Vanlal Ruata Royte


Mizoram inhnialnaVanglaini January ni 5 chhuakah Revd Chuauthuama thuziak ‘Mafaa leh Kei’ tih kha ka lo chhiar ve a, kualkhung chhungah ‘Chawngkhum dan tlang huatloh’ tih a ziak bawk a. Mitthi, mitmu pawh la keh lo, hmanni lawk a kan thlahliam ‘Chawngkhum dan tlang huat loh’ a fiamna atan chuan a kha in a khawng lam deuh hret a nih hmel. Social media lamah lungawilo leh thinur fe fe tuihnihna hmuh tur a tam em mai. Chawngkhum dan tlanghuatloh nilovin chawngkhum dan tlang huat ni mai awm zawk tak te pawh a ni. ‘Chawngkhum dan tlang huatloh’ lo chhuahna tobul leh hman dan theihtawpa chik a chhui zui pawhin khatiang kha chu a danglam lu hret chu a ni. Engpawh nise kei chuan a ziaktu lam dem a inhrikthlak ngawr ngawr emaw a mihringa khawn leh kher zui ( ad hominem) lam aiin a thuziak tuihnih ka tum.

Kha thuziak kha chhiar chhuah rual khan amah Mafaa ngaihsan em em Khushwant Singh kha a tunu ten a thuziak an sikula an zirna ah an English zirtirtu in an zirlai pakhat chu Khushwant Singh tunu a ni tih hre hauh lova Khushwant Singh chu ‘zu ruih hmang leh hmeichhe mi’ tia a lo tuihnih tuihnan ve khanglan chungchangah a ziakfung hmanga a hun hman thin dan tinreng nen a kawr kheh phaka a chhungril a han phawrh dan vel te kha ( Sex, Scotch & Scholarship) rilruah a awm rauh rauh a, amah Mafaa hi la dam se aw ka ti vawng vawng mai. Thalvaekchar laia thliin hnahthel a len darh sung sung ang mai hian sapui hniak tiat tiatin a ziakfung hmangin han tal vel se...

He thu ziaktu hian a thupuiah ‘Mafaa leh Kei’ tih a hmang a. Mafaa chungchang a ziak hmasa lam ah hian Mafaa chu thalai lam lawm zawnga ‘ thu cheh leh chei’ thiam vanga ui hlawh zual niin a ngaih thu a sawi a. Mafaa nen vantlang hriata inkalhna an neih pahnih zinga pakhat a tarlan chu ‘ZU’ a ni.

“Amah ngei pawhin a sawimawi thin a loa a awm hleihtheih loh ZU kha a natna phena thil awm lian tak a ni. A thih chhan tak chu natna dang pawh nise ZU a buan hneh loh avanga kha natna kha nei a ni ang” a la ti ta talh talh a. ‘Mafaa leh Kei’ ziak tur hian Mafaa hian chanchin ngaihnawm leh sulhnu ropui hnutchhiah a ngah nen a kilkhawr lai kher kher heti taka ualau a han phochhuah hi chu chhal let tu tur awm tawhlo laka a ‘anti-zu’ campaign beihpui thlakna leh a tanfung sawhnghehna atan chuan a kha mah mah deuh a ni.

Zu chungchanga thu an inchuhna ah Mafaa nen hian a hringhranin thu an inchuh na viau a nih hmel “ A chang chuan mahni inthununna dah thaa min beih dan khing tawka han tih ve mai a chakawm, mahse thlarau rah ‘insumtheihna’ (Gal 5.23) kha ka chang chhuak thei ta hram a ni” a han tih hian Mafaa khan Revd Chuauthuama hi ama tawngkam takin a lo ‘cho ter at’ a nih hmel a. Revd Chuauthuama hi amah Mafaa awm tawhloh hnuah thang huamin a rawn inbunruak taah a ngaih theih awm e. Bible chang thurchhuak meuh a a rau chan ‘insumtheihna’ a rawn tarlan hi vawiin thleng hian han chang tlang law law se a duhawm khawp mai.

“A thil sawi dan kalhmang atangin a thluak chu a fing tih a hriat a :, sakhaw lamah a tha zawngin hmang se chuan mi chungchuang tak a ni thei ang.” a han tih hian Mafaa hi ‘thluak fing’ tia a sawi hi a ir awm chhuaka a fakna hmasa ber a ni ( thalai te lawm zawnga thu chei leh chheh thiam a nih vanga ui hlawh nia a rin thu a sawi kha a teuh deuh hmasa ber chu a ni). He a fakna lah hi a tluantling lova, “ sakhaw lamah a tha zawngin hmang se chuan” a ti duh lek fang a. ‘Sakhaw lam’ a tih hian keini ang ‘ sakhaw mi lo’ chu kan bo deuh hu mai nia! Mafaa hi pulpit tlang velah ‘Sakhaw lamah a tha zawng a kal’ chu a ni lo ngei mai a, mah se a thuziak te hi chik taka chhiar thin tan chuan Zofa ziakmi zingah ( theology ziak leh theologian thuziak nilo secular writer ah ) na na na chuan a ni aia Bible chang thurchhuah nalh nalh ching leh chumi behchhana tanfung sawhngheh ching leh chingpawra chik peih hi an awm kher lovang. Chutiangah chuan amah dawttu an awmlo hial zawk ang.

