Mizoram DIPR Admin

 Kan thalaite khawvel tawn hi eng zawng pawhin namailo tak mai a ni a. A tha lam a kal turin kawng thui tak a inhawn laiin a chhe lam kawnga kal turin chutiang bawk chuan a inhawng a. Pi-pute'n 'A tha lam kawng a chho, a chhelam kawng a phei' an lo tih angin, hah taka chho kal hrep ai chuan kawng z^l nuam tak lo inpharh duai mai chuan mi a hip duh hle si a. 'Tunlai mi chu in vannei, keini hun lai chuan chuti/khati....' te chu kan han ti bawk thin a. A dik hle laiin, tunhma te chuan sual ber tan pawh zu bak in tur a awm lo a. Chung zute pawh chu tunlaia kan khawilam emaw unaute'n, tenawm leh hriselna atana hlauhawm hiala an bilh ang pawh hi a ni na hek lo. Chu bakah proxivon, No 4, ganza, khuh damdawi leh damdawi dang chi hrang hrangin kan thalaite khawvel hi a rawn chawkbuai ta a, KS leh Aids-te an rawn inlar ta vei nen. A enkawltu ber tur puitlingte lah hian rinawmnate hi kan tlachham laileng ta lutuk a, eng engah emaw phei hi chuan a dawt sawi peih peih, a pamham ham hi emaw ni ta ber zawk tih tur lah ni! Chung zawng zawng tizual tur chuan sawrkar hna a'n vang ta em em mai bawk si. Infiamna lama an han tlan tak tak dawn lahin a hmun a awm der bawk si lo. Stadium puitling neih te pawh a pawimawh zia chu tu'n kan hai lo chu a ni ang - MLA inthlan dawn pawh khan party tinte manifesto luahin, sawi vul chuk a nih kha, eng chen tak hma la tawh i maw? 
            Keini naupan/ tleirawl chhoh ve lai chuan Aizawlah pawh hian in a la tam lova, kan inhre thim them a, khawsak nawmna tur (facilities) tu man kan nei lova; kan rethei thawkhat vek mai. Inchhung enkawl leh lehkha zir chungin 'khutah' tui kan chawi a, 'sawtah' thing kan phur bawk a, kan phe lawp lawp reng mai a ni. Chawhmeh lah a vang, thal lai phei chuan chaw leh chaw hmeh pawh a awm nawk mai; hmawmsawm a vang hle a - ei duh loh a hleih pawh kan nei lo! Chutiang hrim hrim karah chuan dul kiar lan mai te hi chu thil har a ni. Sa hi a pan deuh thlarh vek mai a, thau te hi chu kan chak sakhai a ni thin. Tlangvalte paw'n tunlai angin nula ria thlerhthlawh an melh zui duk duk lem lo, ria chum bat a ni an sep thin ni! 
            Thingremzaithei kha kan thil hmuh changkang pawl a ni awm e. Mission Veng pumah hian a nei pakhat chiah ka hria! Chu chu a li nei, herh tang tang ngai kha a ni a, a pin tat hriam te khan a nia an hmanhlelh thin ni, an lo nei tlem awm vei thin! A lo bil deuh leh a zai chher chhuai a ni leh mai a. A zai ve ret ret chhung chuan nikhat kal ami pawh kan va ngaihthlak peih hmel hle a ni. Zirna lamah lah Mizoramah hian school awm lohna khua a tam em em a, Aizawlah ngat pawh Govt. High School chauh High School kan neih kha rei tak a ni. College kal tur phei chuan phai lam pan kher a ngai a, neih thinglung khawnga chh<ng tan a tul thin. Sualna pawh a tam lo hle a ni ang, Burma lama han sumdawng misualin an lo thah thute chu sawi a awm thin a, kan rap thei khawp mai. Thakthing vengah sawn tlangval intibuai an in chiu a, chu phei chu zan tam kan mut tui loh phah nghe nghe a ni. Tunah te chuan lo inchiu deuh pawp pawp pawh awm sela, barah pawh kan khawn hman vak tawh lo a, ruangte lah chu kan chhar nawlh nawlh fo tawh mai chu a ni si a!
