A thuziah ka chhiar hmasak bera Zoremi Hmar Zote ka lo ral ngaihruat dan leh ka mitthla dan chuan nuvalai, kum 45 mi vel, pianhmang bêm liai luai, Tuikuk mi ṭha fa ang maia thau mûm dum nalh, pheitum phawkphawhraw zet, nu ánhlâwk ve tak, Zozial ṭan pawrh turh paha (zungbun) nei lian ber ang ziazanga nui huah huah, kamsira kuhva eina sen kai liai luai, a chîm chin hriat tak, hmel lama ngaihdam ngai ve tak a ni a.

Mafaa HauhnarMahse, a taka amah ka han hmuh zet chuan ka lo ring sual chhiava a lo ni. Nula emaw tih mai tur, kum 30 inbâng liam ve hram, Lady Gaga te rualpui vel, nu chimawm duhawm leh ngainatawm tak, hmelṭha leh thluak ṭha tak, fiamthu duh, thiam leh fiam dâwl, san zawngah pawh vantlang pawl phak, Kim Kardashian leh Shakira te aia sang a ni a. A sam coffee rawng pawl lek leka dum, tlema herh kir deuh chu a hmatheh pangkai lian rah ṭhiang hnuai thleng vel a zuah hnâp a ni a.

Lengzem chanchinbu leh hmun dang bakah, social media lama a thu leh hla ziah ṭhin vanga hnungzuitu leh chekawi (fans & followers) ngah ve tak, Zoremsiami hi a zângkhai zawnga thuziakmi (humorist/ humor writer), essay ziakmi (essayist), thawnthu tawi phuahtu (short story writer), hla phuah thiam (song-writer) leh poetry ziak ṭhin (poet) a ni.

Thu leh hla lamah chuan Lalkaia daihvêl ṭhi an sawi ang mai a ni a, a indaihzaih a, ṭangkaina a ngah a, ren tin a daih a ni. A chemkalna (pen kalna) ber leh a kutkawih tam ber chu thu hlimawm (humor) lam hi a ni.

A hmela phu lo hian Mizo ṭawng a thiam ṭha êm êm mai a, tar leh rual-u zawkte leh lehkhabu a kawm peih vang a tih loh theih loh. Ṭawnghmang a thiamin, ṭawng bungrua a ngah êm êm mai a. Ṭawng hi a duhtawkin a chawk kawiin, a khalh kual thei a, han chhipchhuan leh chherchhuan vel pawh, sahrampa tui thiam takin a thiam a ni.

He Zoremi Hmar Zote hian a lehkhabu hmasa ber Chumchi Lêng (Zomors) (Maranatha Printing Press, Rs 200, phek 287, Aizawl, 2018) chu a tichhuak ta a. A bu chhung thu hi ṭhen 4-ah ṭhen niin, thu hlâwm 28 a awm a. A thu tam ber hi ama mimal chanchina inngat(autibiographical) a ni a, a tingaihnawm leh tihlimawm zual tura (dramatic effect nei tura) a bâwl phawn a ni.

Mitinina kan hlimpuia, kan nuihpui theih tur, tu tan maha na hran miah lo, mahni insawisakna leh mahni inteitêtna lam fiamthu (self-deprecating humor) a chelek nasa ber a, thiam lah a thiam cher cher teh e. Mahni leh mahni intiduhdahin, kan nuih bâwm a rawn kar hawng a, kan nui lir tawp tawp lo chauh a ni ber e.

A ṭhian leh ṭhenawm, a pasal leh a pasala chhungte, leh mi hrang hrang a han tlir ve dat dat chang awm mah se, a thinlung thlêk dan an hriat miau avangin tu’n huat enah an en lo va, an nuihpui bâwk bâwk zâwk ṭhin.

Mahni fiamthu-a innghaisaa a kal thuizia mai chu, tuma hnena midangina an sawi duh loh reng reng tur, doctor-in mut dawna a “spreuh” kara zeh a, a cheh ral tura damdawi a pek, intifuh fahrana a hmawm that thu a ziahte hi mittui tla phungin i nuih ve êm êm ang.

