By Isaac Zote

[Thuhmahruai: Vawikhat pian ve manah Mizo pasalthate chanchin hi han ziah ve reng reng ka chakna a rei tawh a, mahse mahni tawk a hnathawhna lama ka buai thin em avangin hun awl neih te a harsa thin em em a. Ziaktu thiam tak tak te kuthnu mawi tak tak te awtin hun chep tak karah thiam em em vang pawh ni lem lovin ka rawn thlasik mau puah pui ve ta phawng mai ani e. A chhung thu thenkhat, hmun khua leh ram hmingte leh historical details thenkhat te hi a tak tak a thil thleng awm ngei ni ve bawk mahse thenkhat te erawh hi chu thil thleng tak tak vek anga ngaih chi anni lem hran lova. Historically accurate vek ang a chhiartuten lo dawn sawn tum chi ani lem lo tih kha min hriat sak hmasa turin ka han ngen duh che u ani. Amaherawhchu, chu thil erawh chuan he thawnthu hi a ti nep in a tih ngaihnawm loh phah hran chuang lem loh thung ka beisei . Hetiang lam hawi zawng hi ka vawikhat ziahna anih angin dik tawk lo lai emaw tlem a felhlel deuh lai a lo awm palh anih pawhin hriatthiamna zau tak nen chhiar dan tawk min lo thiam sak dawn nia. Ka lawm e.]

( Bung 1 - 6 )
Bung – 1
Kum zabi sawm pasarihna (1600 AD -1700 AD) vel kha ani tawh a. Hun rei tak liam tawh hnu anih tawh avangin a ni leh thla te chiang tak a sawi theih ani tawh lova. Hetih lai hun hian Zo hnahthlak hnam hrang hrangte kha a chi leh chi, a hnam leh hnam a la awm hrang thliah thliah in khaw chhak lam atangin tlang tin mual tin ah khaw thar te rawn satin an rawn thlang thla hlawm a. Tawng pawh anmahni chi peng theuh tawngte an la hmang thlih thliah hlawm a. Mahse tawng inhnaih tak tak annih hlawm avangin inbiakpawhna lamah erawh harsatna liam tham erawh a awm ngai lem lo thung.
Tun a Mizoram kan tih mai (Tiau lui thlang lam ram) chhungah hian Hmar hnam peng chi hrang hrangte chu a rawn lut hmasa ber pawl niin Zoram hmun tin ah a chi chi in khua te rawn sat in, an hnam leh chi peng te hming chawiin khaw tam tak heng – Darngawn, Chawnchhim (Lawitlang hnam peng, tuna Champhai khua nita), Zote , North leh South Khawbung, Thiak, Khawzawl (Thiak hnam peng), Ngur (Ngurte ho khua), Chhungte, Arro , Kangbur, Biate, Tualte, Lawihmun (Lawitlang ho nawlpui awmna), Hrangchalkawn (Hrangchal ho awmna) leh khaw dang dang hnam hming chawi a khaw hming sak ni hran lem lo ah te Hmar hnam peng chi hrang hrang an in zar pharh a. Khaw tam tak an lo chen tawhna thin erawh tunah chuan rauh san ni tawhin Khaw hlui chul tawh hnu ah an chang zo ta ani.
Heng hunlai hian Lusei hnam nawlpui te chu tuna Mizoramah hian la rawn thlang thla ve lovin tiau chhak lam, Lentlang leh a chheh velah te hian an la cheng deuh ber a. Lai fate leh Thado, Sizang,Sukte,Teizang leh Saizang ho te pawh Run lui chheh vel ram leh Than tlang chheh velah te an la cheng hlawm ani.
Hmar ho nawlpui rawn thlangthlak hma, Khampat leh Kabaw phairuam vela an thlahtu te chen lai, an lal ropui pathum – Hmar lamah Zingthlova Biate, a laiah Luahpuia Thiak leh chhim lama Lersia Faihriam (Liandova te unau thawnthu a mi ngei kha) te vanglai pawh hun in zamual a liam pui tawh a.

Tiau thlang lamah erawh an zavaia awp tu Rengpui tia an ko mai thin Chawnhmanga chuan Rengramah (tuna Tripura kan tih ah khuan) pem san in a kalsan ram ah te chuan Rengte an tih mai lal paruk heng – Tuchhinga Faihriam , Lawipa Hrangchal, Demlukima Hrangkhawl, Fiangpuilala Biate, Neihlala Thiek leh Tanhrila Saivate ten an awp a. Anni hnuaia chhiah pe leh chhawng thin lal te reuh te te khaw hrang hrang awpin an awm nual bawk ani.