            Keini ang rual hian Mizoram inlumlet hi kan hmu chiang berin ka hre thin. College chawlha kan hawn te hian, a hma a awm pawha kan hriat meuh loh veng lo tlep thut mai te chuan min barakhaih hletthin! Kan in leh lote pawh a changkang ta, Sap in ni awm tak tak pawh hi a tam tawh a nia. A sa hnuhnung hnung hian an chhuah tha mai lehnghal a, tute tu lehchhawngte huna sak atana khek daih tak a nia ka nap ni! Tuichawi/thingphurh a ngai lo a ni ber tawh a, lirthei chitin reng lah a dahna lam chu lungkham lem hlei lovin kawngsirah kan hung ngir khup mai a ni a! Ei leh in lam pawh a tui ta e, vaihlawm/ hmawngsawi vel sep thin khan, cake-ah pawh 'black-forest' ngat te a nia kan 'dream' veng veng tawh ni! Zai thiam leh kawng hrang hranga zei tak tak pawh kan kat sup sup tawh mai a ni. In show vel nan Vanapa Hall pawhin min dawl zo ta meuh lo zawng a ni e. 
            Tunlai kan thalaite khawvel hi chu a ropui ngawt mai; CD, Computer etc. nen an ri rep tawh mai a, hmanlai mite chu an hlep nasa ras! Keini ang tan phei chuan mi hmuhchhuah sa computer etc. hman pawh hi buaithlak a tling ta zawng a nih hi! A mawlmang hmel ber thingremzaithei ringawtte pawh kha Mizo pa hmuhchhuahah lo khek ta selang, engtikah tak nei ang i maw? Mahse incheina copy lamah hi chuan Mizote hi kan tuanfum lem lo a ni ang, London-a an fashion thar ber pawhin kar lovah Aizawl kawtthler a rawn mawi ve tho mai! Incheina copy lama kan tuanthatna hi, ram changkangte hnathawh dan zir lamah hian hman tangkai ni teh se la aw, tih vawng vawng lah awl za te!
            Mi fate thiam zarah, kan tuchhuan engemaw zatna te chuan thlaah ngei mai khian 'honeymoon' te pawh an han hmang lovang tih tunge sawi thei! Khawvel mithiamten nunna hial pawh an la hmuhchhuah beiseiin mi thenkhat chuan an chhungte ruang an kawl tha e an ti alawm! Tar theih lohna te pawh an hmuchhuak viai viai tawh a nia. Upa deuh tan pawh dam hram hram a, nghah fan fan chi a ni! Khawvel hi chu a la thlakhlelhawm tawlh tawlh dawn, tuna mang lamah pawha kan man phak loh hi a nia an la rawn hmuchhuah dawn ni, kalsan mai atan pawh a pamhmai thei dawn dawn e. Dawn lem nei lo hian kumza dang la dam leh ila tih mai te pawh awl zate! A la naupang deuhte phei hi chuan mahni hriselna te uluk taka enkawl awm tak a ni, hmabak a ko em mai! Mahni nunna lo lak maite phei hi chu thinlunga langa mawi lo a ni asin maw le! 
            Kan thalaite khawvel hi a thlakhlelhawmin a changkang zel a, chuti chung chuan engati nge heti taka thalai beidawngkan ngah? Engati nge thalai duhawm tak tak hman tlak loh an tam? Engati nge kan thalaite hun lo taka an thih fo mai le? Heng zawhnate hi mitinin, chhungtinin, Tlawmngai Pawl zawng zawngin, Kohhran tin leh Sorkarin a chhan theih a pawimawh ta a ni. Heng zawhnate hi kan chhan theih a, hnam ang a, tihtakzeta hma kan lak loh chuan hnam boralte kawng kan zawh ve thuai hi thil awm thei lo a ni hauh lo a nia. 
            Hnamah hian thalaite an pawimawh ber a. 'Mi hnam i tih chimit duh chuan an thalaite ah tan rawh' tih a ni a. Kan thalaite hi awm lo vek selang, uaithla lam leh naupang chumchiap mai kan awm anga, eng tihna mah kan ni dawn lo a ni. America ram ropui tak khuan Vietnam indonaah khan, kawng engkima an ne pawh ek lo Vietcong- ho kha an tudawl thei lova, an ralbang ta ringawt mai a nih kha - drugs in an lo bei a ni an ti. Kashmir helho Pakistan lam tante pawh India lama an rawn let leh duh chuan drug ngawlvei, hmantlak lovin an rawn thawn kir leh thin a ni an ti. Ruihhlo hi hmelmate beih nana ralthuam thate chu a ni phawt mai, silaite a lek lan vu vu loh avangin, inrin ve nachang pawh kan hrethiam thei si lo. Tunah hian kan thalaite chawkbuai turin ruihhlo hi khawchhak atangte, Manipur lam atangte leh Silchar lam a tangte in a lo lut nguah nguah reng a. Kan hnam chimit vek hi pawiti miah lo an awm lovang tih tunge sawi thei? Proxivon lo lutte phei chu a quality a chhiatzia, mihring taksa a lut chi a nih lohzia hi hahipin an sawi thin a ni si a. Silchar bula Mizorama thawn tur bik damdawi siamna factory a awm an tih fo te hi dik tak maw? Finfiah ngei chi a ni e. Zu chhia leh damdawi chhia a chawm Mizote hian engchen tak daih ang i maw? 
