BUNG 6
Maite khuaa - inkahna
Kan sawi lai kha han zawm leh ta zêl ila. Maite khuaah Mizo Army tlêm tê, sawmnga sawmruk emaw chauh an awm laiin, an zinga eng emaw zat chu an damlo lehnghal a. Chutih lai chuan Para Troopers hovin |awizo khua an lo thleng tih thawm zân dar 10:00 vêlin hriat a ni ta mai a. Chu veleh Joseph Kapkima, Lt. Colonel hovin anmahni lo bei tûrin sawmthum rual vêl chu |awizo lam panin a zân a zânin an kal ta a. Maite leh |awi inkâra lui Mizo Army ten an zuk thlen vel hian Para Troop-ho pawhin an rawn thleng ve chiah mai a. Mizo Army lam sawmhnih, sawmthum emaw âwrh a nih laiin Para Troopers-ho, India sipai tha ve chu Company khat (full strength)-in an lo thawk si. An dinhmun a râlţi deuh ta nia a lan veleh chuan an hotupa ber pu Josepha chuan, “Ka’n hmasa ang e,” a ti a. Sipai nêna an han intawh chuan, “Halt” tih leh a puakrang Breta-a tlir a’n rual nghâl mai a le, an inkâp tawn ta cher cher mai a. A khât mawi tawkin grenade leh mortar bomb a puak ulh ulh mai bawk a. Para-ho pawh an buai ve hle mai. An ţe chêl chûl mai a. Kawng thlang lama lo zuang thla tawk an awm, an ri teng tung mai a. Rei fe hnuah chuan intam hleih ta ngang chu le ţan zel ngaihna awm ta hek lo, Pu Joseph-a ho chuan an tawlh kir san ta a ni.He an inkahna chhak zawn lawk hi V. Battalion-ho Camp kha a ni ve thung a. Hemi zân hian Camp-a awmho pawh an hlim hle a. Zu hmun zaite sa fiamin an lâm zak zak a. Heta hotute hi Capt. Hnuna leh Sapzuithanga te an ni a. A tûka ei tûr vawksa Kg 3 an lei tang mai bawk a, an hlim hle a. Mahse, silai an rîk tak thutah chuan Sipaiin Camp an rawn bei ta ah an ngai a. An phi ruai mai a. A âwm rêng a; an inkahna kha an thlang ruam mai a ni hek. An hotupa pakhat Sapzuithanga chuan eng mah sawi lêm lovin an lalţin chhit en vê vê chu a herh hlum nghâl hmiah mai si! Camp-a awmho chu an an indap buai hle mai a. An tlânchhe chhuak ta a. An hotupa Pu Hnuna chauhvin torch light a nei a. |awi ngawpui lah chu Mizoram ngawahchuan a chhah ber ang e tih khawpa ngaw dur chhah, ni leh thla leh arsi pawhin an ve ngai lo a ni ang e tih mai tura eng lai pawha thim khung reng mai a ni si a. Zânah lek phei chuan aimit thlawn ang hlauh a ni. Eng mah hmuh theih hek loh. An han tlân tak nâ a, a tlan chhuak hmasa pawl pawhin thui an thleng thei hauh lo mai a. Light nei chhun Pu Hnuna chu an lo nghak lo thei lo va. A lo thlen chuan, “Kan hmasa ber ang a, ka hnung a miin ka rawksaiah rawn vuan se, tichuan invuan chhawng zêl rawh u,” a han ti a.
Silai thawm lah a nasa tawlh tawlh mai si a. Motor a ri vung vung reng mai bawk nên. Thawm lah an nei ţha ngam tawh si lo. Chutia an han kal tûr chu an zinga pakhat lian tak mai hian thawh a lo hai deuh nge, a rawn tlân chhuak ve a. A ţhiante thawm lam rawn panin a rawn ţap ţuau mai a. Thâwm an lo dim teh rêng nên, ani mangang hlauthawng bawk si chu a rawn au ruai ruai mai a. “Pu Hnun, Pu Hnun, min rawn en ve rawh u, chuti lo chu ka au vak ang,” a rawn ti mai chu a ţhianteho thin chu a rim hle mai. Mahse an ên duh loh chuan a au vak taktak ang a, sipaiin an awmna an rawn hriat phah ang tih an hlau si. Hlau chung chung chuan an han ên a. A rawn tlu phei khut khut mai a. An lo hau nak nak a. Mahse a hnu fêah zawng titî-ah anmahni tihlimtu ber a ni ta zawk a ni. Hetia inkah thâwmah hian Maite khua mipui chu ram lamah an insaseng nghâl vek a. Sipai an lo luh hian tu mah hmuh tûr an rawn nei lo.
A tuk zing hian Army sawmli (40) rual zetin beih an va tum a. Mahse sipaiho hian khua an hâl leh tâkin tiin an kâp ta lo va. Mahse Maite khua hi an hâl leh ta si a. Mizo Army thinrim chuan ûm zui zai an rêl ta a ni. An awm kim loh lai a ni hi pawi an tiin Pu Lalliana ho 240 zet Aizawl lama thang chu an ngai vang vang hle a ni. Hetih laia Maite headquarters nghâktu zingah hian a dam chhun râl han bei thei tûr chu 40 vêl âwrh chauh an ni mai a. Pheikhawk bun tûr nei lo an tam zawk bawk nên, an pachhe hle hlawm a. B.K.A leh Rinthanga chu Aizawl lam panin Pu Lalliana an zui ve a. An ţhianpa Rosanga chu damlohna avangin a kal ve thei lo kha a ni a; mahse, Maitea sipai an lo luh hi chuan a dam ve tawh a.
Sipaiho “Para Troop”-ho ûm zui dân chu an han rêl ta a. Pu Josepha ho mi 21-in |awizo lamah ûmin |awizo an hal lai kah chilh emaw, lehkhalha lo lambun tûr emawa tih an ni a. Tah hian Rosanga pawh a tel ve a. Tin, Major Vansanga hovin Hualtu lamah tlân khalhin lo ambush se tih a ni bawk a. Tichuan chawţhing awm ang ang an han bar zawh chuan Josepha hote chuan sipai chu an ûm zui ta a.
Ţawizo khaw bul an va thlen hian Sipaiho hian L.M.G-in khua chu an han sai dawt dawt phawt a. An lût a, in chu an kal pahin an hâl nghâl zêl a. An châwl dâwn emaw an ti deuh a, an tlân khalh hman ţep tihin an lo chho leh nghâl thluai thluai mai si. Kawng bula, kawr ruamah Josepha ho chu an tawm ta a. Sipai Company khat zêl chu an lo kal chho thluai thluai mai a. Pu Josepha hote hi Maite ui tê pakhatin a lo zui ni nekin, thawm a lo nei sek mai a. Sipaiin an hriat phah an hlau hle a. Hria se chu an tawmna kawr ruam hi a tê-in a zim si a. Grenade pahnih pathum rawn vawm lût se chu an che miah lo vang tih an hria a ni. Mahse vanneih thlâk takin an hre lo hlauh va, an kal pêl ta a.
Hetia sipaihovin an kal pelh hnu hian |awizo tlang, Maichâmho lungphunnaah lo lehkhalh ila, i lo lambun ang tih an rawt leh ta a. An hotupa ber Josepha chuan, a hmai chu leidum a han hnawih a, “Ti hian hmel hi a lang chiang thei lo va,” a ti a, Hotupa tih dân zirin leidum an hnawih ve sang sang a. |henkhat uar deuh chuan thinghnai dum an lo hnawih pek a. A reh leh mai thei si lo va. Ni thum lai hmai dum nuau pawh an awm phah a ni. An han inen chu an nuih a za tlâng hle mai a. An sam a sei tlang si, savawm tin leh zawng lu ro leh vahai lu awrh nên, chengkawl, chakai leh kawngkawrawi lo awrh tlêp tuar awm bawk nên. Chhia an inti bawk a ni ang, an han nui ham ham leh thin a. Chutah sipaiho lehkhalh tumin a chak thei ang berin |awizo Maichâmho Pathian biakna tlâng lam chu an pan leh ta a.
Sipaiho lah chawl lovin an lo kal a, an lo kal chak fu mai si a, mase Army-ho kawnga an rawn tlân chhuak chu sipaiho an lo kal thluai thluai ve bawk nen an kârah an tlân tlang ta nawk nawk mai a. Mizo Sipaiho lah hmai hang niau nuau, sam sei pui pui, kawlhâwk lu, zawng lu ro awrh tiar tuar nên, an râp ve hle ni tûr a ni! “Halt” tih leh kah an lo rual a. Hmun leh hmunah an kâp thelh thawr thawr mai a. Mizo Army-a kal hmasa ber kha an hotupa Joseph-a a ni a, “Pu Joseph-a a thi ta em?” an ti noh noh mai a. An au ve chul bawk a. Ani lahin, “Ka thi lo ve, lo tlân tlang zêl rawh u,” a rawn ti nên, sipai lam an tawlh hla ta zawk a. Mahse kha Maichâm tlâng kha kawngin a lo hual niin sipai chuan an hual bet a ni ta der mai a. Khâm lamah chiah an hual thei lo va. An in sai \an ta ulh ulh mai a. Sipai lamin Mortar-in an sai ul ul mai a. Silai mu pawh a lêng nasa hle mai.
