SUDDEN MUANGA
By Lala Khobung
Luangmual Vengthlang, Aizawl; Mobile: 9862356088
Pu Lalsangzuala (RIP) @ Laisaizawka (a hnu-ah LSZ) comics SUDDEN MUANGA kha a vanglai kha chuan Zoram Khawvel a dengchhuak. A ziaktu LSZ kha pa á¹awng tam lo leh lem ziak thiam tak a ni. Kan exercise book-ah cowboy lem kan ziah tir á¹hin. Sudden Muanga a ziah lai a harsa a tih ber chu Mizo naupang lem ziah a ni a ti á¹hin. A lar vanglai khan Aizawl-a a rawn zin a, Vanapa Hall kawta “Sudden Muanga Store” bula kan din laiin a nghaktu nula hnenah, “He pa hi Sudden Muanga ziaktu, original a nih hih,” tiin LSZ chu ka kawk a. Ani chuan en pawh en loin, “Awih awm lo lo” a ti ringawt.
Thawnthu/Drama/Film rêng rêng siam or ziah dawn chuan a changtu (staring) mizia (character) hi a pawimawh ber te zinga mi a ni. Phantom comics pawh hi Lee Falk-a tihchhuah a ni. Phantom-a character leh mizia a hmuh chhuah tawh avangin engemaw chen hnuah kha chuan a copyright a hauh bakah commission engemaw zah a chang a, midang ziah leh phuah belh a ni. Chutiang bawkin Sudden Muanga mizia leh character chu LSZ-an a lo á¹an tawh vangin tunah chuan midang te paw’n an ziah chhunzawm theiin LSZ ai mah a á¹ha paw’n an chhun zawm mai thei. Chutiang bawkin tunlai Zoram khawvel-ah Pu H. Lalrotluanga (Mapuia) of Zaphir Drama, Pu Lalthlengliana of Thangkura leh Leikhi Miss te pawh. Anni ho hi talent ngah leh an value sang tak an ni. A engapawh chu lo ni se “character” han chherchhuah hi thil namai a ni lo.
Sudden Muanga rawn iná¹anna chu Pu Sumkunga (a hnu-ah Suma) a ni. Pu Suma nen hian innêl tak kan nih vangin a huat ka ring lova, a lo haw palh a nih chuan ngaihdam dil chungin ka rawn ziak a ni e. Suma hi mi dangdai leh a hmel á¹hat dan pawh dangdai tak a nih vangin LSZ hian fiamthuin Suma chanchin comics angin a lem nen a ziak a, min an duh em avangin a ti chho zel a, a hnuah Sudden Muanga comics hi a rawn piang ta a ni.
Suma hi a tleirawl lai chuan ‘Street boy’ kan tih ang hi a ni. Churachandpur aá¹anga Km 29 vel ZEZAW-ah a hote nen Sawhthing hmun an va siam a. A rate a á¹hat vangin a kum leh ah an chhunzawm a. Weekend-ah Town-ah an rawn chhuak a, atu apawh kha an in pawh tlawh loin Pi Ṭiali, zu zuar (LSZ comics a Mary Bar a tih) in-ah khan rawn direct-a khawsain “Ruih Day” an hmang á¹hin. A tir chuan Suma hmingah khan ‘Zezaw Tarzawna’ a ti á¹hin a, a hnuah Sudden Muanga tih-in a thlak. Thawhá¹anni-ah chuan an vai khan Zezaw lamah an haw leh á¹hin.
Town-a Ruih Day rawn hmang tura rawn chhuak ve lo an á¹hian pakhat chuan a á¹hiante sawhthing a lo chohruk á¹hin a, chumi chu comics a ‘Hrang-eka’ a tih kha a ni. Khatiang a nih vang khan Suma chuan Ruih Day hmang turin Town a chhuah vek tur tiin order a chhuah a ni. Suma hi pa rilru nei tak a ni a, Zezaw-ah chuan hmun khuarin sawhthing bakah Fu huan a siam a, fuherkhawl thlengin a din. Tin Lawi leh bawng pawh 40 bawr vel a nei. India Republic Day hian village chief, leiman (hill house tax) khawn á¹ha leh submit á¹ha, social worker, etc, etc te hi Chief Guest-in mipui hmaah chawimawina’n Red Blanket a pe á¹hin. Kei pawh komiti-ah ka tel ve a, Suma chu “Street boy to Mahajon” tih hmingpua dawng ve tura ka rekomen avangin a dawng ve. Aizawl a ka rawn awm hnuin a ni pawh a nupui fanaute nen a u Muana (Muan belchhunga) rawn belin Tuikual-ah an rawn khawsa a. Ani chuan a U bel chhung chu a pui a, a nupui chuan Tennis Court ep State Bank a awm lai khan a kawtah dawrte a siam ve.