            YMA pawhin 'Ruihhlo Do Kum' an han puang leh ta nge nge a. Ruihhlo zuartute an man khawm thu leh hnam hmelma an ni tih thute pawh kan han hre thar leh zel a. Ruihhlo vanga thalai rual 1000 chuang lai mai thi tawhte an uihawm ngei mai; chutiang let tam an nih tur ang ban phak lote hi ania uihawm bawk ni. Ruihhlo hian min va han sawp nasa em! Ruihhlo zuartute hian kan thalai duhawm tak tak, kan hnam beiseina innghahnate thisenin ei an zawng a ni a. Thisen man dawngtu Juda Iskariota khan a hlawkpui emaw chu? Kan thalai tam tak an nih tur ang an nih tak lohnaah te, an nun tawi taknaah te, chhungkaw tamtak r<mnaah te, kan ram tlakchhiatnaah te mawh thui tak an phur a ni. He thisena an sumdawnnaah hian an tu leh fate thisen pawh a la tel ve ngei dawn a. Ram pumin kan tuarnaah hian, anmahni ngei pawh an bang bik si lo. Ngun taka an inngaihtuah a hun tawh takzet a. Chuti lova phengphehlepa khua a tlai hnu, kan hnam chhan tlak a awm tawh loh hnua, an rawn harhchhuah chauh mai chuan an inchhir hian ban chang a chen tawh dawn lo a ni si a.
Hman deuh khan chanchinbu-ah 'China-ah chuan drug zuarte hi khaihlum an ni' tihte pawh an rawn chhuah kha. Keini hian an phu angin kan hrem ve em aw, kan hmalak dan hi han sim rawihna tham a ni em tih chu rilruah a lut nghal a. Tlem lai khan Central Jaila hmeichhe tangte ka zuk kan ve a, zu leh ruihhlo vanga tang an lo awm diah nghe nghe a. A thente chuan an fate an hruai a; Jail chu naupang than len nan a itawm loh vei nen! Ka han zawh dilchhut deuh lahin 'Kan pa'n tang zawk turin min ti alawm' ti ten min chhang a. Zu zuarte pawhin mi hran daihte hlawh neiin an tan ai an lo tan tir thei bawk a lo ni a. Mak ka ti kher mai a, hetiang hrim hrim chuan kan va han intisim har dawn em tih chu ka ngaihdan rawn hawn a ni. Inbihchian a va han tul em. 
            'Mizo kan ni kan hmel a tha, Kan tum a sang bawk si,' intite, 'Thian chhan thih ngam hnam' ni bawk site hi engati nge heti taka ruihhlo hian min ngam mai le? tiin kan inngaihtuah a hun tawh tak zet a ni. Chhan tamtak a awm ngei ang a, a chhan pakhat chu kan thalaite khawvel tawn, kan sawi mek hi a ni mawlh mai. 
            Mihringte hmalam min pantirtu chu BEISEINA hi a ni. Keini ang pawh hian kumthar te, naktuk te, thlatharte leh nakin hnute pawh kan nghakhlel ve tho mai a. Upat tawh nak alaia min ti upa belh mai mai tur a nih vei nen! 'Beiseina' nen chuan upat luat pawh a lo awm lo a ni e! Tar pawhin beisei tur a neih ngat chuan a hun hlim takin a hmang liam thei dawn a lo ni. 
