm miah lo pawh nise poetry tha zetah a la chhuak thei tho thung a. Chham hla tha zet ang pawhin a chhuak thei a, an hla phuah chu zirlaibu-a telh hial tlak a la ni cheu thei thung. Chutihlai chuan an hla phuah mawi taka satu an awm hian an hlutna a sang bik zual a. Hla hi a ti hla bik hliah hliah thin. Thu leh hlaah chuan a phuahtu leh a satute hi an pawimawh em em a, inkawp rem a, inhnerem tlat tur an ni ang a. Kut ding lam leh vei lam ang maia inkawp rem turte an ni ang. 

A bikin zaithiam, mi hlaphuahtute hla sa thintute hian hla hi van lai tla ang maia duh duha chhar mai mai theih a ni ngawt lo tih an hriat chian a, an vawn tlat a pawimawh. An hlasak duh kha tunge a phuahtu tih an hriat a, an zawn chhuah a tha a. A theih phei chuan an phuah chhan thawnthu nen lam hre tel thei se a duhawm leh zual. Zaithiam chuai thei lo Vanhlupuii te, Vanlalruati te angin a phuahtute ngei kiangah an sak a, an zir theih phei chuan a tha hlei hlei a, a duhawm leh zual. Chutianga ti thei zaithiam an awm a nih ngat chuan chumi chu hla thluk tidanglam a, thluk ki kawi kual thin zingah a tel ve ngai lo ang a. A hlathu a sa sual ngai hek lo ang. Hming ziah sual hi tumahin kan duh ngai lova, kan hming ziahsual a nihin kan lawm lo vek. Chutiang deuh chuan hlaphuahtute pawhin an hla sak dik loh emaw, a thluk leh a thu lo tih danglam emaw chu an lawm ngai lo ang, thil lawmawm ni hek lo. Kan thangthar zaithiamte zingah a hla thluk lo tidang kikawi kual vel mai mai ching an tam ta a, a thu hrechiang mang lova huai taka sa ve pawp thinte pawh an lo chhuak ta zel. Hei hi thu leh hla khawvela natna hrik huathlala tak a ni a, zaithiam leh hlaphuah thiamte inkar tichhe thui thei tak thil huatthlala tak a tling bawk. 

Hla thluk tih danglam chungchang hi amah C. Lalkhawliana bawkin a sawithiam leh pek. C. Lalkhawliana chuan chawhmeh siam nen a'n tehkhin te te a, "Kan ro tura kan duhte a tui neia an lo siam hluah mai chuan emaw, a tui hang hawp tura kan duh an lo kang ro rup maite a nih chuan engemaw a awm ve thei a” a ti a. Pehhel tak, hriat thiam theih tak siin a sawi a. A sawi fak lo naa a fiah viau thung. Hei hian hlaphuahtute hian duh dan, tum dan leh dream an nei tih a hriat tak zet a. Chung an duhdan te, an tumdan te, an dream te tih hlawhtlinsak tur chuan zaithiamte hian hla phuahtute hi an belbul a, an kawmngeih hram hram a pawimawh tak zet a ni. Tungchhova kal lei mihringte hi chawimawina leh inzahderna in a tihlawm thinte kan ni a. Kan zaithiam lar tak takte pawh hian hlaphuah thiamte hi an chawimawi thiam a, an zahthiam ngat chuan hlaphuahtute tan chuan thil hlutak a nih bakah inchawimawina hlutak a ni ngei ang. 

Zaithiamte hian hlaphuahtute an chawimawi thiam a, an hunpuite an hriatsak a, lawmpuina leh tawrhpuinate thawn a, 'Heite hi a hming maiin' tih nachang an hriat phei chuan vai chawimawina Padma Shri award dawn ang maia thil hlu a tling thei hial ang. Zaithiam lar leh hlawhtling tak takte tal hi chuan a nachang hre teh u. Mipui hmaa zai dawnte hian ‘He hla hi chumi..khami phuah chu a ni a’ tih zeuhte hi a phuahtu tan chuan thil lawmawm tak a tling thei bawk ang. 

