I RAUTHLA TAL RAWN TIR RAWH


By C. Lalthazuala


RIMAWI HUANGHe hla “I rauthla tal rawn tir rawh” tih hla zet hi chu mitthi lumen zana sak thin ni veta se, kan tuipui tlang thei viauin a rinawm. Han ngaihthlak mai pawh hian thinlung a fan dan hi a dang zar mai a. Fam ngaih hla dik tak a lo ni bawk nen, he hla chang bul ber tanna tlar pahnih “Thinlaiah a thar leh thin, khaw nge maw ka di ve kha; An sawi pialral fam khawpui tualah, riah run a rem an ti” tih hla lungkuai tak mai han ngaihthlak ringawt pawh hian patling lung a tichhe thei viau mai.

He hla hmingthang zet mai hi C.Durthanga hian kum 1971-a a phuah a ni a, he hla lungkuai tak a phuah chhuah dan leh a phuah chhuah chhan pawh hi a ngaihnawm teh a sin.

Mizoramin India Sorkar laka Independence a suallai khan C.Durthanga pawh hian Mizo sipai, MNF underground group chu a zawm ve a. Chutia Mizo hnam zalen nana a rammut lai chuan hmun hrang hrangah duty in a vak kual ve reng a. Khawrihnim leh a chhehvela an duty lai chuan a lungdum em emtu Khawrihnim nula hmeltha Lalsawmi nen chuan an intawng ta a. Lalsawmi chu Mizo nula-ah chuan nu tawk tak, inkhaithli thlerh thlawrh, pian mawi leh nungchang tha, kohhran mi tak, hawihhawm leh mi biangbiak thiam tak mai a ni a. Khawrihnim kohhran zaipawl timawitu leh aw nei tha tak a nih avangin kohhran khawmpui nikhua-ahte zaipawl conductor ten a tel hman loh an hlau thei hle a. Amah pawh a hmel that mai piah lamah mi biangbiak a thiam riau avangin mipui vantlang fakrawn a ni a, a to ngiang reng a ni.

Lalsawmi pawh hian Aizawl veng pakhat, Tuikhuahtlang atanga ram leh hnam tana rammu mek, tlangval hawiher zangkhai leh hawihhawm tak mai, zuanzang bawk si leh inngaitlawm tak, C.Durthanga chu a be chhe thei bik tlat lo. Chutih hun lai chuan mizo nulate chuan mahni inlum pawh luah hman lova nun thap tak taka ‘Pathian leh kan ram tan’ ti a rammu mek, ramhnuai sipai (Mizo Army) ho chu an ngaisang takzet thin a. Nula huaisen zual thenkhatte phei chu ramhnuaia Mizo Army ho thuruk hlan chhawngtu berah an tang ngam hial a ni. Heng hunlai hian India sipaiho an hrang thei hle a, Khawrihnim leh a khaw thenawm vela duty mek, C.Durthanga leh a thian te ho pawh hi khawchhunga an awm leh ramhnuai camp-a an awm a inzat thial ang.

Tlema sipai an hran loh deuh lai, boruak muanawm deuh laite chu C Durthanga tan chuan hun hlu tak a ni lo thei lo. Ramhnuai buk lama ken tur, nula hmeltha Lalsawmi mei a zial khawl tir anga. Tin, a thuamhnaw tette a thui tirin, a sukfai tir chang a awm bawk ang a. Tin, Lalsawmi thingphurte pawh a zui chang a awm bawk ang. Chumi piah lamah, a thian thenkhatte nen Lalsawmi te lo lamah hial pawh an feh ve ang a, hlote an thlawhpui thin bawk ang a, hlim takin an nileng ang a, losul haw hunah hlim em emin an inchhawm haw leh thin ang.
Khawrihnim khua chu C.Durthanga leh Lalsawmi tan chuan khawvela khaw nuam leh thlakhlelhawm ber a ni ngei ang le. Anni pahnih tan chuan “Duh ber” te lenna khua a ni miau si a. Chhak lamah Reiek tlang atangin turnipui a rawn her chhuak ang a, tlai ni tla turin Dampa tlangdung sanglai ber “Chhawrpial” tlang zawn chiah a her liam dawn laite chuan “tlaitla eng mawi” liam tur chu C.Durthanga leh Lalsawmi chuan Khawrihnim Biak in mual atangte chuan titi melh melh pahin an thlir liam dun thin ngei bawk ang. Richard Marx-a hla hit ‘Hazzard’ tih hla thunawn a ‘we used to walk down by the river, we used to watch the sun goes down’ a tih ang deuh kha an hun hman thin dan a nih hmel hle. Heng hunlai hian hlaphuahthiam hmingthang C.Durthanga hi a seilenna khua Durtlang atangin Aizawl Tuikhuahtlang vengah an insawnthla tawh a ni.


