– Rev. Vanlalzuata, Mizoram

India ram Prime Minister hmasa ber Jawajarlal Nehru ( 1889 – 1964 ) khan United State a tlawh tumin, chutih laia scientist hmingthang tak Albert Einstein-a hnenah, “Nun hi eng nge ni?” tiin a zawt a. Einstein-a chuan lu kun ngaih chungin, “Nun awmzia hi ka la hmu chhuak ve lo a ni,” tiin a chhang an ti a. Khawvel mi fingte hian nasa takin nun awmzia hi hriat an tum tawh a, an la bei mek zel a. Kum 1978 khan mipa chi leh hmeichhe chi la chhuak a, chawhpawlh a, sex hmang lova hmeichhe chhul chhunga chi thuna nau paitir dan an hmu chhuak tawh a. Chumi hnuah ‘cloning’ te an hmu chhuak thar zel a, robbot-te an siam a, hnathawkah an chhawr a. Mi thenkhatte chuan an chhungte thi chu vur zingah tawih thei lovin an dah a, a chhan chu nakinah mi thiamte’n mitthi kaihthawh an thiam huna kaih thawh atan an ti a ni.

Khawvel mifingte thiamna hi a sang tawh ngawt mai. Pathian pawh hian a thil siam tam takte hi mihringte hmuh chhuah zel a phal a, chuvangin mi fingte hian thil tam tak an la hmu chhuak zel dawn niin a lang. Kan Bible chuan, “Mihring rilruah chuan chatuan a dah a, chutichung pawhin Pathianin a tir ata a tawp tlenga a thiltih chu an hmu chhuak zo lo,” a ti a. ( Thuh 3 : 11 ). Mi fingte hian thil tam tak an la hmu chhuak zel dawn mah sela, a siamtu Pathian phal chin chauh an hmu chhuak dawn a, Pathian phalloh chin an thlen hunah chuan “Maka” a nihna hi an hre zual dawn a ni.

Hmanlai chuan khawpuiah pawh eirawng bawlnan thing an tuah vut vut a, Mite chuan thing tuah zawh hnuah engtin nge ei rawng an bawl ang, tih an ngaihtuah laiin Pathian chuan scientist-te hnenah khawvartui hmuhchhuah dan a lo hrilh daih tawh a. Khawnvartui pawh chu awm ta lo sela, engtin nge ni ta zel ang? Chutih lai chuan Pathianin Gas a lo hmuh chhuahtir leh daih tawh. Gas pawh hi vang ta hle sela Pathianin mihringte khawsakna turin eng emaw a hmuhchhuahtir leh maiin a rinawm.

Hetah hian thil mak tak mai inphum ru a awm ta – mihringte khawsakna tur atana lei hnuaia indawt nalh tak maia thil lo phum hmasatu hi tunge? tih hi a ni. A phumtu chu a hmuchhuaktu aiin a mak zawk tih hriain scientist-te chuan phumtu an ngaihven zui ta a. Hindu sakhuaah an zawng a, an hmu lova, Mosolman sakhuaah an zawng a, an hmu lova. Kristiante Bible-ah erawh chuan heng zawng zawng hi a kim biaiin an hmu a, chuvangin scientist-te zingah harh hawkna ( Renaissance ) a thleng ta hial a ni.

Mifingte hian thil awm tawh sa kha an hmu chhuak mai a ni a, tuin nge chu chu lo dah? tih an hre lova. Chu chu kan Bible chuan fiah takin a sawi thung a, “Thil awm mekte hi lo awm tawh sa kha a ni a, thil awm turte chu lo awm tawh sa bawka kha a ni; Pathianchuan a bo tawhte chu a rawn la kir leh zel a ni” tiin ( Thuhriltu. 3: 15 ). Scientist-te chuan leilung hian nghahchhan ( plate ) lian pui a nei tih an hmu chhuak a, chu chu sawiin kan Bible chuan, ” Leilung nghahchhan ka phum lai khan khawiah nge i awm?” tiin Pathianin Joba kha a lo zawt tawh a ni.

Khawvela scientist hmingthang ber pakhat, ‘Father of physics’ tia an vuah hial Sir Isaac Newton-a thiltihtheihna hnar pawh hi eng dang ni lovin, thuvawn atan Zawlnei Isaia lehkhabu 45:3-na thu hi a hmang tlat vang niin an sawi. Chu chu eng thu nge? “Lalpa i hminga kotu che, Israel-ho Pathian ngei ka ni tih i hriat theih nan thim zinga rote chu ka pe ang chia, hmun fianriala sum thuhrukte pawh ka pe ang che,” tih thu hi a ni. He thu hi a rin tlat avangin Newton-a hian thil hlu tak tak a hmu chhuak ta niin a lang.

