IV GRADE TAN WRITTEN EXAM, ZIRTIRTU TAN NGAI LO 


- Micheal Lalmanzuala

He thu ka hriat phat khan mak ka ti a. Ngaihdan han sawi ve te pawh ka tum a. Mahse, sawi ngaihna hre lo khawpin mak ka tiin ka bangbo a ni.

Niminah khan kan á¹­hian pakhatin department-a chinchang hre ber pawl ni-a ngaihin a chhan a sawi min hrilh chhawn chu mak ka ti lehzual a. Sawizawm theih chu a ni ta a ni.

An sawi dan chuan zirtirtu-a lâk turte chu training nei tawhte an nih dawn avangin written exam neih a ngai lo tih a ni a. Training/qaualification nei tawh phawt chu tling tâwka ngaih an nih chuan interview pawh a ngai lo vang. Diltute chu an hming ‘alphabetical order’ ten emaw rem se, a hmasa apiang lâk mai pawh a á¹­ha tihna a ni ang. Chu chu tihdan dik a ni thei si lo.



Zirtirtu tam tak an awmna hmuna awm á¹­ha duh lova, Aikal la, hmundanga Attached-a awm tihreh nan khuaa mite ngei lak tumna ni-a an sawi te pawh hi chhuanlam mai mai awmze nei lo a ni. Hna petu ni a, hrem thei tu ni a, bân theitu ni bawkin hetiang thu sawi hi a zahthlak zâwk a, anmahni mawng an hlîm tihna lekfang a ni. Khua-a mi ngei kha zirtirtu-ah dah se, mi khawsa thei deuh nupui/pasal Aizawla mi a neih chuan attached-in a awm leh mai emaw, aikal a la leh mai emaw a ni ang. Hetianga awm á¹­hin an remfel ngam loh vanga hetiang harsatna tawk mai hi kan ni a. Tuna an neih laite hi awmze neiin semzai se, kan ziaawm thei mai zawk ang. 

Written exam neih chuan thingtlang lam miten khawpui mite an tluk loh avangin ‘chance’ an nei lo tih te hi chhuanlam ho tak a ni. He thuziaktu leh kan rama hna pawimawh chelhtu tam takte hi thingtlang mi an ni. Thingtlang mi apiang mi anglo ang hrima chantir hi thingtlang mite hmuhsitna te pawh a ni thei hial zawk a, a á¹­ha lo a ni. 


Zirtirtu lak thar turte hi MR Teacher Regularisation Scheme hnuaia awm tur an ni lo a, sorkar-ah a ngheta danin a phut anga luhna chance nei thei lo tura ngaih an ni tih hi a awmzia hriatthiam a har hle. Kum eng emaw zat hnu-a bân leh ringawt tura sawrkar hnathawkte hi lak theih em ni? Indaih loh vanga lak an ni phei chuan bân an nih rikngawtin indaih lohna chu a nasa lehzual zawk dawn si a. awm nghet tur an ni zawk dawn lo’m ni? Chutiang tih theihna dan chu siamsa a awm rệng em ni? Chutiang dan chu a awm si loh chuan heng mite hian MR Regularisation Scheme hmang tho chuan dah ngheh an rawn phût chuan hnar theih an ni dawn em ni? 

Written test neih chu thiam leh thiam loh enfiahna ber a ni a. Zirtirtu atana chutiang tih ngai lo titu chuan zirtirtu hna chu a ngainệp hle tihna a ni mai lo’m ni? Zirtirtute hi nakina kan hnam hruaitute chherchhuak tur an ni, kan tih á¹­hin thu te nen hian a va inmil lo lulai awm ve? ‘Mai mai hnam’ kan ni a, kan vaiin, hruaitu leh mipuite pawh mai mai vek kan ni an tihna em ni?

IV Grade MR-a lak turte hi MR regularization scheme hnuaia awm tur an ni a. Kum 7 an thawhtlin tawh chuan sorkar-ah a ngheta luhna chance nei thei tur an ni tih a ni a. Engvanga hetiang ‘chance’ hi IV Grade te tana siamsaka zirtirtute tana siamsak ve lo nge an nih? IV Grade te hi zirtirtute aiin an pawimawh zawk tihna em ni ang?

