~Pawih pasaltha huaisen leh lar Ralbilha lu la tu chu ~


- Johntea Pachuau

Chawngtlai lal, Nikuala Pasaltha zing a huaisen ber pawl ni a ansawi thin chu pasaltha Chawngluta hi a ni a. Mahse a chanchin hi chhuizui a nihloh avangin hriat a tlem hle thung. Tin Chawngluta hunah hian a aia hmingthang Pasaltha Hranghleia a awm avang hian sawi hlawh lo zawk a nih phah te pawh a tih theih ang.

LAL NIKUALA PASALTHA HUAISEN CHAWNGLUTAPasaltha Chawngluta hi Nikuala pasaltha hmingthang Hranghleia tih lohah chuan,huaisen leh ral rel thiam tak niin ansawi thin a. Sa hrang beih leh ral beih nikhua ah inthen a ngai a nih chuan, ho leh lam Hranghleia hovin an kal a, ho leh lamah Chawngluta a hovin an kal vethung thin. Pasaltha tam tak zingah hotu dinhmun a luah theih avang hian a theuneu lo hle a ni tih chu a hriattheih awm e. Amah hi pa damdup mai leh tlawmngai tak, Mizo pa tawk tak, sa tha nghet chat mai,tawng tam lemlo, luhlul hmeltak, meng rum al mai leh taima tak niin ansawi.


Chawngtlai pasaltha te ramchhuah nikhua ah pasaltha Hranghleia a kal loh changin Chawngluta ho hian ral ramchhuahna ah pawh vawi tam tak hlawh tlinna an chang thin a,ral beih nikhua mai nilovin, sa hrang an beih nikhua pawhin a ho hian hlawhtlinna an chang fo a. Amah hi in lamah leh ram lamah Thangchhuah pa dik tak, a thih hunah pialral a zuitu tur chhiahhlawh tam tak nei thei tura ral that a ni. Tin Lal Nikuala pawh hian a pasalthate zing a a rinber pawl leh a thlamuanpui ber pawl a ni. Chawngluta'n Chawngtlai pasalthate a kaihhruai tuma an hlawhtlin ber tum leh tun thleng kan sawi thin leh a hming lanna awm chhun nibawk, Khawhai phula Pawih pasaltha hmingthang Ralbilha leh Chalnaka hote an lo thah mang thak dan hian ngaihsan a hlawhin a lar hle a ni.

Pawi pasaltha te zinga a hunlaia huaisen leh lar bera ansawi Ralbilha hi, Halkha ramah chuan a hunlai hian hrelo fa an awm lo ti ila a sual tlem viau ang. A huaisen em em a, a palian bawk a. Pawih khuate'n an thlamuanpui hle thin a ni. A hro hrang a na a, Lushei khuate chuan Ralbilha bitum nih hi an hlau hle thin a. Ral pawh pakua zet a that tawh a, sawm lu kim nan Nikuala pasalțha ngei ral lu lam chunga nupui neih belh tuma inbuatsaih a ni. Lushei Naupang zana an tahte hian, "Tap tap suh,Ralbilha'n salah a rawn man daih mai tur che a nia". Antih tawh chuan naupang tap zui ngam an awm ngailo anti. A hming ringawt pawh naupang tap thlem nan a tawk em em a ni,tiin ansawi țhin.Chutiang khawpa hrohrang na chu a ni a,mahse eng angin hrohrang na pawh niin Lushei khawdangte hlauh em em pawh nise, Chawngtlai lal Nikuala leh a pasaltha, Pawpi ang thiau, antihte chuan an hlau ve eih lova, intawn an chak em em zawk a ni. Hemi anih avang hian pawi khaw tam tak ten Chawngtlai khua hi lei do ah neiin, Chawngtlai khua hi an panding nal nal țhin a. Vawi tam tak pawi pasalțhate leh Chawngtlai Pasalțha te hi an inkap fova, rawlrala che turin an kalchhuak reng bawk a ni.(Pawpi tih hi Keipui sawinan a hman thin a ni. Jtp.)

