I CHUAUŢHUAM DAWN EM?- James Ramdinmawia

I CHUAUŢHUAM DAWN EM?: Miin, “I chuauţhuam dawn em?” an tih chuan, “Lehkha i chhiar leh char char dawn mi?” “I zir leh char char dawn mi?” an tihna a ni an ti ţhin, hmanah chuan. Chutiang khawpa lehkha zir nasa, zir taima, hming chher tham khawpa thawkrim, mithiam, Mizo zinga University of Cambridge Degree nei hmasa ber pawl (a hmasa ber a ni mai thei, ka chiang lo), Kohhran-ina kan chhuanvawr, Theologian hovin-a pûrchâwk nan-a an hman leh an ngaihsan rawn, Pathian thu zirna lama Mizo zinga thawhhlawk ber pawl, ka hriat tirh aţanga ka ngaihsan, amah Revd Chuauţhuama ngei mai hi tun ţum Mafaa a thlah danah hi chuan a che sual deuh a ni.

“Mafaa leh Kei (Chawngkhum dan tlang huat loh)” tih hi Mafaa dam laia ziak chu ni se heti takin Mafaa sûntute hian an helh lo ang. Tin, Mafaa ngei pawh khan a haw lo ang, nui kur kur chungin a chhanletna a ziak mai thei. Tin, a thih hnu kum eng emaw zat liam hnu-ah te ziak ni tal se heti takin mi rilru a khâwng na lo ang. A sûntute mittui em pawh a la hul hmaa miin Mafaa an hmuh nikhùa loh theihna tur tam tak a rawn thai kual vel kher hian mi tam tak thinlung a vit a, an nâ ngawih ngawih a ni. Chhanlet em em pawh ka tum loh laiin kei tehlul hi ţhian ţhenkhat te’n chhanglet turin min ngen hlawm a. Kan ţhiannu pakhat phei chuan phone call meuhin ţap zawih zawih chungin min rawn ngen hial a ni. Ka chhanglet a nih pawhin amah Pu Chuau-a zah takin, dam takin ka chhanglet ang ka tia, mahse amah vĕkin “Ngenna” thu a rawn chhuah chhunzawmah hian mi tam tak rilru nâ thawidam tâk aruang a, inthiam lohna leh tlawmna nun nei lek lova “Justice for Chuauţhuama” ti ang hrima amah a insawifiah leh takah chuan khal deuh èl àwla chhanlet hi a cho a, a rim a, a rimthlu ta-ah ngaiin ka han ri phawng phawng teh ang.

Thuziakmi te, hla phuahthiamte kutchhuak kan chinleh (critical analyse) dawn chuan a ziaktu/phuahtu mimal nun, an background te kan zir tel ţhin. Hetiang thu hi ziak turin engin nge influence, ama mimal nuna harsatna a tawh te nge, a ziah hunlaia Socio-Political issue zawk, etc. tih te uluk takin kan chhui ţhin. Mahse Pu Chuau-a hian Mafaa lehkhabu emaw, a poem eng emaw berah Critical Analysis / Critical Approach a rawn nei a ni bawk si lo a. Amah nena an intawn dan a ziak a ni mai a, kar khat em pawh la liam lo-a fam chang ta Mafaa a thlahna thu hi a thu laimu ber tura a chhiartute’n kan lo beisei chu a ni. Mahse a thuziakah hian Zu chungchang leh Mafaa nena an inhnialna tawp thei lo chungchanga a ţanchhan sawhngheh lehzual tum chunga Mafaa aia amah indah ropui a tumna-in hmun a luah tam ber a. Hei tak hi mi tam takin a ‘Pastor rilru lo’ an tihna chhan a ni.

Chipchiar tak chuan a thuziak hi kan khel tawh lo mai ang a. Tlem azawng chu i han bih nawn leh thuak teh ang. A Paragraph khatna-a Mafaa uitu an tam thu a sawina-ah hian Pastor ho titi-na Whatsapp Group pakhata Pastor pakhatin, “Mafaa chu zu vanga thi ni mah se, a contribution enin a uiawm hle mai,” tih thu a post a rawn tarlang tel kher hi a helh loh theih loh. Amah Pu Chuau-a hian, “A thih chhan chu natna dang vang pawh ni se, ZU a buan hneh loh avanga kha natna kha nei a ni ang,” a ti hram bawk. Mafaa chu zu in ţhin a ni tih kan hre fur; mahse zu vanga thi anga han chhuah kher chu Mafaa kher lo pawh, tu pawh ni se, mitthi chhungte rilru nat dan tur Pu Chuau-a hian a dâwn miah lo niin a lang. Tin, anni ang mithiam, Berampu meuhin Pastor ho titi-na Group chauha a Pastor puite’n an sawi ngam thil, khawvel puma Zofate zawng zawng chhiar theih tura a rawn phawrh chhuak kher hi thil nihphung chu a ni lo deuh a ni. Kha Pastor khan Pu Chuau-a thuziak vang hian khatiang thil a lo sawi kher kher kha a inchhir viau ang tih ka ringhlel lo e. Nakin zelah Pastor titi-na Group-ah an ngaihdan sawi an tîm zo vek ang tih pawh a hlauhawm.

