Sorkar hna thawk tur lâk chungchangah hian tunhma aţang tawhin Mizoram Public Service Commission (MPSC) leh state sorkar inkârah hian neuh neuh a awm fo tawh ţhin a. State sorkar thuneihna chin a awm miau avangin Department of Personnel and Administrative Reforms (DP and AR) hian MPSC thuneihna, sorkar hna a lak theih chin tur bithliah hi a siam danglam fo mai a. Hei hi thil thar a ni lova, thil ţha ber pawh a ni hek lo. Mi zawng zawngin kan tu leh fate chu lehkha zirtir kan duh vek a, (sakhaw thila duh lo tlemte tih loh chuan) lehkha zir tir kan duh chhan chu hna thawk tlâk a chher chhuah a ni a. Mizote zingah chuan hna rau rauvah, sorkar hna thawh hian lukhàwng a neiin a ţha ber rih a, chu chuan Public Service Commission pawimawhna hi a tisâng reng rih chu a nih hi.

India Constitution bung 315-naah hian, ram pum huap Union Public Service Commission (UPSC) dinna tur leh a hnathawh turte ziah a ni a, bung 323-ah chuan state tin a Public Service Commission din dan tur leh a kalphung turte ziahlan a ni bawk a. Constitution hian Commission dangte ang lo takin thuneihna (autonomy) leh zalenna (freedom) sâng tak a pe a, court rorelna sâng zawk leh Election Commission te anga inrèlbawlna hran leh thuneihna sâng leh nihna (constitutional status) a thuam a ni. Hetianga India Constitution-in thuneihna sâng leh zalenna pe a, sorkar inrawlh thei lo tura a ruahman chhan hi eng dang vang ni lovin, sorkar hnathawk tur an lak kawngah dik leh felfai tak a thilti a; a tling tling an lak theihna tur a ni.


Hrilhfiah chiang dawn ta ila - politician-te emaw sorkara thuneihna chelhtute’n sorkar hna thawk tur an lak dawnin, duhsak bikna engemaw nei a an lak Å£hin avangin, duhsakna ni lova a tling tling lak a nih theihna atan Public Service Commission hi din a ni a. A duh duha sorkar a inrawlh theih lohna turin thuneihna leh zalenna sâng tak a thuam a ni. UPSC bik hi a tirah chuan sorkar hna sâng bikte lakna atan Public Service Commission siam dan dap turin, kum 1923 khan British soekar chuan “Royal Commission” a din a, chairman chu Lord Lee of Fareham a ni a.

He Commission rawtna ang hian Public Service Commission hmasa ber chu an Chairman, Sir Rose Barker kaihhruaina-in kum 1926 khan din a ni ta a. Thuneihna tak tak nei lo a nih avangin, khatihlai a zalenna sualtute khan thuneihna bik nei turin nasa takin an nawr a, chuvang chuan Government of India Act, 1935 khan Federal Public Service Commission din a keng tel ta a. Kum 1947 a India a lo zalen takah khan, Federal Public Service Commission hi Union Public Service Commission (UPSC) tia a hming thlakin January 26, 1950 aţang khan India Constitution-ah chanvo pawimawh taka dah a lo ni ta a ni.

Public Service Commission hi a pawimawh em em a. Mizorama Public Service Commission kan neih hma kha chuan, kan Å£halai tam tak kha an beidawng a. Eng ang pawhin lehkha zir nasa-in thiam mah sela, thuneitute duhsakna an dawn lohva, chhungkhat laina thiltithei an neih loh chuan, sorkar hna dil kha tihsalohvah an ngai hman tawh a ni. Å¢halai lehkha zir chhuak zinga a thiam fâl leh mahni inring tawkte’n, tute-emaw duhsakna uchuak beisei hauh lova hna hmu tura beiseina an nghahna chu MPSC hi a lo ni ta a. Lehkha zir leh thiam pawhin awmzia a nei ta-ah an ngai a ni. Hei hian kan khawtlâng nunah a Å£ha zawngin nghawng a nei thÅ­k khawp tih hi kan ngaihtuah ngai lem lo mai thei. A thiam thiam, a tlin leh taima apiang an chungnunna hi khawtlâng nun hrisel dik tak a ni si a.

Hetiang a ni chung hian tunhma aÅ£ang tawh khan Group ‘B’ leh a hnuailam hnathawk tur tam tham deuh lak a nih dawnin, MPSC thuneihna hi lák Å£hen sak a lo ni fo tawh Å£hin a. An mihring duhsak zawng an lak theihna atan, a latu tur sorkar official an thlang chawp ta Å£hin a. Hei hian kan Å£halaite thinlung hi nasa takin a hliam tawh Å£hin a ni. An duh anga sorkar hnathawk tam tham deuh an lák fel hnu-ah chuan, Group B leh a hnuailam hna lák theihna thuneihna hi MPSC hi an pe let leh mai Å£hin a, an tizàn nasa Å£hin ngawt mai. Chubakah MPSC Chairman/member tur atana thuneitu sângin a tling aia Å£hian hnai an dah ni áwm a sawi rÄ©k Å£hin awmte, politician tihlungawina ang reng atan a ruat awmte leh, kohhran tlawnna lam rawngkaia ngaih theih a thiltihte khan he Commission zahawmna leh rintlákna hi mipui thinlungah a sawi nghing lek lek fo Å£hin.