Hemi ţum a sipai va um zuitu Pu Joseph-a hote hi V. Battalion-a mi leh Eastern Command-a mi ho mi 21 an ni a. A thu hrimah hêng hun laia Mizo sipai hi a tam zawk chu pheikhawk bun tûr nei mumal lo an ni a. Hetia sipai nên an han inkâp tan hi kawng bulah Lura leh Rosanga chu an bawk a. An hma lam leh hnung lam kawng chu a lang ruak mai a. An ţhianteho chuan tlâng lam an pan chho sung sung a, kawng bul bera bawk Lura chuan, “Tlânchhe suh u,” a han ti a. A bula bawk Rosanga pawh chuan, “Tlanchhe suh u,” tiin a han au chho zui ve a. Mahse tlâng lam pan chuan an tlân chho zêl mai si a.
Hetih lai hian Para Sipai pa lian tak mai a rawn kûn thla dûn dûn mai a. Hlam hnih vêl a ni ang tih chuan Lura chuan Rifle-in a âwmah a’n kâp thawr mai a, a let hun hun mai a. Mahse a silai laksak hman pawh a ni bik lo. A bul a thianpa chuan rang zetin a \hianpa ngalrêk a dawmin a silai nen kawng thlangah a leh thlâkpui tawp mai a. Anniho hi India sipai tha, training-na nei tha an ni a. An zei fu zêl mai a, rin aiin tawh an khirh a ni.
Hetia kawng bul hnung lam leh hma lam lang ruaka han bawh hi Rosanga chuan him tawkin a hre ta lo va. “Ti rawh, Lura i tlânchhe ve mai ang. Kan thiante pawh hei khi lam tlângah khian an chho vek tawh a nia,” a han ti a. Lura pawh chuan awm reng chi niin a hre ta bik lo a niang a chhâng lêm lo va. Rosanga chuan, “Ti rawh, thianteho i fin chho ve ang, hei ka kal dawn a nia, lo kal rawh,” a ti a, a tlân chho ve ta a.
Tlâng zawl hmun ramah chuan Rosanga chuan a thiante a han fin ve ta a. An hotupa Joseph-a chuan, “All round defence-in bawk kual rawh u,” a han ti a. An han bawk kual sap sap a. Hetih lai hian silai mu ving thuak thuak leh mortar puak dum dum chu a reh chuang lo.
Sipaiho chuan Mizo sipai awmna laia an rin a piang lam kha Machine Gun nên an sai dawt dawt reng mai a. An han bawh fel hnu fê chuan, “Khawnge Lura hi?” an han ti a. Rosanga chuan, “Lo kal rawh, thiante bul lamah i chho ve ang, ka ti a, ka rawn chho va, mi rawn zui ve mai ang chu ka ti a, a lo kal lo a nih hi!” a ti a.
Zuk zawn leh tûr em ni ang an han ti nak nak a. Mahse, “A eng êm a ti lo vang, a inenkawl thei ve ang chu,” an ti a, an zuk lam ta lo va.
Hetih lai hian Para Sipaiho chuan chung lam sang deuh deuhah an rawn kâp reng a. Hlau aw ni âwm tak hian, aw sîn rît rêtin “Charge” an han ti a. Mizo Sipai lam pawhin, “Rawn lang teh u, in châk lo viau ang,” tiin an lo inring bawk a. Mahse tu mah rawn “charge” tak tak awm ta hek lo. An han nui dar dar a. Vaiho hi chu in dâwih mang e “Charge” tia, charge leh ngam tak tak si lo,” an ti a. “Khaw nge tuibûr kha i han hmuam teh ang u,” an ti a, an han inţheh kual tal tal a. Mizo hi makna tak kan neih chu hlauhawm ber hmunah pawh kan nui dar dar thei zêl hi a ni.
Sipaiho chuan L.M.G nen sang tak takah rawn sai reng chungin ralkhat hla takah a khât tawkin “charge” an ti reng bawk a. An aw a sînin an hlauh hmel hle mai bawk nen. Pu Joseph-a leh a hote chu an nuih a zain an nui dar dar reng a.
Hetah hian India sipai ţhaho tactic thiamzia chu a lo lang ta a ni. Hetia mi tlêm têin ralkhata aw an neih reng lai hian Para sipai nawlpui zawk chu Mizo sipai bawhna lam panin sipai dân dik tak mai “Crawling” rûl tlengin an rawn tleng bawkvâk ţhem ţhem mai chu lo niin! Chutah le, hlam hnih vel a ni tawh hial ang tih khawpa hnai aţang chuan silai chi tin, Para-ho silai tawi tek tawk, hmawr arh pip pep te, Stengun leh L.M.G nên Mizo Sipaite chu an han kap ta tak tak chu a rik hian a ri dawt dawt mai a. Mizo sipai lah a mak a maka betin leiah an bawk phêk a. Silai mu hi a ving fia fia reng mai a. Lu chung chiaha hnah te chu a ţilh hian a ţil er er mai a. Silai mu chu a sûrin a sûr a ni ringawt mai. Para sipai, India sipai ţha chhuan tawlawlte hi Company khat lai an ni si. Mizo lam tan chêt ngaihna awm ta hek lo, Silai ri a han han deuh chuan an tlân ta thut mai a. A theih ang a hniamin an tlân chu Para-ho chuan an han hawlzui leh hrep bawk a.
Mahse vanneihthlâk takin tu mah hliam an awm lo hlauh a. Hmun ralmuang deuh an han tlân thlen chuan an han ding khawm a. “E khai, an tam si a, tihngaihna a awm lo a nih hi. Ti rawh u, Ţwizo lamah i lêt mai ang u,” an ti ta a. Tichuan Ţawizo khaw lam panin an kal ta a. An kal pah chuan, “Kan van ngam lo deuh ve,” an ti a. An nui thla ham ham a. Mahse chu lamah pawh chuan Sipaiho chuan an lo châng leh chu niin hnai fê atangin L.M.G-in “Du du dut,” a rawn ti leh ta mai a, silai mu a rawn lêng leh ta chur chur mai a. An tlân lêt leh ta a. “E khai hmun tinah min châng a nih hi,” an ti a. Hualtu kawng an va chhuak chu Para sipaiho kha an lo bawk ţhup mai a. An rawn kâp leh ta mai a, L.M.G-in an rawn sai leh dawt dawt a. Mortar-in an rawn vawm zui a, a puak ulh ulh mai bawk nen. A chang leh “Rapid fire” tiin an hotupa an han au va, L.M.G-in an rawn hawl zeuh zeuh ta mai a. Rifle mu lah a vung thuak thuak reng bawk a. Sipaiho chuan Mizo Sipaiho awmna hre chiang tawh hek, an hual zîm tawlh tawlh mai a. Hotu bik pawh a awm theih ta mang loh a. A tawpah zawng Rosanga chuan, “Kei chu khâmah hian ka lawn liam dawn,” tih leh khama hrui uai thlaah chuan uaithlâk a rual a. Mi dang pawh chu an lawn liam ve ta a.
An zinga pakhat Nghaka a han lawn liam ve tûr chuan a pheikhawk a han phelh chu a hnunga mi Eastern Command-a mi L.M.G pu pa lian deuh mai chuan, “A hmanhmawhthlâk tawh hi, pheikhawk phelh hman em ni?” tih leh han tlawh thlâk a rual ta mai a. Khâmah chuan a tleng thla puat mai a. Mahse a thlang lamah a in man tang leh hlauh va. “Engati nge min tlawh thlâk,” tiin a rifle an lek a. Mahse mi dangho chuan, “Tlân ru, tlân ru, insual buai hman a nih loh hi,” an ti a, an tlân ve leh ta mai a. Hetia an lawn liam thla fel hi Para-ho chuan tlâng bul khâm hi an rawn thleng phei ve rup hman tawh a, Tlêma tlêmah an thi lo chauh a ni. A hnua, thiante khâma intlawh liamte chanchin an han sawi leh chuan a hun laiin thinrim hle mahse nuihna titamtu tak a ni ta zawk a ni.
Tlai thim dâwnin Ţawizo khuaah hian Joseph-a hote chu an lût a. Sipaiho pawh hualtu lamah an thleng ta bawk a. Mizo Sipaiho lah pheikhawk bun lo kha tam hek. Hruizîk hling nei hmuna sipai nên inbei an ni bawka an kete chu hling chhunna leh hling taina velah a vung êl ûl hlawm mai a, an kal bai suih suih hlawm mai a ni. Ţawizo-ah hian chaw te an han ei a, Maite camp lam an pan leh ta a. An thianpa Lura kha chu damin a lo haw ve leh tawh a. Ani pawh Para Sipaiin Stengun-in a tlir a, mahse a vannei a, zuk kap fuh miah lo va! Him takin a lo tlan chhuak ve thei hlauh a ni.
BUNG 7
ŢAWI NGAWPUI CAMP
Josepha leh a hoten|awi ngawpui Camp an han thlen hian ‘khawchhak lam sipai unaute an lo awm ve hmur mai a. Chhawrtui nulaho hmel \ha fu fu mai, powder rim nam chûk mai pali panga an lo tel bawk a. Khang lai Mizo Sipai ram lama tâp deuh reng mai leh nula hmêl hmu khât tân chuan Chhawrtui nulaho hmuia lipstick sen tâk mai leh hmai paw vo mai han hmuh chu Josepha leh a hote chuan hahdamthlâk an ti hle mai. Camp-a an han lût chu, “E... in va’n che ţha ve, in thâwm a ţha hem hem hle mai! Eng nge in an?” an lo ti a. Tu man an chhang lêm lo va. Mahse hotupa ber Josepha chuan, “Â, kan che ţha vak lo. Pakhat zawng an thih ve ngei kha,” a ti chauh a. An ţhianpa Lura kah kha a ni a. A dik tak chuan kha mi nia, Mizo Sipai kha chu India Sipai nên khân an in tam hleih bawk a. A hnu a, Rosanga’n a ţhiante B.K.A te, Rinthanga te a hrilh leh dân chuan, “Â...Kan ngam lo khawp a, kan tlânchhe nilêng ţhak a ni ber mai. Kan han hawte kha Chhawrtui nulahote khân, ‘Nangni ram tâna thawktu tlangval huaisente kha, ka puan sin ai sin rawh u,’ ti a an puan min han sintir chu a zahthlâk duh ram ram hle mai. An puante lah chu a rimtui chûk mai si a, khati khawpa kan tlânchhiat kha hria se chuan an puan kha min sintir duh âwm tawp si lo va,’ a ti a ni.