Pathian thu hi a nun innghahna leh a thuziak kaihhruaitu pawimawh tak,a hawrawp phena a hriak leih rengtu a ni tih hi hai rual a ni lova, A fapa puala a thuziakah te khan A fapa a fuihna chu Bible chang tha leh lar eltiang Tirhkoh Pawla lehkhathawn “Engahmah mangang suh u…” tih te, Thuhriltuin thalaite hnena a thuchah te kha a ni daih pek asin! ‘Ka vui, Lalpa’ tih a ziakah te hlei hlei khan Habakuka inhlanna chang lar leh ril tak te kha thurin Joba te thur chhuakin a ni chingpawra a fep fu ni. Thihna hmawrtawnga dingin natna khum atangin hetiang te hi a hmu fiah em em a. A vaihna vartian atang hian a ziakfung hmang hian chunglam nen hian an indawr nasa asin. Hei hi a thuziak tamtak zinga pahnih khat chauh an ni zawk.

Chuvang chuan he article, ‘Mafaa leh Kei’ thupui meuh ziaktu thu vuakthlak atan chuan a nau deuh ka ti a ni. ‘A then pawh kan hre theilo he lui kam atang hian’ tih ang deuh chauh a ni. He thu ziaktu hian ‘sakhaw lamah a tha zawng’ a a kal leh kalloh hre turin a thuziak te hi engzat tak chhiar ang maw? Lo chhiar tehreng pawh nise ‘sakhaw lam’ tehna te hi a inchenlo thei fu dawn mai. Lal Isua khan Hmeithai thawhlawm a tam ber a tih ang deuh khan keiniin ‘sakhaw lam’ a thawh tlem kan tih deuh te hi ‘sakhaw lam’ a thawh tam a lo ti maithei nia! A tehtu kan ni hek suh!

“Sakhaw lamah a tha zawngin hmang se chuan mi chungchuang tak a ni thei ang” han tih te pawh hi Mafaa kha ‘mi chungchuang’ nih thlahlela han phi buai chi vak kha a ni lova amah leh amaha awmah khan a chiang a a ding nghet bawk a ni.

Revd Chuauthuama hian Mafaa nen lehkhabu tlangzarhnaah an inhmuh thu heti hian a tarlang a. “Chumi tum chuan ruat a ni nge ka hrelo Mafaa chu pawr angreng tak sakuh thinrim ang maja sam ding deuh sung chung hian a lo ding chhuak ve a...Ama tihdan phung pangngaiin tawngkam thlithluai kikawi takin a rawn chham chhuak a. A hmel atang chuan amah a thununtuveng emaw ‘in’ a nei tih a hriat khawp mai” tiin.

Zu chungchang sawihona ah an inchaltauh thu a tarlan bak an inhmuh leh thu a lanna hmasa ber ah hian Mafaa hi "ruat a ni nge ka hrelo" a ti deuh kher a. Mafaa inchei dan chungchang a tuihnih dan hi a tuitanglo in duhthawh lehpek hle a. Tarlan tel loh a pawilo chi a ni lehpek. A dawthehah ‘in’ a nei tih a hriat khawp mai a tih phei hi chu he a thuziak tir lam te a a burna ngai ‘Zu’ bawk kha a ‘ruih chilh’ deuh lu hrat a ni.

Seminar ah an inhmuh lehna a ziakah pawh hian “a ni hnihna ah a lo lang ve hlawl a” a han tih te hian amah Revd Chuauthuama hi a buatsaihtu ber nge khuallian a nih hriatthiam a har a. Mafaa hi paper present tur emaw resource person emaw ni hauh si lova mahni phur phur a phur a zu intatlut ve ngawt angin a ngaih theih titih mai dawn pek a. Chutiang chu a nih ka ring lova, Mafaa hi MZU ah hian rescource person atan te pawh an sawm fo a, tin hetiangah hian paper present tur an nih chuan dan naranin an hming te ziaklutin ruahmanna fel tak a awm vek thin. Chutiang zawng zawng chu lo ni lovin mahni thahnemngaiha zu intatlut chawp pawh nise Mafaa hi a thiamna leh theihna enin ka dem hauhlo. Ka demlo mai a nilo a awm hliah hliah zawk a ni.