Mi huaisen tak pawh hi eng angin huaisenin lar hle mahse, ngamtu awmin intawn hun an nei thin antih ang deuhin, Ralbilha pawh hian Lushei rama amah ngam em em tu Chawngtlai khua pasalÈ›hate chu hmachhawn a tukdawl a chak em em a, bei turin funpui er meuhin a inbuatsaih ta a ni. Ralbilha hian dawn khua Pasaltha huaisen Chalnaka leh mi dang hote a hruai bawk a. Nasa taka inbuatsaihin Chawngtlai bei tur chuan Nikuala khua chu an pan ding ta a. Chhim chhak lam atang a rawn lutin Darzo kaiah Tiau an rawn kan a, Muallianpui khua rawn kal pelin, N. Vanlaiphai lamah Vuta thlahte leh Fanai lalte an rawn kal pel zel a. Hetianga Ralbilha kaltlangna khuate hian an cho loh leh an ngamloh, Dawn pasalÈ›ha huaisen Ralbilha leh a hote annih miau avangin an chungah that an lo chhuah der em em a,Arte lo talhsakin a kalna khuaah hian anlo chelh khawtlai thin a . Mahse a rukin Nikuala hrilh tumin lam kal an intir ta a. Chawngtlai hnaih tak Biate khua an thlen chuan Mizo lal ropui Sailo lal Kairuma chuan Nikuala leh a pasalthate duhtawka an lo inbuatsaih theihnan fin chhuahin Zu te lo zukin, Arte talh sakin Ralbilha leh a hote chu alo chelh khawtlai a. Hetia Sailo lal Kairuma’n alo chelh avang hian Pasaltha Chawngluta te lo channa an thlen hma hian zan hnihlai an riak leh phawt a ni.

Nikuala leh a pasaltha te ho chuan, Ralbilha Chawngtlai run tumin alo kalmek a ni tih an hriat chuan, an thinrim tha za chu an vei sek hlawm a, lo hmachhawn chu an chak zek zek tawh a ni. Pasaltha Chawngluta leh Hranghleia phei chuan an ha chang an thial ri bap bap a, lo kal rawh se, an lu i lo la phiar ila a nimai alawm. Tih pahin an Vaibel dawn an sehkeh rap rap a. Tichuan Lal in ah chuan Ralbilha lo hmachhawn dan tur chu an rel ta mup mup a. Khawhai phulah kan vaiin lo chang ila lo that vek ila, mualah an lu lam mup mup ila a nimai tiin, Khawhai phula vai chan chu an rawt zet a, Mahse Nikuala upa min thenkhat ten, Ralbilha huaisenzia leh a remhriat zia,ral rel a thiamzia an hriat avangin, Thlikva kai lamah pawh, khan a awm a, chulamah chuan a kalna thlakin a rawn kal thut thei tih an hriat avang chuan Thlikva kai lamah pawh lo chang se tiin fing takin ro an rel a. Hmun hnih a chan chu an relthlu ta a ni. A kalna lam tur zawk an hriatloh avangin, pawi ral ho in an zawh ngun zawk leh tumdanga an kal fo na Thlikva kai lamah chuan, Pasaltha Hranghleia leh a hote chu kal turin anti a, Pasaltha Chawngluta leh a hote mi tam zawk chu Khawhai phul lama lo chang turin thu an titlu bawk a, a tuka Ralbilha lo kal chang tur chuan an tin darh ta rih a ni.

Ralbilha leh a hote chu an kalna a piangah chuan an hrohrang a na em em mai a. Biate atang a an rawn chhuak phei chu Sialhawk ramah riakin an chawl a. Helai puka an chawlhna hi tun thlengin Ralbilha puk tih a ni a,tun thlengin hmuhtheihin ala awm a ni. Sialhawk khua atang a hla lote Sialhawk ram puka pasaltha Ralbilha a riah avang hian Sialhawk lalte leh upate pawh hian that an chhuahin ei tur leh in tur thaber ber an lo hlui niin ansawi.