Bung – 2
Heng khaw hrang hrang te zinga mi, tuichang ral khua, khaw lian tak ni hran lem lo, in sawmriat nufa vel khua, Thiak Vankal hnam hming chawia phuah Vankal khua pan in Hmeithai raipuar, thla nga vel nau pai tawh leh a fanu kum li mi bawr vel tur te chuan thei leh thei lovin zawi muangin an kal hnak hnak a. Unau hmel hai hun velah chuan Vankal khua an rawn thleng ve ta hlawl mai le. Vankal khua hi khaw hmun nuam tak, a khaw chhip chu sang tha tak,zawi zawi a zawl thla diai diai in, a khaw mawng lam ram chu kham chawih vel ani a. A khua hi Vankal hnam ho sah chhuah ani na in Vankal hnam chauh an cheng bik lem lova. Vankal hnam chu tam ber ni tho mahse hmar hnam chi hran hran an awm ve tho bawk ani.
Kum zabi sawmpasarihna daih ani tawh a..Tuna Vankal khua kan hriat ang khi a la ni lova..Hmar ho nawlpui tuna Mizoram hmar lam ram te,Manipur leh Assam vela an inzarpharh hma hun ani a..A rei tawh em avangin Vankal khua chheh vel a tlang leh mual,ruam leh kawn hming te pawh tunah chuan a lo danglam zo tawh a. Heta kan tarlan hming thenkhatte ang diak diak hi chu tun hun kum zabi sawmhnih pakhatna ah hi chuan an pu tawh lem lo tih chu kan hriat a tha awm e.
Chutia an khua a Lawikungi te nufa, mipa tel lova rawn lut hlawl mai chu khaw mipuite chuan hahip in mak ti takin an lo thlir a. Khawi lam ram atanga rawn kal nge annih leh engtinnge sa leh ral kar a ngawpui leh kham te paltlanga an khua rawn thleng mai thei nge annih tih chu mitin rilru a awm, chhanna an hriat si loh leh hriat chak si chu ani. A then te phei chuan hringfa nilovin rammi annih te pawh an ring hial zawk a. Zawhna tam tak an lo zawh huai huai te chu kalsan in Lal mual lam pan ding nghal vang vangin an Lalpa Hmangliana luhkapui chu chuang kaiin Lalpa run in lian tawk takah chuan an nufa chuan luh an han dil ta rawih mai a.
Kawngka hawnsak annih hnu chuan Lal in chhungah chuan Lalpa leh a khawnbawl upa te chu an lo thu bial laih mai a, Chutia hmeichhe raipuar leh hmeichhe naupang mahni chauh a rawn kal, tunge annih an hriat si loh an hmuh chuan mak an ti ve hle. Lalpa in tunge annih tih leh khawi khua atanga rawn kal nge annih tih te an zawh hnu chuan Lawikungi chuan Khawchhak lam ram atanga rawn kal annih thu leh thla hnih liam ta mai khan a pasal in fam a chan san thu te, harsa taka thih leh dam inkar a an vangkhua rawn pan annih thu te, kawng lakah an buhfai tlemte pai rawn chhum zel a chawhmeh atan hnim hnah no deuh te rawn ring mai annih thu te leh Lalpa in a phal sak chuan an khua a inbenbel a duh ve thu te in a chhang ta a.
Hmangliana chu beng sikin a inngaihtuah a. Mitha leh awm thei emaw Pasaltha chhungkua te chuan a vangkhua rawn chuan se zawng phur tak a a khua leh tui ni tur a a lawm luh dawn vei teh lul nen; he michhe riangvai hmeithai lehnghalin pem luh a rawn dil ve tlawng mai hian a rilru a tibuai deuh ani. Ani lah tak a! heng hmeithai nufa mai hian zawng an khua tan hun lo la kal zel turah pawh tangkaina an neih tam hmel lem loh em bawk atin ni. Lal Hmangliana pawh hi a dem awm viau hran lem love. Amaherawhchu, khaw lian tak te an nih lem loh vang te, khua leh tui induhthawhna a nat avangin leh khaw lian na na na chu leido te lakah dingchang zawk ah an tan tlangpui thin avangin a remti ta a..
