BEIRUT CHHIATNA RAPTHLAK KHA! 
– Familia Fanai Lalţansanga
what is ammonium nitrate

Beirut lawng chawlhna hmuna Ammonia Nitrate chhek khawl puak kha Atomb bomb puak ni lo vekah chuan khawvela thil puak rapthlak ber a la ni e, an ti a. Mi 137 an thi a, mi 50,000 laiin hliam an tuar. A puak khan lirnghing ang 3.3 Richter scale-nain Beirut kha a sawi nghing a ni. Mi 300, 000 laiin hawna tur in an chan a, an khaw din thar leh nan hian US dollar billion 15 lai a ngai ang.

Ammonia Nitrate puak vanga chhiatna
Kum 1916 aţang khan Ammonia Nitrate dah khawm kang avang hian chhiatna vawi duailo, aw, chiang deuh zawkin, vawi 30 aia tlem lo a lo thleng tawh a.

Kum 1947 khan The S.S. Grandcamp lawng lian, ammonium nitrate, tuialhthei leh zen phur lawng chu Texas City, Texas lawng chawlhna hmuna a inthawlh luh hnu lawkah kawngmei a chhuak a, a puak ta chiam mai a, mi 600 an thi a, mi 5,000 chuangin hliam an tuar a, in 500 lai a kangchhe bawk a ni.


Kum 1995 April thla khan American terrorists Timothy McVeigh leh Terry Nichols te chuan Oklahoma City federal building hmaah tak motor lian khat tlata kg 2000 an phurh chu an han ti puak ta mai ale! Mi 168 an thi. A building pawh a chhe hneh khawp mai. TV-ah kan hmuh ngei kha. Kum 2015 khan China ram Tianjing khawpui lawng chawlhna hmunah ammonium nitrate kg 8, 00,000 chhek khawlna in-ah kangmei a chhuak a, a han puak ta mai chu a rapthlak ngei mai! Mi 173 an thi a nih kha. He chhiatna rapthlak pawh hi TV-ah kan thlir bawk e.

Engtin nge Ammonia Nitrate chu a puah theih?
Chemistry ţawngkam hman zeuh zeuh a ngai dawn a ni. Science zirtirtu nih manah a chepa-kai mai ni lovin a hauhuk kai aţangin ka han sawi fiah law law ang e. Ammonium nitrate hi chemical compound chi khat a ni a, a chemical formula chu NH4NO3  (Ion of Ammonia and nitrate) a ni. Leiţha (Urea @ high-nitrogen fertilizer) atan leh puak thei thil; dynamite & Gelignite (/ˈdʒɛlɪɡnaɪt/) @gelatin) siamna hmanraw pawimawh tak a ni.

Ammonium nitrate hi amah lawng lawng chuan puak thei thil pawh a ni hran lo va, mahse thil alh awm tur chuan oxygen awm a ngai a. Thil kang awmtirtu oxygen pe chhuak thei (oxidizer) ţha mangkheng a nit hung a. Hei tak hi a hlauhawm theihna chu a lo ni ta. Ammonium nitrate alh tur leh puak tur khawp chuan mei sat zawng 400 degree Fahrenheit @ 204.444 degree Celcius (400°F − 32) × 5/9 = 204.444°C)-a hliau alh a ngai a ni. Tui hi 100 degree Celsius-ah a so va, Ammonium nitrate alh tur chuan a sat zawng tui sona let hnih a ngai tihna.
Ammonium nitrate hi Khuanu duan sa a ni lo va, kum 1659 khan German chemist Johann Rudolf Glauber-a’n a siam chhuah a ni a. Khawvel Indopui Pakhatna hma kha chuan puak thei thil siam nan an la hmang ngai lo va. Indonaa puak thei thil, man tlawm taka siam nan ammonium nitrate leh TNT @Trinitrotoluene (/ˌtraɪˌnaɪtroʊˈtɒljuiːn/)@2,4,6-trinitrotoluene, chemical formula C6H2(NO2)3CH an chawhpawlh a, bomb atan bakah lung hal nan te, keini Mizote phei chuan luia sangha bomb nan te kan lo hmang ţangkai ta em em mai a ni.

Ram anchhedawng Lebanon khawpui Beirut-ah chuan an sawrkar tawng khawp lohna leh lungawi lohna mipuiin an siam a, an buai mup mup mai a ni.

Post a Comment

Powered by Blogger.