Nula T.Lalhmachhuanin Mizoramah Conoravirus a lo thleng dawn a ti, an ti e law?
Lalhmachhuani


Mizoram Police chuan Covid - 19 chungchanga thu dik lo thehdarh thubuai pathum an ziak lut tawh a, hemi kaihhnawiah hian mi 15 man an ni tawh.

Pu LH Shanliana, IGP (Law & Order) chuan vawiin khan Aizawl SP conference hall-ah thu thar thehdarhtute kawmin tunhnaiah mipui tichiai thei thu dik lo theh darh chungchangah thubuai pathum an ziak lut tawh tih a sawi a. Hemi kaih hnawiah hian mi 15 man an nih tawh thu a sawi bawk. IGP chuan Covid 19 chungchangah thu dik lo theh darh chu ngawrh taka an chhui thu sawiin, "Hetianga mipui tithlabara dan bawhchhiatna hi sorkar chuan a en liam dawn lo" a ti bawk.

Mizoramah Covid – 19 hri hi lo thleng lo ta se, Nula T.Lalhmachhuani hi Mizoram Police te hian thubuai an siamsak ve ang em? 

Hmasang thuthlung hlui hun atang tawhin tun hun thleng hian Zawlnei der leh zawlnei suakte hi an lo awm ve ţhin reng a. Rambuai lai phei kha chuan zawlnei kha a maka maka tam kha Zoramah ngei hian an awm thin niin an sawi a, thil an sawi te kha dik chang awm mah se, an hrillawkna zawng kha a lo dik ziktluak ţhin si lo va, an ţilţiak ta vek hlawm a ni awm e.


Nagaland aţanga lo kalte khan Zoramah chhiatna rapthlak tak lo thleng tur angin hrillawknate an rawn puang vel a.Mizoram ang ram thinghlimah hian kan suahsual avanga Pathian thinurna kan tawngbaw dawn a nih ngai chuan Corruption hluar em emna Nagaland phei chuan Zoram aia nasa fe a let 7 vel zetin chhiatna rapthlak an tuar tawh ngei tur a ni ang. Tribal theology hi insawiţhaih theology a lo ni teh reng emaw ni? Tunlai thangthar lehkhathiamte hi chuan Insawiţhaih theology kan ngaisang tawh lo ropui mai si a,Nagaland aţanga lo kalte kha zawlnei der an nih ka ring a, LALPA zawn chhuah ram, Zoramah hian Lalpa hian chhiatna a thlentir phal ka ring thei lo va, chanchin ţha theh darh a, puang chhuak zel tur hian tisa leh thlarau lamah malsawmna chi tin rengin min vur zel zawk dawn zawk si a!

Mizorama chhiatna rapthlak lo thleng mai tur anga sawitute leh Zoram hi uirena hmunpui chhe lailet der tawh anga Pathian hnen atanga hriattirna dawng anga rawn insawite kha kei chuan zawlnei der ka ti mai a. Mizo Tribal theology hi mak ka ti thin a, Pulpit maichama rawngbawlna hmang pha chinte hian Mizoram hmasawnnate hi an hmu duh tlat lo mai a! Chhemphut-in Zoram khawvel hi an han thlirin an han bih a, a chhe lai an hmuh a piang kha Sermon material atan lawm takin an senglut a,indo thuthang an hriatte hian an lawm em em a! Pathian lo kal hnaih tawhzia sawi an chak zek zek hlawm. Chanchinbu leh chanchin thar reng reng hi thil tha lo lam vek a ni a, tunlai khawveng hi hun hnuhnung khawvel chhiat tawhzia ti lam hawi zawnga an sawi chiam te hi an mawng hi min hlimkhum sang hle mai thin hian ka lo hre ve a! News itemah hian mi beng verh zawng thil tha lo leh chetchhiatna lai leh rikrum thil chhiat buaih buaihna lam hian hmasawnna kal mup mup reng aiin hmun a chang tam lo thei lo tih hi an hre pha lo! Tunhma kum 30 kal ta ai khan kan living standard a sang vek a, kan life expectancy pawh a sang a, mahnia lirthei nei thei 1st time generation car owner pawh kan tam a, kan diet pawh a tha tawh e! Kan zirna pawh a tha a, India ramkhawpuiah hian khawiah mah Mizo zirlaite hi an mikhual tawh lo! Heng zozaite hi Chanchin Ţha avanga Pathian malsawmna kan dawn a ni lo em ni?

