VAIHNA VANGKHUA ['ethel' lehkhabu ațanga lâk chhuah]

[Posted by: Lars Lalduhawma Malsawm]

[ I ]

Thla hnih vêl kalta ațang khân kan dawr bathlar-ah nu pakhat hian a fa sên puain, secondhand a rawn țhutpui a. Kei tak phei chuan hetianga thil zuar țhinho hi, min dawr tumtute tân an hnawksak châng a awm țhin avangin ka phal ngai lo a; mahse, nu berin a khawngaih tlat avangin awm turin phalna a lo pe miau si a, ‘inhauh buai ai chuan’ tiin a thu zâwk leh huai zâwkin ngawih ka chuh a.

A hming chu Lalruatfeli a ni a, ‘Afel’ tiin kan ko a. Nu hmel țha tak han tih tur phei zawng a ni lo na a, belhchian chuan a hmaifang tak chu a țha vei phian reuh a. Hang han tih tur chu ni chiah lo mah se, ni sen sa hnuaia hnathawk țhang a ni tih hriat takin a taksa dang phu tâwk aiin a hmai chu a lang thim deuh a; thingtlâng nu berh ve tak ang maiin a thu bêm bawk. Chu’ng zawng aia hmuh hrehawm chu, a nunah hlimna rêng rêng a awm lo em maw ni tih tur khawpa a mitmeng nung lo lutuk chu a ni.

A thawmhnaw zawrh chu ni tin a rawn țhutpui a. Chawlhkâr khat vêl a rawn țhut hnu chuan, a inhralh zat chu a rûkin ka lo chhinchhiah mai mai a. A hlêp tur awm ang ka’n chhutpui hian, a sum lâkluh tlem turzia ka hria. Fa sên pawm tân phei chuan a beitham hle dawn a ni tih ka hmu tlang chiang hle.

Fûr lai a ni a, a thawmhnaw zawrh erawh a țhulh chuang lo a. Hun bi nei lova ruah a tlâk țhin avangin, ruah a sur apiangin hmanhmawh phelêngin kan dawrah chuan a rawn inthiar lut a, khua a țhat veleh a inpho chhuak leh țhin. Tihfuh loh țum phei chuan a thawmhnaw zawrh chu a lam hnai buh thiar sek țhin. Ruah a sur apiangin a mittui a tla ziah a, inrin hman loh vanga țah chhuah rawih châng a nei bawk. Kâwlphe zawr zawr te, țêk tla ri rum rum leh khawpui ri dur dur te chu a hlau ni fa hmiang tiin ka uksak ngai lem lo.

Zirtawpni a ni a, chawhma lam nau mut hun awm vêl ațangin ruahthimpui a rawn haw a. Chaw fâk hun velah pawh ban zai rêng a rel loh avangin, tih tur dang awm hek lo le, ruah sur apianga a mittui a tlâk ziah chhan chu ka zawt ta a. A tirah chuan mi chhang lovin a nui liam mai mai a; mahse, khunkhan taka ka zawh tak sek avangin a rawn țap chhuak hawk a. Ka inthiam lo ang reng khawp a, ngaihdam te dilin thil dang ka sawipui ta a.

A tûk Inrinni a lo thlen chuan, muang marin dawr lam ka pan a. Inrinni tûk danga mi lo thlen khalh ziah țhin kha, a hmêl hmuh tur a awm ta hauh lo a. Ngaihțhat lohna ka nei deuh a; mahse, dawrtu neuh neuh kan neih avangin ka theihnghilh chhunzawm ve mai a. Tlai lam eirawngbawl hun awm vêlah hian nau paw chungin a rawn lang hlawl a. Ngawi rengin ‘laminated envelop’ puar elh awlh tak mi pe a. “Ka pu, kha kha lo chhiar rawh,” a ti a. Biak pawh nghak lovin a chhuak nghal a.

Inrinni zan chuan meeting kan neih avangin ka theihnghilh hmin țhak a. Chawlni chawhma inkhawm banah ka hre chhuak chauh a. Khum bul chhuara ka dah chu ka va la a, inthlâk pawh inthlâk chuang lovin ka chhiar ta a. A thu ziah chu tam lutuk zawng a ni hauh lo; mahse, zanriah ei țhulh țhakin ka chhiar nawn tlut tlut a, zan inkhawm ka țhulh phah hial bawk.