Ni khat chu ka office-a a rawn len laiin ka á¹hian R. Raltawna (RIP) Zonieng Editor kha a rawn leng lut ve a. Ka han inhmelhriattir pahin Sudden Muanga original a nih thu ka han hrilh chuan “Unaupa” intiin an inkuah chhuak a, khawi lam nge an pan phei chu ka hre ta lo. Pu H.V. Lalringa C.S a nih lai pawh khan a morning walk pahin a zu tlawh á¹hin a, an vengten Suma kha eng ang mi nge tih hre hek lo, mak an ti viau tih thu Suma’n min hrilh. A tlangval lai chuan Pu Zosiama Pachuau (RIP) politician & Ex-Minister nen pawh khan inkawm ngeih tak an ni á¹hin. Chutiang bawkin Pu Sangtuala Pu Lalchia Buhban lal fapa, tun hma a R.A.W a officer, a pension hnua Aizawl Falkland-a Presbyterian Kohhran Upa nen pawh khan inkawmngeih tak an ni. Pu F. Lalthlamuana tuna MNF a PAC member pawh hian Suma chanchin chu a hre á¹euh. A upat deuh hnu paw’n a nungchang chu a la pangngai. A U Muana vui ni a kuang nena an chhungkaw thlalak lai paw’n Suma chuan ‘Smile’ a lo ti pek a, an bula a hre pha chin te kha chu an peh deuh tat.
Suma chanchin hi a thamral mai loh nan tlema zawng ka han tarlang ang e. Sielmat Christian High School-ah khan a kai ve. Kekawr var kher hi a ha á¹hin. Mi’n kekawr zuih an chin lai pawh khan tizuih ve loin a pangngai khan a ha á¹hin. A kawr erawh chu a bân kha tawt á¹angin a banpuam laiah a thlep á¹hin. Sipai boot (ammunition boot) hi a nei bawk. A thuam kha thlakin a su fai ve ngai lo. A hak á¹an ni aá¹ang khan vawi khat mah su loin a chhiat thleng khan a inthlak ngai lo. Chutiang bawkin a boot pawh. A zuruia chirh zinga a tal buai pawn a bun ro leh mai a, a rawn ro chuan chirh te pawh kha a rawn tla ve mai á¹hin. Chutiang chuan school a kal á¹hin. A kekawr chu tunlai a drugs edik hoin an hak ang hian a kawng kha a ti tawlh vak á¹hin a, a kawr han hlim chuan a mawngkawkak kha a lang á¹hin.
Ṭrum khat chu an teacher-in class-ah thil a zawt a. Ani chu a han ding a, a kekawr kawng te kha a han sawi á¹ha a, serious deuh hian a han ngaituah a, a chung lam te a han melh vel a, thawk te kha a han la kual a. Engemaw chen a ngaihtuah lai chuan an teacher leh a classmate khan an lo thlir á¹hap a. Ani chuan “Ngawi teh, ka pu i thil mi zawh chu ka hre hauh lo mai a, nangin i hre zawk ang, mi hrilh law law mai ta che” a han ti chuh… an teacher leh a á¹hiante chu nui lo an awm lo.
A pa kha Bel chhung á¹hin a ni a. A pan bel a chhun tur silver a dah khawl te kha a rawn ru chhuak a, a pa hnenah bawk chuan min va hralh tir á¹hin. Zan khat chu a zu rui khan, “Ka haw thei tawh lo, mi’n zawn haw raw u” a ti a. Keini ho lah khan kan hnial ngam si lo. An inah chuan kan zawn lut a, an sitting room ah kan mut a. A ni lah chuan an in tih hre hek lo, a han in hrosa á¹hin a “Keimah mountain blue-a fa pa (a pa hming chu Tlangduma) min cho in awm em?” ti khan a au vel a. Room aá¹ang chuan a nu a rawn chhuak a, “Aw…a pawi á¹hin mang e, zu te lah hi poisaa i lei a ni dawn si a mawh,” a rawn ti a. Keini ho chu kan chhuak ta daih a, enge an an zel ka hre zui ta lo.
Khang lai hun kha intih cowboy hun lai, mikhual cho leh velh chin lai a ni a. Ṭum khat chu Mizoram, an khawhlui mi rawn zin tleirawl pakhat a lo vel ringawt mai a. A hnuah mikhual te khua a zin a á¹ul ta tlat mai. An in kha a zawng chhuaka a thleng ta ringawt mai. Suma sawi dan chuan, “Mi han melh rum á¹hin a, mikhualte han velh ringawt na chhan awm hek lo, “Kan mikhual chu ni lo la i va rethei dawn em aw….” a ti ringawt.