Hemi |awizo Maichâm tlânga, inbeih hma, Maite leh |awizo inkâr lui kama, an inkah kha sawi leh ta lawk ila, tah khân sipaiho kha an che buai ve hle ni tûr a ni. An silai mute an thlauh ve pheng phung mai a. 2 inches Mortar mu pahnih kah mai tûra an hawn sa vek tawh pawh an kalsan a. Ho têa, intawh palhtir pawha puak thei mai tawh a ni a. A tûk zingah Sapkunga |awizo lam aţanga lo hawin a rawn hmu fuh a. A chinchang hre hek lo. Mortar kah mai peih sa, a va inchhut puahna lam chhin hawn tawh pahnih chu a iptepuiah a rawn ak phei a. |awi Camp-ah a rawn lût chuan, “Hei ka thil chhar hi a ţha asin,” tih leh chhuat laia rawn bun chhuah a rual ta mai a. Mizo Sipai lo awmten an han hmuh chuan puak mai thei a ni tih hriain an tlân chhuak rang kher mai. Mortar mu pahnih lah a lum ral ral mai si a. Mahse an zinga pakhat chuan a chhar vat a. Camp aţanga hla fe-ah an va phûm ta a ni.
Hetianga Mortar kah mai tûra peih sa tawh hi chu tih puah palh a hlauhawm thu Tv. Sapkunga an han hrilh chuan, ani pawhin a hlau ve hnuhnawh hle a ni. Khati khawpa thui iptepuia a rawn aka, a tipuak lo pawh kha a vannei a ni, lo tipuak ta se chuan a darh hneh hle ang. Ani Tv. Sapkunga hi Chaltlang khua a ni a, an hlimpui thei ţhin hle a ni. Vawi khat pawh Maichâmho inkhâwmnaah L.M.G Magazine vuah sa vûrh ak chungin a zuk lâm ve mai a. Mu tê lei hrûtin te an ti vêl chu, inkhâwmho khân a L.M.G-ah kha a sawh puak palh ang tih an hlau si a, an ţe tuar tuar mai a. An zai lai pawh an tawp phah hial a ni âwm e. Ti mak thei ţhin khawp mai.
Han sawi leh ta zêl ila. |awi Maichâm tlânga an inkahna aţanga Pu Josepha hote an tlân chhuah hnu hian Para Troopers (India Sipai)-ho pawh chuan Hualtu khaw lam an pan ve leh ta a. An mitthi pawh an zawn phei a. Major Vansanga hovin an lo “ambush” ngei ang tiin Josepha hote pawh ngaih ţha takin an awm a. A vâng chu he an inkah buai lai hun chhûng hian hun an ngahin “Ambush position” (Sipai lo lambunna hmun tûr)-ah an lo inring fel hman hle tûr ah an ngai a ni. Mahse an lo inthlahdah deuh hlek a niang an lo inring si lo va, Sipaiho an lo lang ta mai si a. Inkâp mumal lovin an tlânchhe darh ta a. Josepha hote hi an thin a rim rilru hle a ni, “Keiniho zawk hian lo tlân khalh chu ni ila, kan mang loh vêk pawhin an hek hle ang,” an ti a ni.
A tûk lamah hian Pu Lalliana ho Mizo Army V. Battalion leh Eastern Command ho “Joint Operation” nei pawh an lo kirin Hualtuah an awm a, kal phei ve vek tûr tih thu a lo awm ta a. Anniho zuk kal “David Operation” zuk nei pawh an che ţha vak lo va. Bawngkawn Brigade hmun chu Mortar te’n an zuk vawmin, Zemabawk lama sipai hmun an zuk kâp bawk a. Mahse eng vak tih theih hek loh an lo kir chho leh ta a ni.
Tichuan, Hualtu lamah Josepha hote Major Vansanga hote chu an phei ve ta a. Tah hian Rosanga chuan a ţhiante B.K.A leh Rinthanga te pawh a va hmu leh a. An han inhmu leh chu an hlim tlâng hle a. B.K.A. te chuan Mutthi khua aţangin Panama Sikret Rosang-a chu an rawn hawn ve a. Rosanga chu a lâwm hle mai a. Thla tam fe sikret lo zu tawh lo a ni bawk a, a han zu chu tui a ti vang vang hle mai.
Heta Mizo Army Pu Lalliana hote hi silai keng ţhah 240 vêl bâkah a keng lo sipai silai lâk veleha hmang thei nghâl mai tûr 50 vel lai an ni a.
He tih lai hian Saisih Camp an tih mai India Sipai ţha Regiment Company khat zet awmna chu a lâr hle mai a. He Saisih Camp aţang hian hêng sipaiho hi zing tin sawmkaw rual vel “Patroling”-in Mualpui an rawn tlawh ziah ţhin a. He Saisih Sipai Camp leh Mualpui inkar hi Km 4 emaw vel lek a ni a. Chu chu Pu Lalliana hote chuan lo lambun (ambush) an tum ta a ni. Mizo Army pahnihin Sipai pakhat kah rawn hmiah hmiah theia tam chuan Mualpui leh Saisih Camp inkâr lamlian kawng chhakah chuan ţan hmun khuarin an bawk ta ţhuap mai a. Tin, hetia ambush lai hi chuan Camp-ah tlêm tê chauh an awm dawn a. Chûng ho lo “charge”-a lo la vek tûrin Pu Zamana Colonel hovin mi 30 an thlang chhuak a. Chûng zingah chuan tlangval Rosanga pawh an thlang tel ve a. Camp han pawm chilh ai chuan a ţhiante B.K.A. leh Rinthangate bula awm chu a châk zawk hle a. Mahse hotute thu chu hnial chi a ni lo va. Zanah Saisih Sipai Camp chhak lawka fu hmun hlui thlâmah an tawm ta ţhap a.
He fu hmun thlâm aţang hian Sipai Camp hi hnai tê lunga vawm phâk hial a ni ang, khawtual mi ram chinchâng hria pa pakhat an hruai tel ve bawk a.
Zân rei lam deuha han khuh khak hi chu a ring duh fu mai a. Rin-aiin thawm an dim lo hle mai a. Rosanga chuan, “Thâwm dîm deuh teh ang u,” a han ti ţhin a. Amah hi a naupang ber pawl a ni si a. A aia upaho chuan, “Nang tê hi fimkhur fimkhur tûr i ti reng mai, i dâwihzep a nih hi,” an ti a. A meizial bûrte chu an chhuih buaksak a. Hemi zân hian meizial pawh a nghei phah a ni. Ani Rosanga chuan, “Nia, ka huaisen lo alâwm, mahse ka fimkhur vâng a ni,” a han ti ve a. Anni a aia upaho lah chuan, “Ţawng ţawng suh, dâwihzep pa,” an ti mai si a. Ţawng pawh a ţawng duh ta lo va. Zing khua a han var ţan tir chu, “Camp lam hnaih thlâk tûr,” tih order a han awm ta a. Tu mah hmahruai duh an awm ta si lo. Col. Zamana chuan, “Tlangval tlawmngaiin hma hruai rawh u le, hei, silai saw lam ambush hmuna a rik chuan bawhchilh nghâl mai tûr a ni si a,” a han ti leh a. Mahse tu mah an chechàng duh si lo va. Rosanga chuan a rilruin, “Dâwihzep, dâwihzep, min ti a, a huaisen hovin hma an hruai duh si loh chuan a dâwih berin hma hruai a ngai dawn a ni maw?” ti-rilru chungin, “Ka pu, kan hmasa ang chu,” a ti a, a Rifle chu an lawt (load) rap a, hma lam a pan chhuk ta a. A bula khawtual pa pakhat chu a kal ve a. He Sipai Camp bulah hian Pioneer (Painar)-ho Camp a awm bawk a, Rosanga chuan, “Khawi zawk hi nge Sipaiho Camp chu?” tiin khawtual pa chu a han zawt a, a lo chiang bik chiah lo va. Hetih lai hian hnung lama, a ţhiante khân thawm an dîm lo hle mai a. A rilruin Rosanga chuan, “Min tihhlumtir an tum emaw ni chu aw!” a ti hial a.
Lamlian ko chung chu an thleng ta mai a. Hetah hian thil mak deuh chu ni tin sipai patroling Mualpui lam kal ţhin kha hemi tûk hi chuan Mualpui lo lamah an lo kal vek mai lo niin. Zingah varţianah an lo chhuak vek tawh a. Rosangaten lamlian ko chung an zuk thlen hian an lo liam fel hman vek tawh a ni.
Duh anga a hmuh chian theih loh avangin Rosanga chu a bula khiang tuai chawn puar tia tia pathum awmah chuan a lawn a, a han en ta a. Lamlian kawng thlang bula Camp kha khawtual pa khân Pioneer-ho Camp a ni ang a ti kha a ni si a. Mahse Sipai pa lian deuh mai a lo ding ul ta mai si a.
