~Pro. Pastor K. Vanlalthlanga, Thenzawl Bial

Moral Reformation awmzia ‘Moral reformation’ chu mihring chhung lam/thinlung atanga siam thatna tiin a sawi theih awm e. Chhung lam tih chuan rilru leh ngaihtuahna te, duh zawng, ngaihsan zawng (values) leh thiltumte a huam thei ang. Rilru hrisel put, ti te pawhin a sawi theih awm e.

Mizo culture and globalisation

Moral reformation pawimawhna 
Greek philosopher ropui Plato-a chuan ‘tak’ (reality) hi kan hmuh leh khawih theih thil ni lovin, kan chhungril/ rilruah zawk hian a awm a ni a ti. Hebrai-ho pawhin mihring thatna chu rilrua that duhna atanga lo chhuakah an ngai. Thil dik lo, tha lo leh a nih tur ang ni lo a awmin siam that hmasak tur chu kan rilru/ chhungril lam tihna a nih chu. |HA (good) kan tih pawh hi a lo intanna chu chhungril lam, “rilru hrisel” kan tih atang hian a ni. Kan Bible pawhin hei hi a lo sawi chiang khawp mai: “Thil dang ber aiin i thinlung veng tha rawh, nunna lo chhuahna a ni si a.” Lal Isuan “Mihring kawchhung ata lo chhuak chuan, chu ngei chuan mihring a tibawlhhlawh thin a ni…” a ti (Mk. 7:20f); ”Ka fa, i thinlung min pe la” (Thuf. 23:26) tih te kan hmu a. Chuvangin, kan Pathian hian ‘Moral reformation’ hi a lo dah pawimawh viauvin a lang a ni.

Globalization leh Moral Reformation ‘Globalization’ chu a tawi zawngin khawvel eibar zawnna (economic), ram inrelbawlna (politics), khawtlang nun (social) leh mihring hnam zia (culture) te insuih finna leh inzawm khawmna tiin a sawi theih awm e. Chu ‘Globalisation’ kan tih chu tunlai thiamna IT kan tih te nen a tang kawp a, khawvel lehlama mite nuih rualin kan lo nui ve thei a, thawmhnaw changkang tak tak, ‘Branded company’ kan tih – adidas, nike, levis, etc. leh electronic gadgets heng – mobile phone, laptop, etc. pawh a changkang ber ber ‘apple company’ thleng te pawhin kan lo hmang ve thei zel a. Tunlai phei chuan ‘Online shopping’ hmangin tuipui ral ram thil kan chaw lut zung zung ta a ni.

Globalization hian hma sawnna tam tak a thlen lai hian a dawngtute’n kan zir loh vanga anchhia a nihna tam tak a awm a, chungte chu:

Materialism Pawisa/Bungrua/Thawmhnaw dah pathian viau hi, ti ila kan hre thiam mai awm e. ‘Globalisation’-in hmasawnna leh changkanna kawngah nasa taka min zuantir dawr dawr lai hian, ram changkang zawkte nunphung TV leh internet hmangin thil tam tak kan hmu a, chu chu tih ve ngei tumin kan sum dinhmun leh chhungkaw sum hnar hmuh kanin ‘materialism’ bawihah min hnuk lut a, chu chuan kan nihna baka lan duhnaah min hruai a; kan demand a sang a, mobile phone changkang tak tak, chhungte top-up-sak reng, make-up man to tak tak chhungril nun lei tlak awm lo (cheap) tak te, branded company hak vanga awmze nei lova confi’ ve ringawt, mahni thawh chhuah mila inchei tum lo, rilru ‘branded’ chuang si lo te, thawmhnaw thar lawm viau si, hnathawh thawmhnaw ha peih miah lo te, chak tak taka khawlaia lirtheia tlan fua fua, mahni in chhunga tuan fum hle si, chhun leh zan pawh thliar hrang mang lova mu zen zen leh si kan va tam ta em! Kan rilru hi khawvel changkanna hian a rawk mek a ni.

Consumerism Materialism chuan kan mamawh aia kan duh zawng dah lalna, ‘Consumerism’ bawihah min hnuk lut ta a. Ka mamawh em, tih ai chuan – mi neih ang ka nei ve em, tih zawhnain kan thinlung a luah lian zawk ta. Tunah chuan thenkhat chuan kan hman sen loh thleng thlengin, mi dang ngaihsak lek lovin kan khawl khawm tuiek thak duh nia.

Value System Kan ngaihsan/ngaihhlut zawng tehkhawng, tiin tawi tein a hrilhfiah theih awm e. Mihringte hi kan ngaihsan leh ngaihhlut zawngte hian min kaihruai tlat a, chu vang chuan Value System dik neih a pawimawh. Eng nge hlu, khawiah nge hlutna a awm, engtin nge hlutna chu kan teh ang, tih hi kan inzawh a ngai takzet. Changkanna leh hmasawnna avangin kan ngaihsan/ ngaihhlut zawng a inthlak nasa. Mi thenkhat chuan chhung lam thatna aiin pawn lama kan lan dan kan ngai pawimawh a, chhungkaw hlimna aiin in chhung bungrua kan ngai pawimawh a, engkim hlutna hi sumin kan teh a, thawmhnaw mawina pawh a man to leh to lohvah kan teh thin. 

Kan tehfung atan a nawm leh nawm loh lam te, a hlawk leh hlawk loh lam te, mi hriat hlawh leh hlawh loh lam te hmang lovin, kan value system atan Lal Isua ni se engtin nge a tih ang tih hi kan tehfung ni fo rawh se. Mawi ka tih te, tha ka tih te, hlu ka tih te, ka ngaihsan te hi Lal Isuan a ti ve ang em? Lal Isua chuan “Pathian leh sum rawng in bawl kawp thei lo ve,” a ti. Mamawh leina turin sum thawh chhuah nachang kan hre tur a ni a; mahse, a bawihah kan tang tur a ni lo vang, “Tangka sum ngainat hi sual tinreng bul a ni si a...”