Zan khat chu Rum hi a rui a. “Zanina ka ruihna hi local-rakzu a ni lo, a sen chi ngat a ni. A man tam nen ka han harh mai tur chu ka va han ui tak em aw…in awi loh chuan…” tiin mi a tam thei ang ber a thawk khum. Thlan laih nikhuaah te hian sir khatah hian an bawm laih a, a khat tawk hian an rawn nui ri leh hak á¹hin. Ṭum khat chu Pu Chawngkunga (Pu Thangmura of Rimawi-run) u beram an lo talh a. In fal deuh a an lo chhum lai Pu C.K-a chu a zuk lut thut mai a. Engmah a sawi hmain Suma chuan, “E leh, Pu Chawngkung i Beram a ni ngei mai leh,” a lo ti ringawt. Pu C.K-a chuan a pa hnenah a hrilh a. A pan thil awmdan a han zawh chuan, “A… ka pa, eng dang a ni lo, Beramno talh thu a lawm maw le,” a ti.
Ṭum khat leh chu a á¹hianpa Sawma nen an zuruiin Punjabi pa dawrah an lut a, poisa an dil a. A lo pek phal loh vangin Suma chuan a poisa bawm a mi chu a á¹ham ta mai a. Police an koa an man ta mai a. Khati lai khan Punjab Backward loan a lar lai kha a ni a. Police in an han zawh chuan “Punjab Backward Loan ka duh ve alawm” a ti daih. Lock-up ah an dah a, a tukah a pa’n a zuk tlawh a, “Suma a nuam em?” a han tih chuh a ni chuan, “Ka pa, sakei chu a hlauh awm lo kher mai, rawn kal pawh ni se saw lai santiri saw a rawn seh hmasa dawn a. Ei leh in lah police hoin man chawi ngai loin min pe bawk si, chhungkua a pem luh nan tak a ni ka duh,” a lo tih vang khan a pa chuan, “A á¹hat chu” a ti a a kalsan leh daih.
Presbyterian Kohhranin chhandamna beihrual an nei a, kan group-ah a rawn kal ve a. A ruih deuh vang khan a phur khawp mai a, inti zăng deuh hian a han sÅ vêl a “Piangthar fate chu kan zăng haih mai” a ti deuh reng mai a. Upa Vankunga mit kha a kham deuh a, “Suma i piangthar tak tak maw?” a rawn ti a. Ani chuan a ngai ang bawk kha sawiin a han su vel a. Upa chuan, “Anih han á¹awngá¹ai teh” a ti a. Suma chuan, “Aw Lalpa, nangin damreina leh hriselna min pe la, a bâk chu ka intodelh ve tawh ang e,” a han ti chu Upa chuan “E…E…E…” ti pahin a awmah a á¹ham a, a hnuk chhuak a, Biakin kawtah chuan a hnek thlu tawp.
Zu zuar fanu nen khan an in ngaizawng á¹hin a, nula khan a duh tawh loh hnuah an ina va leng chu a lo be duh tawh loa. Suma thinur chuan an choka-ah a lut a, XXX Rum um khat leh Artui engemaw zat lain a chhuak a. A á¹hiante sawmin an á¹henawma zu zuar ve inah an lut a. An han thli chu ching-al XXX Rum bottle-a an dah kha a lo nih bakah Artui á¹ha lo an dah khawm kha a lo ni a. A thil tih vang khan Police in an man a, Jail-ah a tan phah leh nghal. Court-a a thubuai an rel laiin Prosecution witness, a ngaihzawng hlui kha witness box a a awm laiin Prosecution Inspector khan Suma kha kawkin, “He pa hi i hre ngai em?” a han ti a. Ani chuan, “Hria e, Sumkunga tir ter a nih hih, a hmel chhiat chiat nen,” a han ti a. Suma chuan aw nem tak hian, “Mamte, min haider a ni lo maw, min han en chiang the,” a ti ta mai a. Police Inspector leh Magistrate te pawh an nui ringawt.
Zu zawrhna ‘Tombongpa Hotel’ chu main road-a awm a ni a. Han luh dawn chuan kawngdung kha han en phawt a, hriat ngai an awm loh a luh chauh a ni á¹hin. Suma chuan hla a phuah a, English chorus a “Faith, mighty faith, the promise sees and look to God alone” ti thluk leh zulin, “Faith mighty faith the Tombongpa and look to road the long. Mahse report a lo thlen chuan hnuailam ka melh bawi mai,” tih a ni. A hla chu min zirtir thin. Kan hlauh vang khan kan zir lo ngam si lo.