Lengpuiah Rel a lut!

Pathian zawlnei mi pakhat chanchin ka han sawi ve thung dawn a ni. Mi hlim Kapa an tih hi a awm a,Chhim lam Pathian mi hman ,thuhriltu lar Thangbawnga hmu tura a zin kal kawngah Pa-in a rawn pawl ta a,a thil hmuh pakhat a sawi chu, Hringchar (Silchar) atangin rail a lo lut a, Hmunpui ram Lengpuiah a tawp tih hi a ni a. Rei-ek khawchhuak Zopa saingtis, pa titi thiam,a thusawi leh a thuziak a pianga Israel chanchin a sawi loh chuan sera mu thur thei lo anga ngai tlat Pu C.Rokhuma khan ringhlelin a awmna Tanhril-ah zuk pan chilhin, I thil hmuh kha Indopui II-na thlen hma-a Thenzawl leh Lengpuia sorkar project rangva ĭn an saksak tle hi a ni zawk lo maw? tiin a zawt ngat a.Mihlim Kapa chuan rangva phet tle leh rail station chu inang lo tak niin a sawi tlat. Hun a liam zel a,a lo sawilawk ang ngeiin 2008 kum February ni 26 Union Railway Minister Laloo Prasad chuan Parliament-a kum 2008-2009 railway budget a pharh takah khan Bairabi atanga Sairang pawh tur kawng thar siamna tur a tel ve a, kum 5 chhung atan Rs.Vaibelchhe 2,50,000 ruahman a ni! Lengpuiah rel a thleng ţep tawh a ni lo em ni? Compensation hnam ni lo phei ila chuan a lut tawh hial ang chu!


Japan Ral Lian

 Indopui II-na-ah khan Japan ral kha an chakin an hlauh-awm hle mai a,Sap sapui chet-a che muang-ho kha an rin loh khanah an bei thut mai a, Rangoon khawpuia Sap sipai, vai sipai leh Mizo sipaite lungmuanga an awm hlan khan Rangoon leh Mandalay inkar rail kawng pawimawh tak a khawpui pakhat,Rangoon atanga km 64-na-a Pegu chu an la ta mai a! Rail kawng ber an lak tawh chuan nuam sa-in 1942 kum May thla ni 4 khan Mandalay khawpui an la leh ta mai!

Tichuan, Kumpinu tan Burma rama nunna tam tak hloh tur ringawta indo khan awmzia a nei tawh lo tih hria-in India ramah an tawlhchhuah san ta a. sorkar ber awm tawh si lo Mandalay atangin Maha-myiang ramngaw kaltlangin raltlan hi a zo, a vai ,a kawl kerang, a Chinese, chi tin hnam tin mai khan ke ngatin a hlawp hlawpin India ram an rawn pan nguai nguai ta hlawm a. Kawng lakah thil rapthlak tak tak pawh hmuh tur a awm a,tumah Mizo tlawngaihna anga in ngaihsak leh inphungbawm theih a ni lo va, a hnu hnung hnung Phung seh tih aia hlawhawm Japan ral thah a ni mai!.Khampat kawngah Chinese chhungkua chu an hah ta lutuk ei tur tha awm si lo natna-in a thlakbuak a, nu ber chu a boral ta nge nge a, khawngpui sira a nu boral let reng hnute chu a nausen chuan a lo fawp dawk dawk a, an sirah chuan pa ber dam lo nikhaw hre lovin a let reng bawk!