A tuk ah chuan Lalpa chuan Tlangaupa chu ko in hmeithai mai annih avangin an chenna tur in sak sak an ngaih thu an Val Upa Darkhaia chu hrilh turin a tir nghal zat a. Reilote hnu ah chuan Val upa Darkhaia chuan tlangval rual ho khawmin an tih tur te a han hrilh zung zung hnu chuan tlangval ho pawn an tih tur ang ang te tiin khaw mawng lam, dai hnaih berah chuan han en mai pawh a hmeithai in ani tih hriat tak mai chu an sak zawh sak ve ta ani.
Lawikungin an in thar, a thlawn a an tha leh zung te seng a sak sak tu val rualte thinlung taka lawmthu hrilh a chibai a buk lawp lawp hnu chuan an in thar chu a han thlir vawng vawng a.

Val rualten an tin san hnu chuan an inchhungah chuan lutin a nun hlui tam tak te ngaihtuah letin Lawikungi biangah chuan luaithli a rawn far ngiai ngiai a. Aw…!! An pa la dam se zawng hetiang a riangvai leh pachhe em em hian a han awm dawn lo teh lul vei nen! An khaw hlui ah chuan chhungkaw tam tak awh leh thik khawp an tling ve thin chu anih kha maw. Mahse chung hun leh ni te zawng hmanlai an chang zo ta si ! Ngaiin au ruai mahse hlim lai ni te lam ang letin an rawn kir tawh mawlh dawn si lo.. Tunah chuan mi te hmuhsit leh diriam hmeithai riangvai chanhai mai a lo nita !
Bung- 3
Tun hma chuan hmeithai, rethei leh fahrahte chan hi a chhe thei em em a. Mitin diriam leh endawng an lo ni fo thin. Lawikungi te chhungkaw tan zangkhua a la bungbu ve ang em tih chu hun lo la awm turin a rawn la hril ve chek ang chu…..
Hun leh ni te a liam a, Changer thla (Hmar thla chhiar danah October thla hi) anih meuh chuan Lawikungi pawn fapa duhawm tak, no suah mai a hring ve a. A U Chawnghliri lawm lutuk chu an in kawtah a vei sek mai a. A pa in a thih hma a Lawikungi hnena a lo chah ang ngeiin a vanglaia Keivawm (Sakei dum) a thah tawh hming chawiin Keivawmhranga phuah ani a. A pian hian thil mak deuh mai pakhat chu he naute kutphah dinglam ah hian thi khar hi awm tlat mai a.
Chu thil a hmuh chuan Lawikungi chuan a rilru chhungril takah chuan naupang danglam tak anih ngei rinna mak tak a nei a, Sa leh ral lakah kut hmui tak ala nih chhoh ngei a ring tlat ani...An thenawm hnaivai te pawn a kut a thikhar awm chu an hmuhin mak an ti ve hle a, a then te phei chuan a awmzia ni thei awm te an lo inrinsiak ve lauh lauh reng a...
Veng hmawr ber a awm an ni bawk a, naute thar pian thu pawh chu a tir ah chuan a hria an tam lem lo hle a. An thenawm hnai zualte bakin an hre lem lova. Tin, an khaw mipui tam zawk chuan anni hmeithai chhungkua a naute lo piang ve chu an bengkhawn tawk loh vang ani deuh bawk a. Lal emaw mualkil khawnbawl upa nupui te nau vei hun ni se zawng an han bengkhawnin naute pian hma hma in an lo ur lawk dawn tehlul nen…
Vankal khaw daifem a naute a lo pian ve takah chuan zawi zawiin a pian thu chu an khaw mipui nawlpui te beng a thleng lo reng thei bik lova. Naute pian atanga ni thum ni ah chuan Lawikungi te chhungkua chuan inleng duhawm vak lem lo pathum an nei ta tlat mai.. An khaw pasaltha pahnih Rumvunga ,Darngawn hnam leh Ralhleia Lungtau chuan pasaltha tuaitir Sialkhama, Leiri hnam rawn sawm tel ve bawkin an run in tlawm tak mai chu rawn chuang kai chu lo ni in…
Lawikungi chuan lo be thuai thuaiin “ Khawi lam thli chhia in nge keini ang hmeithai inah te rawn chhem lut ve che u a?” tiin nui sangin a lo zawt a… Pasaltha pathum te chuan naute chu en in a piantirh a a kutphah dinglama thikhar danglam tak awm anga mi ten an sawi chu an rilru chuan an zawng ru deuh a..Mahse chu erawh a nu Lawikungin a lo silfai sak tawh ani..