Mizote hi zai ngaina hnam kan ni a. Zai hmanga intihsiakna neuh neuh pawh kan nei nual a, zaithiam leh miss hi kan intodelhna lam a nih thu sawi tawk pawh an awm. Zaithiam thlanna thenkhat hi chu 'mi hla thuk intihdanglam siak' in bul an tan a ni thawthang a, a hman na zawngin mi hla an modify a ni ber mai. Chuti chung chuan endiktute chuan 'I zai tha hle mai, i aw a mawi, i hmel hmuh a nuam' an ti vek thei tho. Mi hla thuk tih danglam pawi tihna nei lo endiktu kan nei thin em ni ang aw a tih theih a. Chuti a nih chuan mitdelin mitdel bawk kawng kan kawhhmuh tihna a ni thei dawn a, hmasawn a beiseiawm loh viau. Intihsiaknaa telin a tidanglam chiam ngam a nih chuan a endiktute a zah lo hle tihna a ni thei ang a. A nih loh vek pawhin endiktute duhzawng a hre hle a ni thei bawk ang. A chhan chu eng pawh nise a tha lo ve ve a, thil pawi tak a ni tho tho. 

Thiam nei lo chunga rimawi ngaina mi tak mai ka ni a. Mizo zaithiamte zai pawh ka ngaithla nasa thei hle thin. Lalnunmawia (Valte-a), Lallianmawia Pachuau, Laltanpuia Tochhawng, C. Vansanga leh Lalrindiki Khiangte (Daduhi) te hi zaithiam ka tihzualte an ni a. An zai hi a ngaihnawm bik reng mai, ka bengah chuan. Anni zai ka ngaihthlak apiang hian kan thangtharte zaithiam dan pawnlawi ta lutuk hi mak ka ti a. A chhan hre si lovin ka vei ve thin. Pianpui aw lo tih hriat tak tipuam leh ngher awm hi ka hne thin. Tunlaia Pathian hlasa tam zawkte ai hi chuan Lalnunmawia te leh Lallianmawia Pachua ten love song an sa hi a nung zawk a, a rau zawk fe te ka ti thin. Engnge a chhan phei chu ka hre lo. Anni zai hi chuan beng a fah a, a nung bik tlat si a ni. 

Chutihlai chuan thangthar zaithiamte zingah mahni hlaphuah ngei sa an awm ta nawk hi thil lawmawm tak a ni. Thil lawmawm a nih bakah zaithiamte tan thil finthlak a nihna lai pawh a awm. Kimkim-an ama irawm chhuak ngei maia 'Sarah i zunzam' tihhla thiam leh nung tak mai an sa veng veng maite hi ava'n ngaihnawm bik tak. Zaithiam thenkhatten hranghlui zaithiamte hlasak thin an han sak thar ve hian tehtlin an har thin. A sa hmasatute sak dan bengah a lo cham tawh a, an sak dan mai ni lo a music nen lama hriat bel em em; tuten emaw an rawn sak thar leh a, ngher leh danglam zeuh a awm leh si hian ner nawk a awl a. Ui puar koh ang maia kir vang vang mai a chawh fo. Hla hlui kan sa a nih rau rau pawhin a dik thei ang ber leh a danglam lo thei ang ber a ni tur a ni ang. Anih loh chuan sawi leh sel kan hlawh mai ang. 

Thingpui hang leh kurtai a inhmeh a, kuhva titui leh zual tura chinai a pawimawh ang leh chi leh sa a inkawprem tlat ang hian zaithiamte leh hlaphuahtute hi an inkawprem a, an hnekrem tlat a pawimawh tak zet a, a pawimawh zel dawn bawk. Zaithiamte leh hlaphuahtute inkar a that phawt chuan kan thu leh hlate hian nasa zawkin hma a sawn thei ngei ang.

Post a Comment

Powered by Blogger.