Pathian Zawlnei Thupuan

Japan chuan Burma ram pum a la ta a, Å¢iau lui chhak Chin Hills thlengin an inkulh ta mup mai a. Mizoram chu a hnai hle tawh a,Japan sipai hotute chuan Mizoram chu an rawn thlir vung vung a.Mizoram mipui mangang chu an Å£awngÅ£ai mur mur ta ringawt mai a ni. Hetih lai hian Mi-hlim Kapa hnenah Pathian thu a lo thleng ta! “Ka mumangah Mizoram pumpui mi entir a,Mizoram killi-ah vantirhkoh an ding a,savun hlaipuiin an zar khuh tlat a, hlauh tur a awm lo,kan him dawn,vantirhkohvin min din hual tlat e” a ti a, mi tam takin an ring hle a, an thlamuan phah em em a ni. Tichuan, Pu Lalhmuaka kamchhuak tawngkam hmangin han sawi ta ila; Pathianin Japan sipai hotu thluak-ah hna a thawk ta daih a, Mizoram rawn lut lovin Tedim atanga Manipur katlangin Imphal leh Kohima lamah an inher ta daih a ni.

Å¢anrual loh chu chaklohna

Japan ral kap pha chin Mizo sipai bangte ka hmuh phak chinte kha “Tunge Japan sipai hotu hming? tih ka zawt thin a, sawi thei zuk han awm hauh lo va! Japan sipai hotu, commander of the 15th Army kha Lieutenant General Reyna Mutaguchi (1888-1966), pa huaisen leh tawrawt, mahni thu duh tak mai kha a ni a. Malaya (tuna Malaysia) leh Singapore an beihna-ah khan a huaisen em a, amah ngei pawh hliampui a tuar hial a.Chuvangin Burma ram la tur khan 1942 kum khan a kut-ah thuneihna pumhlum an pe ta hial a ni. Burma ram a han bei chu Burma hel pawl Kumpinu laka zalenna sual pawl General Aungsan leh a hote,”Yebaw tawngchik”an tih sipai 30 rual Japan rama indo han zirte leh Burma ram puma an party mi leh sate khan an Å£anpui hlawm bawk a, rin ai tak khan a la awlsam ta mai a. Subhas Chadra Bose leh a pawlte Azad Hind Fauj (INA; Indian National Army) khan an Å£anpui chuan India ram pawh awlsam te-a lak theih a beisei ta tlat a.

General Slim & Aungsan

 Aungsan leh a pawlte khan Kumpinu nawrchhuah nan subhas Chandra bose ang khan Japan an thurualpui a, kum 3 Japan sipaiin Burma ram an han awp zet chu Mauruangi emaw kan tih Englo-bingtaitawki lek tih ang khan Japan sipaite kha an nun a rawng lutuk a, pawisa siamna khawl te hi an kalna apiangah an keng a, Chhura sekibuhchhuak ang khan pawisa an herchhuak zel a, Burma ram economic kha an tichhe ta lÄ›ng a.Aungsan-a te chuan Kumpinu thawhpui lehin Japan kha an do leh ta a ni.General Slim ruahmanna angin Aungsan-a pawlte( Chindits=sakeibaknei pawl)) chuan Burma ram chhungah Japan an bei ta thut a, chu indonna Chidits ho hliam an tamzia sawilang miah lovin an hlawhtlinzia kha khawvel pumah an tlangzarh ta chiam chiam mai a! Indona leh politics-ah chuan dawt hi hmanraw Å£ha zet a ni a, dawt ti phal lovin propaganda an han ti mawihnai ve Å£hin bawk a ni. Tangrual pawl chuan Assam atanga Burma ram Kachin state kaltlanga China kawngpui Ledo Pass sial an tum bawk a ni.