Chutih lai lai chuan sipai dang chu an lo tlân chhuak a, an bunker-ah an zuang lût ta zung zung mai a. Sipai lo duty leh Rosanga thing lawnna kha hlam li âwrh bâk a ni lo vang. Sipai pa lah khân a rawn hmu ta si. Khua hi a eng dêt dêt chauh a, a rawn hmu chiang thei lo ni ngei tûr a ni. A nui vur vur a, lung a chhar a, rawn vawm a han tum fiam a. Mahse ani pawh bunker-ah a zuang lût ve ta a. Rosanga chuan a thi dawn ta ngei ah a ngai a, a en reng ringawt mai a.
An hotupa Col. Zamana chuan, “Rosang eng nge i en reng, lo chhuk teh, ka’n en ve teh ang,” a ti a, Khiang tuaia a han lawna a han en ve chu a chhuk rang kher mai! “E chho vat ru, chho vat ru,” a han ti a. Thui pawh an chho hman lo. Sipai chuan puak rangin an rawn tlir nghâl ta mai a. Mahse him takin an in saseng hman hram a ni.
A hnuah Mualpuia sipai an kal lehin, Sipai pakhat chuan Mualpui pa hnenah ti hian thu a chah a. “Zingah kan Camp bula naupang deuh thing lawn ka hmuh kha bawng zawng emaw ka ti a. Lungin ka lo tin fiam mai mai a. A tir khân M.N.F a ni tih chu hria ila, a thi chiang ngawt ang tih rawn hrilh rawh u,” a ti a ni.
Hetia Pu Zamana ho in-withdraw leh hian Pu Lalliana ho lo bawhna an va pawh phei leh a. Sipai patroling-ho Mualpui lamah an lo kal dawn lo tih thu an va report a. Hetih lai hi chu zing dar 7 bawr emaw dar 8 bawr vêl a ni tawh mai thei. Kawng chungah Mizo Army 240 chuang daih an bawk \hup reng mai a. An thlang lamlianah Pioneer-ho zarual zetin kawng laiin Bulldozer nen hna an thawk mup mup bawk a. Sipai ar lei, ar khai vâk noh noh lah an tam bawk. Sipai tui chawi kawt vu vu lah chuti bawk. An nui ţhê ţhû hlawm a. An chhak bul lawkah ram chhan mihrâng valrual puaksawm chengrang nen an awm tih hre hek lo!
A tawpah zawng Pu Lalliana Commander chuan, “Awle, sipai an lo kal dawn loh chuan, a tawk tawh e. Whistle (Hamrik) kha ham teh u,” a han ti a. Whistle an han ham a, lamliana Mizo Army an han ţum thla suau suau mai chu Vaiho hnathawk lai chu an chawl chiang ngei mai! Hetih lai a, Mizo Army inchei dân hi a râpthlâk viau mai lah tak a. An sam a sei hlawm si. Phiar kak ve vu te, kawr hniar siau suau ha te, savawm tin, vahai leh zawng lu ro awrh nen, chakai kawmkawraw leh kawngkawrawi awrh tawk lah bo lo! Khabe hmul leh hmui hmul met lo nen, an ther huang hlawm mai si a. Vaiho hi khawih pawh tum chuang lovin, an vei suau suau mai a. An nui hum hum reng bawk a. Sipai tui chawi pawhin an hlau hle ni tûr a ni. An ţin kawh lai an nghat a, “Ka pu, in rawh u,” an ti a, an khûr zawih zawih mai a. Sipai tui chawi, ţin hnih ţin thum tih ang reng chu an in zo rang hle a ni. A hma ni aţang khân chaw an lo ei tawh lo va, an ril a ţamin an tui pawh a hâl ngiang a ni ang. Hotute chuan, “Tu mah kha khawih suh u. Engtin mah ti suh u,” an ti a. Mahse a hnua hriat leh danin Sipaiho âr lei sa chu an lo laksak nual a ni âwm e. A pawi an ti hle a ni ţhenkhat chuan.
Tichuan hêng Mizo Army-ho hi Maite lam panin an kal leh ta a. Mahse Hualtu an han thlen hian riah zai an rêl a, an riak leh ta zawk a. Hualtu pa Pu Chhuanvawra te inah mi 2 an thleng a. Pakhat zawk chu Tlangval Vanlalliana, Dawrpui Vengthar Pu Rema fapa, tlangval lian leh hmel ţhaa thang a ni a. Mi nunnêm, hlim thei tak nui vur reng thei a ni a. Kan sawi tawh angin mi huaisen tak a ni a. A hnu fêah Pu Sanglura Chaltlang leh Lalngheta Baktawng nên Tanhril pûkah vai sipaite nên an inpawm chilhnaah an thi ta a nih kha.
Heta an thlen in nu hian Tawna pawh chaw ei tûrin a sawm ve a, tûk khat chu chaw a va ei ve a. Fanu hmel ţha tak tak pahnih a lo nei a. Hualtuah hi chuan an ţha lawr lakin an lâr hle a. Chaw an ei dawn hian Pu Vawra fanu upa zawk chuan Tawna chu chaw eiah a nuin a sawm ve tih lo hre hek lo, “Nang khaw nge chaw i ei ve dawn?” a han ti a. Tawna lah a hrilhai, “E hetah hian,” a han ti chu an nula Thangmawii lah a zakin a hrilhai ve leh thung. Tv. Vanlalliana nuih lah a lo za êm êm si a. Mahse Thangmawii nu a lo fing a. “Mami, i â em mai, Aizawla kan nau a nih kha,” a lo ti vat a. Sawi tûr a vang hle a ni ang. Chaw ei lai chuan a tu a mah mah chu ţawng lovin en pawh an inen lo a ni. Tv. Vanlalliana lah a nui leh tut tut ţhin a.
A tûk lamah chuan Maite khaw lam an pan leh ta a. Rosanga chanchin hi han sawi leh ta lawk ila. Pu Lalliana V. Battalion hotupa pawh hian a enthla ru reng a. A chê rêng rêng hi a rangin a sipai mi hluah hluah mai a. Sap hovin “a born soldier” sipai tûr apiang an tih ang chi hi a ni a. Zingah khawvar tirhin a tho va, Rifle load ran leh kah ran te a zir ngat ngat reng mai a. Grenade vawm dân te leh a tlaka thlangra bial vêla puak dur thei tûra a awm dân te a zirin a thiam hle a, L.M.G pawh maimitchhingin a ţhiat sawm darh vekin a rem khawm leh thiam vek a. A part pawimawh laite a hre vek bawk a ni.
Saisih Camp an hual a, charge tûra thlan a nihte pawh kha han sawi leh ta ila. A zâna fu hmun thlâm rama an awm laia, a ţhiante bengchheng thawm nei a han khap ţhin a, a rual uten, ‘Nang hi fimkhur ru, ti reng mai, Dâwihzep pa,’ an tihte kha in la hre reng a. A tûk Hualtu khaw pana an kal khân an Section-a mi pa lian tak Rina nên an inhnial deuh a. Rina chuan, “Nang kha, dâwihzep pa ţawng suh! I chalah ngên mu ka rawn thun ang e,” a han ti a. Rosanga thin chu a sa ve phat mai a. Rifle han load chawpa han kah ranah hi chuan a tluk tûr bik hi awmin a hre lo va. Chu lo rêngah Saisih Camp charge tûra hmahruai tûra an hotupain, “Tlangval huaisen, tlâwmngaiin hma hruai rawh u le,” a tih pawh khân an hmasa duh lo va. Ani Rosanga tlangval huaisen pawh ni lo ‘dâwihzep pa’ an tih ber khân hma a hruai a ni a. A han hmasak veleh thawm an nei ring lui emaw tih tûra, thawm an nei leh site kha a han ngaihtuah chhuak leh a. Chutah a hawi lêt ta ţah mai a. “Rina, dâwihzep min ti fo mai a. Hei ka silai hi ka la load (kau) bik lo va. Han che rawh le. I Rifle i lawt (load) chiah khân i chalah ngên mu ka thun hman ang,” a han ti ta mai a. A pa lian zawk Rina pawh a chechàng miah lo. Pu Lallianateho an lo tlân thla a, an rawn ţhelh ta a. “Tûn hnuah tu mah dâwihzep inti tawh suh u,” an ti a ni. A hma ni aţangin chaw an ei tawh lo va, rilţàm hi chuan thin a lo chhe duh deuh ţhin a ni. Rosanga hi tha a nei hle a. L.M.G full load a hmehper zêl hian vawi 30 vêl a thei a. Pu Zamana te nên pawh hian an inkah tam theihsiak ţhin a. Col. Zamana pawh hi V. Battalion-ah chuan a kâp rei thei ber pawl a ni reng a ni.
Maite an thlen hnu hian Aizawlah duty-in Rosanga leh 2nd Leautenant Atea te chu Thangchungnunga hovin Pu Lalliana chuan a tir a. Aizawla an hna an zawh hian Kolabari, Tlawng phai an tih mai lamah an kal thla leh lawk a. A chhan chu an hotupa hian, “Ka Julieti a awm a, i zuk hmu lawk teh ang u,” a tih vâng a ni a. An zuk hlim hle a. Rifle-in sanghate an kâp a. Thil mak deuh chu Rifle hi a lo thawk na viau mai a. Tlawng luiah ţiau an han theh a, chu chu sangha in an rawn bawm a, chu lai tak chu Rifle-in an lo kâp a. Thlangra bial vela mi chu an thi vek ţhin a ni. Sangha pawh an ei zing hle. An hawn a lo hun chuan an hotupa Pu Thangchungnunga chuan Julieti chu a han chibai a, “Bawihi, a dam hian lo dam phawt teh,” tiin a thlah ta a ni.