Hmeichhe kawlh leh khirh tak mai a ni a, hmangaih lehkhathawn a dawn hmasak ber thawntu pawh inhmuh falpuiah a sawm sauh sauhva, thu zum leh hriam tak tak hmangin, mittui parawl kuang kawpin a liak nek a, “Aaan ṭahbelh mai maiii ... deuh fuk fuk a!” a tih mai pawh la duhtawk lovin, a la kuk hrep duh a ni.

Chhiar hlimawm (humorous & semi-humorous readings) lam ziah a thiam êm avang hian a ṭhuihruaite chuan a kutchhuak thu hlimawmho hi “Zomors” tiin an phuah mai ni âwm tak a ni. “Zomors” tih chu thumal pahnih “Zoremi” tih leh “humors” tih lâk kawpa thumal thar chher (portmanteau word) a ni.

Portmanteau chu kan sawi tawh ang hian thumal pahnih kaihkawpa thumal thar duan chhuah a ni. Entir nan, breakfast + lunch = brunch (breakfast tih dawna tlai tawh si, lunch tih dawna la hma bawk si sawina), chillax (chill out + relax), sitcom (situation + comedy), infomercial (information + commercial), etc. Mizo ṭawng paw’n an chher ve tawh tak alawm, buaithlak + Manganthlak = buaianthlak (buaithlak bawk si, manganthlak bawk si sawina)!

Chumchi Lêng han tih chuan lung a lên nghal vawng vawng mai. He lehkhabu chhunga thute erawh chu chu lam rawng kai chu a ni meuh lo thung.

Chumchi lêng ti a an sawi chu mitvai, laiking bel rawh ang maia mita lang phe mer mer hi a ni. Chumchi ṭobul erawh chu Lai hmeichhe kâwngchilh, de sep sep, tle neuh neuh, ze chiai mai, mit tivai thei lek leka an chei mawi hi a ni âwm e.

Zoremi thuziah dan ka han chip melh melh hian, tun kum 50 chhunga American humorist zinga ropui ber an tih hial, Erma Bombeck (1927-1996) nen hian tehkhin loh theih a ni lo.

Erma ang bawkin a thluak a hriamin, a ṭuanrang a, ‘wit’ a nei ṭha hle. A mitin kil tin kil tang hrutin, a nawlpuiina kan hmuh ve loh thil tê tham tê tê kha chipchiar taka chîkin, a chhinchhiah a, a chai chhuak a, chu chu chhiar châkawmin a chhuah ṭhin. Saptawnga “eye for detail” nei an tih ang hi a ni.

Hei hi a thuziak tin deuhthaw-ah hian hmuh theihin a awm a, a lansarhna ber ni a ka hriat chu, a ṭhen 4na “Darnam Vanglai” tih thawnthu tawiah khan a ni. Zoremi hi keimahni khawtual Erma Bombeck a tih ngam hial âwm e.

Mizo hmeichhe zingah a zângkhai leh hlimawm zawnga thu ziak ṭhin, humorist hi an beitham hle. Tisaa kan zinga awm ve ta lo Lalsangzuali Sailo kha a chhal ngam ang a, Buangi Sailo pawh khan he lam rim nam hi han thai kawi a ching ve viau.

A bâk chu khawvar lam arsi ang maiin an vang pharh mai. Humor lamah chuan Zoremi hian a hmaa mi hrângte lân dawrh khawpa hniak fiah a rawn hnutchhiah nghal der mai.

A û (maternal cousin), “arte dam tur ang luauva pianṭha” a tih, Lalthanzauva hriatrengna leh thlahna ang deuhva a ziah “Ka Û Kha” tih hi a “art” a sang ka ti hle mai. Nui bâwk bâwk chungin kan lung a chhia a, hlim takin min vêl a, ṭah leh nuih kan fâwmkêm a, kan ṭah-nuih a ni ber âwm e. Insûnna leh inthlahnaah chuan a danglamin, a dangdai khawp mai, hnukulha men puai puai chungin hlim takin min nuihtir thei nia maw le!

Thu lau leh pawnlâng tak tak chhaih kual mai mai emaw in ti rawk ang e. A fiamthu phênah hian a hmu thiam tan chuan thu thûk zâwk, chai laih laih tham a phûm tel zel a. “Chhangchhe Sexy” tiha hmeichhia leh mipa inkara hmangaihna chungchang a han “chhaih” kual vel te hi a ril ruih maia, I Korinth 13 chhunzawmna ni maia mawi a ni.

