Christmas thlalak upa berMizo te Christian kan nih hma khan eng sakhua ber nge kan biak tih ah hian sawidan a in anglo nuaih mai, SA leh KHUA kaihkawp hi sakhua a ni Sa leh Khua hi kan biak chu a ni e, an ti thin. Mahse an damloh leh harsatna an tawh changin " titu " awmin an hria a, chumi tilawm tur chuan an inthawi thin. Mihring aia chungnung thil tithei tak awmin an hria a, chumi chu tunge tih kha an chianglo thung, Khuavang emaw Pathian tiin emaw an sawi thina, an hnena tang hian malsawmna an dil thin, an rethei em em maia, silhfen mutbu bungbel, hriamhrei leh Buh leh Bal engkim intodelh a ngaia, an thawhrim dan leh hah zia hi tunlai ah chuan tuman an awih theilo hial tawh zawk ang, an Ei a chhia in an rawp em em maia, Sa hi a vang em em a. Tlangval Silai nei sakap thei tak chuan khawkhat Nula hmeltha an thing nalh nalh thei thin. Sa kap thei leh awk thei kha an hlu em em a, "Pasaltha" anti hial mai.  

Tin , Sial, Vawk, Ui Kel Ar an vulh thina, kumnga dan Ramtha zuana pemlawr thin annih avang in neihngah a har em em a, chung te pawh chu Sa, eichak eng ang mahse an talh mai mai ngailo Chhan tha tawk awmlo chuan Ran an talh ngailo Khuangchawi nikhua Kutnivangthla leh Saaih, Ralaih, nikhua a, an ran talh zawng zawng pawh hi awmze nei leh Sakhaw biakna vek ani. Achhan chu thih hnu thlarau awm an ring tlata, chung an thlarau te chuan Pialral anluh ngei theihnan an dam laia an beih thin vang ani, Pialral kal tur chuan Thangchhuah pa nih a ngaia, Pialral nilo Mithi khuaa kaltur pawh in, Mithi khaw Marshal Pawla sai pumpelh nan Ralthah, tlangval tan Nula ngaih, Nula tan Tlangval ngaihloh a tul vethung, Rim taka hna an thawh bakah an thih hnua Pialral ankal theih nan heng zawng zawng tithei tur hian an bei fat fat thin. Thangchhuah pa nilo mithi te chu Mithi khua ah Kalin rimtakin hna anthawk chhunzawm dawnin anhria a, Mithi khua luh dawn hian Guard santri an paltlang a ngaia chu gate vengtu chu Pawla ani anti, Sairawkherh lian leh khauh fur mai Phulraw phelphawka siam hi a hum kual pup maia a Saihlum pawh Artui tia tia Èšiau luia mi a chharkhawm niin an sawi. 

Tlangval a damlai a Nula ngailo a hmuh vaih chuan a Sairawkherh chu a kuai bialpawpa alo perh pawp mai thina, aperh pawh a na thawkhat a niang Tlangval piantha vaklo phei chu an nakruh te aperh tliak thei hialin an sawia an hlau em em mai ani, Nula tlangval ngai alo hmuh vaih chuan alo perhpawp mai bawka, Nula te chu an mawngtam ah hian alo perh thina, a bawk luau maia an thut leh Na anti a an mut leh Na anti bawka kumthum chhung chu Hrehawm takin an awm ani anti, chutia Pawlan alo perhloh nan chuan an thih in Ran an talh ( thlaichhiah ) ngei ngei thin, hetiang reng reng hian Nitin kawla nichhuak chhiara hna an thawh bakah thihhnu thlarau awmdan tura hlauthawng reng reng in anlo khawsa thin ani. Thangchhuahpa leh achhungte erawh pialral ah Faihawt ( buhfai țhapfai sa) in tuten emaw an chawm heuh heuh maidawn niin an ngai thin ( buh den kha hrehawm anti em em renga, buh her khawl te la awm heklo.