Sairum aţangin Sihphir lamlian tan tlang tûrin an chho va. Lamlian chu chhun pachanga kân a ngai si a. Sipai an awm bawk si. Rosanga leh Atea chuan an hreh hle mai a. Chutih lai chuan lamliana sipai kal chu an han hmu lehnghâl a. Chutah an hotupa Pu Thanga chuan, “Nang kha, ding rawh,” tih leh silai load -in sipai chu a ûm chho ta mai. Pute berin chutia sipai a han ûm chho chu zui loh theih hek loh silai kau sa nên lamliana an han tlân chhuak chu sipai an han hmuh pa chu a tlân chak kher mai. Mi lo awmho lah an phâwk nasa mai. Inkah chilh an hlau hle mai a. Mahse rang takin Puansen lam panin Pu Thangate ho chu an liam thla leh ta a. A hnu lawk chuan sipai tam fêin an rawn zawng leh a. Mahse hla te khua an lo thleng hman tawh a ni.
Vawi khat an luite kânnaah an inbual a. Khâng hun lai kha chuan M.N.F Mizo sipai hrikhrah nei lo hi chu sawi tûr an awm a rinawm loh. “LAIHANGA” an ti mai a. Hrikhrah an sawina a ni a. Chu an inbualnaah chuan Rosangate chuan an kawr a hrikhrah chu an deh mawlh mawlh mai a. An hotupa Pu Thangchungnunga chu a inbual ve duh lo va, Rosanga chuan, “Pu Thang, inbual ve rawh, hrikhrah i ngah ve âwm hle si a,” a han ti a. Rosanga hi Pu Thanga hian a ngaina hle a “Ka fapa” a ti ţhin a. Ani Rosanga hian a ngai bawk a. Pu Thanga chuan, “Hrikhrah ka nei ve ngai lo,” a ti a. Rosanga chuan, “I nei êm êm ang, keini nang aia inbual fai zing pawhin kan neih chuan, engah nge nang inbual ngai mang lovin i neih loh ang? Han inbual ve vat la a nih chu,” a han ti a.
Pu Thanga chuan, vîn deuhin ţhain, “Ka nei lo ka ti alâwm maw le,” a han ti a. Rosanga chuan, “Ka âwih lo. Khawi maw i tawnzau kha han phelh teh ka’n en teh ang,” a ti a. Pu Thanga chuan, “Ka nei lo ka ti alawm maw le aw, a ngai lo,” a ti khar khar mai a. Mahse Rosanga chuan a ngamtlâk ve bawk si a, Pu Thanga tawnzau chu a phelh luihsak a, an han en chu hrikhrah a lo tlêp tuar mai a! Pu Thang, heti zozai hrikhrah nei hian a seh che pawh i hre lo a maw?” a han ti chu an ţhianpa Atea nuih a za kher mai.
A ni taka, khâng lai kha chuan tuar a chhel a. Hrikhrah seh te mai mai chu engah vak an ngai lêm lo a ni. Thlen in apiangah tuichhuan sovin kawr kekawr leh kekawrtê thlengin an chhûmin an leih ţhin a. Hrikhrah an thi puar lian thei hle a ni. Thlen in nulaho pawhin an hre thiam a, tui an lumsak vat vat zêl a ni.
Sipaiin-khua an hâl hnu kha chuan he lai Maite khaw bul Ţawitlang Camp-ah hian V. Battalion hi an awm ta vak lo va. Maite khaw piah lawk Hmunţha khuaah an chêng tam ta ber zawk a. Hmunţha khawho hi an fel hle mai a. An ina thlen a nuamin M.N.F. Senator Pu R.Thangmawia chhûngte inah phei chuan mikhual an thleng khat luih reng mai a. Nula pahnih hmel ţha tak leh nuthlawi hmel ţha deuh mai an awm bawk nen an inah hi chuan an ri luih luih reng mai a ni.
Khâng hun lai khân an awmna hmun ngaiah rei an awm ngai lo va, duty-in hmun hran hranah an chhuak darh reng reng ţhin a. Khaw tin mai an fang lawr a. V. Battalion hi, a tlangpuiin Aizawl mi deuh vek an ni a. Tlangval lian tak tak, hmel ţha tak tak lah an tam, thingtlang nulaho pawhin an lo ngaisang der ve hle ţhin a ni. Fiamthu thiam tak tak lah an tam. Tv. Durthanga phei chu ţhiante tihlim leh tinui tam bertu a ni hial âwm e. Kalna apiangah Rifle nen, Rawksai nen, Guitar nen a inak reng peih a. Han chawlh deuhnaah chuan an zai mai zêl a. Kawng bula hlo thlo an lo awm leh Dura chuan, “Ka pi, ih e......” chiang mang lovin a han sawi zawm nuai a. An rawn chhan dân tûr lo hre lâwkin “Eng a?” an tih rualin “Enga a?” a lo ti ţhin a, nuih a za duh ţhin khawp mai.
V. Battalion-ho hi khuaa an riah châng chuan sikul-ahte an riak khawm \hin a. Chûngah te chuan an zai ţhup ţhup ţhin a. Tlangval za rual zetin,
“Tûnah dorâl lian chhûm ang zîng mah se,
A la kiang ang hnam tin rûmna hi!
Hnam tin lungrual dâr ang lènna tûr Nî
A her chhuak ang chung Pathian zârah”
tih hla an han sak chang phei chuan an lung a lêng thei hle a. An chhûngte leh an hmangaih Zawlkhawpuia mite an hmu pha tawh si lo! “Kei chu e, ţapin daikawm ka hrut ta nge, ana lua e ka tan zawng Mampui” an ti vawng vawng ţhin a ni. Heng V. Battalion-ah hian zaithiam tak tak an tam mai a. Tv. Zoliana te, Tv. Dura te, Martina te leh Tv. Lalţana teho pawh zai thiam tak vek an ni a. Tin, nula pawh pali vel chu V. Battalion-ah hian an tel ve a. Lungmual nula Rovi leh Zovi chu hmêl ţha tak an ni. Tin, fiamthu lamah chuan Thangrehlova kha a thiam pawl tak a ni ve a. Tu ma pawi sawi lo, nui ham ham reng mai a ni a. A zam a ţhain a hah thei lo a nih hi tih mai tûr a ni ţhin a. A pa têt ang huin a âwm erawh chu inches 40 a tling thung a. Zanlawn ambush ţum pawh khân L.M.G zak zeh a, kâp chungin Sipaiho kha a “Charge” a ni. Mi hlim thei tak leh huaisen tak a ni.
Tlangval Hrangtawna pawh fiamthu duh deuh mai a ni bawk a. Vawi khat pawh Lenchîm khuaah a ţhianpa nen duty-in hotuten an tir a. Nula tleirawl deuh mai an rim a. Hrangtawna chuan stool a laa, nula hmachhawn chiahin a han ţhu a, chu nula tleirawl chu a hmel ţhatzia leh a duhzia te sawiin a fak ta mawlh mawlh mai a. Nula nu leh pa lah an nuih a lo za êm êm mai a. Tleirawl zak chu a han tawlh hlat leh Hrangtawna chuan nui ham ham chungin a hnaih ve zêl si a. A tawpah zawng chu tleirawl chu pindanah a tawlh lût a, a ke chauh a lang thei ta a. Chutah zawng Tv. Hrangtawna chuan, “Ti rawh, ţhianpa haw tawh mai ang. Ke chauh rim zawng a nuam lo êm mai,” a han tifiamthu a, an haw ta a ni.
BUNG 8
V BATTALION DISBAND A NI
V. Battalion hi khaw hran hran tlawhin an kual nasa hle mai a. Thinglian khua an han thleng chho hi thu mak deuh mai a lo thleng ta phut mai. Mizo Army ţha ber leh huaisen ber pawla ngaih an nih vei nên, Defence Minister R. Zamawia chuan a rawn ţhiat a “Disband” ta hmiah mai. Hetia Thinglian khuaa an awm laia thil thleng hian Mizo Sipai ţha tam takte rilru a tina hle mai a, “In silai pawh tung vek rawh u,” tih a ni lehnghâl a. Josepha-te leh mi ţhenkhat thinrim deuh chuan an silaite chu an kap tau ulh ulh mai a ni. Heng V. Bn. Silai hi Northern Command Pu Dara G.O.C. hovin an rochung a. Hêng Aizawl tlangval tam tak ram tâna nun hlân ngama khawpui chhuahsante chuan an puaksawm chengrangte tungin Aizawl lam an pan a. A ţhen thingtlang khawi maw laiah an tam-tãl a. Tam takte chu Sipaiin an man a. Jail rûn thimah khawhar takin kum tam tak an hun an hman phah ta a ni.
Hetia V. Battalion, Mizo Army ţha leh chhuan tawlawl India Sipai pawhin an hlauh ber mai an han ţhiah tâkna chhan hi tûn thleng hian a hre mumal an la awm miah lo nia! V. Battalion hi Aizawl mi, tlangval hraw ţhe ţhaw, huaisen leh hlim thei tak, khawpui mite an lo ni a. Thingtlang lamah pawh khawpui mi na nâ nâ chu nulaho paw’n an lo ngaisang ve nên, hêng inthîk kualna vang nge ni anga, V. Battalion hi inkahna apiangah an langsarin an che ţha thei si a, Command dang hovin an er vanga an ţhiahtir hriat a ni lo.
He V. Battalion an ţhiat thu Pu Laldenga Pakistan awmin a lo hriat chuan pawi a ti hle mai a. Rang taka din leh tûrin a rawn ti a. Mahse hrang hlui mi huaisen tam tak, khawii Battalion nge ka zawm ang tih hre lo, khawpui lama haw thlate chuan man an lo tawk nen, tam tak chu Jail-ah an lo awm hman tawh a. A tira an vanglai, tlangval 500 rualan han chêt hat hat lai zawng a tluk pha thei ta lo.