G.W. Carver-a chu lo neitu mai a ni a. Amahah dinna a awm lo tih hriain Pathian hnenah, “Lalpa, mihringte i siam dan hi min hrilh rawh,” tiin Pathian a bia a. Pathian chuan, “Nauva, i dil lian lutuk, badam hman tangkai dan min hrilh zawk rawh tiin a chhang a. Chuta tang chuan Carver-a chuan badam chin hlawk dan te, a ngeih zawng leilung hmuh chhuah dan te, badam atanga thil hlu tak siam chhuah dante a hmu chhuak ta a. Lo neitute chuan an hlawkpui ta hle mai a, amah pawh chu Agriculture Scientist ropui tak a lo ni ta ber mai a ni.

Lal Solomona pawh kha Israel lal a nih dawn khan a mamawh ber chu rorel thiamna niin a hria a. Chu chu amaha neih mai theih an ilo tih hriain Pathian hnenah a dil a. Pathian chuan hausakna te, hmingthanna te, a hamthatna tur thil dang dil lova mipuite thatna tur a dil avangin finna nasa tak a pe ta a. Chu chauh chu ni lovin, a dil loh malsawmna tam tak a pek belh ta nghek mai a ( I Lal. 3 : 9 ). Lalpa tih hi dinna bul a ni a, Pathianin amah tihtute chu sang tam tak a pe tawh a, a pe mek a, a la pe zel dawn bawk a ni.

Thil chi awmsa hmangin eng emaw chu an din thei ang tih hi chu ring ila. Amaherawhchu, khawvel hi eng chen pawh dam sela, mifingte hian nunna chi hi chu an siam thiam ngai lo vang. Chu chu Pathian kut liau liau a nih avangin nunna neitu Pathian chauhvin nunna hi chu a siam thei a ni. Tunlai mi fingte hian Pathian tluk deuh thawah an inngai a ni mai thei a; amaherawhchu nunna nei zinga te ber ‘vaihmute’ tak ngial pawh an la siam thiam loh hi. Kan Pathianin engtin nge a sawi? ” Ngai rawh u, nunna zawng zawng hi ka ta vek a ni…” a ti a ni ( Ezek. 18:4 ). Thi thei mihring hian nunna chu engtikah mah a siam dawn lo va, nunna neitu kut a ni tlat.

Charles Darwin ( 1809 – 1882 ) khan mihring nunna lo chawr chhuah dan hi a zir vak a. A tawpa a hmuh chhuah tak chu Zawng nen thlahtu thuhmun rengah a chhuah ta a, hei hian mirhingte hi Pathian siam kan nihzia a kalh nghal a. Darwina hi a thih dawn meuh chuan a inchhir ngawih ngawih a, chutih hun laia Pathian thuhriltu Pi Hope-i hming a lam ruai ruai a ni tiin Naismith-a chuan a ziak a. Amaherawhchu, mi thenkhatte chuan inchhir hauh lova thi a ni an ti bawk. A thih dawna a inchhir leh chhir loh thua inhnialna hi ziak a ni a, a inchhir ngei a ni tih hi a buk a rit zawk.

Engpawh ni se, Darwina inchhir leh chhir loh hian Pathian thu a tidanglam dawn lo va, chumi lam chu hawisan ila. A pawimawh berah chuan kan nunna hi tu siam nge tih hi hriat chian a pawimawh a ni. Naupang pakhat chuan a pain a nu a hauh lai takin, “Ka pa, mihringte hi Zawng thlah kan ni an ti a, kan chhungkua hi kan ni ve em?” tiin a zawt a. A pa thinrim chuan, ” Mama, nang leh kei chu kan ni lo va, i nute chhungkua erawh hi chu an nih leh nih loh ka hre lo,” a ti e an ti. Chutiang deuh chuan miin Zawng thlaha inngaia thlanmual pan ngamte chuan pan mai sela, “Kei chu ka ni lo,” kan tih ngam erawh chu a pawimawh a ni.

