NAWHCHIZUAR LANE SIAM A HUN E
-Dr. C. Lalrampana
A KAMKÊUNA
Bible hian nawhchizuar (prostitute) chungchang engemaw zat a tarlang a, a langsar ber pakhat chu Rahabi a ni a, ani hi Bible-a nawhchizuar sawi lan hmasak ber zinga mi a ni. Ram enthlatute tlanchhuahna tura puitu, lo chhanhimtu a ni. Bible-a nawhchizuar hriat hlawh tak tak dangte chu hmeichhe pahnih, nawhchizuar, lal Solomona hnêna kala a hmaa han inlan te, Isua hriak rimtui chulh hmeichhiate leh Tamari-te kha an ni. A bik takin Rahabi nawhchizuar kha Joshua hun lai BCE 1400-1300 vel kha nia ngaih a ni. Mizote hian Kristian ram kan nihna atanga kan thlir hian kan rama nawhchizuar awm hi kan duh lovin kan hrethiam lo bur ni berin a lang. Hetih lai hian Bible atanga thlir hian hmanlai atang tawh rengin nawhchizuar erawh an lo awm tawh thin tih a chiang hle.
NAWCHIZUAR TAMNA RAMTE
Kan naupan lai chuan Aizawl khawpuiah hian nawhchizuar lane a awm niin an sawi thin. “Nawhchizuar” an tih hian nawhalh an sawina emaw kan ti fo thin lehnghal a. Mahse, a lo ni hauh si lo. Khawvel ram 195 zingah UN member 193 an awm mek a, heng zinga ram 185-ahte hian nawhchizuar an awm vek bawk. Chung zinga ram 31-te chuan dan leh hrai felfai tak neiin nawhchizuarte hi an enkawl a; eizawnna mumal tak atana hmang mek mi engemawzat an awm. Chung ramte chu: New Zealand, Australia, Austria, Bangladesh, Belgium, Brazil, Canada, Colombia, Denmark, Ecuador, France, Germany, Greece, Indonesia, Neitherland, Switzerland, India, USA, Mexico, Czech Republic, Luxemburg, Spain, Mozambique, Venezuela, Sierra Leone, Bolivia, Peru, Lebanon, Panama, Uruguai-te an ni. Keini India pawh hi No. 17-naah kan lang ve a, Mizoramah nawhchizuar awm phal mah suh ila kan ram India a nh miau avangin nawhchizuar awmna ram kan ni tho tho va, intithain, intifekfawn tehchiam thin mah ila, ram thianghlim anga lan kan tumna chu a hlawhchham tho tho a ni.
India-ah hian nawhchizuar awm phal ni mah se, nawhchizuar lane din leh nawhchizawrh phalna dil erawh phal a ni tel lo thung. India ramah hian nawhchizuar hi gray area-ah a awm a, chutah chuan hnathawh (profession) atana hman ngei pawh khap vek a ni lo va, mahse a chhehvel thil thenkhat chu dan anga kalpui a ni.