“Rev Zairema a ngaihsanzia a ziak thiam hle : a thu chheh dan ngaina tan chuan chhiar nuam tak a ni ang” a ti leh duh fang chauh a. Mafaa a ir awm chhuaka a tha zawnga a tuihnihna vawihnihna ah hian a ti tha duhlo lehpek hle mai. Mafaa thuziak chu ‘a thu chheh dan ngaina tan’ chhiar a nawm tur thu a sawi duh tawk mai. "Sakhaw lamah a tha zawngin kal se" a tih Mafaa hian Zonu chhulchhuak theologian kan neih zing a chhuanawm ber te zing a mi kutchhuak seminar paper a ziak a ni a. Chuti chung chuan Mafaa chu ‘a thu chheh’ avanga a ngainatu te ngaina ni chauha a chhuah hian a thamlo khawp mai. Mafaa Pathian thu pawm dan leh Rev Zairema pawm dan hi a in zul viau tak awm e.

Rev Chuauthuaman Mafaa chanchin a ngaihthlak nuam zawng a sawi chhun te hi thu thluaithlum thiam leh thu chheh thiam, a ngainatute tana chhiar nuam taka ziak thiam ni awm tawk vel chauh a a chhuah hian Mafaa kutchhuak te a chhiar tlemzia a tarlangin Mafaa hi literature ah na na na chuan zofate ‘arsi lian’ a nihna hi a hmu phaklo a ni tih a mawng a hlim chiang hle.

“Kei aia kum 29-a naupang zawk Mafaa nen hian inhmuhtam vak ngaihna a awmlo” a tih hi eng rilru puak chhuaka ziak nge a nih tih ka chhuidawn thiam phak lova, kum lamah inthlauh vang ngawr ngawr a inhmuhtamloh tur chu a ni ngawt bik lovang. “ Kan thil in duh zawng a inanglo lehnghal a” a han ti leh hram te hi a chuangtlai mah mah deuh chu a ni.

Revd Chuauthuama hian zirna chungchangah Mafaa nen inkhaikhinin hluhlang takin Mafaa chu a han fak phawt a chutah amah ve thung chu uar uchuak takin a han indahhniam a. Ordained Minister zingah mipui hmaa ‘Biblical Scholar’ inti ngat, Cambridge University a zir thin a nih thu pawh amah ngeiin a tarlan fo leh tlang hriat a nih laia heti taka a han ziak kur vel pawh hian min ti ip deuh chawih. Mafaa chungchang sawiin “ amah pawhin thiamah a inngai tih chu a thu ziah tam tak English- a chei mawi a chin dan atangin a hriat” a han ti zui zat a. Mafaa thuziak hi ka chhiar ve nual a. Mizo tawnga a ziak hi saptawnga a ‘chei mawi’ ka hre zen zen lova, a thuziak tifiah turin eng engemaw ‘term’ leh ‘jargon’ te kualkhung chhunga a dah hi a ni mai a. Chumi tihlohah chuan saptawng thuziak a thuziak tanpui tura a thurchhuah ( quote) te hi an ni mai a. Chu chu ‘amah pawhin thiamah a inngai’ han tih tur em ah chuan ka ruat lova.Mafaa hian thiamah a inngai hauh lovang mah se a thiam a ni zawk.

Vanglaini-ah Mafaa te nen columnist an nih ho thu tarlangin “ PL Liandinga leh Mafaa hi tlai khawhnua mi dang hmun rawn luah tharte an ni” a han tih te hian beng a ti thlep a, Mitthi tawh chanchin sawina ah midang han dah ‘offside’ deuh ranna nilo thildang tarlan tur hi a tam dawn nen.

Paragraph 11 zet thuziakah hian paragraph zatve hmawk ah chuan ‘Zu’ (ngialngan leh ngialnganlo) tarlan a ni a. Zu in mi chu tuitanglo taka hmuh theih turachhawpchhuah a nih hnuah paragraph tawp berah chuan “ Mi thenkhat chuan kohhranin zu zawrh a duh loh avang hian zu in mite hi an enhrang a” a han ti leh lawi a. A thlangtu ni awm hrima vanram kai tur list lo siam leh lawi te pawh hi thil lem harsa angreng tak chu a ni.

‘Zu’ lan lohna paragraph tinah hian Mafaa lan dan mawilo lam emaw a ziaktu hi Mafaa nen a in khaikhinna leh an thu inchuhah amaha tankhawhna te an ni hlawm.

Post a Comment

Powered by Blogger.