Pasaltha Chawngluta leh Pasaltha Hranghleia te chu, anmahni kaihhruai turte chu Pasaltha huaisen em em vek an nihve avang chuan an phurin an helhhawlh nasa em em mai a. Zanah pawh muthei lovin an harh sek a, khawvar hma in an thova, khawfing a chah fel meuh chuan dai vawithum lai an vel chhuak hman hial a ni. Zing chaw hma takah eiin Pasaltha Hranghleia leh a hote chu Silai tam tak kengin Thlikva kai lamah chuan an inzui chhuak tham tham a,chutih mek lai chuan Pasaltha Chawngluta leh a hote pawh chuan Silai fung tam tak leh Zen tam tawk kengin Khawihai phul an pan ve bawk a,Khawhai phul an han thleng chu Pasaltha Chawngluta chu a ti a za takzet tawh a, a awm hle hle thei lova, a hote chu a kan kual sek a, a thlamuan reng bawk a, hlau lo tur leh zam hauh lova lo bei turin a naute chu a chah mawlh mawlh a. Ni sarih lai chhum lo chat lova an chan hnu pawh chuan lo lan tik ni reng reng an neithei ta silova, an channa kawng chu a reh hian a reh tlawk tlawk a. An bei pawh a dawng tawh hle. An kalna thlakin Thlikva kai lamah an kal a nihte an ring rum rum a. Mahse Hranghleia leh a hote hlawhtling thawm hriat tur a awm bawk silo. Chawngluta tih ngaihna hrelo nghakhlel lutuk tihngaihna hre bawk silo chuan. Khawhai phul cham dur kawng kalna lai takah Hnah chhawl buk a insawh hliah ta ngat a,chuta tang chuan Pasaltha Ralbilha chu kawng lai tak atangin alo chang ta a ni. Hetianga pawih pasaltha huaisen leh lar Ralbilha meuh kawnglai taka a lo chan avang hian a huaisenzia hi hahipin ansawi thin a ni.

Ni a chawhnu her bam tawh a, nisa pawh tlemin tawrh a ziaawm tan a, Khawhai phul atang chuan van chu a lang paw ruih a. Laiking bel rawh leh Pengleng vansang a thlawk kual zar zar tihloh chu boruakah hmuh tur a vang hle a, an channa ral lehlam a Rengchal Kiu veng veng chuan an lung a lenve a niang tih turin chulai hmun chu a reh duk a. Hnahthel tla ri pawh a ring hle. Chawngluta leh a hote chuan chetsual reng reng tum lovin fimkhur takin an ral chan chu ning hmel pu miah lovin an melh kar a, chutihlai mek chuan Ralbilha leh a hote chu an hmuhtheih hla takah chuan an rawn lang ta hlawl mai. Ralbilha te an chan chhuah takah chuan a hma aia fimkhur lehzualin an bawk phek a,inring takin Awllan silai ui lei chu an kuai khup khup hlawm a, kah theihin an peihsa vek a. Pasaltha Chawngluta'n thal a thlah veleh midang chu che ve nghal vat turin an insiam rem sauh sauh a. Thawk pawh thaw tha ngam lovin an mi chan chu an lo en kar a, pasaltha Ralbilha chuan zam hmel pu miah lovin hma a rawn hruai a, Hren pereng kaihin Vaibel a pak talh talh a. A sam a chhipa a zial chu a rawn bu phei nghuau nghuau bawk a, a khabe hmul buk chhur mai chuan a hming han sawi mai aiin a hmel tak han hmuh zet chuan alo rothap hmel em em mai a,fimkhur takin kawngchhak leh kawngthlang hnim chu a Silai kaw hmawr chuan a rawn hawl tawn zat zat a, Pasaltha Chawngluta chuan a channa hnimbuk kar atang chuan inring takin a lo melh kar a.