Mafaa nen mipui hmaa an intawnna hmasa ber chu zu chungchang “Talk Show” a nih thu a sawi a. “Kei chu a khaipa ber pakhat ni tura sàwm ka ni… Chumi ţum chuan Mafaa chu mipui lama ţhu, min hnialtu nghal tak kha a ni a,” han tih teh duah kher hi, mahni indah ropui a, Mafaa dah nep tumna dik tak a ni. “Hemi ţum hian Mafaa nen ZU chungchangah nasa takin kan inhnial a,” ti ve mai sela a chhiar pawh a nuam deuh tur. Ropui zawk leh chungnung zawk nih tum ngar ngar Berampu han nih tawp mai chu a hahthlak àwm hian ka hria.

Pu Zaikima lehkhabu tlangzarh ţuma Mafaa rawn din chhuah thu a sawi hian “ruat a ni nge ka hre lo” tih a ziak hram duh hi a mak ka ti. Tunah Mafaa thih hlimchhawnah a thlahna thu a ziak a ni a, Pu Zaikima lehkhabu tlangzarhnaa thusawi tura ruat a nih leh nih loh sawi kher a ţul em ni? “A rawn ding chhuak a,” ti ţha ve mai se. “Mafaa chu pawr angreng tak, sakuh thinrim ang maia sam ding deuh sung chung hian a lo ding chhuak ve a,” tih te, “A hmel aţang chuan amah thununtu eng emaw ‘in’ a nei tih a hriat khawp mai,” tih te hi a va ţul teh duah lo e aw. Pastor ni kher lo, keini mi naran mai pawh hian tun ang hunah a thuziak ang chiah hian ziak ila mi tam tak rilru kan hlìam tho tho ang. A sawi awmzia takah chuan Mafaa hi thusawi tura ruat pawh ni lo, mahni insawilut chawpin, pawr angreng takin a rui phûr a rawn ding ve ringawt a, hun ren lo lêkin thu a rawn sawi a, khap ngai hialin a rawn che nawi a ni, a tihna ang vel a ni. Chutiang chuan Mafaa kher lo pawh, tu pawh ni se an thih hlimchhawnah miin chanchinbu meuhah ziakin rawn comment se, a thi chhungte i nih chuan i zak ngawih ngawih ang a, i rilru a na hle ang.

Nimin piah (Pathianni) khan Mafaa te inah a chhungte khawhar hnem turin kan va leng a. He thuziak a lo dawnsawn dan Mafaa nu kan zawt a, “A thih hlimchhawn, rilru mumal pawh kan la put theih loh laia anni Pastor meuhin khatianga Mafaa chungchang, zu vanga thi ang leh nawi taka Function pawimawha che ţhin anga a rawn sawi duah kha chu a nu ka nihna angin ka zak ngawih ngawih a, ka rilru a na khawp mai,” a ti. Kan Pathian Thu-in tuarte tawrhpuia lawmte lawmpui tura min zirtir mek laia lusûn chhungte hnem a, thlamuan a, tawrhpui ahnêka an lu sùnna belhchhahna tur leh an rilru tihnat belh tura kan Berampu a che ta mai hi ka hrethiam thei lo. Mafaa nu hi va tlawh sela, ţawngţaina nen thlamuanin ngaihdam va dil mawlh teh se.