Hnam nunphung (culture) leh tunlaina Kan sawi tak ang khan IT avangin khawvel tukverhah kan han dak ve a, Sap/Korean tihdan tiin mi tam tak chu kan nundan leh inchei danah anmahni an tumin kan han in penparh ve a, kan ang narawh e; an sawi thin Korean ang deuh nih duh chuan lu zuahbuk deuh ila, kekawr zuih tak leh kawr hak tawk aia tlema te deuh nei ila a tawk mai. Tunlai kan rawlthar thenkhatte an han in chei tak tak hi chu an nu hnap mai a ni. Kan hmeichhiate lah hian, a taima, a nungchang a tha, a piangthar tha tih lam aiin a Korean raps kan tia, kan han star leh nghal a. Pathian in sap leh Korean ni turin min siam lo tih hi kan ngaihtuah ngai em? Ang viauin inhre mah ila, chatuan pawhin kan ni dawn lo, MIZO hnam phatsan kan ang mah mah zawk lo maw? a hmel a Zopa hle mai tih ai chuan a Korean tawp tih hi hmeltha sawina a ni daih mai. Mizo i nilo a mi?

Hmuh theih loh khawvel (Virtual world) leh K|P-te Khawvel thiamna san vangin tunah chuan khawvel pahnihah kan cheng ta: pakhat chu hmuh theih khawvel hi a ni a, pakhat dang leh chu hmuh theih loh khawvel a ni. Chu hmuh theih loh khawvelah chuan FB, twitter, messenger, whatsapp, instagram, etc. hmangin tual kan chai ta mup mup mai a ni, thian thar min pe a, thiante min hnuk hnai a, a thente phei chuan FB te hi tangkai taka hmangin nupui/pasal zawn hmuh nan te pawh an lo hmang ta hial. Kan hriatna a tizau va, he hmuh theih loh khawvela leng ve ngai lo chu rual kan pawl lo va, kan thing tlat tawh. Tih ve mai tur a ni. 

Amaherawhchu, lem taka mahni nihna hloh thak khawpa khawsa leh intar lang kan nih chuan, chu lai chu kan siam that tur “moral reformation” kan neihna tur chu a ni ang. Entirna tlem han pe ila: Kan thlalak (PP leh DP) kan dah danah : Khawvel tukverha daka, kan thlalak kan han pho chhuak hi chuh a chhiat tak tak theih loh; “Beauty Plus” leh hmanraw dang hmangin kan han in- “edit” ta tak tak mai thin a, kan slim, khal, no, mam, ngo, tai hlar mai a, ngaih hi a tha veng veng, eng zat nge “likers” awm, tu nge “like” eng zat nge “followers” ka neih tawh tiin kan “mobile phone” kan kheuh neuh neuh reng tawh mai. 

Keini K|P member-te chu, kan hmel leh pian nena in hlat lutuk chuan in-‘edit’ lo hram ang u. Tlangval pakhat pawh a FB chhas nen a vawi khat nan an inhmu a, a hmel an hmu kha a tihngaihna hre lo beidawng chuan, ‘Khawi maw chung lam hi lo hawi la, han melh chho vak chhin teh,’ a ti e an ti! A beidawnthlak viau a nih hmel. Hengte hi tih loh tur lam ni lovin, a lem lutuk hi chu a tawpah a beidawnthlak tlat. 

Tin, tunlaiah taksa insawizawina lam kan uar ta deuh deuh va, “Gym” kal te kan intihhmuh a, a tha hle mai. Mahse, thenkhat Gym kal te hi chu kan kal mah mah em aw? “Social Media”-a kan han inpho lang te hi mawnger (fanghmir)-in a seh ta em maw tih tur khawpin kan er teuh touh lutuk a, a pawng leh poh tur lai langsar theihtawpin kan han pho lang a, Sap tawngin ‘caption’, thlalak nena inzawmna nei eih lo kan han dah a; rilru hrisel ai hian “poh leh pawng” hrisel kan ngai pawimawh a ang mah mah dawn. K|P member tih awm chi leh mawi tawk hi chu a awm maw le. I thlalak i pho chhuah danah mi zahawm nge i nih mi zuamawm a hriat a nia. 

Engtin nge kan hming te hi kan dah? Nu leh pate’n hming tha tak min saksak laiin kan zahpui ta em ni tih turin, kan hming pawh ni lem lo Sap, Korean leh phuah chawp hming eng eng emaw kan hawh a, kan hming te kan zawm sei ta vak a. Kan hming satute hi chuan kan hming kan han sawisa kual vel hi han hre chiang deuh se chu, ‘Lo saksak loh tawp tur!’ min ti duh mai thei a ni. Chu vang chuan mahni thlalak ngei leh hming pangngai ngei nen keini K|P member-te chu “insta” ila, i FB ang u. Mahni nihna hloh thak khawpa intar lan hian thil sual em em chu kan ti lo vang; mahse, K|P active member tan chuan a inhmeh chiah lo, a zahawm lo a ni.

Tlangkawmna In chu a lungphum innghahna a that chuan a rinawmin a tlo thin. K|P member-te chu kan nun lungphum innghahna Lal Isua ni se, chutah chuan rilru hrisel, thlir dan dik takin khawvel kan thlir thei ang. “Ka fa, i thinlung min pe la,” (Thuf. 23:26) titu hi pein, Lal Isua ‘workshop’-ah kan thinlung/ rilru i inchher tha ang u.

Post a Comment

Powered by Blogger.