A KAMKEUNA:

Mihring taksaa natna   hrik kai tur lo venga lo dolettu hi immune system tih a ni a; chungte chu: Thisenvar (white blood cells),  antibodies, lymphatic system, La (spleen), Thymus, leh thling (bone marrow)- te niin hengho hi natna laka min chhanhimtu bulpui bera ngaihte chu an ni. Hengho hi tih chak that reng an nih loh chuan mihringte hian eng natna pawh kan kai hmain kan vei awlsam Ä“m êm thin. 

Tuna khawvel puma hripui leng mek chinawm tak pawh hi immune system thuam chak tha lo apiangin an kai awl Ä“m Ä“m a; chuvangin, hripui laka kan lo him tlan zawk nan immune chihrang hrang thuam chak dan i lo tarlang teh ang.

IMMUNE THUAM CHAK DAN: 
1. Vitamin
Natna dotu immune thuam chak nan hian vitamin 'C' B6; 'E' -te hi a tha hle. Vitamin 'C' tlak chham hian khawsik a thlen awlsam hle a, chuvangin, vitamin 'C' ei thin a tha a, vitamin 'C' ei kher lo pawhin thei thûr leh thei  lam chi ei tam hi immune thuam chakna a ni. 

Vitamin B6 hi natna dotu thuam chak nan a pawimawh  hle. Chuvangin, vitamin B6 tamna tomatto, arsa, bekang, sangha, balhla kawlbahra, bawngsa & satisen, tofu, theihai, lakhuihthei, alu, butter theite ei tam a pawimawh.

Vitamin 'E'  hi antioxidant tha tak a ni a; vitamin 'E' hian natna dotu a pui tha hle chuvangin, viamin 'E' tamna nihawi chi, spinach, peanut, theite, butter thei, brocoli leh lui lam sate ei tam a tha.
NATNA DOTU
2. Insawizawi
Nitin zing leh tlaia hah lutuk lova insawizawi fo hi natna dotu thuam chakna hmanraw pawimawh tak a ni. Nitin kawla ni chhuak chhiara kut hnathawk thinte tan a hranpaa insawizawi chiam a ngai ve lo. Hnathawh tur nei lo, awm mai mai tan leh hna hahdam thawk, pisa kai thinte erawh insawizawi ngei ngei thin tur. Insawizawi dan chu mahni tuina zawng martial arts, boxing, hruizuan, thisakawr khalh, ritchawi, tlan, kea kal, yoga, hrui zuan, lungden, football leh games chihrang hrang tam tak a awm.

3. Ashwaganda
Ayurvedic damdawi chikhat hmasang ata  tun thlenga  hman tangkai ber pawl chu ashwaganda hi a ni. Mizotawngin a hming kan nei lo, hnimbuk chikhat hniam te, parmawi tak leh a rah pawh itawm tak leh tuitak a ni. Saiêkhlo kan tih nen hian a hnah leh a awm dan chu a inang hle. Natna dotu thuam chak nan a tha hle a, a zung hi an hmang nasa hle thin. Chuvangin, ashwaganda ei fo hi covid-19 laka invenna chikhat a ni thei.

4. Triphala
Hei hi thei/thing chi thum chawhpawlh atanga siam a ni. Mizovin a hming kan nei lem lo. Hindi-in thil chi thum atanga siam a nih avangin tin(pathum)+phal(thei)=triphala tiin a hming an vuah mizotawng chuan thei chi thum chawhpawlh tihna a ni. Chungte chu thingvãndãwt, rērãw & sunhlu chawhpawlhte a ni a, ei nawm deuh nan vaiho chuan khawizuin an chawk diak thin. Bilkhawthlirah khuan Mizo damdawi siam thin Dr. R. Vanlalkunga'n a mum tablet-in a siam ve thin tlat. A fakawm khawp mai! Vai company erawh chuan a diakin hlirin an siam thung. He damdawi hi natna dotu thuam chak nan a tha hle a; ei fo a tha.

5. Neem
Nim hi saisiak ang bawka ramhmul damdawi tha tak, natna hrik bacteria thattu  atana hman tangkai a ni. Nim hi khawsik, Pum nuam lo, Thawhah, sikserh. Rulhut.Vun natna, lungna, Thisensang, zunthlum, pem, hliam, tai natna leh natma chihrang hrang enkawl nan a tha hle. Chuvangin, nim sawhsawm tui emaw, a chhumna tui in, emaw, a hnah hel thial thinte hi natna dotu thuam chak nan a tha hle.
 