A thuziak Paragraph thumna-ah Mafaa chungchang sawiin, “A thil sawi dan kalhmang aţangin a thluak chu a fing tih a hriat a; sakhaw lamah a ţha zawngin hmang se chuan mi chungchuang tak a ni thei ang,” a ti. Mithiam kan tihte hian anmahni line ţheuhah ram leh hnamin a hriat reng tawh tur contribution ropui nei pawh ni se, sakhaw lama an inhman loh vang ngawtin ‘mi chungchuang’ an ni thei lo tihna em ni dawn? Khawvel puma Zofate’n Literature-a ‘mi chungchuang’, Thangchhuah Diar khim tlaka kan ngaih, kan sùn rawn hi Pu Chuau-a hian sakhaw lama inhmang vak lova a hriat avang leh zu a in ţhin avangin ‘mi chungchuang’-ah a pawm ve thei ngang lo tihna em ni? Nge amah aia ngaisangtu a ngah hi a thik zawk? Mafaa hian vawi tam Bible a chhiarchhuak tawh tih te, Zo Ţawng dik zawk kan hman theih nan Bible lehlin dan te pawh a chai fe tawh tih te, Rawngbawltute pawh a zui ve fo tawh tih te, Theology a tui em avanga amah Pu Chuau-a nen ngei pawh “Doxology” chungchanga an inhnial hrep thu te hi a ngaihtuah tel duh miah lo tihna em ni?

Engkim mai Kohhran leh Inkhawm aţanga kan teh tlat avang hian Mizote’n Sap Ţawng leh Zo Ţawng dik kan thiam theihna tur leh Literature-a hma kan sawn theihna tura sulsutu ropui JF Laldailova te meuh pawh chawimawina dawng lovin mual a liam ta a nih kha. A va pamhmai em! Mizo zinga Padma Shri dawng tam tak hi Literature & Education huanga dawng an ni. Mafaa hi Literature-ah na nâ nà chuan dawng àwm ngawih ngawiha ngai an tam. Mahse a thih ni thlengin hetiang Award dawng tura Recommend hi a hlawh lo niin ka hria. MBSE Text Book-ah pawh a poem (Pathian fakna hla) pakhat telh ve tura chhawpchhuah a ni tawh. Mahse zu in mi, suit leh neck-tie nena zahawmna leh mawina hlawhchhuah tuma inhmuam ûp ve ngai lo a nih vang nge, a kutchhuak chu Pu Chuau-a vang hian hnawl a ni. Literature-ah hian an kutchhuak nge pawimawh a ziaktu personal life? Kan ngaihsan em em khawvel huapa Dramatist, Novelist leh Poet lar tak tak, an thu leh hla kan zirsak tlut tlut zingah pawh hian mi berh ve tĕ te, eizawnna sang leh zahawm pawh nei lo, hringnun hrualhruia inham chingchivet ve tak tak an awm ţeuh asin! Mahse kan ngaihsan Sapho chuan Kohhran-a an active leh active loh aţangin mihring hlutna an teh ve lo.

Mafaa te nen Vanglaini-ah Columnist an nih ho thu kha ţha takin a tarlang ve mai dawn emaw tih laiin, “A tira an sawm bikte kha kan awm kim tawh loin ka hria. PL Liandinga leh Mafaa te hi tlai khawhnua midang hmun rawn luah tharte an ni,” a han ti ţalh duh hian a thinlunga chapona, mahni indahsanna, midang beng hniam chakna so bulh bulh a rawn puahpui ni maiin ka hria. PL Liandinga leh Mafaa te hi midang hmunruak luahtu mai an nih leh nih loh hi mipuite’n kan hriat ve kher a ţul em ni? Vanglaini Columnist an ni vek, chu chu kan hriat chuan a tawk viau.

Mafaa chungchang a ziakah, “A chanchin an ziah aţangin English a thiam tih a hriat a, amah pawhin thiamah a inngai tih chu…” a han ti leh hram a. Mafaa hian a thiamna hi a chhuang ngai lo. Mahse mi tam zawk hriatna tizau tur erawh chuan a thiamna a ui ngai lo a, mi tam tak tan malsawmna a nih beiseiin a phawrh mai ţhin zawk a ni. Amah Pu Chuau-a zawk hi a ni a thiamna chhuang chu; a hming tawpa Qualification a dah pawhin B.A. (Distinction), B.D., M.Phil (Cantab) tih a ni deuh kher zel. Pastor ho Qualification-ah hian “Distinction” tih te, an zirchhuahna University te an tarlan kher ka hre ngai lo. Pu Chuau-a hi chuan Cantab (University of Cambridge) hi a chhuang hle a, a dah lang lo phal ngang lo ţhin niin a lang. “Inngaihlu apiang an tlawm ang a, inngaitlawm apiang chu chawimawiin an awm ang,” tih ziak ang khan tunah hian mi inngaitlawm em em, felna leh ţhatna reng nei lo ni-a inhre ţhin, ropuina leh chawimawina thlahlel ngai lo Mafaa chu Zofate zingah chawimawiin a awm mek a ni.