Chutichuan nun hi eng nge ni ta ang le? Khawvel mi fingte’n khawvel awm chhunga an hrilhfiah thiam loh tur chu kan Bible hian hai der rual lohvin a sawi chiang a, chu chu a tlangkawm nan hmang ila. Genesis 2 : 7 – ah chuan Pathianin mihring a siamdawnin, “A hnarah nunna thaw a thaw lut a, chutichuan mihring chu minung a lo ni ta a,” tih kan hmu a. Heta ‘nunna thaw’ (Heb.neshamah) hi mihring nunna tobul chu a ni a, mihringah chuan Pathianin nunna thaw a thawk luh avangin mihring chu minung ( Heb.nephes) a lo ni a. Chuti a nih chuan mihring taksa chu vaivuta siam a ni a, a thih hunin vaivutah bawk a kir leh dawn a, mahse minung a nihna ‘nunna thaw’ hi chu taksa thihna hian a khawih chhe ve thei lo. Rannungte chuan taksa nunna (nephes) chu nei mah se, nunna thaw ( neshamah) hi an nei ve lo a ni. Pathian siam kan ni a, Zawng thang fuh palh ngawt zawng kan ni awzawng lo ve.

Eden bawhchhiatnaah khan mihringte’n Pathian anna kan hloh zo ta a, taksa nunna (soul) chu kan la nei reng a, nimahsela Pathian nena kan inzawmna ‘nunna thaw’ a chah tak avangin Pathian ngaihah mithi kan lo ni ta a. Entirnan kan chhungte an thi a, “Khawnge i awm tak?” tiin kan tap a, an ruang chu kan bulah awm reng mahse, nunna ( soul ) an neih tawh loh avangin kan inzawmna a chat tawh a ni. Chutiang bawk chuan he mihring nunna, kraws-in a sawizawi loh, piangthar lo nun hi chu Pathian ngaiin mithi ruang ang chauh a ni a, Pathian nen kan inpawl thei lo a ni.

He nunna thaw hi kan neih leh theih nan Lal Isua a lo kal a, thihna rapthlak tak hmangin min khul chhuak leh ta a, thawhlehna hmangin nunna thaw min pe leh ta a. Chu chu sawiin Paula chuan, “Thlarau ngei chuan keimahni thlarau nen Pathian fate kan ni tih min hriattir a,” tiin min hrilh a ( Rom 8 : 16 ). Heta ‘Thlarau ngei chuan’ tih hi Pathian Thlarau Tianghlim a ni a, ‘keimahni thlarau nen’ tih hi keimahni rilru ( soul ) a ni a. Pathian Thlarau chuan kan mihring rilru a rawn pawl a, Pathian fa kan nih min rawn hrilh a,”A lo ni maw,” tiin Pathian nen kan inrem ta a. Nunna thaw chu kan chang thar leh ta a, “Chhandam kan ni ta,” tiin kan nihna thar chu kan puang a, chu chu ‘piangthar’ tiin kan vuah ta a ni.
Chutichuan nunna chu hai rual lohvin a chiang tial tial. Amah kan Lal Isua ngeiin, “Kei hi thawhlehna leh nunna chu ka ni; tupawh mi ring chu thi mah sela a nung reng ang; nung apiangin mi ring chu kumkhuain a thi lo vang,” tiin min hrilh a ( Joh. 11;25). Kristian ni ve lote chuan he nunna thaw hi an nei ve lo va, thihna thaw chauh an nei. Chu chu sawiin Paula chuan, ” Krista hnenah khenbehin ka awm ta, nimahsela ka nung a ni, keimah erawh chu ka ni tawh lo. Krista keimahah a nung zawk a ni,” tiin a sawi a. ( Gal. 2 : 20 ). Kolossa 3 : 3-ah chuan, In thi tawh a, in nunna chu Pathianah chuan thuhrukin a awm si a,” tih kan hmu bawk a. Ringtu nun chu Pathianin Krista hnenah min thuhruksak daih avangin khawvel mifingte sawi fiah phak rual a ni lo ve.

Chutichuan “Nun hi eng nge ni?” tih chhanna chu, “Nun hi Krista a ni, thih pawh hlawkna a ni,” tih hi chhanna tawi fel, famkim leh dik bawksi chu a ni ang ( Phil. 1 : 21 ). He thu hi inhnial buaina karah pawh thuvawnah neih thlat ila, dampui ila, thihpui ila, chatuana kan himna tur chu a ni ang. Krista kan nunna chu a lo inlar hunah chuan keini pawh ama hnenah ropui zingah kan inlar ve dawn a ni ( Kol. 3:4 ).

Post a Comment

Powered by Blogger.