Sawifo tawh angin 1871 ah vai anlo liana 1889 ah an lo lian leh a, minawp hlenta a, 1894 ah chuan Missionary anlo lutta, Mizo sakhua, pialral kal dan khermei tak chu Isua krista rin a, Kal maitheih anih thu an rawn puang ta a ni. Mizo te rilrem zawngtak mai hi alo ni a ni ang Lal thenkhat in an han do vei arh arh takna a, kum 50 chhung lekin kristian ah kan inpe hman deuhvek. Chutia kristian kan han ni tir chu thil nuihzat thlak deuh deuh hi a tam em em maia, 1900 hmalam ah khan Mizo mipa ten Kawr an ha ngai meuhlo Nula te erawh chuan Puan an bih a, kawrchei nen mawi ang reng tak hian an inthuam thung, mahse an bal hlawm em em maia, Patling kangvar feh haw bal em em pawh hian Èšroruah haw in a tleuhfai mai ang tiin an mu hmiah zel, nula te chu kumkhat chungin vawihnih te an inbual ve thin Sap Missionary hmasa te khan Khawvel Tribal hnam ah chuan an bal ber ang minti hial mai, mipui mimir kha kumkhata inbual miahlo kha an tam mai.

Heti ani Chung hian Hualngo ho chuan "Lusei ho zawng anlerh emai kumkhat ah vawihnih te an inbual zuknia " tiin makti takin anla sawi vel leh chhawnga , (an inbual ngailo awm mai mai) Mipa pawh in Sam anzuah veka an Sam bal rimchhe em em ah chuan Vawkhriak an thih mawm zul a, an han khuih pial zum maia, Tukhum lamah an zial a, Chhing teihtawih in puan anveng ang teitawi a Nula rim turin confi deuh hian an leng chhuak thin. Nula rimtur hrelo ten Zawlbukah zahmawh bawnra tak tak sawiin an nui dur dur a, Ramhuai leh Thlahrang lam an sawi chhuah vaih chuan hlau em em hian an thu ngawikar zel. 

1903 hi Kristmass Aizawlah mumal deuha an hman tan kum a ni awme, hemi kum hian Bawng an talh, 1905 ah chuan chuan krismas ruai atan Thangthleng kam in an hnatlang a, Sava an awh te chu an thawhkhawma Zosap ten Vawk an thawh vethunga intihhlimna chi hrang hrang nen hlimtakin an hmang a ni. Carol hi 1916 vel atang khan Mizo ten kan lo ching tanve ani.

Chung hunlai chuan kan mi hmasa te kha mawl hle mahse kristianna ah an duh fir em em maia, khaw thenkhat kohhran thurel te kha chu a sek hlawm țengțwng khawp mai:-

1. Nula leh tlangval reitak in dinchilh loh tur . 
2. Feh kawngah nula tlangval aruala kal lohtur.
3. Ringtaka nuih loh tur.
4. Inkhawm laiin mipa leh hmeichhia in en lohtur tihte an ni hlawma.

Zawngtah khua ah pawh hian an biakin chu a tlabal ve hle a ni ang, kohhran thupuan ah chuan.

1. Pulpit hnuaia vawk no nei hi a neitu chuan rawn senghawi vat se atha ang.
2.Tuman Pulpit hnuaiah Lamkhuang Um tawhloh tur.
3. Inkhawm laia Vaibel leh Tuibur zuk hi a mawilo ve inkhawm lai chuan dah rih ila, tihte hi a ni nuaih zel, Sunday school an han kal te hi Nu ho hi atuk leh lama chawhmeh zawn dantur rel hian an phun mur mur zel.

Khaw pakhat ah pawh ( tunlai sumsuih vel hi ani maithei) Biakin thar ansa a an han luah zet chu Nu ho leh Pa ho chu in hnungchhawn zawng hian an thu ta a Pulpit lam hawi a tul tho si an Ring pawh akham urh awm e. "Ngaihmelh chu Uire ani" tih ani miau maia, Tlangval Nula ngai phuar tur te kha, an hrilhlawk duhlo reng reng inkhawm an tam ni berin an han puanga tlangval chak thlanchhuah te khan an han hnukchhuak dawr dawr mai thin.

Ziaktu: Tka Zote Thankhuma

Post a Comment

Powered by Blogger.