Dr. P.C. Biaksiama 



Kum za zet Pathian nung Fapa Isua Krista ring a, chumi azara Pathian roluahpui tura van khua leh tui (heavenly citizenship) nihna kan lo thlamuanpui em em laiin, kan nihna pangngai ni ngai lo, Israel hnam (bo) nia inhriatna mak tak mai chuan min chim buai leh ta! March 30, 2005 khan Israel Sephardic Chief Rabbi Schlomo Amar-a chuan India hmar chhaka mi thenkhatten Manasia thlah an intih avanga Rabbi Elyahu Avichaila’n Bnei Menashe (Menashe thlah) tia 1980 vela a vuah chawp, Manipur leh Mizoram atanga mi 6000 velte chu Israel thlah an ni tih a pawmpuina (formal recognition) thupuan chu Pi Zaithanchhungi hnen atangin Mizo mipuiten kan lo hria a. Khami hma deuh khan Kolkata-a Central Forensic Science Laboratory atanga Mizo hnahthlakte DNA sample an test atangin Mizote hi Israel thlah kan ni tihna hmu chhuak chiah lo mahse, kan ni lo tia hnawl mai theih a ni bik love (their claim to Jewish ancestry cannot be excluded) ti vela an thutlukna chu website atanga hmuh theih a nih thu CIPC lamin an lo chhuah ve chamchi bawk a. A vawrtawp an thleng a ni ta bawk a, an tawngkam pawhin saingal a deng tliak leh ta. Mahse hei hi thu dik nge rinthu mai? Chanchin lawmawm nge, inbumna hlauhawm? Eng thil chiah nge tih i lo x-ray teh ang.

Kan unau, hnam bova inngaiten heng thilte hi chawtak khuka an khukpui ruai ruai lai hian, Mizo kristian mimir thinlung zu nghawng che hauh lova le! Mi nghet pangngai rilru a sawhsawn lo. Rilru mumal lo, sakhaw vawn leh pawl bik pawh nei lo ho, mahni Mizo-na hnama chiang bawk lo, pawl chhuak rama teihawi vel mai mai bakin thutak hlatak-ah an ngai lo niin a lang. Luangthli ang maia engemaw hleka nghing-ho pangngai bawkte kha a buaipui pawla tang an ni leh tho. An mualphona tur bawk an phuan chhuak leh ta a ni a (Juda 13); Mizo pangngai tana thil zahthlak a nihzia hai rual a ni lo. A dawt lehah chuan Kolkata a Mizo DNA an endik result kimchang hi a tiveltu mi pali – Bhaswar Maity, T.Sitalaximi, R.Trivedi leh V.K.Kashyap te hi tute tihtir nge, tute DNA nge an lak, engtik laia la nge etc. tih an report-ah a lang lo. An report sei tak an ziakah hian Mizo History bu hrang hranga lang hauh lo; mahse Israel hnam bo nia inngaiten Israel an nih theih nana thlahtu chhuidawnna rinthu nemngheh tumna thil mai a lo ni a. Chu chu mawihnai awm takin ‘oral tradition’ tiin vuah mahse, a takah ‘Mizo tradition’ a ni lo. Mumala Mizo History chhui theih chin chu Kawl phaia an awm lai a ni mai; a piah lam tawh chu rinthu, evidence engmah awm lo, duh hawi zawng zawnga sawi kual mai mai a ni. Chu phuahchawp thawnthu nemngheh tum chuan Kolkata DNA test result hi a chunga scientist ni ve ngeia ngaihte hian an han buaipui a ni a: tichuan Mizo pipute chu Middle East ramlai vel atanga lo chhovin, Silk Route zawhin, Persia te, Afghanistan te, Himalaya tlang dung leh Tibet te kalpelin, China-ah, Myanmar-ah, chuta tanga tuna Mizorama lo lut anga an rinthu thlawpa research an han bei hi a standard hniam zia sawiin a siak lo. Chuti chung chuan mipa chi (Y-chromosome) ah inlaichinna an hmu chuang lova, hmeichhe chi (mtDNA haplogroup) lamah erawh chuan khulai Near Eastern ram atanga an rawn chhohna kawng ni awm taka mi cheng, Uzbekistan rama Judate thisena an hmuh HVSI motif 129, 223 chu Mizorama mite thisenah kai ve deuhva lanna awmin an sawi a. Chuta tang chuan Kuki-Chin-Mizo chi-ah hian Juda hmeichhe lam thisen a awm a ni lo maw, Israel thlah kan ni an tih hi hnawl ngawt chi a ni love an tih sak ta a ni.