Chu lehkhaa a ziah, a chanchin lungchhiatthlâk tak chu hei hi a ni. Ziah zawm tur leh zawm loh tur tlêm ka siam țha a, mumal deuh zâwka paragraph ka țhen hran bâkah, dahna awm nia ka hriatah punctuation ka dah tih loh chu eng mah dang khawih danglam lovin, a ngai ngaiin ka rawn dah e.

[ II ]

Aizawla kan awmna hi a la rei lo. Saikhumphaia piang leh seilian ka ni a. Vaphai khuain kan khua an hal tâk avang khân ka khawvêl hi a inlumlet a, mangchhia pawha ka man duh ngai rêng rêng loh tur tun dinhmun hi ka thlen phah ta a ni.

Buaina inmungna chu a rei tawh a; mahse, Mizo leh Mizo inkârah a chhe ber a thleng ang tih rin lohna chuan min tiralmuang hlawm a. Nimahsela, thâwklehkhatah kan tân chhiatna rapthlâk eltiang chu a lo thleng rup a. 'Kan khua' ti-a chhuang taka kan lo sawi ve țhin Saikhumphai chu, mit khap kâr lekah meivapah a chang zo ta ni. Chu khua, meivapa chang ta ngei mai chu, ka hringnun bul ințanna a ni tih hriaa min hlutsaktu awm ve ta se, 'Khati khawpa âtthlâk khân an che duh tho ang em?' tiin chhan theih loh zawhna ka inzawt fo țhin. He thu-ah erawh hi chuan ka chiang khawp mai – kan khua kha hal ni lo ta se, ka khawvêl hi a chhiat phah lo ang a; tun ka dinhmunah hian ka ding hek lo ang.

Kan khua kha khaw ropui tak a ni lo a, khaw changkang tak pawh a ni hek lo; mahse, kan khua kha kan tân a hlu a, kan ‘engkim’ a nih ve tlat avangin kan chhuangin kan thlamuanpui ve êm êm asin!

Bawiha pa, U Tlanmawia hi, kei aiin kum 8-in a upa a. Naupang mai ka nih lai ațangin ka ngaina a, ka tleirawl chhuah tirh ațangin ka ngaizawng a; ka nulât chhuah hlim ațangin ka hmangaih țan a. Hnathawh kawng engkimah kan inlâwm tawn a, zan lamah kan inah a tâp deuh chawt bawk. Hmangaihna hi kan pual bîk nia ngaiin, tu dang rêng ngai lovin hmangaihna luipuiah kan cheng dun țhin.

Pathian mit timim zawngin awm ngai lo mah ila, chhun zan zawma inzui tlut tlut kan nih avangin Kohhran, khawtlang leh chhungkhat lainâte mit kan tikham ang tih hlauhthawnpuina avangin, kum ka tlin kum chiahin ka chhungte’n palai hmel an hmu a. Harsatna eng mah awm lovin favang awllen laia inkutsuih turin thu an thlung a. Khatih hunlaia ka lawmzia kha sawi ngaihna pawh ka hre lo, ‘Ka famkim’ tih hian a sawifiah teuh berin ka hria.

Nimahsela, vantirhkohte thîk tham hialin kan inhmangaih pawh a ni mahna, Pathian chuan kan chungah rorelna thirtiang a rawn lek kawh a, kan beisei ‘khawvêl’ chu din a nih hma hauhin a tlu chhe ta rup mai a! ‘Keimah’ ni țhin, ‘Keini’ ni tura thuthlung thlung fel thlap tawh chu, khaw pahnih innghirnghona avangin lohtheihlohin kan ințhen a țul ta a ni.

Chhan let loh hmangaihna hi a nâ an ti țhin. Chutiang bawkin, rinawm lohna vanga ințhen pawh a nâ an ti. Hei hi a dik lo phei zawng ka ti lo; mahse, hmangaihnaa inkaihkuaha inthlunzawm tlat tawh, eng emaw rokhawlhna vanga fanau mal tluan chawia len dun theih loh tluka hrehawm hi a tam bîk lo tawp ang! Beiseina sâng tak nena kan lo thlir, kan tana hun rangkachak, kan ropui ve ber ni tur a rawn herchhuah theih tâk rih lohah chuan beiseina a mit tial tial a, beidawnna a eng tulh tulh thung a. Khawharna chu ka țhian țha neih chhun a ni a, nun hlui chu ka tleipui theih awmchhun a ni ta!

