-- Mapuia Pautu

Tunlai a lar em em mai, a nihphung leh a awmzia chiang faka kan hriat chian loh vanga mi Thenkhatin kan palzam mai mai, \halai tam takin an mahni Nunna ngei an lak phahna ni si chu ‘Depression’ hi a ni awm e. Chutih rual chuan a awmzia tak tak erawh chu kan la man chiang ta chuang lo fo ni in a hriat.


Depression chu ‘Nguaina emaw Pawt hniam’ emaw tihna mai a ni a, ni hnih khat lek enge maw vanga kan han nguai deuh pawh hi ‘Depress’ chu a nih rualin, kan nunphung, kan rilru hawi lam leh kan mizia ah nghawng a neih lem loh chuan ‘depression’ a chhiar a ni lem lo in, rilru lam daktawrte’n Depression an tih tak hi a phawk chhuak lo a, hei hi chu mihring nih dan phung ve reng a ni. Rilru lam daktawr te chuan depression hi Natna tlanglawn tak, enkawl a tihdam theih niin an sawi a, enkawl loh emaw, ngaihsak loh emaw chuan thihna hial thlen thei a nih avangin palzam mai mai emaw chi a ni lo.
Depression hi a thlentirtu chi tam tak awm mahse, hlawm lian tak pahnih Biological factor leh Environtmental factor ah an then a.

BIOLOGICAL FACTOR: Hei hi chu keimahni atanga lo chhuak, kan ngaihtuahna te, kan thil tih tum a kan hlawhchham vang te, kan inngaihtuah lungpuam vang te a lo thleng a ni a, a chhan ber ni a an sawi thin chu kan thluak  hnathawh kal dik loh vang a ni tlangpui.

Hmeichhia te ah chuan hei hi a thawk nasa thin a, Naupai lai leh Thi neih (menstrual period)lai in a nasa zual hle thei a, a reh zui ve mai thin rualin a thawk nasa zualah chuan Nupa inthen phah der pawh an awm fo. Chaw ei tui lo te, Mut that theih loh te, hlauh neih tlat te leh thil dang tam tak angin a lo langchhuak thin a, clinical depression ti a sawi a ni bawk.

Hmeichhhia zawng zawngah a lang chhuak vek kher lo ni a sawi a ni a, mahse a nasa zualah chuan chenpui harsa khawp pawhin a thawk ve thin a, hetih lai hi chuan chhungte leh a chenpuite tan enkawl thiam a, dimdawi an ngai lehzual hle a ni.

ENVIRONMENTAL FACTOR: Hei hi a pawimawh leh mi tam takin kan hmachhawn thiam loh a ni. Kan vela thil thleng hrang hrangin min nghawng dan te, chu chu kan lo dawnsawn dan a zir te a lo thleng a ni ber.
Ngaihzawng vanga rilru buaina te, Nupa nun a buaina te, mahni inchhungkhur harsatna vang te, \hiante leh \henawm khawvengte nena harsatna neih vanga buaina te leh thildang tam takin a thlen theih a ni. 
Tin, pawimawh em em mai chu thiante leh hnathawhpuite, Kohhrana rawngbawlpuite’n min endan te, min dawnsawn dan te, min tawngkhum dan te avanga mahni inngaihhniamna (Inferiority Complex) hian nasa takin depression a siam thei tih hriat a tha a. Chutiang a nih avang chuan keimahni’n depression kan nei thei a ni mai lo a, keimahni avangin mite’n depression an lo nei thei reng tihna a nih chu!

Chuvang chuan, rawngbawltu chuan kan landan te, kan kawngka chhuakte hi kan fimkhur a lo ngai hle a ni tih kan hriat nawn a \ha a, kan hriat loh in kan memberte kan lo ti na viau thei a lo ni a, ngaihtuah mang lo a kan sawi liam mai hian kan rawngbawlpuite ah hliam nasa tak a siam thei tih i hria ang u.

DEPRESSION LANCHHUAH DAN: Hlim chang te, lungngaih chang te, Tah chang leh Nuih chang te kan nei hi Mihring nihphung reng a nih rualin, depression lanchhuah dan hetiang hian an sawi a.

 1. Beisei tur nei lo riau a inhriatna a lo awmin.
 2. Thiante leh an phur zawng tak te’n a tihphur zawh tawh loh in.
 3. Hah hluah hluah a inhriatna a lo awm in.
 4. Mut theih lohna (Mut hunbi mumal lo) leh Chaw ei tui lo.
 5. Tih tur awlsam tak thin pawh an huphurh hluah hluah zel in.
 6. An ngaihtuahnain a thim lam a thlir ngut ngut in.
 7. Zawldawhna tlachham leh thinrim hma riau.
 8. Ruihtheih thil chungchangah tihdan phung pangai aia tam tih mai pawisak lohna an neih in. 

Khawvel huap chu sawi loh, kan ramah ngei pawh hian thalai tam tak he natna avanga mahni pawh inngaihlu zo tawh lo, khawvel mawina te, khawvel hlimna te, Nu leh Pa leh thiante hmangaihna te pawhin a chelhbeh zawh tawh loh, ‘Thih mai hi hahdam hliah hliahna’ ni a ngai an tam ta hle mai.

Lal Isua chhandamna hian ‘Thlarau chauh ni lo in, Taksa nen lam a chhandam’ tih pawmtute kan ni a. Thlarau bo chhandamnan kan theihtawpin kan bei reng chung hian he’ng natna khirh tak tuar mek, mahni taksa hunga thutawp siam mai tur, hruihrual nena hun hmang mekte hnenah hian Pathian chhandamna puang turin Kohhranhote hi Lalpa’n min ko a ni tih i hre thar ang u.

Post a Comment

Powered by Blogger.