Theihai Ei Thatna A hma khan hriselna atan Khawizu thatzia kan tarlang tawh a; tun tumah chuanTheihai thatzia chhui veleh thung the ang.Tangkai taka hman tumin chhiar la, hlawkna puakchhuah ngei tum ang che.

Theihai hi Khawvel huapa thlir pawhin thei lar tak leh thei hrisel tak, hmun tinrenga hmuh mai theih leh hnam tinte thei ngainat em em a tling. Mizote phei chuan kan pipute atanga kan thei neih that pawl leh thenrual kawm nan leh induhsak nan taka kan hman mek niin a lang. Mizopa huanah tawh phawt chuan theihai kung hmuh tur a awm deuh zel thin.

Theihai hi chihrang hrang a awm. Mizote thendan bikah chuan hming hrang hrang heng Kawlhai, Haibial, Haisawl, Hailungmawl, Haidai, Haivahmim, Ram theihai, Haifavang, Haipui, etc.kan vuah niin a lang, Eng theihai pawh ni se mihring hriselna atana a that dan leh a hnathawh te chu a inang tlangpui a ni.

Mithiamte hmuh chhuah daninTheihai hi mihring hrisel nan a thain a pawimawh hle a, a hmingah pawh “King of Fruits” (Theite Lalpa) tiin an vuah hial. Ei hun leh ei dan chin tawk erawh hriat a pawimawh thung. Theihai thatna tlangpui hetiang hian I tarlang ila:

1. Cancer vengtu a ni: Research atanga hmuh chhuah a nih daninTheiah hian antioxidant compounds a tam a; hei hian Rilpui, Thin, Hnute, leukemia leh prostate cancer-te lakah mi a venghim thei. Antioxidant compound -ah hian quercetin, isoquercitrin, astragalin, fisetin, gallic acid leh methylgallat, bakah dawi/chawl (enzymes) lam chi a tam avangin Cancer hrik a lo do thin a ni.

2. Thauchhia a paih then thei.Theihaiah hian fiber, pectin leh vitamin ‘C’ a tam avangin thisen tuihnang (serum) a siamthaa chu chuan thau chhia tam lutuk tur a tiziaawm thin.Taksaa thauchhia inchhekkhawm tur a semdarh/ral zungzung avangin thauchhia lakah mi a venghim thei a ni. Chuvangin, Theihai eng chi pawh ei fo a thain a pawimawh hle.

3. Vun a tifai/tithianghlim thei: Theihai hian vun chhung lam leh pawn lam a tifai/tithianghlim thei a; Vunkua/dawt tereuh te tea bawlhlawh lut a tihfai thin avangin arngeng leh khawihli vei mai theih lakah mi a venghim thei thin a ni. Chuvangin, vunnalh leh hrisel kan neih theih nanTheihai ei fo a pawimawh tihh riat a tha hle.

4. Mit hriselna a thlen thei: Nitin Theihai zailep rialno khat ei hian mihring taksain vitamin a mamawh zat atanga chhuta za zela 25% a tluk avangin mit khawhmuhfiah nan leh mit chak nan a tangkai hle. Tin, mitro leh mitdelna tur leh khawhmuh fiah loh lakah a veng thei bawk.

5. Taksa pum chakna a thlen thei: Theihaiah hian tartaric acid, malic acid, leh citric acid a tam avangin taksa pumpuia peng hrang hrangte a tichak thar thei thin a; chuvangin, Nitin theihai ei thin a tha.

6. Zunthlum a vengthei: Theihaihnah hi Zunthlumvennan a thahle. Thisena Insulin level a siamthathei thin a ni. Theihai hnah chhum, zankhuaa chiahin a tukah thlifim (filter) la, rial nokhat lekin in thin tur a ni. Theihai rah hian glycemic index (41-60) a keng a, hei hian sugar level sang tur a tihniam thei thin a ni.

7. Sex-ah chakna a thlenthei:Theihai hi vitamin ‘E‘ kan hmuh theihna hnar pawimawh tak a nih avangin Tisa chakna leh inpawlna (sex drive) kawngah puitu tha tak a nih avangin Sex lama chak lo tan damdawi tha tak a tling a, chuvangin, nitin ei a tha hle.

8. Chaw paitawih tanpuitu a ni: Thingfanghma chauh hi chaw paitawihna atan mi tam takin an ngai thin. Mahse, Theihaiah hian enzymes leh fiber a tam avangin chaw paitawih tanpuitu tha tak a ni a, chaw paitawih thathei lo avanga pum nuam lo thlengin a veng thei a ni.

9. Heat Stroke a veng thei : Theihai tui (mango juice)-a tui tlem pawlh in thin hian taksa a vawngdai tha hle a, thisena thlum tam lutuk pawh a tihniam thei. Hei hian khawlum lutuk leh boruak sa hulh hulh avanga heat stroke awm phut phut thin lakah mi a venghimin a vawngdai thei. 10. Natna dotu/vengtu (Immune system) a pui thei: Theihaiah hian Vitamin ‘C’ leh ‘A’ a tam avang leh carotenoids hrang hrang 25 a awm avangin natna lo dolettu (inmmune system) a tichakin a tithang thei a, hei hian natna kai mai theih lakah mi a venghim thin a ni.

Heng bak pawh hi Theihai thatna sawi tur tam tak a la awm a, sawi vek sen a ni lo. Damdawi reng reng a hun taka ei leh ei zat tur tawk ei hi damna thlentu a nih avangin, a tawk chauha ei thiam a pawimawh a, vawi khata ei tawka chawlh leh vang vang ching lovin theihai phei hi chu nitin ei theih a tha hle.

~ Dr. C. Lalrampana

Post a Comment

Powered by Blogger.