Nawhchizawrh hi India danah chuan dan bawhchhiatna a ni lo va, mahse, nawhchizuara inkhalh te, mipui hmaa inzawrh te, inhrawtte leh nawhchizawrhna man atanga mihring nunna inlaksakte hi dan kalha ngaih a ni. Immoral Traffic (Prevention) Act, 1956: He dan hian nawhchizuarte a enkawl a, a tiawlsam thei tur thil, nawhchizuar inkhar leh hralh chhuahte pawh a khap bawk. Supreme Court Ruling: Kum 2022 khan Supreme Court of India chuan nawhchizuarte chu dan leh an zahawmna hnuaiah intluktlanna an nei thei tih a rel a, nawhchizawrh chu hnathawh (profession) anga pawm a ni. Court chuan police-te chu puitling nawhchizuarte remtihna chu dan bawhchhiatnaah ngaiha tihbuai an nih loh nan a hriattir bawk. Nawhchizuarte hian dikna chanvo leh theihna an nei a ni: Non-Interference: Police te hian puitling nawhchizuarte remtihna la lo emaw, dan bawhchhiatnaah emaw an inrawlh tur a ni lo. Nawhchizuarte hian zahawmna an nei a, Constitution Article 21 hnuaia nemngheh angin zalenna an nei a ni. Police-te hian nawhchizuarte chu enkawl dan thuhmun (Equal treatment) pein criminal complaint an thehluhte hi an thliar hrang tur a ni lo. Chanchinbumite chuan mimah himna (Identity Protection) ngaihtuahin dan anga hna an thawh, nawhchi an zawrh laiin an identity a humhim tur a ni. Nawhchizawrh hi khap pumpuhlum tawp a nih loh bakah, a chhehvela dante chuan nawhchizawrh hmansualna ven leh an dikna leh zahawmna humhim a tum tlat a ni. Hetiang tak hian India ram chuan nawhchizuarte dikna chanvo a humhalhsak a, miin eizawn nana a hman chu phalsak an ni tih kan hriat thiam a pawimawh hle.
MIZORAMAH NAWCHIZUAR AN AWM EM?
India ramah state 33 leh Union Territory 8 a awm. Chung zingah chuan West Bengal khuan nawhchizuar a ngah ber a. Indian Journal of Public Health-in 2019-a a tarlan danin West Bengal-ah khuan mi 455,000 vel nawhchizuar an awm a, India rampum chhuta 25% deuhthaw awmin an vaiin 1.26 maktaduai niin tarlan a ni.
Nagaland leh Mizoram hi kristian tamna state kan ni. Mizoram hi state 23-na kan ni a, state tereuhte ni mah ila, a tha zawnga hming thatna leh a thalo zawnga hming chhiatna kan ngah hle. State 3 ramri 284 km. leh ramdang thenawm 2 ramri 722 km. nei kan nh avangin ruihhlo hlauhawm leh ralthuam hlauhawm tawlhruk tamna leh rangkachak, lunghlu leh smuggling tawlhrukna kawngpui a nih avangin kan khawtlang leh thalaite nunah nghawng thalo tak tak a nei a, kan thatna aiin kan hmingchhiatna hian min khuh hneh zawk a, kristian ram inti thin mah ila, kan vela hnam dangten a rukin min nuih sawhin min deuhsawh mek zawk niin a lang. India ram pumpui ngaihtuahin Mizoramah hian HIV+ vei an tam ber a, puitling zingah 2.73% vei an awm a, hei hi India ram pumpui chawhruala 0.2% aiin a sang zawk daih tihna a ni. January, 2025 thleng khan mi 32, 287 test an ni tawh bawk. Hei hi ruihhlo hluar lutuk avang leh mipat hmeichhiat hman fuh lutuk leh hman uar lutukna avanga heti taka HIV+ inkaichhawnna hi lo tam ta a ni. Excise & Narcotic Department Report, 2024-in a tarlan danin kum 2024 chhung khan Mizoramah heroin 46.5 kg, methamphetamine tablet 138.8 kg, ganja 586.6 man a ni a, zu case 7,309 thehluh a ni tawh bawk.
Jan-March, 2025 chhung khan 195.48 vbc. man hu ruihhlo man a ni. Heti taka India ram pumpuia HIV+ vei hnem ber kan nihna chhan MSACS-in a tarlan danin ruihhlo hluar lutuk avanga No. 4 leh ruihhlo chihrang hrang ngawl veite zingah thlahdah taka mipat hmeichhiatna an hman nasat lutuk vang a ni. A lang maiah chuan Mizoramah Nawhchizuar sawi tur leh hmuh tur an awm lova, nawhchizawrhna hmun emaw, inzawrhna hmun (brothel/whorehouse) langsar takin awm lo mah se, nawhchizuar lane awmna ram leh state-te aia turu tara zawkin kan Zoram hmeichhiate hi an inzuar mek reng niin a lang a, hmeichhia mai pawh ni lovin mipa/hmeichhia koh theih (Call boy/girl) thlengin an awm nia sawi a awm. Hei mai a la ni nem, thenkhat chu mawngkawhur (homosexual) nena theihtawpa sodom leh gomora nun chen mek pawh an awm niin a lang. Times of India (TOI)-in MSACS report 2019-2020 a tarlan danin nawhchizuar 906 an awm a, chung zinga 90% chu Aizawl khawpui chhunga inzuar kual an ni.