Bawiha pu, a pa pa zâwk hi, kan venga pa fing leh rawnkai ber a ni a. Buaina a ințan chhoh dawn lai velin an chhungkuain Aizawl lamah an rawn pem nghal a. Chutia ka thinlung kawltu nen țhen hran kan nih tâkah chuan, khawhar leh mal ngawih ngawiha inhriatna chuan mi chenchilh a. Engkim mai chu eng mah lo mai a chang zo a; nimahsela, chu’ng eng mah lo mai chu ka ‘engkim’ hlutzia puangchhuaktu a ni thung.

Buaina inmun mêk vang chuan thlamuang takin khawharna mittui ka fartîr thei lo a, lungmuang takin ka lungleng thei hek lo! Lunglenna chu ka hlimna awm chhun a ni tehmeuh mai; mahse, lungngaihna leh hlauhthawnna chuan ka thlamuanna a tiderdep zo a. Hlauthawng leh thlabâr tak chung a, a turtu a nasat vanga lungleng lo thei lova awm chu a hrehawm takzet asin! Chu dinhmuna awm ai chuan, tuboh leh dolung inkara awm pawh a thlanawm fê zawkin ka ring.

Khatia dan rual loha a chhe ber a lo thlen tâkah chuan, belh tur dang kan neih chuan loh avangin kan chhungkua chu ka patea te belin kan khua haltute ngei, Vaphaiah tho chuan kan han râltlan a. Meivapa chang ta kan khuaah chuan ka neihchhun beiseina ka hnutchhiah a; ka hmangaih ber lah Aizawl lama a awm tâk daih avangin ka thinlung tel lovin râl ramah ka han mikhual ta a ni.

Tih theih dang awm hek lo, mobile phone hmangin kan inthlunzawm a. Hmangaih biahthu mai ni lovin, thu holam tê tê chenin kan inhrilh kûr dup țhin. Hman rual hunah sawi tur kan ngah phah avangin, hman hun a rual lo țhin te kha kan inkar tinghettu a ni a. Thil buaithlâk tak pakhat chu, khaw kâr kawnga kal pawh ni ve hlei lo, SMS inthawn chânga a thang muang lutuk țhin kha a ni. |awngkam hnih khat chauh paw’n kan intilawm tawn a; kan biahthu tawi, sei tak tak te chu kan hlimpui êm êm țhin.

Amaherawhchu, thirhrui tualleng (TT) (mobile phone) leh khawlhâ biahthu tawi, KBT, (SMS) [Kan khuaa kan tih dan :) ] ringawtin thinlung rilțam leh tuihal a chhâwk tawh loh chinah chuan ngaihtuahna a vâk thui a, khawhawi a tawi turh a. Nula chhuak hlim hlawt, a der pawha mipa dang mitmei hmuh ngai rêng rêng lo, ngaihzawng hmasa ber leh hmangaih awmchhun nena innei mai tawh tura inngai, buaina leh harsatna eng eng emawin mi bumro tâk vanga mual za kâr dan takmeuha han awm hran tâkah chuan, lunglenna leh khawharna chu ka hmangaih ber ka hnaih theih dan ber a ni a, awm nî khamin ka thinlung ka chenchilh tlut tlut țhin.

Hmeichhe thinlunga hmangaihna a intuh fuh laklawh tawh chuan, a âwm nêm zâwk hian huaisenah tlâng kan khûm a; a bel keh awl zâwk thinlung hi Pharo-a thinlung ai paw'n a khauh zâwk țhin. Hlauh kan nei lo a, tu mitmei mah kan veng hek lo. Mualpho kan huam a, mawi leh mawi lo kan thlu tawh hek lo. Kan hmangaih ber tân chuan engpawh kan huam a, engkim kan hlan phal a, engkim kan kalsan ngam bawk țhin. Mualphona tawpkhawk pawh tawk dawn ila, kan hmangaih ber tân chuan tuar a huam țhin.

Ni e, ka insum thei tawh ngang tawh lo a ni!

Aizawl ka kal zin theih ber dan tur, ngun taka ka ngaihtuah hnua ka thutlûkna chu, dawrtê siam a ni. Chutichuan, thiam takin ka chhungte ka hmin a, Aizawl lamah dawr bungrua la turin ka kal ta a. Bawiha pa hi engkim ka hrilh lâwk sa vek avangin Sumo Stand-ah min lo hmuak a. Dik taka sawi chuan, thla khat chuang kan inhmuh tawh loh avangin ka helhhawlh a, ka zauthau a ni. Beiseina beiseiawm tak nena zin kawng zawh nawmzia hi sawia fiah chi a ni lo, a taka tawn ve ngei a ngai. Aizawl kan thlen hma hauh ațangin Aizawlah ka awm kawngtluan a ni ber e!