6. Thingbehlawi
Thingbehlawi (moringa) hi chaw tha pawimawh tak a ni. Natna dotu thuam chak nan a tha hle a, vitamin "c' aiin a let 7 laiin a tha zawka ngaih a ni. Thingbehlawiah hian potassium, iron, calcium & amino acids a awm tha hle a, cells a siam tha hle bawk. Thisen hniam leh Hb hniam lutuk avanga chauhna a awm changin rang taka siamtha lehtu atan a tangkai hle. A hel emaw herbal comany siamsa capsule ei fo hi natna dotu thuam chakna tha tak a ni.

7. Tulsi (Basil)
Hei pawh Mizotawngin a hming hranpa kan nei lēm lo. Nim ang bawkin tulsi hi antibacteria tha tak a ni. Natna hrik thattu (germicide)tha tak niin phytochemicals & antioxidants, tha tak a ni bawk. Khawsik, hritlang, khuh, awmna, bengna leh natna chihrang hrang enkawl nan a tha hle. Chuvangin, nitin tuisik rialno khatah far 2-3 lek leka in thin hi natna dotu thuam chak nan a tha hle. A hnah hel thial thin pawh a tha hle.

8. Sawhthing
Sawhthing hi antibiotic tha tak beng nã, ãwm nã, khuh, leh thãwk harsat, vung, vun thak, bawl, enkawlna leh tūr thahna tha tak a ni a, luak chhuak tihreh nan te, pum nuam lo tihdam nan te, pumpui pãn hrik nei thah nante leh thana enkawl nante a tha hle a, antioxidant tha tak a ni bawk. A dip, a hriak (oil) leh a mum, a tui emaw, a hela ei thin a tha hle. Natna dotu thuam chakna tha ber pawla ngaih a ni.

9. Purunvãr
Sawhthing ang bawkin purunvãr hian natna hrik tê tak tê tê a tihlum thei a, thisen silfaitu tha tak a ni bawk. BP sang leh hniamah te, zunthlum leh hrawk nã, hritlãng khuh leh ãwm nã damdawi atan bakah pumpui pãn enkawl nan te, lung tha lo tan leh pum puar nuam lo leh thisen khal enkawl nan leh thisen siamtu atan a tha hle a, natna dotu thuam chaktu atana hman tangkai ber a tling. Zingtin chaw ei hmaa mal khat lek thial thin te, a tui, a dip, rãwt, kan leh chhum eite a tha hle.

10. Ãieng
Ãieng hi natna hrik thattu, tÅ«r thattu  phytochemical tha tak a ni. Bãwnghnute nena ei hi thawhah asthma vei tan ei a tha hle. A tui in hi zunthlum tan te, pumna tan te, chau tih reh nan te leh lung tha lo tan te, na chhãwk nan leh cancer vengtu atan te, depression, ruh chakna, vun enkawl nante a tha hle a, a hel, a dip, a tui, a mumtea ei thin hi natna dotu thuam chak nan a tha hle.

A TLÃNGKAWMNA
Tunlai politic party-te inmawhpuhna tawngkam han hawh zuai ila. Local/village council inthlan Result chhuak chhunzawm zelah inthlan buaipuitu leh thawktute mi engmaw zatin hripui an kãi darh tan mêk chu a ni ta ber  a. Inenkawlna hmanrua leh damdawi leh thawktu thlengin kan la indaih lovin kan la pachbe si a, engtiang takin nge kan la inkaidarh dawn tih lah Pa chauh lo chuan tuman engmah kan hre si lo.
Covid-19 laka invênna tha ber chu natna dotu (immune system) thuam chak a ni tih medical science atang leh scientist tam takte leh WHO atangin kan hre tlãng theuh a, inenkawlna senso hau tak tak pumpelh nan leh hripui laka kan him tlãn zawk nan achunga immune system  thuam chak nana mitinin kan tih theih kan han tarlan takte khi ngun taka chhiara a taka  zãwm theuh tumin tan la ila, he hripui nunrãwng tak hi pumpelh theuh tum ila a lãwmawm ngawt ang.

-Dr. C. Lalrampana

Post a Comment

Powered by Blogger.