May 22 (UNI)-in a tarlan danin KTP (Presbyterian) survey atanga CSW report-ah nawhchizuar 1000 an awm nia tarlan a ni. Tun dinhmunah phei chuan engzat tak tling tawh ang maw? Hetianga inzuar zingah hian zrlai, tleirawl naupangte te atanga nuthlawi leh pasal pawmlai nei thlengin an inhnamhnawih niin a lang. Hetiang khawpa kan inchiahpiah avang hian HIV/AIDS hi a darh chak hle a ni tih a hriat theih.
A TLANGKAWMNA
Kan ram dinhmun tlangpui kan hre chiang ta. Ruihhlo, ralthuam hlauhawm leh smuggling kawtchhuah kan nih avangin India ram mai ni lo, khawvel pumah a tha lo zawngin kan lar hle niin a hiat theih. May 25, 2025 khan kan thianpa pakhat kohhran pakhata missionary hna thawk lai chu Shillong khawpuiah sawn a nih avangin nilengin in luah tur zawngin a thiante nen an vak kual a, mahse, “Eng hnam nge i nih?” tiin an lo zawt hmasa zel a, “Mizo” tia a chhan rual rualin “Mizo kan duh lo, Mizo reng reng chu ruihhlo zuar leh smuggler vek an ni” tiin an lo hnawl nghal hmak zel a, a va han nain a va’n zahthlak tehlul em! Kristian zaa 87.16% awm mekna rama chengte’n Shillong khawpuiah in luah tur an hmu zo ta lo; a va lungchhiathlak tehlul em! Hetiang kan nih tak rau rauvah chuan kan khawtlang, NGO, YMA, Kohhran leh sawrkar pawh hian ngaihtuah chiang se, HIV+ vei tihziaawm nan awmze nei tak leh fimkhur takin nawhchizuarho inzawrhna tur hmun remchang (whorehiuse/brothel) emaw, recreation centre etc. ruahmanin dawktawr leh hriselna lama thawktute nen, damdawi nen awmze nei taka mipat hmeichhiatna hmanga eizawngtute kawng sialsaka, an fimkhur dan turte zirtirin felfai taka kawng kawhhmuha an damkhawchhuahna tur ruahmansak hi a va hun tawh tehlul em! Ruihhlo hlauhawma inhnamhnawih leh smuggler vek anga state dangte’n min hmuhna piah lamah nawhchizuar lane awm si lo, a ruka nawhchizuar tamna ni si; India ram piumpuia HIV/AIDS hluarna ber kan han ni maite hi aw! Infiamna lama kan mi hmingtha leh chhuanvawr (well-known sports celebrities)-te tal pawh hian kan hmingthan mawina tur hi an hlaihkhuh zo tawh ngang si lo.
Hawh u, tihtakzetin ngaihtuah tlang ila, nawhchizawrh duh si lo, nawchizuar tam hle si, Zu duh lo anga langa MLTP Act/MLPC Act, ringawt atchilh a, ruihhlo hlauhawm ngawlvei vek leh zuar vek anga min ngai ta te, HIV+ vei deuh vek anga kan lang tate hi engtia siamthat tur nge ni a, engtia tih nge tha ang a, engtinnge kan hmingthan mawinate kha kan neih letleh theih ang? tihte leh a tha zawngin engtinnge khawvel dengchhuak tura tan kan laktharleh theih ang tihte hi tihtakzeta kan ngaihtuah a hun takzet ta e.
Post a Comment