An zinga hotu chan chang leh a ralhrat,nunrawn leh pawisak neih loh avanga Vankal mipuiin an hlauh leh tih rawn Rumvunga chuan a aw han thian karhin “Peh hel lem lovin anihna ang angin kan sawi mai ang e.. In fapa hming in sak hian keini pasaltha te pawi hi a sawi ani.. Nangni ang michhia leh hmeithai in, tu fa lu bawk nge tih pawh hriat loh pasaltha thisen kai ang zia zang sakhming in lo inphuah ve ngawt hian kei Rumvunga, khual kai pasaltha hi abik takin ka ngeng in chhun tlat ani… Mitthi khua a lawi tur awm tawk te te hian Pialral a faisa ring a leng der der thei tur awm a mawi sakhming ropui ka phuah e in ti ve khanglang a..A hming in thlak leh nghal anih loh chuan in inchhirna hian ban a chen ngei ang le” tawngkam ngaihno bei lem lo tak chuan a ti ta charh charh mai a…
Hetih hun lai hi chuan hming te hi tunlai angin duh duh inphuah ve ngawt theih ani lova..Mi naran in pasaltha thisen kai,Thangchhuah Pa emaw Lal thisen kai hming awm a mawi lo inphuah ve ngawt theih ani hek lo..
Lawikungi chuan aw khur dar dar chung chuan “ Ngawi teh u Pute u, khawngaihin zahngai hram teh u khai !! ..Ka pasal fam ta kha pasaltha ti a sawi tur chu ni lem lo mahse a damlai khan sa te a awk ve zeuh zeuh thin a, tuna ka fapa hming pawh hi a damlaia min chah ang ngeiin khawchhak lama kan chen laia a Keivawm thah hming chawi a phuah ka ni asin. Tin, ka pasal a pa kha a vanglai na na na chuan Pasaltha ti a chhal ngam ani ve a..Nangni ang Pasaltha te anga khualkai ni lem lo mahse a chhungte leh a thenawm khawveng te chuan an lo thlamuanpui ve thin khawp asin..Chuvangin ka fapa hi Pasaltha thisen kai lo tawp chu ani bik love” ti a a han chhan tak ah chuan Pasaltha Rumvunga leh Ralhleia te hmel pawh thinrimna avangin a sen tawn tawn mai a..Pasaltha tuaitir Sialkhama erawh engmah sawi lem lo chuan kil khatah chuan a thu ngawi reng a...
Ralhleia zawk chuan,“Eng a? Teh chai che chuan a!! ka hnial e te min tia law? A duh duh leh a hman hman in Pasaltha anga inchhal ve ngawt theih ani hlei nem...Pasaltha tih hming atang ringawt pawh chuan mi naran inchhal ve mai mai theih anih loh zia chu i hre mai lawm ni?...kan Lalpa in in chungthu hi a rel khawp ang tih leh an in atanga Lawikungi pawhchhuah chu a rual ta mai a,,..
(Duhlian tawng chuan Pasaltha tih hian awmzia a nei chiah lo a, Hmar tawng chuan ‘Pasal’ tih hi ‘Mipa’ tihna ani a, Pasaltha tih pawh ‘Mipa tha emaw mipa dik tak tihna ani.)
Dik chiah chuan Pasaltha tuaitir Sialkhama hian heng pasaltha nunrawng leh koham zet mai pahnihte ngaihdan leh chet duh dan te hi a tawmpui vek ani bik hran lova. Amaherawhchu amah aia upa an nihna te, engtik lai pawh a Zo ze mawi lanchhuah tir hram hram thin an nihna te leh tawnhriat lo nei ngah tawh zawk an nihna angin a hnial hreh mai zawk thin anih avangin Lawikungi tham lo taka an ankhum bawrh bawrh lai pawh khan lo thu ngawi reng kha ani a...