IV Grade hna dil hi 8,000 vel an awm ni-a sawi a ni a. An zingah hian B.A., M.A. te pawh tam tak an awm tih a ni bawk a. Hemi ina chiang taka a lantir chu kan lehkhathiamte hian an thiamna/certificate hi mahni-a eizawnna nghet neih nana hman tlak a ni lo tih a ni. Chu chuan kan ‘Education System’ hlawhchham chianzia a lantir a ni. IV Grade hna atana hetiang mite inel nana exam zawhna te chu eng ang tak ni ang maw? ‘Einstein-a ‘theory of relativity’ sawifiah rawh, ‘Battle of Panipat’ pathum, a kum, a indote, leh hnehna changtute sawi rawh, tih te em ni ang? Nge, ‘Rih lipui khi thlafam lệng kaina’ tih hla phuahtu tu nge? tih te em ni ang. 

A sing tệl teh meuha ṭhalai hna hmu lo kan nei kan tih te hi hna hmu lo an ni lo va, hnathawk peih lo an ni zawk tih sawi tel hram ṭul ka ti tlat mai. Ka Darkhuang huana hlawhfa hmu thei lova, kumin chu ka pâmṭûl mai dawn emaw ka tih hnu-ah Tuikuk tlangval rual kan hmu ta hlauha kan enkawl thei leh ta a ni. Hlawhfa kan hmuh theih lohna chhan chu thlâma internet/wifi a awm loh vanga mobile khawih theih loh vang a ni deuh ngawt mai tih te pawh lo hre ve ula, Ruata Sailo hovin Thim Thuah Hnih chungchang te, Zoram Thar chungchang te pawh awmze nei zawkin in sawi theih phah mai thei a ni.

Heng zawng zawngina a rawn lanchhuahtir, ram leh hnam tana pawi tak mai chu thil pawimawh chin, Ram leh Hnam Rawngbawlna te, Pathian Rawngbawlna te thlenga “A buk á¹­helha kan á¹­helh” tlat á¹­hin hi a ni.

Sawrkar hnathawk thiam, dik, rinawm leh huai tak thil ti ngam neih chu tihmâkmawha ngaiin chutianga thawk thei la tur chuan sawrkar thuneihna pâwna awm turin India Constitution chuan Public Service Commission a din a. Thlan tlin apiangte chuan Prime Minister an ni emaw, Chief Minister an ni emaw, anmahni vote-tu bial mipuite thil dil hnar thei dinhmuna an din á¹­hin loh avangin chutianga ti thei tur Public Service Commission neih chu á¹­ul an ti a ni. 

Chutiang taka thawk thei tur chuan Public Service Commission Chairman/Member te chu induhsakna leh hleihneihna laka fihlim an ni tur a ni a. Chutiang mi thlanga ruat tur chuan Chief Minister te tak pawh chu an “puitlin” a ngai a ni. Pu Nehru-aten kum 20 velah chuan kan politician-te pawh an lo “puitlin” beiseiin chutiang hunah chuan Public Service Commission te chu “independent’ taka an awm theih an lo beisei bawk a ni. Kum 70 hnu-ah pawh chutiang kawnga puitlin ahnekin kan pawnlang tawlh tawlh a, Pu Nehru-a te hun leh an rilru puthmang te kha kan phâk lo hle zawk a ni. Chuvanga hetianga IV Grade hna lakna thil pawha buai nek nek ta mai kan ti. A va pawiin a va zahthlak ệm!

A behbâwm te hi a la chhangchhe lehzual a, a nuihzatthlak zawk a ni. MPSC chu sawrkar hna zawng zawng tih theih la tura din an ni chunga hna tam zawk sawrkar kuta a awm reng ṭhin te kha thil ṭha lo a ni a. An pệk tawh chin han chhuhsak leh ṭhin te phei hi chu a naupangchhe thil tak meuh a ni. An chhuanlam siam te hi a la chhangchhe lehzual a. MPSC-in hna an ngaha an indaih lo a nih chuan hnathawktu pệk belh mai tur a ni. Tih tur dang a awm lo. Kan hriat chinah chuan MPSC hian an indaih loh thu englai mahin sawrkar an la hriattir ngai lo. Hna pawimawh leh ṭul Controller of Examinations leh a dang tlem azawng chu sawrkarin siamsak an nei zauh ṭhin thung a ni.