Maymyo-a inchal tauhna

Heng thil 2 te avang hian Mutaguchi chuan Arakan leh China rama Sap sipai la awmte rawsawt pekna kawngpui chhutchah nghal vek a duh avangin a hnuaia sipai hotute duh lo chung chung Imphal leh Kohima lak nghal a, Dimapur railway junction lak a tum lui ta a ni. A tawi thei ang berin sawi mai ang, a sei hian thinrim an awm thin! Burma ram khawpui chu Rangoon a ni a, khawlum lai chuan Kumpinu officer inti khawvel ngam lutuk ho khan Madalay atanga mel 42 vela hla Hill station Maymyo (Pin U Lwin) khi official capital/headquater angin an hmang thin a ni. General Mutaguchi chuan Imphal leh Kohima lak a tumna beihpui chu Operation U-Go a ti a. Intelligence officer chuan hlawhtlin theih chi a ni lo tiin thurawn a pe a, Mutaguchi chuan a ban nghal. A hnuaia sipai hotu lu Leiutenant General Sato Kutoko nen Maymyo-ah chuan thinrim hmai sen engphiar hrawk hrui phiar ţawng ţawng khawpin an inhau va, an ni 2 hi 1934 Japan ram sipai zinga pawl 2, in er tak, inhal tak leh in haw em em Tosheiha leh Kodaha pawl atanga intithiam lo leh lo intentawn tawh annih avangin Sato hian a pu Mutaguchi hi tihmualphona hun ramchang a dap ve ran si a ni. Sato chuan tlangram fur ruahtui tla se kan ei tur leh silai leh a mute leh thil dang mamawh engkim engtin nge Chindwin lui atangin min thawn theih teh reng ang?, Tangrual pawl silai mu in kan thi kher lo vang, ril tamin kan sipai te an thi vek ang tiin ţan a khawh a. A pu zawk General Mutaguchi chuan kal lui turin a ti ta si a,a chhuak tau ta! He mite 2 inkar boruak tha lo hian nghawng tha lo tak, Japan ral indo chanchin sawi apianga sawi nuam lo tak, sawi loh theih si loh a thlentir phah ta a ni.

Mountbatten of Burma

Tichuan 1944 kum March thla ni 5 atang chuan a siruk la-in infantry division 5 leh laipui pu te nen Imphal leh Kohima an bei ta a.Hetih lai tak hian Tangpual pawl chuan Dimapur railway juncture Japan sipai-in an lak a tluk vaih chuan Å£an khawh ngaihna a awm tawh hlek dawn lo tih hria-in, chak-ai a kawtawpa tan a khawh angin theih-paling-kawhin an Å£ang a. Louis Francis Albert Victor Nicholas Mountbatten, 1st Earl Mountbatten of Burma, KG GCB OM GCSI GCIE GCVO DSO PC FRS (1900 –1979) kha Tangrual pawl hotu lu ber, Supreme Allied Commander South East Asia Command (1943–46) a nih lai a ni a, mi fing,a ngaihna hria a lo ni hlauh bawk a, indo thlawhna neih zawng zawng nen, Arakan-a sap sipai la awm zawng zawng chah khawmin Japan ral lian chu General William Slim kaihhruaina in an beilet ta chiam mai a.General Mutaguchi leh a sipai te chuan lungbang an su ta.Sato khan Kohima la lova Dimapur la mai thei khan Kohima kha lak a tum char char a,indo hmaa a hlauhthawn ang ngei khan fur ruah a rawn tlak hnu chuan engmah rawsawt a lo thleng thei ta si lo va,Naga khua-a an buhchhek khawl lah chu Tangrualpawl thlawhna-in a rawn bomb alh vek ta si a,May thla-ah chuan Japan sipaiten ei tur an nei ta lo! A beidawng thinrim lutuk chuan Kohima-ni 10 Tangual sipai dang tura Mutaguchi thupek zawm duh lovin Imphal inbeihna lamah a sipai la dam chhunte a kirpui ta daih!.

Samurai mi hratkhawkeng a ţap!