Ni khat chu a pa nen a sawhthing hmun Zezaw lama kal tura motor an nghah laiin truck lo kal a a ngaihzawng rawn chuang ve chu a hmu ta hlauh mai a. A va pawh chuan tuin emaw a nupui tura a rawn ruk/hruai hi a lo ni a. Suma chuan a kawngah a han kuah chat mai a, a rawn hruaitu chuan a banah a vuan a. Suma chuan, “He nu hi chu ka ngaihzawng ka nupui tura ka tih a ni a, ka thlah tawh dawn lo, nang chu i hmel te a á¹ha a, a dangte pawh i la hmu ang, min chantir mai rawh,” a ti a. Motor a chuang te chuan a en á¹hup mai a, motor lah chu kal thei bik lo. A pa chuan, “A… Suma rawn kalsan mai teh, a buaithlak,” a han tih chuan Suma chuan, “Ti teh su ka pa, min rawn pui zawk rawh, pafa inpuih hun lai tak a ni,” a ti ve tlat si. A bak hi chu sawi tawh lo mai ang.
An chhung kha an rual ve diah a, a nau mipa te pawh kha a ruka zu in á¹hin an ni a, chutiang bawkin a pa pawh. Ni khat chu a pa khan, “A… hei ka hna thawh lah min pui á¹ha duh lo, kan khawsak a harsa tawh, in leng in leng hlawm ringawt mai. Silver kan lei khawl ang a, zu pawh a belpui in ka lei ang. Kan vai in beihpui i thlak ang u,” a ti a. An han bei ta a le… a tir chuan an bei á¹ha viau, zu kha an in fawh chhawk a, a rawn rei deuh a an phur tlang a, an pa ho chuan an fawp zing ta tulh tulh mai. Tlai a rawn nih chuan an bel chhun te kha a him a mual a awm ta lo. An pa chuan, “E..a tih chi loh,” a ti ringawt.
Kan naupang tleirawl chhuah vel lai kha chuan street boy tih takah thil engkim kha kan ti á¹hin. Aia liante ngam nih kan duh vang leh aia te ten min ngam loh nan Suma kha kan tlawn á¹hin. Ani lah chuan, “Mn malis peih a, ka thu in awih chuan in aia lian te ka ngam tir zel ang che u” a han tih kha chuan kan phur á¹hin hle. A lung kan ti awi chuan kan ai a lian tu tute emaw kha “Tunah chuan i ngam tawh” a han ti a kan ngam chu a ni mai. Min ngam tira khan a tih lungawi chuan min ngamlet tir leh á¹hin. Naupan lai kha chuan nu leh pa te ai khan rual u te kha kan hlauin an thu kan awih á¹hin. A ni chuan, eng pawh ni rawh seh, hlauh in neih chuan, “Sumkunga the man,” han ti ula, ramhuai te pawh an tlanchhe vek mai ang,” a ti thin. A chang leh, “Ka saihlum chuti khati zat i ba,” min han ti ringawt a. Ba lo mah ila rulhna turin saihlum kan hrual á¹auh á¹auh á¹hin. A chang leh min hruai khawm, a pa bel chhunnaah nilengin pum min zahtir hlawm á¹hin. Ani lah khan eng eng e maw hi sawi tur a hre si a kan nui ni leng a ni mai a, a bula awm kha chu a nuam angreng á¹hin.
Krismas vuakvet lai zankhat chu kan inah a lo kal a, ka nu hnenah, “Ka pi, hei tlem chu ka lem tawh a, ka laklawh riau mai, poisa ka nei tawh si lo, hei ka rawn carol a ni. Mi anga zai thiam ka nih loh bakah zai pawh ka zai peih tawh lo, ka á¹ingá¹ang pawh hi a hrui a kim lo, khawngaihin poisa min lo pe ta che,” a rawn ti a. Ka nu lah chuan, “Nang hi misual zu in iná¹hin zingah chuan ka lawm ber i ni,” tih pahin poisa a lo pe.
Suma thiltih pakhat chu Rs. 100/- note hi a nei a. Vai hotel-ah hian thingpui no khat chiah hi a in á¹hin a, a za note chu a han pe a, a nawi an dil leh a nei ngai bawk si lo. Thingpui no khat man laka a dang han kir leh khah an duh á¹hin loh vangin an ngaidam mai á¹hin.
Veng leh veng football inkhel te kha kan ti á¹hin a. Keini ho chu Suma ho chuan sairawkherh nen field pawnah kan lo á¹ang a. Lehlam miin a khalh rei deuh hunah Suma chuan, “Perh tawh ru,” a han tih chuan kan perh rawn ta mai á¹hin a, an khalh rei peih lo. Mahse a tukah chuan an rawn kal leh ngam tho. A chang chuan a aia naupang te kha a ko khawm a, a la kim lo an awm leh kan á¹hian zinga mi kha tirin a zawntir a. Tah chuan a duh duh kha insual turin min ti á¹hin. Kan insual har deuh leh á¹hian leh á¹hian pawh kha chala chil inhnawm tur a han ti a, kan insual leh nge nge á¹hin.
(February 18, 2018)
Nice...a ngaihnawm lutuk e
ReplyDelete