Lawikungi chu pasaltha pahnihte chuan Lal mual lama a ban a kai phei dawr dawrin an hnung ah chuan Pasaltha Sialkhama chuan a zui ve zel a. Lal in an han luh hnu chuan thil awm dan zawng zawng chu Lalpa Hmangliana hnenah chuan a pasaltha te chuan an hrilh fai ta vek a. Lawikungi pawh insawifiahna hun pe ve in thu kal lam leh haw lam a hriat fai hnu chuan Lalpa Hmangliana chuan “ Lawikungi fapa hming avangin Ka khaw daingul leh ka chhuan em em ka pasaltha te in lunglairuk a lo dam lo reng ani tih reng ka lo hre lova..In lungawi lohna pawh a awm ka tih pui viau a che u..Amaherawhchu Lawikungi insawi dan angin he naute hian pasaltha thisen a pu te lam atangin a lo kai ve anih hmel si a. He naute hian a len hunah pawh engtik khaw tik ah mah nangni emaw in thlahte ne pawh a rawn ek pha dawn chuangin a rinawm lem loh bawk a.. He hmeithai hian a fapa hming a a sak hi kan put tir ve mai mai dawn em ni? “ ti a a han chhan takah chuan Lal thu meuh hnial thu awm suh, lungawi vak lo leh inseh ruh teuh chung chuan an in lam theuh ah chuan an tin san ta a...
Keivawmhranga hian heng pasaltha te hi a rawn chhing zo rengin a la rawn khum hial ang em tih chu hun rawn la awm turin a la hril chhuak zel ang chu...
Bung - 4
Hun leh ni te a in her liam zel a..Vankal khaw mipuiten thlawhhma lak tur an thlan nikhua ah pawh michhe chhungkua na na na chuan duh thlang ve thei lovin Mualkil mitha (Hmar chuan Khawnbawl upa min hi Mualkil mitha anti thin) leh khawnbawl upa dangte leh Pasaltha ten an duh duh an thlan zawh hnu leh a hnu a midangin an thlan fel vek hnu a tawp berah khua atanga hla ber ah chuan Chawnghliri nen a an tum tawk lo tereuh te chu an nei ve a. Chhungkaw lian tak anni lem lo bawk a engtin tin emaw an kham khawp chu an thlo chhuak ve leh mai thin bawk a.
Chawhmeh tha hmeh ngai lo e ti lo chuan a ei apiang a ngeih emaw tih mai turin Keivawmhranga chu a thang duang reuh a. A u Chawnghliri hian a awm thin avangin an in ngai hle nghe nghe ani. Kum ruk kum sarih mi bawr vel anih hian an thenawmte ui pachal lian tak mai an tual laia awm chu inchhungah veilama kawngka biang vawn pahin khingkhatin a hlang lut rawp mai a. A chetla lai hmu tu a nu chuan mak ti em em hian mittla lek lovin a lo thlir reng mai a. Khuanu malsawmna zara a la tlangval ve te anih ngai chuan a la chak hle dawn anih hi a ti rauh rauh a...
Tlem a a lo len hnu deuh chuan tum khat pawh an feh haw khua atanga la thui deuh hlek ah thing ui pum ai a lian mah a hma zan a thlipui in a chhem thluk hi an nufa thum chuan an hmu hlauh mai a. Lawikungi chuan a fate pahnih hnenah chuan “Ti khan helai hmunah hian min lo nghak ula, a la tlai chhe em em lo bawk a, kawmchhak pa min put sak turin kan ngen ang e, tuahthing atan a tha dawn em mai.. keini nufa put zawh rual ani si lo” a ti a..
Lawikungi te kawmchhakah hian Pu Laibata leh Pi Tuahzingi te nupa an khawsa ve a. Nupa rek niin Lawikungi te rawn pem atang reng khan anni nupa hian an lainatin an chhungkaw nat leh satah an lo tuamhlawm ve thin a. Lawikungi te nufa pawh hian an ngaina reng a. Chutia pu Laibata thing pu tur a a va sawm chu ani pawh chuan i he lovin a lo zui ve mai bawk a.
An pahnih chuan an khaw dawhlung an thleng phei awrh tih ah chuan an piah lawk thingbukin a hliah chin ah chuan anmahni lam pan a thil rawn ri phei rawk rawk an hre ta a, Eng thil nge ni ti a an han ngaihchan nak chuan reilote ah chuan Keivawmhranga’n pu Laibata thing put tur ngei mai chu zo em em hian a rawn pu phei lawp lawp chu ni in.