5thJuly, 1944; Japan sipai hotu huaisen leh tawrawt Mutaguchi chuan zing vartian-ah a awmna tlangchhip atanga chuan Imphal khawpui chu a thlir dauh dauh va, a sipai 65,000 zet zingah mi tam tak nunna an chan tawh a, tam tak chuan sirserh natnain a tlakbuak mek a, ei tur leh thawmhnaw inbel tur tak ngial pawh an nei tawh lo va, silai leh a mu an tlachham tawh bawk a, damlo enkawlna tur damdawi an chatlak tawh bawk si! Tangrual pawl Sap leh Vai leh Mizo sipai tam tak do let turin a sipaite’n theihna an nei tawh lo tih a hrechiang ta. Mittui leh hnaptui nen a Å£ap ta pur mai a, Shinto Pathian tanpuina auvin a tawngtai ta ruai mai!. Tah chuan a sipaite chu Burma rama hnungtawlh turin thupek a chhuah ta! Japan sipai hotu mahni aia lal commander thupek zawm duh lo awm chhun, Leiutenant General Sato chu Japan dana pasaltha hmelma ngam lo mahnia intihhlumna seppuku ti turin ngun hnam puanvara tuam an pe a,mahse a pu Mutaguchi ruahmanna fel loh zia tlangaupui a duh avangin mahni dul samurai ngunhnam-a zaithler aiin court martial a thlang ta zawk a ni. Japan sipai 65,000 zingah mi 50,000 zet kha ralah leh natna leh riltam tuihalin an thi niin an chhut a, Tangrual sipai kha 17,000 vel thi angin an chhut a, Mizo pawh tam tak an thi a ni.


When You Go Home! 

Japan sipaite’n Kohima khawpui an beih laia 4th Royal West Kent Regiment Sap sipai sergeant pakhat hliampui tuar fam dai rial chang turin a thurochhiah chu;-

“When you go home,
Tell them of us and say,
For your tomorrow,
We gave our today” tih hi a ni. He thurochhiah hla thu mawi leh ril hi Mizo tawngin letling buangbar lo mai ang, poem leh humour hi letlin theih a ni lo tih English literature-a kan zir Å£hin kha a lo dik a ni! He hla thu mawl si, mawi si, ril si hi Fam Lalzova hla thu nen pawh ka tehkhinin ka khaikhin fo thin a, Imphal sipai thlanmual lungphunah ziak a ni.

Lushai Scout an che ţha

Japan sipai hnungtawlh chau leh rawp tak tak, thi lova ruanga hnungtawlh thei hram hramte Kawlphai Mizo khua-a an han lut chu nula bawk an ngen leh thin a, Mizo khawtlangah chutiang pek tur nawhchizuar an awm ve ngai lo tih an han hrilhfiah chuan an thin hi a rim em em zel tawh mai si a, an hlauhawmzia an hrilhfak a ni. General Slim ruahmanna-in 1944 February thlaah Lushai Scout Corp din a ni a, khawchhak tlang dung Biate khuaah mi 344 Japan ral bei turin an inbuatsaih ta. Chin Hills Thântlang Japan ral tawlh zel rawn nawrthlatu Tangrual pawl sipaite an han fin ta a. Parachute te khan Chindwin luipui kam Awk-sa tlang ram ngaw-ah te an han thlak ringawt a, ram hnuaia chet lak kha an lo zei zawng tak a ni a, puar leh fanna tham ramhnuai theirah leh a zung leh a hnah nen lam ei tur an lo hre tam ropui mai si a,Kawlho nen kan hmel a lo inang bawk si a, one-man intelligence ang te khan tangkai takin hna an thawk thei aAn zingah hian Japanin Burma a lak tak avanga lo tlanchhuk Mizo officer leh NCO te, Kawl ţawng thiamte an awm avangin Sap sipai tan an tangkai ta hle reng a, mi lu la hnam, in run reng thin thlahte kan nih a vangin indo chu kan chemkalna zawng tak a lo ni chek a ni ang chu!, An hmingthat thu hian kumpinu sum tual mai pawh ni lo Bristish Lal chhungkaw tapchhak zawl a thleng pha hial a ni. Mizo hmusit deuh mai Sap officer 1 pawh an kaphlum daih mawle! Ka han tlak leh ta duah a, kan infak ar-ek zo dawn!

Zawlnei der leh zawlnei suakte thu virvel avangin inti lungngai lo ila, kan thinlung ţheuhvah Lalpa ram a thlen chhung chuan Zoramah hian hun khirhkhan leh chhiatna rapthlak LALPAN a thlentir phal kei chuan ka ring thei lo va, kan thinlungah Lalpa ram lo thleng tur erawh chuan I inbuatsaih ţheuh ang u.

 – Familia Fanai LalÅ£ansanga

Post a Comment

Powered by Blogger.