Pu Chuau-a hi a damlai ngei hian amah ka hmuh dan ka’n thailang ve hram ang e. Pastor ‘frank’ tak, mi mitmei veng lem lo, ţha ni-a a hriat chu sawia huaisen taka ziak pawp mai mi a ni. Mahse thu inchuh neia mimal a beih reng reng hian a thiamna leh hriatna chhuang takin, a inhnialpuite hnuaichhiah leh diriam takin, ţawngkam dengkhawng tak takin a bei ţhin. Pi Zaithanchhungi nena an inhnialna te, Dr. P.C. Biaksiama nena an inhnialna te, Pu Lalchhanhima Sailo (CIPC) nena an inhnialna leh midang dang nena an inhnialna-ah te Pastor a ni tih a theihnghilh ţhak emaw tih tur khawpin ţawngkam a duhtui lo ţhin. Tin, tuna a thuziakin nghawng ţha lo tak a neih tâk chu, ţhangtharte khawvelah Pastor leh Pathian Rawngbawltute zah lohna leh ngaihsan lohna a tuh tel ta tlat hi a ni. Tuna a thuziak avang ringawt pawh hian Pastor dang te vâihmàa nâ tak taka vawm lettu an awm tâk ţeuh hi, a pawi tak zet a ni.

Amah Pu Chuau-a nen hian hmaichhanah chuan kan la inkawm ve hauh lo. Mahse naupang tĕ ka nih lai aţangin a Sermon hi chu ka ngaithla ve zauh zauh tawh, a thuziakte pawh ka chhiar ve fo. A hawiher, a thusawi leh a thuziakah te reng reng hian a ‘chapo’ larh mai a ni. Inngaihtlawmna leh thuhnuairawlhna hi a nei lo ţhin khawp mai. A aia hria leh thiam an awm ang tih a hlau emaw tih tur khawpin tlawm a hreh ţhin. Pastor dang zawng zawng hming bula “Rev.” tih a awm laia a hming bula “Revd” tih a awm tlat bik te hian mibik, thiam bik leh hre dik bik nih a tumzia a tarlang chiang hle. Pro Pastor a nih chhung bak chu a Pastoral Career-ah a retire thlengin Theologial Education-ah a hunpum a hmang a. Pastor Bial vawikhat mah vawng lo-a a awm hi Theological Education lama a thiamna kan mamawh piah lamah Mizoram Synod pawh hian a lo rel thiam ţhin mang e, tih te ka ngaihtuah. Ama mizia en hrim hrim hian Pastor Bial a lo vawng miah lo kha a fuh zawk ta hle-in ka hria.

Mafaa chungchanga a thuziakah bawk let leh ta ila; Zu a do nasat thu leh zu in mi a hnualsuat thu-in hmun a luah tam hle. Mahse a Paragraph tawp berah Mafaa pawh a rin Pathianin a hnena a seng tak thu sawiin, “Zu in mite hian an thinlung chhungrilah Pathian rinna leh ngaihna tak an nei thei…. Hmangaihnaa khat Pathian chuan amah ring der der tawh phawt chu a hnenah a hruai vek zawk ang,” a ti a. A thlamuanthlak huai mai. Mahse he thlamuanna thu vek hian a hmaa zu a do nasat thu leh zu in mite a hnualsuatna zawng zawng a phet thla, tiin a ngaihtuah theih awm e. Zu in duh chuan in suau suau ila, tumahin min khap lo sela, Kohhran tan pawh do kher a ngai em ni, Sorkar pawhin khap kher lo sela, Amah kan rin der der chuan Vanram kan kai dawn tho alawm, ti te pawhin a ngaihtuah theih ang.

A tawpna atan chuan Talk Show-a Mafaa nen mipui hmaa an inhmachhawn thu a sawia tharau rah ‘insumtheihna’ a chan thu a sawi kha a lawmawm ka ti. Mafaa thih hnu pawh hian he thlarau rah hi han chang tluan law law se heti takin mi tam tak rilru a ti-nâ lo ang maw le. “I chuauţhuam dawn em?” tih ţawngkam hlu tak, lehkha chhiar taima, zir taima sawina atana an lo hman ţhin kha a ni lo zawnga mi tih-el nan te ţhangtharte’n an rawn hmang palh ang tih ka hlau hlel lo e.

Post a Comment

Powered by Blogger.