Thing hmawr lam chuan lei a rawn hrut phei zel avanga ri chu insiam hi a lo ni a, a hnung lawkah tleirawl ve tan ik ik tawh Chawnghliri chuan a nau chu a rawn zui dat dat hi a lo nia..Chawnghliri chuan a nu hnenah chuan, “ Put pui ka tum a, a ngai love a ti lui tlat sia..” ral atang chuan a rawn ti lauh lauh a..
Chu thil an hmuh zet chuan pu Laibata pawh a kawng kal lai chu a ding chawt mai a. Engmah sawi lo chuan Lawikungi nen chuan khuavang kal lai ang maiin ngawi rengin an ding dun ta reng mai a. Pu Laibata chuan zawi te in “Mi hrat khawkheng tak zawng a la ni ngei dawn e!” a ti sap ringawt a..( ‘Hrat' tih hi hmar tawng chuan ‘chak’ tihna ani)
Thing delh loh lung delh loh na na na chu a lo leikang ve zel a. Keivawmhranga pawh mi thil sawi awmziahrethiam rual a rawn ni chho ve tan ta a. Amaherawhchu an chhungkaw dinhmun erawh chuan ziaawm lam a pan thei reng reng lova. Ziaawm lam pan a hnekin a zual tulh tulh zawk emaw tih mai tur ani. Kawng tinrenga hmuhsit leh endawng anni a...
A rualpui te nen a an infiam emaw tlangval upa zawkin an inchai tir te hian an hneh ngai si loh avangin Val Upa hriat phak si loh ah hian a rualpui te chuan anchhia chi tin reng an lawh thin a. Diriam leh el sen tak takin zawhna ngeiawm tak tak te zawh lah an bang hek lo..” Hranga, tukin zing eng nge in chawhmeh? Mai an bai bawk em ni?...nge behlawi bai zawk? Engtik khan nge sa in hmeh hnuhnun ber? Chawhmeh kan in hmeh ve ngai em? I sam chu a ro phurh mai ka ti nia! Min han en ta che keini te zawng mi tha fa tih takah kan sam te pawh a dum mawm hlap hi...Sahriak inchulh tur in hmu zo ve nange?”...tih te hi an tawngkhum duh dan ani a...
Ani lah tak a! Vawk vulh emaw talh tur nei pha ve lo te tan chuan inchulh tur emaw chawhmeh kanna tur sahriak neih ngaihna a awm si lova. Sa kap tu emaw thanga awh tal emaw anih loh chuan sa hring emaw a rep tal pawh hmeh tur a awm bawk si lo..Thanga awh lah vanneih a lo ngai ve zel si..
Bung - 5
Keivawmhranga hi zaidam tak ani na in, mi zaidam tak pawn han thinrim phat an nei vek ang bawk hian hetia an tawngkhum hian han ter at chang te hi chu a nei ve thin a. Amaherawhchu, a nu in a zilhna anga michhe chhungkua annih angin mi tu pawi mah sawi thei dinhmun a an din loh thu chu a bengah a cham reng thin a. Inseh ruh teuh chung a dawh hram hramin a pai dai leh mai thin..
Lawikungi pawn diriamna tlangkam te chu a dawng lo ani hauh bik lova..Tuikhur a tui chawi tur a a chhuah te hian nu thenkhat te hian hmangaihna leh duhsakna anka der leh diriam tak chung si in “Kan saum rawn suak mai rawh, saum tak ngial pawh in hmeh khat awm vei nen” tih te, “kan savun tlem a zawng rawn khai haw rawh, kan thenawm te zawhte a thau lutuk tak ngial dawn e” a ruk a nui put put chung si hian an tih khum thin a..Chuvang chuan mi ruala tui chawi pawh a hreh phahin mi zawng zawng thawh hma hauhin khawfing chah ah tui chawi turin a chhuah hial chang te a tam thin reng a..
Amaherawhchu, nu tuarchhel tih takah a rilru hrehawmna te hi a fa te hriatah vawi khat mah a sawi chhuak in a tilang duh ngai miahlova..Hrehawm an tih a hlauh avangin thil engmah thleng lo angin a sepui ruah do tlawk tlawk mai thin ani. Eng ang pawn hrehawm mahse engtik ni ah emaw chuan zangkhua a la bungbut ve ngei beisei fanin a fate chu a innghahna lungpui awmchhun chu anni..