Ralbilha'n Chawngluta awmna thing buk chu Thing ding pangngai emaw tiin a Silai hmawr chuan a rawn hawlh kau a. Chawngluta Silai Awlan chu a puak dur a, Ralbilha chuan eh ! a ti hman chauh a, leiah chuan a thal ta zur mai a, Pasaltha dangte chuan Pawih pasaltha ho chu chhumlo chat lovin an kap ta ulh ulh mai a, zen khu chu Khawhai phulah chuan a zam chek chuk mai a. An Silai ri chu a thangkhawk ri rum rum a, Pawih pasaltha te chuan han kap let ve bawk mahse rin kah mai an nih avangin chet lak ngaihna reng an hrelo a,Tlan let leh han tum sateh mahse, Chawngluta leh a hote chuan an hup hneh em avangin tlanchhe hmanin an siam bawk silo, pawih pasaltha ho chu an thal pheng phung mai a, Chawngluta chuan a hming chhal lauh lauhin, "Kha keimah Chawngluta, Nikuala pasaltha, mi hrang sa hrang hma a zam ngailo " tiin Ralbilha lu lak tum chuan Ralbilha chu a bitum nghal chat a. Ralbilha chu a lo la thi aw zawng lova, a hming a chhal lauh lauh a. "Keimah Ralbilha ka ni, ka zam ngailo". Tiin a au lauh lauh a, ama chem ngei chu a Ip pui atanga phawrh chhuakin, Chawngluta hnenah chuan," Chawnglut i chem kha a bil ang e, kha keima chem ngei hian ka lu tan rawh", tiin a chem chu a pe a, Chawngluta chuan Ralbilha chem ngei chuan Ralbilha a lu chu dimna tel miah lovin a tan ta a ni.


Hetia Pasaltha Chawngluta leh a hoten, Ralbilha leh a hote an beihna ah hian,pawih pasaltha zawng zawng hi pakhatmah hmaih lovin an that vek a. (Tun thlengin helai hmun hi "Pawih thah kawn" tiin Khawhai khua hian an humhalh tlat a ni. Jtp.). Khawhai phul chu hlawhtling takin an chhuahsan a,Khua ah lam kal an intir a, khaw tlai lam tawh a nih avangin Khawhai leh Chawngtlai inkarah chuan zankhat an riak zet a, a tukah chuan ral lu tam tak nen Chawngluta leh a hote chuan Chawngtlai lam chu an pan ta a ni.

Nikuala'n Pasaltha Chawngluta te hlawhtlinna alo hriat chuan a lawm hle mai a. Ropui takin an lo hmuak a, Milu pakua zet an hawn chu, Bawh hla chhamin Silai an lawn un un a. Alo hmuaktu Nikuala leh a khuate chuan dar khuang an tum tuvu hlurh hlurh bawk a. Nula leh tlangval ten Arkeziak an lo ban a, lalnu Lalngurvungi pawhin a tih tur a hai lo,a puan roh leh thulhkhung 'Tawlhloh puan' ngat mai chu, a pasaltha te ral ramchhuak hlawhtlingte chu a lo bahtir bawk a. Tichuan a pui a nawiin ral lu chu an lam ta hut hut a, chumi hnu chuan Ralbilha leh a hote,pawih pasaltha rual chu Nikuala 'SAHLAM' ah chuan an khai uai ta suau suau mai a ni. (He 'SAHLAM' Mi lu an khaina Thing hi tun thlengin Chawngtlai khua-ah hian hmuh theihin a la awm nghe nghe. Jtp)

Pasaltha Chawngluta leh a hoten Pawih pasaltha hmingthang Ralbilha an thah tak avang hian Zoram chu pawih ral lakah zalenin alo awmta a, muangleiah nunaute pawh an awmphah ta bawk. Hei mai nilovin Lushei lalten pawih lalte laka chhiah an chawi thin chu a lo tawp ta bawk a ni. Tin, hemi hnu hi chuan rawl rala chetna pawh hi a vang ta hle niin ansawi.

Chawngluta hi Mizo Pasaltha zingah hian hriat a hlawh lova, mahse Mizote hi kan la fing tulh tulh ang a, kan la zir sang tulh tulh ang a,kan History hriat chaka tui hal an pung zel ang a, Chutih hunah chuan kan ram chhanhim tura Pasaltha Chawngluta thawh hlawk zia hi kan la hrechiang deuh deuh ang a, a chanchin hi tam zawk kan la hriatbelh ngei ang.

Post a Comment

Powered by Blogger.