Chhungkhat laina te chu nei ve bawk mah ila, an inah ka innghat a. Hmangaih ber nena in khata han awmho tâkah chuan, insum reng a lo theih loh a. Kohhran Dân thianghlim ngata inneih tum kan nihna chu theihnghilhin, inthlâkhlelhna chuan kan tum loh ram min daitîr ta a. Zan khaw thim hnuaia tu hriatpui loha kan tuh chu, chhun pachangah a rah seng a lo ngai ta a! Nimahsela, ka thil tihsual leh ka sual tih tawh zawng zawngah chuan, a laka fa ka lo pai hman hi ka inchhir lohna awmchhun a ni.

Kham lo hle mah ila, cham hlen theih ni hek lo le, ni thum ka cham hnu chuan haw turin ka inpuahchah a. Ka dawr tur bungrua eng emaw zât ka lâk avangin bawr hle mah ila, thinlung lam erawh a zangkhai hle thung. Kan chuanna tur Sumo khâwl a chian loh avangin, zîng lama chhuak tur kha, tlai dar 5 rîk dâwnah kan chhuak hman ta chauh a. Kan tlan chhuah dâwn țêpah chuan ka beng bulah a rawn kun a, zawitê hian "Duat, tluang takin kal ang che u. Engkim a tluang turah ngai ila, kan inkutsuih ni chu a la rawn herchhuak êm êm ang. Ka hmangaih che tih hria la, rinawm takin min lo nghak reng ang che," tiin a rawn phun sep sep a. Han inkuah veng vengna hmun ni hek lo, ka mitah tak min en reng chung chuan ka kut chu a hmer vawng vawng a.

Khami țuma ka haw kha kan khua, ti tawh mai ang, Vaphai lam pana hlim taka ka haw kawng ka zawh awmchhun a ni ta.

Kan kawtkaiah chuan ka chhungten min lo hmuak țhap a. An zawnah chuan kan ding khu lawih a. Hlim hmel pu takin ka va hawi chhuak a. Mahse…

Min hrilh kher ngai lovin thil dik lo leh fel hlel a awm tih ka hre nghal a. Ka nu leh ka laizawn chuan ruang hmuah takin min lo hmuak a. An hmai an hup a, insum takin an insut a; a mittui êm chu tla ve lo mah se ka pa hmêlah pawh chuan lusûn hmel ka hmu a.

Motor ațanga ka chhuk chiah chu ka nu chuan mi rawn kuah a, insumna tel miah lovin chhuak êm êmin a tap hawm hawm a. Ka laizawn pawh a bang bik chuang lo a. A ngaihna hre lova hawihai taka ka din reng lai chuan ka pa'n, "Nu-i, insum deuh teh u khai! Kha, Mami pawh in tihrilhai zo dawn alawm. Chhungkhat laina hnai sûn êm kan lah ni loh hi. A mualphothlâk deuh e, inchhûng lamah lo va lut rawh u," a rawn ti a.

Inchhûngah kan lut a, ka nutei te chhûngkua chu ngawi rengin an lo țhu țhap a. Eng emaw hian mi rawn mawlh a, ngaihțhat loh rûkna riau ka nei ta a. Țhut nachâng pawh hre lovin kan sitting room lai takah chuan ka ding reng a. Rilțam vang pawh ni chuang lovin ka ra a rawn so a, ka tha a khur dawt dawt bawk a. Hmeichhe lam zawng chu an țah vek avangin hawi ngaihna reng hre lovin ka hawi kual ruai a.

Ka pa chuan a aw an thian kharh kharh a, "Mami, țhu hahdam rawh khai. Kan lo hmuah danah che hian i bangbo hle ang tih chu ka hria. Ka thiam loh tak pawh a ni a, hrehawm ka ti khawp mai. Heti kan lo nih tâk chhan eng dang a ni lo a. Nizan zan rei lam khan, Aizawlah ruah a sur nasat deuh avangin hmun țhenkhatah leimin leh tawlh a awm nual a. Chu’ng zînga rapthlâk ber chu, Laipuitlang leimin a ni a. PWD Building chu a rawn tawlhpui a, a thlang lama in awm țhenkhat chu a rawn hnawl thla burh a. Mitthi hi engzât chiah nge an nih hriat chian a la ni lo. Amaherawhchu, kan hriat chian chin erawh kan tân a rapthlâk mah mah lam a ni.

Mami, i U Tlanmawia te chhungkua pawh PWD Building tawlh hian a hnawl tel ve a...

['ethel' lehkhabu ațanga lâk chhuah]