Edwin Rolands - Zosapthara

Zosapthara Day Organising Committee leh Mission Foundation Movement-te buatsaih, ‘Seminar on Zosapthara (Rev. Edwin Rowlands, 1867 - 1939), October 14. 2016 (Zirtawpnia) Synod Conference Centre, Mission Venga neih turah sawmna ka dawng ve nawlh mai a, vannei ka inti hle. Zosapthara hi a chanchin hre tam lo mah ila Krista tana a inpekna thukzia te, a Lalpa tana a inserh thianghlimzia te, Mizo min hmangaihna leh duhsak dan te ngaihnawm ka ti bang thei lo va. Chuti si a hna aá¹­anga ban a ni tlatte kha pai dam har tak a ni.

A chanchin an ziah danin Wales ram Pensern khuaah March 15, 1867 khan a lo piang a. A pa chu David Rowlands a ni a, a nu chu E.E. Anne a ni. Mi naran chhungkua ami ni mahse Oxford-ah zirin B.A. a zo va, hetih lai hian kum 16 chauh a la ni. A lehkha zir lai hian ‘Oxford Group’ (Thahnemngai Pawl) ah telin a piang thar a. ‘Nungchang Tha Chawimawina’ (Good Character Certificate) a dawng fo á¹­hin. England-ah eizawnna a harsat avangin America-ah a kal a. Kum 1883 - 1889 chhung zawng Texas-ah zirtirtu hna a thawk.

Wales rama a lokir leh hnuin Rhyl khuaah hna a thawk a. A pa a thih hma avangin an chhungkaw tan a thawk rim hle. Kum 1890-ah rawngbawl tura Pathian kohna a dawng a. Missionary-a tirhchhuah turte zirtirna hmun Bala Theological College-ah kum hnih a kal chhungin an pawla titha ber a ni thin. Kum 1898-ah an nemnghet. Hemi kum hian Mizorama Missionary hna thawk turin Liverpool aá¹­angin a rawn chhuak a. A chhuah ni chiah hian a nau John Rowlands pawh America chhim lama Missionary-a thawk tur bawkin a chhuak ve a. A nu hmeithai mahni chauhva khawhar taka awm tur chuan mittui nen an unauvin a thlah liam ta a ni. Hetih hun lai hi chuan England aá¹­anga Mizoram thleng tur chuan thla ruk lai hun an hmang thin a ni awm e.

Arabia tuipui chunga an kal laiin a nau John Rowlands-a lawng chhiatna tawka a thih thu leh a nuin kir leh tura a chahna thirhrui a hmu a (Thirhrui chu signal hmanga thu pawimawh tawi thei ang bera inthawnna a ni). A naute lawng chhiatna tawk kha an vaiin chhandamna lawngah an leng lova, chuang tur an pawt a, chhandamna lawnga chuang thei a ni na a, a aiah tlangval la piangthar lo a chuantir a, ani chu tuiah a pil ta a ni.

Zosapthara chu Bombay thlengin a rawn kal ta zel tho va. Kir leh tur nge kal zel tur tih ngaihtuahin nasa takin ni sawm chhung Pathian a au va. “I lamah min hip rawh” tih hla hi mittui nen a sa thin. A tawpah chuan a nu kohna aiin Pathian kohna dah chungnung zawkin a rawn kal tlang ta a. December 31, 1898-ah Aizawl a lo lut. Mizo á¹­awng a zir nghal chat a, thla thum lekah a thiam hman.

Rawngbawlin a zin nasa a. Mizo nunah Zawlbuk pawimawhzia hriain Pathian thu sawi nan a hmang á¹­angkai zel. Mizo zia leh culture a zah thiam a, a palzut ngai lo. Kum 1901 October thla khan Lunglei leh a chheh vel a va tlawh a. Miin an lo thlakhleh em avangin Lungleiah Mission hmun buatsaih a, enkawl zui a rilruk a. Mahse, Welsh Mission Board-in chhim lam chu Baptist Mission an lo hlan fel der tawh si a, rilru ngui takin Aizawl lamah a rawn kir leh ta a ni.

Heng hun lai hian Mizo an la hniam a. Sikul naupang tam ber chu Zosaphluia nen an bangla-ah awmtirin an chawm a. An hlawhin a daih loh avangin lo leh huante neiin an khawsaho hram hram á¹­hin.

Sawi tawh angin a zin nasa a. Kawlram pawh Rangoon thlengin a tlawh. Chin Hills chhim tawp Peletwa biala ‘Khu-mi’ ho hnenah pawh rawng a bawl a, an A AW B leh ‘Khu-mi Primer’ bu a siam bawk. A hlawh aá¹­angin Khu-mi ramah tirhkoh 24 a ruai. A kalna apiangah Bible leh tracts a ak reng a, a sem zel. Chutia kea a kal hmutu Bawrhsap Thomas chuan, “Vawiin chu Missionary tak tak ka hmu,” a ti hial.