Tun hnaia MPSC kut aÅ£anga Group ‘B’ chin hna lak chhuhsak tura “The Mizoram Public Service Commission (Limitation of Functions) Regulations, 1994” hmanga June ni 25 a hriattirna tihchhuah a nih hnu khan kan ri ta luai luai a. He hriattirna chhuah a nih chhan hi, sorkar hna zawng zawng la tura MPSC-in a tlin loh chhuanlam leh tunhnaia Council of Ministers Å£hukhawmin, Group B chin hna la tura Mizoram Subordinate Services Selection Board (MSSSB) din tura thutlûkna a siam nen a inzawm a ni. MSSSB la din hawt si lova, MPSC thuneihna lo lak Å£hensak avang hian written test ti vek tawh, interview hmachhawn mai turte chu, an interview tur kha MPSC-in a tih tawh dawn loh thu a puang ta a. Hei hian hna dil mek tam tak a tibuai ta em em mai a ni.


Hetiang a nih avang hian zirlai pawl hruaitute’n DP&AR chang mektu Chief Minister an hmuh phah a. Chief Minister chuan interview chu a ngai anga MPSC kalpui tura lo hrilh a tum thu a sawi a. Sorkarin hriattirna a chhuah tawh avangin chutiang mai a awl-âi a ni kher lovang tih chu MPSC Chairman thusawi dan aÅ£ang pawh hian a lang. Hetah hi chuan kan sorkar hian a kut dinglamin thil a tih hi, a kut veilamin a hre lo em ni tih palh mai a awl a. Thil reng reng a nghawng chhia emaw Å£ha emaw tur ngaihtuah chiang hmasa lova thutlûkna siam a hriattirna chhuah mai zel hi, sorkar ve riang ruang tan chuan tih loh a tha viau mai. Mi tam tak nghawng thei tur thil ni si, ngaihtuah chiang mang hlei lova thiltih mai mai hi a pawi thui viau thei tih kan ram hruaitu leh sorkara mawhphurtute hian an hriat a hun viau tawh a ni.

MSSSB din chungchang pawh hi ngaihtuah chian chuan sum sèn thlawnna mai mai a ni thei mai thei a ni. MPSC hi hnathawk an tlemin an hna hi duhthusamin an thawk thei lo nia sawina a awm fo tawh a, hei hi tun chauh ni lo, sorkar hmasa lamah pawh chhuanlam remchang tak lo ni tawh ţhin a ni a. Group B chin hna la tura MSSSB a hranpa a din ai hian MPSC hi hnathawk lak belh a tihlen a, tihchangtlun hian sum a heh lo zawk ang em tih hi ngaihdan awm thei a ni. Chutihlai chuan MPSC anga constitution-in thuneihna a pèk ni lo, sorkar inrawlh theihna tur Board din chu sorkar dinglai apiangin an châk viau thei thung.
“Kristian ram” tia insawiin engtin tin emaw ‘bÄ©k’ riau anga insawi kan tum a, Å£ha hle ang leh sakhaw dang betute ai chuan chungchuâng hle tura kan insawi lai hian, kan dinhmun diktak hi kawng hrang hrangah a lo lang leh Å£hin. Hmeithai leh sawipuitu nei lote thlavang hauhtu, Pathian ringtu nia insawi hlir chênna ramah hian sawipuitu nei lote tan a kawng khâr duhtu an tam em em a. Mi rinawm kan hmuh zeuh zeuh laiin kan thingzai leh lungchherte chu a tè-in a tling lo tual tual a. Kan sa bÅ­k a dik thei lova, pawlh dal theih loh pawh kan nei tawh lo. Ringlo mi tia kan sawite’n thil an pawlh dal kan hriat loh laiin, bawnghnute aÅ£anga petrol thlengin kan pawlh dal mék reng a nih hi. Biakin kawng leh a chhûng chauha Kristian hian ram an siamÅ£ha lova, ringlote mithmuhah awmzia a nei hek lo. Kan hnathawhnaah, mi chunga kan thiltih danah hian lang chhuak zawk teh se.


HC Vanlalruata, Principal Correspondent, PTI
NEWS COMMENTARY: 27.07.2019 
Produced by Regional News Unit
AllindiaRadio Aizawl
Powered by Blogger.