Kashyap-a te ho thuchhuah (result) hi David Orr-a, Londona chhuak Sunday Telegraph correspondent nen uluk taka kan thlirin, hnam bo intiho titi chhui dik tumna a ni tih kan hmu a. Kan Mizo historian-ten an pawm hauh loh, kan hriat phak loh, suangtuahna thu behchhana tunhnai maia an chhuidawnna mai a ni a. Hetiang hi science thudik a ni thei lo tiin David Orr-a hian a sawi tawp mai. Chubakah he report hi mithiam dangte endik leh pawmpui pawh ni lo (peer-review loh) a nih avangin an thawnthu ziak hi science dana thudik leh rintlak a tling lo bawk. Israel rama DNA test-na khawl changkang, khawvel-ah pawh langsar tham Haifa Technion a Jewish Genetic Project Laboratory Director, Karl Skorecki-a pawhin he report hi lo hmu vein, chiang zawka an thil hmuh chhuah dan zawt chhuak turin thla khat leh a chanve chhung a han contact thin a, engtin mahin Kashyap-a te hian chhanna an pe thei tlat lo. Chuvangin Kuki thenkhat leh Middle East mi thenkhatte DNA inlaichin anga an thil hmuh chhuah chhun ang pawh hi a dik ngei tih a finfiah theih loh, tiin Hillel Halkina’n a sawi (Haifa Technion Laboratory a Mizo hnahthlak mi 288 te DNA an test-na result kimchang hi official a puan a la ni lo na a, Hillel-a sawi danin Mizote Israel thlah kan nih theih dan tur a lang lo, a result a ‘negative’ vek tih thu leh, Tibeto-Burman (Mongoloid stock) ami kan nih zawk zia an hmuh dan ka lehkhabu Mizo Nge Israel? tihah khan ka tarlang tawh a). Laisuih chanchinbu, 26 March-1 April 2005 pawhin, "Chin-Kuki-Mizo te hi Israel thlah an ni lo tih finfiah a ni ta!! tiin he Kolkata DNA report chungchang hi an chhuah hial a nih kha. Juda Rabbi vangin maw kan Israel ang?



Israel chief rabbi te zinga pakhatin Israel thlah anga min pawm thu hian Mizo kan nihna leh hnam anga kan inpumkhatna tikhawlo thei a nihna hi kan ngaihtuah em aw? Hnama chiang lo Mizoram leh Manipur a Mizo hnahthlak ni si, Juda inti mi 6000 velte Juda sakhuaa inlehtir (convert) tura rabbi rual a rawn tirh tur thu kha, kohhrante tan thil tha lo ber a ni tih hi kan lo man thiam em le? Khawtlang thilah pawh he thil hi Mizo hnama kan inpumkhatna tichhe thei hial, kristian kan nihna ang phei chuan Setanan kan kulhpui min rawn runna chiah a ni. Dinhmun hlauhawmah kan ding a, lo inven a tul tih hi kohhran leh khawtlang hruaitute hian hriatthiam a va tul em! Hindu puithiamten Hindu-ah Mizo kristian sang telin min let dawn se, kan ralkhel viauin ka ring; tunah hian Kristianna atangin Isua haw bertu Juda sakhuaah kan unaute a sang telin lehsak an tum a nih chu!! Russia rama Juda tak takte chu a nuai telin Israel ramah an lut tup tup a, Mizoram/Manipur ami an tih ve te erawh chu Israel rama lut turin anmahni sakhua, Judaism-ah inhnim phum phawt a ngai an tih kher atang hian kan Kristianna dodal tura remruatna a ni tih a chiang nghal.


Mahni nihna dik hre chiang lo ten Juda rabbi-in Israel hnama min pawm ta chu vanram luh theihna ang hiala ngaiin, Israel rama pem luh ringawt chakin an za ruai ta mai chu a ni a. He leilunga hmun ralti ber, thisena luang zeih zuih Israel rama pem luh chak huam huamtute hian heng hi ngaihtuah chiang sela:


1. Israel thlah kan ni tak tak lo. Nia inhriatna lo chhuahna hi Judaten min rawn zawn chhuah vang emaw, finfiahna dang awm vang emaw ni lovin, 1950 bawr vela Buallawn khuaa harhna kalsualpui-ho, mi hlim sang-ho mi tlemte atanga lo intan mai a ni. Pakhat atanga intana, a hnua an thawhkhawm tak zel a ni. Chu hlimna thlarau chuan Isua Krista Kraws a chawisan loh avangin Thlarau dik hnathawh ni lovin, thlarau nazawng hnathawh zawk a ni a (1 Joh. 4:1-3). Chu kalsual pawl lo ding chuan an awmna kristian kohhran chu an chhuahsan thuai reng a. An pawl mizia leh rahchhuah atangin, Mongolian hnam ni reng si, Israel hnam nia an inhriatna kha thlarau dawthei (I Lalte 22:22) atanga hriattirna dawng an ni, chu hruaibona thlarau changtu apiangten vawiin thlengin Isua –Messia an la hai zel. Setana meuh pawh eng tirhkohvah a insiam thin si a. Vawiin thleng hian tisaa Israel nihna buaipuitute hi Isua Krista hmangaihtu dik tak an ni ngai lo. Kohhranah awm ve mahse mite bum nana lemchang lek an ni tih kan hre fiah thiam tur a ni. Kan Pathian Thu chuan Israel nihna dik tak tihian min kawhhmuh : "Krista rin avangin Pathian fate in ni vek si a...Chutah chuan Juda mi a awm theih loh va, Grik mi pawh a awm theih hek loh...Krista Isuaah chuan in zain pumkhat in ni si a. Tin, Krista ta in nih chuanin, Abrahama thlah, thutiam anga roluahtu turte in ni," min ti a ni (Gal. 3:26-29). ‘Rinnaa awm te, chung ngei chu Abrahama fate an ni’ (Gal. 3:7) tia Pathian thuin min hrilh hi hriatna tura beng nei chuan hre rawh se..