Pu Thangchungnunga leh a hote Rosanga leh Atea ten Sihfa an rawn thlen chhoh leh hian V. Battalion an ţhiat vek tawh, silai pawh tun vek tûr tih thu an han hria chu an ngui nghiai mai a ni.
Saitual lamah an phei leh ta a. He V. Bn. an ţhiah laia duty-a lo kal boho, silai lo la keng veho kha an inhmu khawm ta zauh zauh a. Pu Zamana ho sawmhnih dawn pawhin an silai an lo la tung ve lo va. Chûngho chu Rosanga te chuan an va fin ve leh ta a. Vanneihthlâk takin Rosanga ţhiante B.K.A. leh Rinthanga pawh an lo tel ve a. An han inhmu khâwm chu an hlim hle mai a. Mi dang dang duty-a vâk chhuak V. Battalion-a mite chuan Pu Zamana ho hi an rawn zawm belh ve zêl bawk a. Sawmthum lai an lo tling chho ve leh ta a. Tin, hetih lai hian M.N.F. hotu pakhat Pu Hula a lo thleng ta a. Chûng Pu Zamana hote chu veng tûrin tih an lo ni ta a. Khaw tinah thu a sawi zêl a. Mipui pawh a hmin hneh hle zêl a.
Buhban-ah phei chuan mipui zawng zawng a tar a zûrin an khalh chhuahtir vek a. Damlo leh tar kal thei lo tih loh chu kar chhuah tak têin an kar chhuak a. Sikul-ah an inbeng khat tlat mai a. V. Bn. pu Zamana ho 30 rual chuan pawn lamah an lo vengin an lo duty bawk a.
Thusawi ţan hmain Buhban Volunteer-hotupa chuan thu a han sawi a. “Nangni nu leh pate u, Buhban M.N.F Volunteer-te hi nêp min ti ţhin hle em ni kha? Kan Veng field kan lai ţha vek a, kawng kan siam ţha bawk a. Thil dang dang pawh a tam mai! Sawi sèn a ni lo vang, Kan tê lo a ni. Kan ropui zawk êm êm a ni. Kan ropuizia entir nân keini Buhban Volunteer-te hi kan han zai ang e,” a han ti a. Nula leh tlangval an lo ding khap khap a. “Raltiang i kai ve ang” tih hla kha uar fêin an han sa ţhat ţhat a.
Chumi zawh chuan M.N.F. hotupa Pu Hula chuan thu a han sawi ţan ta a. Hetih lai a ‘Buhban Volunteer hotupa hi a in-tithu fû mai a. Whistle a awrh rang mai a. A vei vut vut mai a. Pawn aţangin a lo lût a. A rawn lût hi a khawng auh mai a. Thusawitu lam chu a pan phei a, a va be ru sar sar a, chutah whistle chu ring zetin vawi 3 a han ham ta mai chuh! - Thusawitupa ber Pu Hula nen chak fêin an tlân chhuak ta mai a! Chu chuan mipui a tichi-âi hneh hle mai. Tlân chhuah tum kawngkapui leh tukverhah an rawn lir chhuak hlawl hlawl mai a. An râk chèl chûl mai nên. Mizo Army-in pal phènah position an la, an bawk ţhap. Kah tûr sipai an hmu si lo. “Engtizia nge ni?” tia an han zawh lahin chhâng thei awm hek lo. Ram lamte an silaiin an han tin ringawt ţhin a.
Ram lam aţanga sipai lo chhuak an awm bawk si lo. An tih ngaihna hre lo chu an hawi kual vêl ta mai mai a. Buhban khua mipuiho lah a chhan hre bik si lovin ram lamah puanthuah nên, a ţhenin arbawm an khai a, an liam zut zut mai a. An khua chu an chhuahsan reh ta duak mai a. Khua chhuahsan tûr hnuhnung ber pa pakhat chu an ko ding a. “Ka pu eng nge a awmzia ber?” tiin an han zawt leh a, chu pa chuan, “A...Khawruhlian-ah sipai an lo thleng a ni âwm e!” a ti ta daih mai a. Nuih a za duh hle a ni. Pu Zamana hote chuan tih vak ngaihna hre hek lo. An vèn ber an hotupa lah a tlânna chin an hre si lo. Khuaa miho lah ram lamah an inpu liam vek tawh bawk si a. An nui ringawt mai a ni.
Tihngaihna awm ta hek lo, ina chawţhing awm awm chu an bar a, Phullen thlawhhma lamah an zân chhoh ta a. Lo thlâmah an riak a. Duty tûrte an inruat fel a, an mu ta a. Zing lamah mi an tir a. “Col. Zamana ho Phullen an lo lût dâwn,” tih an lo han hrilh lâwk a. Khaw kawtchhuahah nula leh tlangval an lo intlar thluai mai a. An lo chibai diat diat mai chu Rosanga te ţhianzaho chuan nuam an ti hle mai. B.K.A phei chuan, “An nulaho lah an hmel ţha si a. An venga châm reng a châkawm mang e,” a ti fiamthu hlut a. A duh ang ngeiin kâr khat lai chu Pu Zamana hote hi an châm ta rêng a. Sikulah an thlen khawmtir a. Zingah nula leh tlangval hovin thingpui leh meizialte an rawn sem \hin a, Mizo sipaite chu an lâwm thei ţhin hle a ni.
Vawi khat chu Phullen pahovin bawngpa chal an rawn kai a. “Khai le kan tlangvalte ho hi in Rifle kah a nâ emaw han chhin teh u. He bawngchal hi in kâp thlu zo teh rêng em?” an han ti fiamthu a. Tah chuan Mizo Sipaiho chuan an han kâp ţhak a, a let tual mai a. Phullen paho chuan, “E, kan naute chu in silai kah a na hle mai, vawiin chu hei hi kan ei tlâng ang chu,” an han ti chu Mizo Sipaite chu an lawm dar dar hle mai. Nula tlangval an rawn fatu a, tlai lamah hlim takin ruai an ţheh ta a ni.
Hemi hnu hian Pu Joseph Kapkiman a rawn zawm leh a. Ani pawh hi Lt. Colonel ve tho a ni a. Pu Zamana nen hian heng V. Battalion an naute hi an ho dûn ta a ni.
Hmun hran hran tlawh kualin Saitualte pawh an thleng phei leh a. He laia thil thleng râpthlâk deuh pakhat chu han sawi ila. Serzawl khua, Darlawn bul lawkah hian Mizo Army 20 vêl an riak dawn a, an hotupa hi Captain a ni a. Northern Command-a mi a ni a.
Hetia Mizo Army an lo kal dawn tih an hriat hian Assam Rifle (1st Bn.)-ho chuan thu an thawn ta a, “Lo awm suh u, kan lo kal dawn e,” an ti a. Mahse Mizo Army Captain khân, “An lo kal tak tak lo vang,” tiin a hote chu a riah chhuahpui duh lo va.
Sipai chu an lo kal ta tak tak mai si a. In khata riak chu sipai chuan an kah chilh ta a. Hetah hian in neitute chhûngkua pawh an mang vek a ni âwm e. Mizo Sipai erawh chu Ramfangzauva leh pakhat an silai nên an tlân chhuak thei hrâm a ni.
Sipai lamah chuan Jamadar Babudona a vanduai a, an kâp hlum ve hlauh mai a. Ani ber kher a thi hi chu Mizo Army-ho pawhin pawi an ti hle a ni. Amah hi pa fel a niin Mizo ţhian a ngah a. Aizawlah ram buai hma pawhin Mizo tlangval tam takin an hria a, an fak thei ţhin hle a. Ani kher a han thi hi chu pawi an ti hle a ni. A fateho pawh Mizo ţhian ţha tak tak neite an ni a. He Jamadar thi hi chuan an rilru a khawih hle a ni.
He Serzawla Mizo Army thite hi an tamin a râpthlâk hle mai a. An silai L.M.G thlengin sipai hian an laksak a. He thu hi Saitual-a Pu Zamana leh a hoten an lo hriat chuan an tuar ve hle mai a. Ruahpui vanawn sûr laiin Saitual field-ah an \hian thi tate sûn nân darkar chanve an ding a ni. Dama tlân chhuakho chuan, “V. Battalion-ho lo kal se, min rawn chhan se kan ti ngei mai,” an ti vawng vawng mai a ni.
BUNG 9
Hiappuiah Hun Hlimawm
Hemi hnu hian Pu Zamana leh Josepha hruai hian Saichal lam an pan chho leh ta a. Saichal aţangin Hliappui-ah an lût leh a. Hliappui-ah hian kâr hnih dawn lai an châm ta a ni. A chhan pakhat chu Hliappui khua hi a lo nuam hle mai si a. M.N.F. sipai hotute Pu Josepha-te thleng hian, bialnu an nei deuh vek a. Rosanga-te ţhian zaho hi veng hmawrah an riak khawm a. An riahna putar chu pa lian tak mai kum 70 vel tawh a ni a. Mahse a la chakin a thing putte chu tlangval narân han put zawh chi pawh a la ni lo va. A tlangval laiin a chak âwm mang e an ti ţhin a ni. Tlai khat chu Rinthanga chuan, “Rosang, lo kal teh, khi laia nula buh deng hmêl ţhatzia khi, rawn en ve chhin teh rêng,” a ti a. An han kal ta a. A lo hmêl ţha ngiang mai lah tak a. Nula lian vak lo, fit 5 leh inchi 1 vêl tûr, sam dum hlep hlawp, ngil tle siau mai, hmêl fel tak mai hi ni a. A mitmeng a mawiin, a hmui sen hlar mai leh a biang tai tâk mai chuan a hmêl ţhatna chu a belh hle mai a.