State lian leh lehkhathiam tamna ram Kerala-ah chuan sawrkar hna lak zawng zawng, IV Grade thlengin Kerala Public Service Commission kutah an dah vek a. Chu chu mipuiin á¹­ha an tih vangin eng party pawh rawn sawrkar se an tidanglam ngai tawh lo. Lehkhathiam nihna an hmang á¹­angkai thiam a, an va awhawmin an va ngaihsanawm ệm! 

MPSC hna an chhuhsak thu Gazette Notification meuha an chhuah hnu-a, chutiang thil pawimawh chu MPSC an hrilh ve lo chunga, MPSC-in an lo hriat loh theih loh hun a thlena, sawrkar thupek zawma an hna khawihlai an tihtawp thu sawrkar an hriattir baka vantlang hriata an puanzar tawh hnu pawha, CM-in ‘ka hriatpui lo’ a lo tikawisawi te hi a mak bawk a. An hna an chhuhsak tawh na na na chuan tizawm thei an ni lo tih a chiang a, tu hriatpui emaw hriatpui loh emaw khan danglamna a siam chuang lo. 

MPSC hi chhawk zangkhai an duh vanga ti an nih chuan an hna chhuhsakna thupek an chhuah hmain Mizoram Subordinate Services Selection Board an dinfel phawt tur a ni. Chutih hmaa an ti “thawt thawt” a nih chuan an hna lak turte hi MPSC khawih an remtih loh vang hrim hrim tihna a ni ang. 



MSSSB hi lo din tak tak pawh ni se Constitution-ina a din Public Service Commission te anga ‘autonomous’ thei a ni dawn lo tih chu a chiang sa a, eng emawti kawng kawnga sawrkar thunun theih fo tur a ni tih chu hai rual a ni lo vang. Entir nan, Chairman/Member te chu an duhzawng an ruat, an duh loh huna an bân theih an ni ang. Lokayukta te meuh pawh, “sakei ha nei lo” ang lekfanga din thei an nihna hian hetiang thil pawimawha rin ngam an nih lohzia chu a tichiang a ni.

Central Sawrkara Staff Selection Commission awm thu te kan sawi ri a. India ram mipui tluklehdingawn chuang zet awmna ramah hian Union Public Service Commission-ina a khawih remchang lo chin a awm ngei ang tih chu hriatthiam theih nghal mai a ni a. Chuti chung chuan Estimate Committee of Parliament leh Administrative Reforms Commission –ten zirchianna nei hmasa-a an recommend-na anga din a ni tih te hi hriat ve a á¹­ha ang a. “Jury, Judge, All in One” tih ang deuha mahni duhzawng a rawttu-a á¹­ana a pawmtu-a á¹­an leh nghal mai thil hi zawng a zahawm lo a ni. Dan pawh han siam ve se, a bawhchhiatna tur remchang ‘clause’ an dah thiam leh viau bawkin a rinawm a ni. 

Chakma District Council á¹­hiat, á¹­hiat leh lo; Switzerland of the East, Switzerland leh lo; Chakai Farm, Farm leh lo; Mau hung 30 aá¹­anga millionare, millionaire leh lo; BAFFACOS, Cheng Vaibelchhe 125 tihriralna.....Hetiang khawpa tih tur chhepchhuaka tih alawi awm leh ngai si lotute thusawi hi engtin nge kan rin zel ang le?

A pawi ber mai chu kan hruaituten thu puarpawlệng tệ ṭệ-a bâwl tlal leka mipuite min ngai a, chutianga min bâwl deuh reng mai hi a ni. A tlai luat hma hian harh chhuah i tum teh ang u.
Powered by Blogger.