            Kan thalai tamtak tan hian beisei tur hi a tam lova, hei hian thlemna do t<ra an chakna a ti duap hle ngei ang. Tunah hian Emploment Exchange-ah Post-Graduate ngat pawh 700 dawn an in register a, BE hna nei lo in register pawh 100 vel an awm bawk a, a dang tam turzia chu sawi tawh lo mai i la! 'Lehkha zir a sawt lo, hna a awm chuang lo' tihte hi kan tawngkam hriat lar tak a ni ta. BE. pass chhuak quarry-a inhlawh ta te, MA pass hlo thlo tate pawh an awm a ni. Tuar dan te hi inang tlang tal selang zawng ngaihthiam dan dan te pawh a awm ang chu! Chutih lai chuan hna awm chhunah pawh a thiam thiam, a tling tling lak an ni leh lova. Office thenkhatah chuan 'Chumi chhungte kan nih loh chuan dil lo law law i la' tihte hi lar tak a ni. Fair ve awm takin hna atan an han in-exam a, a sang sang la lovin a hniam zawkte an han appoint leh daih a. Bei chu a dawng a ni, ak zahnih hnuai lamte tan phei chuan chek tlawk tlawk ringawt mai loh chu tihtheih a awm si lo. Zirtirtute phei hi chu kan fate, Zoram dinchhuahna leh tluknaa mawh la phur turte puahchahtu turte an ni a, lak fimkhur an ngai ngawt mai. An thiamna mai bakah an mizia thleng a pawimawh tak zet a. Chuti chung chuan thiam leh thiam loh pawh a ni lo, hriat neih that leh party awn lam neih fuhte'n kawng ro a su zawk. Khawbung a ti deuh deuh mai zawng a ni e! Rilru na bawk si tihtheih awm der bawk si lo dinhmuna din hi a va han rapthlak em! Thingtlang pa, Mizo pa tak mai, a sur a sa hnuaia, kawla nichhuak chhiara sadai >k hmet pherhte pawh hian an Mizo pa rinawmna kha an hloh mek ang tih a va han hlauhawm em! Kan ramte a buai zo a, hah thikulin hawpkhawp pawh an thlo chhuak hlei thei tawh lo a ni a. Chutih lai chuan a thenawmpa zawmthaw ve tak khabe chauh chhuang khan, tute emaw a'n zui zar zar a, 'pheichham' man ni awm takin an neih phak loh tha zawng a rawn lei par par mai a; pa berh ve tak thin pawh kha Aizawla chhungte a neih that deuh chuan a dawk zawk mai bawk a. Thingtlang pa, rethei bakberh, hah thikula hnathawk rilruah chuan engtak awm ang maw? 
            Mipui vantlang hrim hrim hi kan ngaihtuahna sukthlek dan a dik tawh lo a ang hle; kan ngaihhlut zawng (values) pawh kan sawn ta dawrh a ni ber mai lawm ni? Mi rinawmte, taimate leh tlawmngaite pawh hian ^t te a nia an hlawh lek lek tawh ni. UT khan Mizoramah sum a rawn luhpui a, kan hmang dik tawk lo nge, kan hmang thiam lo - kut tling lova sum siam hi kan intlansiakna nasa ber a ni ta a ni. Thawhloh rah seng pawh kan tam a ni ta ve ang - 'lei thlawk bo',  kawng alkatra ve bawk a 'alkatra awm reng reng si lo' etc. etc. a tam mai! Mi tih thik chi kan ni bawk si, 'Thawhloh rah seng' tuma eu reng kan tam hle a ni. 'Kan thawh ri hla chang se kan ti' tih hlate chu kan la sa tui ve zel bawk a. Chhura 'sekibuhchhuak' angte kha neih ve kan tum a, phungpuinu kan man ve a zeng pawh chu a ni si lo. 
            Sum awlsam taka siam theihna hian kan rilru a hruai kawi a, kan thalaite pawh a nghawng lo thei ta lo a ni. Hman deuh, kan la retheih lai zawka, 'ka tum nge ruh saruh' kan tih thin ang kha chu an pha ta lo deuh a ni lawm ni tih loh rual a ni lo. Kan nulat laia kan tawngkam hriat zauh thin chu, hna hmuh awlsamna ber chu IAS pass hi a ni mai, tih hi a ni. Inchawm zo tak tak leh lehkhathiam kan tam tawlh tawlh a, engati nge IAS te hi vana rah ang dawn dawn a nih tak mai le! 