A han nui vêlte chu a duhawm hle a. Rosanga chuan ţha a tiru hle mai a. Nula chuan Rosanga a rawn en chu a hmêl chu a phâwkin a zâm hmêl hle a. A buh dêng pawh a buai deuh nak emaw ni tih theih a ni a. Rinthanga leh Rosanga chuan, “Khawi, kan lo dêng ve ang e, nang lo khawm rawh,” an ti a, an inruan ve ta a. Hemi tlai hian an ţhian dûn hian buh ţin hnih lai an den zawhpui ve a.
An hawn dâwn chuan Rinthanga chuan, “Hei ka ţhianpa hi Rosanga a ni a. Kei hi Rinthanga ka ni a. Nang tu nge i hming ve?” a han ti a. Nula chu a zah hmêl deuh viau nâ a. A rawn ţawng chhuak chu a fel fak mai a. Kei chu Zodinpuii ka ni a. Mahse ţhiante chuan ‘Madin’ min ti ţhin,” a han ti a. Rinthanga chuan, “A nih keini pawhin ‘Madin’ kan ti ve thei dawn che lawm ni?” a han tifiamthu a. Zodinpuii chuan, “Chutia min koh ve duh chuan ka lâwm hle ang,” a ti a, a han nui sãih a. “Chaw ei tui,” tiin an inţhen ta a. An kal tûr chu Zodinpuii chuan, “Rosang, zâninah lo lêng ula,” a rawn ti a. Rosanga chuan, “Ni e, kan lo lêng ang e,” a ti a, an kal ta a.
An kal chu Zodinpuii chuan a thlir zui reng a. “Mizo Army, Aizawl tlangval heti khawpa pà leh huaisen hmêl hi ka la hmu lo. Rosanga hi chu danglamna tak a nei ang,” a ti rilru a ni.
Rinthanga leh Rosanga haw phei pawh an ţawng phei dûn mawlh mawlh a, Rinthanga chuan, “Rosang, zânin chu ka lo kal ve lo vang. Madinin a melh dân che kha ka duh lo. A dangah ka lêng dawn,” a han ti fiamthu a, Rosanga chuan, “Chutiang eng mah a awm loh kha. I lo kal ve duh loh leh B.K.A. ka sâwm mai ang,” a ti a. An nui phei dûn hawk hawk a. Zân lamah chuan an silaite kengin an lêng chhuak ho leh ta a. Rosangate ţhian zaho chu Zodinpuii (Madini) te inah chuan an han lêng lût a. A lo inchei nalh hle mai a. Tlaia buh an denpui lai pawh khân a nalh tawh teh rêng nên a lo inchei phei chu hmuhnawm thamin Madini chu a nalh a, amah a ngo bawk nên. B.K.A. pawhin nalh a ti ve hle ni tûr a ni. A ruk têin, “Hetianga nula nalh hêng laiah an lo awm thei a ni maw?” a ti hial a.
Rei vak lovah chuan Rinthanga chuan chhuanlam siamin Rosanga leh B.K.A chu a chhuahsan ta a. Eng eng emaw sawiin anni Rosangate ţhian dûn leh Madinite chu an hlim hle mai a. Madini chuan Rosanga chu a en deuh reng mai ţhin a. B.K.A. hian a lo hmu ru rengin thil a hre thiam a, Rosanga nên chuan a dem bel deuh rêng a. Rosanga zawk hi a zak mah mahin a lang a. Madini hian a ţhianpa Rosanga hi a ngaina hle a ni tih chu an han inkawm ho rei lo tê aţangin B.K.A. hian a hre thei nghâl mai a. Zân te a lo rei chuan an inmangţha a, an haw ve ta a.
Hawn kawngah chuan B.K.A. chuan “Rosang, Madini khân a “hope” hle mai che tih ka hria a ni. I duh ve vak loh phei chuan tilunglêng lo la, a ţha ang,” thutak fêin a han ti a. Rosanga thin chu a phu deuh zawk mai a. Ani hi vawi khat mah ngaihzâwng la nei ngai lo a ni a. Tin, a hmêl a han inen hian tu nula mahin an duh theih pawh a lo inring ngai lo va. Darthlalanga a hanin ente pawh hian a hmêl hi sual hmêl leh insual hrât hmêl, zu heh hmêl te’n a inhre ţhin a. Zû phei chu a inngai miah lo va. Mipa insual hrât leh kawlh deuh apiang hian an huain insualpui ah an cho fo ţhinte kha a hmel chhiat vangte leh a sual hmèl vangte niin a hre ţhin a. A rilru tak chuan insualte mi pawisawi leh mi ngei tûr zâwnga awmte hi a hlau ţhin hle a. Mi nunrâwng nihte hi a duh lo chang ni lovin, zaidam nih hi a tum a ni ţhin a. A hre chiang tawh chuan Rosanga kawm nawmzia leh a rilru ţhatna leh hmasial lohna hi an fak fo ţhin thung a.
Rosanga chuan, “B.K., Madini khân min duh ve theih i ring maw? Dik tak chuan Madini anga ka rilru luahtu ka vawi khat hmuhnaah an la awm lo, Madini ka lo hmu ta te pawh hi ka inchhîr rum rum asin. Rilru tihrehawm mai mai tûr. He nula Madini anga \ha tih leh duh hi ka neih theih ka ring lo. Mahse ka hmêl hi a bumro si a. Min duh ngaihna a awm lo ve a, nang pawh hian min dem fiam lo la a ţha zawk ang. Ka rilrute a la hrehawm phah ang a, Min kawm pawh a nuam lo i tih phah mai tûr a sin,” a ti ta a. Mahse B.K.A chuan, “Rosang, i hmêl hi a ţha han tih tûr phei chu a ni lo nâin nula duh zâwng tak a ni a niang. Nula hian an sawi fo mai che a. Ka hrilh duh vak ngai lo che a. I ngaihsak vak ngai lo bawk a. Nulaho hian i hmêl hi “pà” an ti riau ţhin a nia. Tin, Madini chungchangah chuan hlauthâwng suh, a duh hle che tih ka hre mai, A mitmeng leh a che vêlah a lang reng alâwm. Thil ho tê i sawi pawh a lo bengvar zêl dânah khân a “care” hle che tihna a nih kha,” a ti a.
Rosanga pawh hlim angreng takin a awm a. An mutnaahte pawh an sawi sap sap a. Rinthanga a lo hawn chuan a rawn lâwm haw ve fu bawk a. An han ti tiho leh nak nak a. Rinthanga chuan, “B.K. Kei chu Madini kha chu ka rîm duh lo, Rosanga a han hmuh phat aţang khân ka chang dawn lo tih ka lo hria a. Rosanga lahin a duh tih hriat reng rengin mitkhap lêk lovin a en bawk nên,” a han ti a. An nuiho dar dar a. Rei fê an titî ho leh hnu chuan an mu ta a.
Hetia Hliappuia an châm chhûng hian an hotupa Joseph-a hian zing tin sipai làm a zirtir ţhin a. A han tisual deuh chu Rifle kut khinghniha lu chunga chawiin an parade-na field chu a tlan heltir ţhin a, Field ko aţanga khawtual mi lo entute chuan an lo nuih dar dar ţhin a ni. Hetiang hian zing tin Mizo Army-te hi an parade ţhin a ni. Chhûn lam leh zân lam hi chuan ãwlin an lêng hman ţhin a. India Sipai an hnaivai lo bawk a, an free hle a ni. Hemi hun chhûng hian Rosanga leh Madini pawh an inkâwm ngeihin an lo innêl ta viau mai a. Hmangaih thu an inhrilh lo nâin an awm dânah an inhre tawn vek a. Tu dang mah an ngai lo a ni. Rosanga lahin Zodinpuii (Madini) tluka duh a nei lo. Hetiang renga hun hlim hi an nei reng ang em tihte a ngaihtuah nauh nauh ţhin a.
Sipai, ram tâna nun thàp an ni a. He Hliappui khuaah hian an châm reng thei dawn si lo. An chhuahsan hunte a lo la thleng ang a, chutah chuan lunglèn a la inţan dawn chauh a ni tihte a han ngaihtuah châng chuan a huphurh ru lawk hle ţhin a ni.
Vawi khat chu Hliappui pa pakhatin - Mizo Army-ho Rifle a hawh-a, a va ramvak a, savawm ka kâp hliam a, “I va chhui ang u hmiang,” a rawn ti a. An phûr tlang hle mai a. Mizo Sipai 12 vel rifle leh puakrang kengin an thawk chhuak ta a. Savawm hliam chu an hlau lo hle mai a. Mahse a lo thi tawh hlauh a. A rilte chu tawng chen chen a lo tla rem rum mai a. Savawm lo let reng chu an va hmu ta a, a thih chian fiah nan Pu Josepha’n Breta in vawi khat chu a han kap ţhang a. A sate chu an han chan a. An hlim tlâng hle a ni.
Hliappui khuaah hian kan sawi tawh angin nula an tamin an hmêl a ţha si a. Rosangate ţhianpa ve pakhat Ruanga pawhin Rampari a rim ve ţhin a. A duh fu mai a. Rampari hi Salvation chawm len nula hnarngul sang rêt râwt, mit hmul dum ţha tak, hmêl chhe lo tak a ni a. Ruanga kan han tih hi Rualkunga a ni a. Chaltlang khua a ni ta âwm e.
Tin, B.K.A. hian nula ngo ria lam Engi a rim ve zoh zoh ţhin a; Mahse Rosanga hi a lènpui tam zawk a. Madini hi nula inngaitlâwm tak mi a ni a. A nungchang a mawi êm êm a. Rosanga rilru hi a la hle mai a. Ani Madini lahin Rosanga hi a rilru-ah a theihnghilh thei bik lo.