Thlamuang taka an awm theih chhung lah a rei thei si lo. Khaw tinah Indian Army-ho chu an inbun lo naa, Zoram dung leh vanga khaw lian deuhah chuan an awm chhuak deuh vek a ni. India Sipai operation chuan thla khat a ral hmain khawtin hi a tlawh chhuak vek zel thin. Mizo Army an nan fuh changin inkahna rapthlak tak tak a thleng fova. Inkah thlenna bul khua te nen lam India Sipaite’n an nghaisa nasa thei hle. VCP tamtakin India sipai kut an tuar a, khaw thenkhat VCP te phei chu sawisak hlum an ni a, tam tak ramtuileilovin an awm bawk a ni. Pawi sawi lo nunau chungah an nun rawng em em a, hmeichhe tam tak an pawngsual a, Mizo mipuite an rum tak meuh meuh a ni.

Rambuai boruak hrehawm lai taka hmangaihna rawn piang chu a eng emaw zawng tak chuan a nghet ru lawi viau ang. Rinawmna leh huaisenna piahlamah chhelna thuk tak neih tel a ngai dawn a, C.Durthanga leh Khawrihnim nula hmeltha Lalsawmi inkarah pawh hian heng kan sawi tak thil pathumte hi a awm a ngai ngei ngei ang. Khawrihnim khua chu sipaiin an tlawh ngun ve hle a. Chutiang boruak khirh tak hnuaiah chuan Khawrihnim nula hmeltha chhuanvawr Lalsawmi pawhin a dinhmun hlauhawmzia leh a tlangval pa chu sipaiin man tuma an zawnlai mek a ni tih a hre ru khiau ang a. A tul a nih phei chuan a thlakhlelh ngawih ngawih C.Durthanga tan chuan a nunna hial pawh a hlan hnial hauh lovang. Lehlamah chuan khaw khat nula hmeltha ve ta chu ertu te pawh a nei ve nual ang. Chu’ng a hmelmate chuan a tlangval kawmlai chu Mizo Army tanglai a ni tiin India Sipai hnenah hek ngat phei sela chu Lalsawmi chan chu a chau ve thei khawp ang. An dawpna lamah an nghaisa rethei hle ang a, a nunna hial pawhin a tuar ang. Mahse, C.Durthanga leh Lalsawmi thlunzawmna hrui hi chung hunlai, rambuai boruak nunrawng leh hro hrang na tak maiin a tih chah mai rual a ni lo.

C.Durthanga chu Durtlang khuaa pianga seilian a nih avangin Aizawl khawpui boruak pawh a naupanlai atanga tem pha a ni a, a tual lenna pawh a ni reng a. Mahse, Khawrihnim laitual timawitu Lalsawmi anga hmel duhawm chu Aizawl khawpui chhungah meuh pawh a hmu bik lo. Lalsawmi chuan a lung hi a dum ngang mai si a. Lalsawmi mizia leh a pianhmang mawina mai piah lamah a fing tel ru em em maite chuan a lung a tiawi hliah hliah mai a. Hun a lo her zel a, C Durthanga chuan ‘runlum nuthai’ atan “Khawrihnim Ainawnpari” chu a sawm thlu ta der mai a. Heng hunlai hian ramhnuai sipai (Mizo Army)-a tang reng chunga nupui neite pawh an awm nual a. Huaisenna leh rinawmna nen hlauhawm engpawh hmachhawn huam dun chungin C.Durthanga leh Lalsawmi ngei pawh hian run hmuna lengdun turin hun remchang hmasa berah “tiam tlat e” tihve ngei an intiam ru ta khiau mai a nih chu.

Khawrihnim nula hmeltha leh chhuanvawr Lalsawmi pawh a vanglai tak a ni a. Kum 19 bawr vel a hmang chho tan mek a. A thlakhlelh em em, C Durthanga lah chu India sawrkar hmelma, India sawrkar nena INDO puangtu Mizo Army zingah a tel ve miau mai si a. Hun remchang hmasa bera inneih hial lo tiam dun tawh mah se Indonaah India sipaiin an kap hlum mai thei bawk si. Tin, India Sipaite’n man palhin kum tam tak chhung Vai rama Jail – ah an tan tir thei bawk Chutiang thil thleng thei reng a ngaihtuah chang chuan a rilru a hah ru ve thei khawp ang. Tin, Mizo Army tanglai C.Durthanga nena an inzawmna thuruk chu India Sipai leh Mizo zinga misual, mi hek chingte’n an hriat a hlauhawm em em dawn a. Nula Lalsawmi tan chuan hnung lam leh hma lama mit men kar reng a ngai ngei bawk ang.

Lalsawmi hlauhthawn ruk ang ngei chuan C.Durthanga leh a thiante chu an inrin lohlai tak nang chingin India sipaite chuan an man ta tlat mai le..! Hetihlai vel taka nula nungchang mawi Lalsawmi rilru hah dan turzia chu kan zuk suangtuah pha mai awm e. Amah chu kohhran mi leh Pathian tih mi a nih avangin C.Durthanga tan hian a tawngtai nasa hle ang tih a rinawm. Tichuan, C.Durthanga chu Silchar Jail-ah tantir a ni ta a. Tunlai anga inbiak pawh zung zung theih a ni si lo. Anni Mizo Army-te ngat phei chu, an chhungte hnen atangin a ni emaw, an thian thate hnen atangin a ni emaw, an lehkhathawn dawn reng reng endik vek thin a nih avangin nula lehkha phei chu an dawng ngai mang lova, nula anmahni rawn thawn ngam pawh an awm mang lo.