            Thingtlang khaw kilkhawr, school pawh awm lohna, nu leh pate lah hlo thlo mawl ve ringawt atanga Mizoram Chief Secretary rawn ni thei te kalkawng tur hi kan chhût thin em aw! Chutiang ni kher lo pawh tunhma deuha hriat thama lehkha zirte kawng hi chu bumboh tak vek mai a ni. Hrehawm tam tak tuarna nen lo chuan heng kawng hi a zawh chhuah theih hauh loh a ni. Kan milian kan tihte, hranghlui ho, pension tawhte pension mekte hi zawt teh u, an dinhmun thleng tura an beihna hi awihawm loh hialte an ni asin! Hetiang tak hi chuan tunlai kan thalaite hi chuan han bei ve tak selang aw, hun an nei a, kawng eng kimah tanpuitu an nei tha em em mai bawk si a - Saptawng takin 'The sky is the limit' a ni ringawt dawn asin maw le!
            India a independent hma kha chuan IAS kan tih tak hi ICS tih a ni a. Sap pachal an awm nuk laiin India mi pawh khan an rawn pass chho ve tho a. Chung hun lai chuan Mizote kha exam pha hi kan awm lo hrim hrim a. Mizoten lehkha kan thiam chho ve ta zel a, exam thei kan awm ve hnu 1958 vel bawr atang kha chuan pass an awm chho ve ta zel a, keini ho kan han nulat chhoh phei kha chuan IAS lo chu pasala neih kha kan tum meuh tawh lo a ni! Mizote kha tlangmi dang phei chuan IAS pass ah khan min tluk lo em em mai a, India ramchhunga State-ah chuan, mihring tam lam chhutin IAS ngah ber kan ni chho thuai dawnin a lang a. Lehkha kha, hriat thamin kan thiam thei hrim hrim mai a ni. Chung hun lai chuan, mizo nula/tlangval tam ber hi Shillonga College kal kan ni a, College tin maiah khan Mizo hote kha a thiam ber, a langsar ber pawl kha kan ni chho vek mai a, kan tlangmi puite phei kha chuan tluk loh rim namah hian min dah lo thei lo reng a ni. Khang ang khawvelah kha chuan Mizo nih kha nuam veng veng tak a ni thin. Retheih chu kan rethei khawp mai, kan thiante khan kan in leh lote hmu ta se tih ka ngaihtuah hi chuan ka tim uai uai thin. Ralleng-te kha chuan pawisa an ngah riau mai a, politics lama kan tluk loh vang hi a lo ni ta ber awm e; lehkha thiam lamah thung chuan min zawlpui en thei lo hrim hrim thin. Chutiang bawk chu tlangmi dangte pawh kha an ni a, nuam tak a ni! 
            1965 phei kha chuan Mizo tlangval 4-in IAS an han pass thawt mai a, sipai atanga lut nen phei chuan 5 maw le. Central Service kan tih ah hian engemaw zat an lut bawk a. Khang hun laia lehkha thiam kan tih chin percentage ngaihtuah chuan sang veng veng tak a ni. Chung hun laia BA pass chin khan tuna hna hmu lo chanve chanve leh pawh an hawlh ngut kher lo vang! Hnamdangte hian mak an ti em em mai a; 'Mizote hi an rethei hle mai a, an ramah pawh eng factory mah an nei lova, nimahsela IAS siamna factory hi an lo nei ru khiau a ni awm e,' an ti hial a ni e an ti! Tunah zawng khanglai hunte ngai khan 'hmanlai' kan ti vawng vawng tawh mai a ni si a. 
            Kan thalaite hi in khawvel tawn ngaihtuahin ka dem hauh lo che u a, ka tan t<k zawk che u a ni. Amaherawhchu hnamfing zawkte chuan harsatna an tawhin, a sut kian dan tur ngun takin, keini ang ^k zahnih hnuai lam mai ni lo deuhin, an ngaihtuah a, chulam chu an theihpatawpin hnam pumin, an bawh thin a ni. Indopui pahnihna avanga ram tlachheta te kha engtinnge ram ropui ber ber an lo nih leh theih tak le? Japan-ho hnam induh tak mai, 'Martial Arts' thiam em em leh hmachhuan thin khan, chu mai chu a tawk lo tih an hriat tak khan engtinnge hma an lak chhoh tak kha? Kan thalaite khawvel leh Zoram khawvel siamtha tur hian HNAM ANGIN engtinnge hma kan lak ve ang le?? KAN HNAM DINCHHUAHNA BUL chu, chu ngei chu a ni dawn si a.

Post a Comment

Powered by Blogger.