Sava veh rual a rawn nih chhoh chiah atang erawh chuan zawi zawiin an chhungkaw khawsak phung a lo inthlak chho tan ve ta a. A kut a hmui em avangin Sava chi hrang hrang,thehlei, Ram ar leh Vahrit leh therhlo dangte thleng pawn a perh thla ve fo ta mai a.. Sa lian tham ni hlawm lem lo mahse mai an bai ringawt chu an hmeh ta bik lo! An chhungkaw sa barh tu a ni ve ta tlat mai!..
Tum khat chu a nu Lawikungi hnenah ,”Ka nu, chempui hi ka pualin ka van awt ve em aw..” a ti a..

Lawikungi chuan a rilru te te in,’ Ka fapa hi rawlthar a rawn ni chho ve dawn tak tak ta anih dawn hi..A duh ang ngei a tih puitlin sak ka van chak tehreng em..Mahse, kan pem thlak lai a khawchhak lam atanga chem pahnih ka rawn hawn ve te lah chu hlo thlo nan lo lamah Hliri nen kan hmang nitin si a..Engpawh ni se, Thirdengpa inah zah pawh dawn lovin ka han tap lut ve rawih mai ang e”...tiin engmah sawi chuang lo chuan a thul te dahthat ve chu la chhuakin thirdengpa in lam chu a pan ta nghal a..
Thingdengpa Dengthuama hnenah chuan Lawikungi chuan, “ keini atang ve zawng Thirdengsa tih tham han beisei let tur i rilru chhungril tak chuan i neih pawh ka ring hran lova..Thil hlu dang engmah han pek tur che lah ka nei bawk si lova..hei hi ka thihna neihchhun khawchhak atanga ka rawn ken thlak ani a..Midangte tan chuan thil hlu tak ni lem lo mahse ka tan chuan ro hlu tak a tling ve a. Khawngaihin ka fapa Keivawmhranga tan hian chempui min chher sak la, a man ah hei hi min pawm sak hram mai ta che” tiin a han ngen ta chawt mai a..
Kum zabi sawmpasarihna lai vel ani bawk a, chempui ringawt neih pawh hi thil awl ai ani lova..Silai ngat phei chu vana rah ang vel ani a..Lal leh Khawnbawl upa emaw khawsa thei tak tan lo chuan neih theih ani lova. Pasaltha naran tan phei chuan neih mai mai chi lah ni hek suh..
Chu thu a hriat chuan Dengthuama chuan a lainat ta viau mai a..Tin amah hi Lawikungi te chhungkaw dinhmun hrechiang tu ani ve bawk a, ralkhat atanga a lo khawngaih rukna a rei ve tawh a..”E khai! a manah engmah a ngai hle nem..ka chempui hlui ka hman ngai vak tawh lem loh a awm a..Hman fum fe tawh loh tih takah lungtat a hmuh lohna pawh a rei deuh hlek tawh a, a fawng hi a chhe deuh tawh bawk a..A fawng te siam tha in uluk deuh zawkin han tat hriam tha se, tha takin a la hman theih ve mai chu ka ring hlel love..Kan rawlthar chu khuanu in mal a sawm anga, sa lamah te pawh a la vannei chho mai thei asin..Chutih hunah chuan sachhiah te min la hlui ve zawk dawn nia...Tunah hei hi lo la hmang hrih se la, a tul anih chuan a tlangval chhuah tak tak hunah a thar tha tak kan la chher leh dawn nia” tiin dam thlup mai chuan a lo chhang ta mai a..
Chu thu a hriat chuan Lawikungi lawm lutuk chu lawmna avangin a biangah mittui a luang hial a..An chhungkaw hmusit leh endawngtu hlir emaw he khawvelah hian an lo awm ni ti a a inngaihtuah lungchhiat fo laiin hmangaihtu leh lainattu an lo awm ve tih a hriat chuan a insum thei mawlh lo ani..Thinlung taka lawmthu te an inhrilh lawm lawm hnu chuan an in lam panin chempui nen chuan a haw ta a..
He ta tang hian Keivawmhranga pawn a chempui neihchhun chu uluk tak leh duat taka chul hliau hliau pah in a lek chhuak ve fo ta a..