Silchar Jail run thimah chuan kum khat vel zet C.Durthanga hi a tang ta a. Hetia jail-a a tan lai tak hian run hmun lenpui atana a duhthusam Lalsawmi chuan a lo boralsan ta hlauh mai..! Lalsawmi boralthute pawh chu Silchar jail-a Mizo Army tang ve tho Khawrihnim lam mite hmelhriat hnaivai takte chuan lo hre ve in, an thianpa C.Durthanga chu an hrilh ve ta nghe nghe a. C.Durthanga rilru chu a deng na ngawt ang le. “Jail atanga ka chhuah ve leh nupuiah ka nei ang a, kan khua Tuikhuahtlangah chhungkuate din vein, fanau maltluan chawi dunin hlim takin hringnun kan hmang dun ang chu,” tia a lo suangtuah thinte chu a thlawn mai a ni ta si a. He vanduaina lungchhiatthlak tak maiin a den natzia chu he hla lungchhiatthlak tak mai, ngaihthlak ringawt pawha lung tichhe ngawih ngawih thei “I RAUTHLA TAL RAWN TIR RAWH” tih hian a tilang hle awm e.

Rilru na leh beidawng taka Silchar Jail atanga a rawn chhuah hlima a phuah a ni a. A phuahtu, C.Durthanga hian Khawrihnim khua hi Lalsawmi thih hnu hian a tlawh leh ngai ta lova, Lalsawmi ber a boral tawh chuan zuk tlawh leh ringawt mai chuan lunglenna leh lungchhiatna thuk tak bak engmah a thlen dawn loh avangin, kal tawh loh mai chu a thazawkin a ngai ta a ni.

C.Durthanga hian Lalsawmi tan hian hla pahnih a phuah a. A hla phuah hmasak zawk chu “Min lo hmuak ang che, fam khawpui tualah” tih a ni a, “I rauthla tal rawn tir rawh” tih erawh hi chu Lalsawmi boral hnu lawk Silchar jail atanga a chhuah hnu Mizoram lama a rawn haw leh hnua a phuah a ni thung.

He hla hi C.Durthanga ngei hian All India Radio, Aizawl Station-ah a lo khung tawh a. Tin, commercial album lamah artiste hrang hrangin an sa nual a, C.Lalrinmawia sak hian Zoram dung leh vang chu a deng chhuak deuh ber niin a lang. Amaherawhchu, C.Lalrinmawia hian a chang a sa kimlo thung.

He hla zet hi chu tehfung hrang hrang hmanga han teh pawhin belhchian a dawl khawp mai. A hlathu hmanin lung a kuai a, a thlukin in lung a tileng em em bawk a. C.Lalrinmawia album hmingthang, “Di Chambawihpui” tih audio album-a an remna rimawi duang chhuaktute kha an fakawm tak zet zet a ni. He hla rimawi nena cheimawitu musician te chu – Fakhlena (Bassist), Nghilhlova (Drummer), Thuama (Keyboardist) leh Hmuaka (Guitarist) te an ni a, he album, ‘Di chambawihpuii’ tih album hi tehfung hrang hranga the pawh hian Aizawl khawpuia siam ngei Mizo kutchhuak album ah chuan a belhchian dawl ber pawl ni rengin kum 30 chuang zet chu a lar chhunzawm chho ta pat reng a nih hi. Awle a tawp khar nan “ I rauthla tal rawn tir rawh” tih hlathu ngei hian a tawp i han khar teh ang aw…..!!!!


Phuaht: C Durthanga
Satute: C Lalrinmawia, OP-a (of Tribal Power)

I rauthla tal rawn tir rawh

(Intro)
Huiva lenthiam ka tir ang che,
Va kal ta la ka Di lenna fam khawpui runah;
A ngaia ka ṭah khua sei tur,
Hrilhin va hlan nang che.

1. Thinlaiah a thar leh thin
Khaw nge maw ka di ve kha
An sawi pialral famkhawpui tualah
Riah run a rem an ti

2 I kutchhuak i sulhnu te,
Ka thlir bang dawn nem maw
Tunah van nun par tlanin leng mah la,
A cham reng i zun thinlaiah

3. Vanduai tah khua sei tur hi
Han dawn vela ngaihlungrun
I sakruang hring angka tawng lo mah ila,
I rauthla tal rawn tir rawh

4. Kumsul alo veiin,
Thingtin partin an vul;
Lungrualte a kan thliah hnu par zawngte'n,
Min ngaih tir e fam chang hnu.
————————————————

Amah tihtute chu, an velah Lalpa vantirhkoh chuan a awm chilh a, a chhanhim thin. 
- Sam 34 : 7

(Hla hi a ziaktu phlana lovin tlem kan edit a. A dik zawk nia comment lama an sawi chu kan belh mai a ni e)

Post a Comment

Powered by Blogger.