Ni khat chu thupêk a lo thleng ta a, Kawlkulh lama phei tûr thu a ni a. Hemi thu an hriat ni hian Mizo Sipaiho chu an ngui ruai mai a. A tûk lam chuan Hliappui khua a chhuahsan a lo ţûl dawn ta. He thu hi Rosanga chuan Madini chu a han hrilh vat a, Madini chu a ngui ta hle mai a. A lo thlâkhlelh ve ngawih ngawih Rosangaten an khua an chhuahsan dawn ta si a, engtikah nge an khua an rawn tlawh leh ang, hriat phâk pawh a ni ta lo. Chutah Madini chuan, “Rosang, chutia naktuka kan veng in chhuahsan dawn chuan i ţhi tûr pingpih kan loa mi ka nau nên kan zuk la ang e,” ngui ruaiin a han ti a. A nau hmeichhe naupang nên chuan lo lamah an kal dûn ta hnak hnak a.
Tin, nula dangte pawh an bialpate ţhi tûr “pingpih” la tûrin an liam sang sang bawk a. Zan lam chuan Rosanga pawh Madinite inah a va lêng leh a. Anni Madinite unau chuan pingpih ţhi chu an thil malh malh reng a. Hemi zân hi an tân zân tawp a lo ni dawn ta si a. Sawi tûr a tamin sawi tûr a vang hle bawk a ni. Zân rei fe thleng an titî ho va, Rosanga pawh a haw ve ta a. Sumhmun thleng Rosanga hawng tûr chu Madini chuan a va thlah a. “Rosang naktuk in kal mai dawn tawh si a. Ka va rawn ngai dawn che ve aw,” a han ti a. Rosanga chuan chhan vak ngaihna hre bik hek lo. “Madin, kei hian ka ngai zawk ang che,” a han ti ringawt a. Rei fe chu ţawng lovin an han inen leh a. An inmangţha ta a. Hemi zân hian Rosanga te, Rinthanga te leh B.K.A te muho hi an inbe vak lo va. Ngaihtuah an nei ţheuh mai a. Titî nân hun a awm lo a ni ber e.
Zing khua a lo var ta a. Tukţhuan hma takah an han ei a, kal chhuah a hun dawn ta si. Rosanga leh B.K.A chu an thlenin aţanga an han chhuak chuan an lam pana Madini lo kal chu an hmu a. Pingpih ţhi sei deuh mai a rawn keng phei a. An bul a lo thlen chuan Rosanga ţhianpa B.K.A chuan nui tut tut pahin hla deuh hlekah a han dinsan a. Madini chuan, “Rosang, he pingpih ţhi hi min hriat reng nân ka pe ang che. Awrh reng la, min theihnghilh suh ang che aw,” a han ti a. A mittui a parawl kiang mai a.
Rosanga chuan, “Ka va lâwm âwm ve Madin, ka theihnghilh lo vang che,” a ti a. Pingpih ţhi chu lâk a han tum a. Mahse Zodinpuii (Madini) chuan, “Ngawi rawh, ni lo ve, keimah ngeiin ka awrhtir ang che,” a han ti a. Rosanga chu Rawksai leh Rifle akin lukhum parh a khum vang tawh mai si a. Tahchuan a lukhum a han phawk a, a khup leh lamin a han ţhingţhi a. Madini chuan pingpih ţhi sei tak mai a var leh a dumpawl (Nawinawk rawng) inpawlh chiai mai, khup thleng hnawk khawp a fual chu a han awrhtir ta a. Eng mah dang sawi lovin a kal ta nghâl a. A han kal chu Rosanga leh B.K.A chuan an en zui vawng vawng mai a. A mittui a hru phei te an hmuh phei chuan a khawngaihthlâk an tiin Rosanga rilru pawh a khawih kher mai.
Chutah intlar tûra thupêk a lo thleng ta a. An ţhiante dang pawhin pingpih ţhi an lo awrh fur mai a. Mahse Rosanga tluka pingpih ţhi dawng nalh leh sei ţha an awm lo. Hliappui khua chu hnu chhawnin Kawlkulh lam an pan ta a. Aizawl tlangval V. Battalion-ho lung zawng a lêng ngiang a ni ang,
Dam takin aw, chhaktiang chhawkhlei Pari,
Tawn leh ni awm ang maw Lungrun?
an ti vawng vawng mai a ni. Kawlkulhah hian ni khat an châm leh a, bangla (Bungalow) tlângah kel an talh a. Hei hi Pu Josepha ţhianpa talhsak a ni a.
A tûkah chuan Puilo lamah an liam thla leh a. A hnu fêah Pu Dara, G.O.C, Northern Commander ţhin pawh 2nd in-command-in a lo awm a. An han inhmu khâwm leh chu an lâwm tlang hle a. Tin, V. Battalion pawh President Pu Laldenga thuin din leh tûr thu a lo awm leh tawh a. An lawm hle nachungin an ţhian tam takte Aizawl lama haw thla sipaiin an lo man a. Lung ina an lo awm tawh avangin an tûn hma vanglai zawng an pha tawh lo vang tih an hria a ni. Puaksawm Chengrang chawia hmelma dorâl kâra an lenpui ţhinten Jail rûn thim an lo nghahsan ta hian an lung a tileng êm êm a ni.
V. Battalion Aizawl Val rual 500 lai ţhin kha tûnah chuan 40 vel âwrh chauh an ni ta a. Northern Commander Pu Dara ho zingah an bet ve ta rih a.
A chhan pakhat leh chu hetih lai hian Hmarho khua Khawlianah hian M.N.F an tuitla lo riau mai a. Hmarho hi an inti-Mizo lo riau mai a. “M.N.F-te chu sawmhnih vêl lek chauh an ni ang, biak ţhat vak pawh an ţûl lo,” an lo ti ţhin a ni âwm e. Kan hotute chuan Mizo tih awmzia han hriattir deuh an ngai a ni. Mizo tih chuan...Ralte, Pawi, Hmar, Sailo, Lakher, Chhakchhuak etc. kan vaiin Mizo kan ni vek a. A mala Mizo bik kan awm hlei nem. Chu lo rêngah M.N.F-ho sawmhnih vêl leka mi ngai pawh hi a dik lo. Han chil deuh an ngai a ni, an ti ţan ta a.
Khawlianah hian Gurkha Rifle (Eleven G.R) ho 150 lai an awm a, High school an luah a, Trench te pawh an nei thlap a. Hengho hi beiha, an camp pawh lâk (capture) vek tûr a ni a. Chumi atân chuan Pu Lalliana chuan camp beih dân tûrte Lecture a han pe a. Northern Command a mi 200 vel leh V. Battalion a mi 30 chuang zet nen training-nate an han nei ho va. Chutah Khawlian lam pan chuan Mizo val rualhote chu an move chho ta a. Ni eng emawti hnuah Suangpuilawn an thleng chho va. A tûkah Khawlian lam an pan leh ta a. Khawlian lam kawng hi a chho hle mai a. Ni a sa si a, Mizo Army-ho hi an chau hle mai a. Tlai lamah chuan Khawlian dai an thleng chho ta a. Khawtual mi ţhenkhat hnen aţangin Sipaiho chu an vaiin Patrolling-in Manipur lamah an lo kal vek a ni tih an hre ta a. Tichuan, Mizo sipai 240 chuang zet chu Khawlianah chuan an lût chho ta ţhe ţhe mai a. Hmarho hi ‘Lesson” zirtir tum pah an ni deuh bawk a, an silai an pu huang mai a, Sipaiho lo luah lai ngei mai High School chu an va luah ve ta ngat mai a. Hmarho lah chuan mahni Mizo puite chu lo lawm ahnekin an hlau hle mai lehnghâl a. “Mizo an lo kal e,” an ti ruai mai a.
Sipaiho hian khum an lo siam ţhup mai a. An wireless Battery te pawh an dah vek a. Mizo Army he lamah an kal ngai lo, tu man an lo khawih an ring lo a ni. Tlangval ţhenkhat phawk deuhte chuan chung Battery te chu an paih bawl bawl mai a. Sipai khumah ka vawikhat mutna tûr an ti a, Sipai khumah chuan an mu fer fur mai a. Sikulah hian Khawlian nula tlangvalin tui te chawiin chaw te an rawn chhumsak a. Chawhmeh atân âr an rawn keng ţeuh bawk a. Mizo Sipaite hi an hlim hle a ni. Zân lamah Public Meeting te an nei a. Mizo tih hian keini Mizorama chêng Râltê te, Pawi, Hmar, Lakher te, Paihtê, Kuki thlengin Mizo vek kan ni an han tih tâkah chuan an hre thiam ve ta a. Kan in-unau ta sawt a ni.
A tûk hian Pu Zamana Col. hovin Daido lamah Patroling-in an va kal a. Rosangate ţhian zaho pawh an tel a. V. Bn-a mi 20 vêl leh Northern Command-a mi 20 vêl bawk nên mi 40 rual vêl an thawk phei a. Tlangnuam khua pelin Daido chu chawhnu darkhat vêlah an thleng phei a. Ruah a sûr a, chhûm a zing chuai mai a. Daido an thlen chuan ruahsur chu a bang tawh nâin chhûm a la zing a. Rosanga chuan L.M.G a keng a, Bren gun (L.M.G) tih a ni bawk ţhin a. Bren II-ah Tv. Sapkunga a ni a. Rifle bâkah Spare barrel a ak tel bawk a.
(Copyright zah chungin kan dahtha ve a ni e)
Post a Comment