Zai thiam tak, aw tha tak, hla phuah thiam tak a ni a. Pathian fak hla 100 vel a letlingin a phuah a. Kristian Hla Bu-ah hian a kutchhuak 75 lai a la awm. Mi dang nena an ziah tawm tiamin lehkhbu tia chhiar tham 30 dawn lai a siam. History bu te, Geography bu te, zirlai bu te thahnem fe a ziak a. Bible bu mal lehlin te, hrilhfiahna bu te a ziak bawk.

A chawmte zinga mi, a hnua a nupui ni ta Thangkungi tel lovin he mi ropui chanchin hi a kim thei lo. Nula hleitling tak, feet 5 leh inches 5 dawn laia sang, ngaihnobei tak a ni. Zosapthara hian a lawm hle a, inkawm pawh nuam an ti. Zosapthara ina a leng thin chu sikul naupang Thanga (a hnua Upa Thanga), Khawvelthanga (Maubuang lal ni ta), Lalsailova (Kelsih lal ni ta) te leh Laia (Zirtirtu leh Upa ni ta) te an enthlaktir thin a. Heng mite hian an inkawm danah rinhlelh tur an hmu lo. Chuti chung chuan Welsh Mission Board-in a hna aá¹­angin an ban!

Chanchin Ṭha hrila a zin naah Lakher ram ngawpui, Palak Dil bul velah sawn kawng a bo va, khuain a thim hnan ta a. Chumi tum chuan hla ropui tak, vawiin thlenga lar zui leh chuai thei lo,

“Thlalera vak ka lo nih hi,
Ding leh vei bo tawnin”

tih hla hi a lo piang. Kawng hrehawm leh chhuk chho, thosi leh vangvat karah, Chanchin Ṭha avangin hah leh hrehawm a sawi phal ngai lo. Chutih ahnekin Kristian Hla Bu No. 145-na “Lal Isua mawizia sawi tawk thiam chauh ila”, tihte hi a la phuah ta deuh deuh va. A chang 4-na phei hi chu a rilru chhungril aá¹­anga rawn baw chhuak a ni a, mawi ka ti tawp thei lo.

“Aw Isu, sawi ila, ka sawi zo thei lo,
Nangma mawizia thianghlimzia, hmangaihzia te”

tiin. Jim Reeves-a hla ‘Guilty’-ah khan a ngaihzawng chu roreltu leh thutlukna siamtu, chu roreltu hmaa dinga thiam lova ruat tak angah a inchan a. A thiamthu sawina, “Ka tihsual chhun chu e nang hmangaih hi” a tihte kha min hriatchhuahtir. Rev. J.M. Lloyd-a meuh pawhin, “...An hawtir mai kha culture thilah, thu leh hla thiamna kawngah Mizoram tan channa rapthlak tak a ni,” a ti hial a nih kha.

Kum 1994, Mizoram Chanchin Tha thlen kum 100-na lawmnaa a lo kal tum khan Rev. Dr. Zairema hnenah, “Welsh Mission Board-in Mizoramah tih fuh loh pahnih kan nei a, pakhat chu Chhim Bial Baptist kan lo sahthlak hi a ni a, pakhat chu Zosapthara kan hawtir kha a ni,” tiin Rev. J.M. Lloyd-a hian a sawi bawk.

Missionary te lo lan hma khan mi hrat khawkheng Lt. Col. Thomas Herbert Lewin, Mizovin Thangliana kan tih chu Mara ram tlawh chhuak a, Phawngpui tlang lawn tumin Chittagong aá¹­angin 1865 khan a lo chhuak a. Ani kha April 1, 1839-a piang a ni. A nunna thapin vawi hnih a feh chhuak a, thi lova ruangin a kir leh.

Kum 1872 khan Tlabungah hmun khuarin Mizoram a awp a, Mizo á¹­awng zirin lehkhabu a ziak nual hman. Mizoram a lo changkan a, hma a sawn ve theih nan a thawk nasa hle a. Tlangmite tihhmasawn nana a sum dil pawh British Pound 4000 lai a hmu. Hna a thawh that avangin itsiktu lah a ngah hman. Mizo nula Dari nupuiah a nei a. Mahse, hnam dang zawng zawng aia indah chungnung, ram laka awp zel rilru pui bera neih British Sawrkar tan chuan tlangmite hmangaih leh tihhmasawn chu thil sual a lo tling reng a. A nupui tel lovin hmunpui lamah an ko thla a. A chanchin ziaktu Pu Lalhruaitluanga Ralte nena Zorama Sap lo kal tawh zawng zawnga kan ngaihsan ber chu, a hmangaih Zoram leh Dari hmu leh tawh ngai lo turin an thawn haw ta a ni.

Mizorama bawi chhuahtu Dr. Fraser-a lah thawn haw a ni a. Missionary an ni emaw, Sawrkar mi lian an ni emaw, Mizo tih takzeta hmangaih chu thawn haw vang vang tawhna khawpa thil sual a lo nih awm hi maw?

Author:  - Lalbiaktluanga, College Veng

Post a Comment

Powered by Blogger.