Bung -6
Thingnawi fawm rual a rawn nih chhoh chuan Keivawmhranga chu a kum phu lova chak, tuan rang leh huaisen; midang te zawng ai a danglam bik tur reng a khuanu duan emaw tih mai tur hi ani a. Thing lawn te hi a thiam in lawn theih lohna reng reng thingkung a nei meuh lo. A thing lawn lai hmu tu thenkhat te phei chuan “Hringfa nilovin zawng ni awm zawk tak ani e” an ti hial reng a..Tin, naupang huai leh tuarchhel tak anih zia amah hmusit a ti duhdah thin tu te pawn an rawn la hre dawn chauh ani..
Heng hunlai hi chuan in tihduhdah leh invelh mai te kha a la hluar a. Mahni aia chak lo zawk emaw naupang zawk te kha chhan leh vang tha awm em em loh pawn han velh mai te kha an ching thin a. Hetiang nikhua ah hian Val Upa leh tlangval puitling deuh te pawh khan a nazawng hi chu an enliam ve mai thin a. Hleihluak taka che emaw mihring nunna tan hial a pawi thei thil thleng a awm chauhin an inrawlh ve thin.
Hei hi tha lo hle in lang mahse kawng tam takah chuan naupang tet atangin an nunah chhelna leh tuarfeina inzirtirna tha tak mai a lo ni ve reng mai a. Hetiang thil an tawn hian an puitlin hnu thlengin a tha lam a nghawng a nei ve thin..
Thingnawi fawm rual anih chhoh hnu atang phei chuan Keivawmhranga pawn tihduhdah leh hrehawm chu a tuar chho zing malh malh khawp mai a. Ama rualpui naupang leh rawlthar tir te hian an tuar ve lo ani bik miah lo a. An mahni tawk theuh ah an tuar ve teh meuh mai a. Fahrah leh hmeithai fa anih avangin midang zawng aiin Keivawmhranga hian a tuar nasa bik mai chauh ani..
Tum khat pawh thimhlima Keivawmhranga te ho naupang rual chu tlangval tuaitir pali hian ko khawmin an zinga pakhat chuan,” Saw laia kan khaw dai atanga hla vak lo a Huaikawn kan tih mai thin a zawngtah kung lian deuh hnuaiah sawn lung phek thlerh thlawrh vawiin lama ka dah a awm a..Chu mi hnuaiah chuan ka farnu samkhuih ka hnutchhiah a.. A mal te te in in kal ang a, pakhatin a va la ang a, ka hnen a rawn thlenpui hunah pakhatin a awmna ngaiah a va dah tha leh ang a, chutiang zel chuan in ti tur ani..A ti lo lo chu kan vel hrep ang che u..” a ti ta mai a...
Chu thu an han hriat meuh chuan naupang ho chu an thin a phu det det hlawm mai a..Dik tak a sawi chuan an huphurh hlawm tak zet ani. He huaikawn an tih mai hian chanchin a ngah em em mai a. Naupang leh hmeichhia mai ni lo Patling zel zul te pawh an feh haw te hi bak lengin khaw lam panin an rawn tlanchhe thin a..A then dawih zual deuh te phei chu an khua te sik hial thin a. Ri maksak tak tak te hi an hre fo bawk a..Zan chu sawi loh chhun pachangah pawh hmun nelawm lem loh tak chu a ni tak zet ani..
Dik chiah chuan heng tlangval tuaitir ho hian tumah an kal ngam tak tak an ring hran lova...Naupang chu sawi loh a tir tu te ngei pawh hi zanah chuan tumah mahni a kal ngam an awm hlawm lova..A tul fe anih loh phei chuan zanah chuan a huho a helai kawn a kal pawh an hreh viau thin reng a.
Chuvang chuan heng naupang ho pawh hi kal tir tak tak lam aiin an kal ngam dawn chuang lo tih an hriatchian avangin velh an chak vang mai mai ani a. An velh avanga Val upa leh tlangval U zawk ten an chhuahchhal a an hau anih tak leh an tirh na a kal duh lo leh aia upa te thuawih lo anga puhin chhuanlam tha tawk tak hmangin an kut an sil thei dawn bawk tih an hriat vang ani..
Mahse heng tlangval tuaitir hovin a an hriat miah loh thil awm chu heng naupang ho zingah hian a naupan lai atang reng a thin phu dut, hmulthi ding emaw thau a man tlat tu hlauhna tih vel nei ve ngai eih lo Keivawmhranga a awm ve tih hi ani...

Read Next Chapter: Bung 7-13

Post a Comment

Powered by Blogger.