“Rangi leh Kei” tih hian ka sahuatah tak a dêk a, ka dírpui nasa tlawk tlawk teh e! Thlahtu tur dang an awm loh avanga an bawngpui Rangi sikula a hruai ṭhin chungchang a ni.

America ram, Sterling khua, Massachusetts-ah hmeichhe naupang kum 9 mi Mary Sawyer chuan an beram huangah beram note dam lo, a nu-ina a kalsan hi a chhar a. A pa hnenah harsa takin vulh a dil hlawhtling thei hrâm a. Inah a pawm haw a, uluk taka enkawl damin, beram no duhawm takah a chhuah a.

Ni 1 chu a û nena an sikul kal beram chuan a zui tlat mai a. Hnawh haw an tum paw’n an hlawhchham ṭhak a. Class chhungah a zui lut zel a. Mary chuan dawhkan hnuaiah puana khuhin a thukru ve nasa a. An zirtirtuin Mary chu an zirlai sawi tura a koh chhuah chuan, a beram no chu a lim chhuak a. A pawlpuite chuan an hlimpui êm êm mai a, an infiampui a, an tleipui ta viau a.

Chu thil thleng avang chuan khawvel puma naupang inawmna hla - nursery rhyme - lar êm êm, “Mary had a little lamb” tih hi a lo pian chhuah phah ta hial a. Zoremi’n an bawngpui sikula a hruai pawhin thawnthu tak tak, hlimawm tak “Rangi leh Kei” tih a hring chhuak a nih hi!

A thu chheh reng reng a mâm, mar, mawi mâwt mâwt vek mai. Ṭawng un leh pipute ṭawngkauchheh pawh a hre hnem riau mai a, amahin a chher lah a ṭhahnem. Tehkhinna (simile) leh hmehbel tehkhinna (metaphor) lamah hian a hausa êm êm a, amah hi talent chhimbal, rawng hrang hrang nei a ni ringawt.

Hetia a phek tir aṭanga ka han keu ngawt pawh hian ṭawng bungrua a ngahzia leh a themthiamzia chu ka hmu phei nghal zut zut mai: “ ... an fa lu lawk tê tê an hûng sahthlau ve ta duah mai. Rindika te erawh, necktie chhemi nena insuih titi-îk chuihin, Bible an la zakzeh nui vur vur a, tlan chak hmel vâwk khawpin, sam bin pialin zaipawl tenau deuhah an la bass ve chhur chhur rih.”

A sawi chhuah dan (style of narration) reng reng hi a makin a mawi thei a nia: “pathlawi mangpui mang nuih vun vun”, “a lo nui full pup mai a”, “Kan inhnawih pâwt ve deuh leh, kawngpuia atta thlauh hnan hi kan ang a”, “Kan upa ber pawh sawrkar officer lai ni mah se, bahkhawr têl lek vû vû paha, ‘Behlawi hi engzat nge in tih?’ tih nulh ching a ni bawk.”, “Hauhûk barakhaih chu nêptê, a rawn meng kuau a.”

A! Duhtawk ang, ka thur zel chuan a bu chanve daih dawn thur a ngai ang.

Thingtlang naupang nun, tleirawl nun, mo dinhmun, nupa nun, chhungkaw nu dinhmun, leh hringnun kalchawi hrang hrang a hlimawm leh a zângkhai zawnga thlir kirna a ni a.

A ziaktu nen hian kawng hrang hrangin, level tam takah inzawmna leh inanna neiin i inhre ve ngei ang. chu’ngte hlei hlei chuan chhiar a tikal zut mai a ni.

He’ng a humor thlum kha fuk mai hi i chhiar ang a, i taksaina a natpui khawpin i nui ang a, nuam i ti hle lawi si ang. A nuihzatthlakna hi a hluiin, a ṭhing thei lo.

Mi tam takina an hmuh, an tawn leh an dai ve ngei thil a ni; mahse, Zoremi te ang chauhina thiam taka an phawrh (deliver) theih chi a ni. Nui lovin phek khat pawh in chhiar thei emaw chu han infiah teh u.

(Posted by: Tka Zote Thankhuma‎)

Post a Comment

Powered by Blogger.