2. Hmehbel chawp inannate. Juda rabbi lo kal thinte hi anmahni thua lokal ni lovin, helaia kan unau inti-Judahoten an chah ngawih ngawih avanga lo chhuak zawk an ni, a tir atangin. Judate nena kan inanna lai ni thei awma lang apiang an lo fah a, vawi hnih thum vel an lo kal hnuah an hmin thei chauh thin a. Chung an thu lo hrilh thinte chu, kutpui chi thum kan nei ve ve, te an ti a, an inan lohzia lam an sawi lem lova. Israelte kutpui ber Kalhlen Kut ang, hnam pum chhanchhuahna lawmna kut hi kan nei ve hauh lova; Mizote Mimkut ang, mitthite puala kut hi annin an nei ve hauh lova. Ran thisena inthawi ve ve thin kan nih chu Israel thlah kan nihzia tichiangtu atana an hman uar hle laiin, khawvel hnam tam tak hian ran thisenin an lo inthawi tluk tluk si a. Mizoten serhtan kan ching ngai lova, mahse kan unau inti-Israelte chuan Judate tihdanin Mizoten serh tan kan ching’ tih thute hmangin an lo bum a ni. Serhtan hi Mizoten kan chin dan a ni ngai lo. ‘Manasia thlah kan ni’ tia an inpuh ve tlat mai, a bul chu, Hmar unauten an thlahtu hmingah ‘Manmasi’ an lo nei thin a, engtik laia mi nge a nih an hre chuang lova. Mahse Buallawn hlimna boruak atang khan kha Manmasi kha Bible ami Josepha fapa Menashe-a (Manasia) kha a nih ringin an lo hmehbel ve tawp mai a ni. (Chumi sawichhuaktu nia an puh ber zawlnei Zakaithanga te pawh a dam laiin mit ngeiin ka lo hmu ve tawh a, eng thlarau chang nge a nih thleng pawhin kan sawi thei ang chu!). Mosia hova tuipui sen kan hla an nei tih lah kha Run leh Tiau inkara kan pipute awm laia an phuah zawk a ni tih a hla thu pum hian a tifiah vek si a.


Mahse heng tanhmun fahrah te te te leh inan ve thuakna laite remkhawm takah chuan Juda hnam bo zawngtute chu an lo hmin ve thei mai a; ‘Kan ram Jerusalema kir leh duhin kan rum a ni’ tia nutling patling meuhin an tahawh reng bawk si avangin, a tawpah zawng Sephardic chief rabbi Amar-a pawhin a pawmpui ve ta hial a nih hi. Kan nih lohzia finfiahna thu engmah kan zu thawn thla ve bawk si lova. Amar-a hian thutlukna a siam laiin, Israel mithiamte ngeiin Haifa Technion laboratory a Mizo DNA test result kha rawn telin a rinawm bawk lo. A reng thuah Mizo chanchin hre chiang lo Juda pain Israel hnama min lo puang ve ringawt hi Mizo Kristiante tan thu awmze nei lo a ni. Vana Lalberin Ama thisen ngeia min lei a, van Jerusalem thara chatuana cheng hlen tura min Chhandamtu Isua Krista thu lo chu innghahna tur dang kan nei lo. 3. Isua hnawlna leh Chatuana boralna kawng. Zaa za kristian inti hial, thlarau bo vei, missionary pawh sang hnih zet thawn chhuak thei Mizo kristiante zingah hian, Kristianna leh Isua Krista hnawl a, Juda sakhuaa inlet duh hi a sang tel tak meuh kan lo awm ta reng mai chu a ni a! Manipur a tlangmite zingah an tam lehzual. Israel rama pem lut turin Juda sakhuaa inleh hmasak a ngai a; mahse pem luh theihna a nih phawt chuan Isua pawh hralh hnial lo, mahni hnam pawh phatsan duh hial kan awm ta si a. Chu chu chatuana boralna kawng a ni si a. Tun ang hunah pawh harh chhuah nachang kan hre lo a nih chuan, harh chhuak tur keimahniah nung a awm tawh lo tihna a ni ang.


[Ziaktu phalna kan dil hran lo a, hriatthiamna kan ngen]

Post a Comment

Powered by Blogger.