KHANGHU THATNA
-Dr. C. Lalrampana
Khanghu

Khanghu hmeh tuma kam thuah fãi that loh chuan nam tha thei hem hem tak a ni. Mahni bialnu-bialpate bula ngampa taka zawi deuh sapa thuruk han chham phual vel pawh inthlahrunawm tak a ni. Mahse, a tui ti mi leh ngaina mi tan chuan sa tluka chawhmeh tui leh chawplehchilha chaw ei tituitu multi-vitamin tha tak a ni ringawt. A tui leh tui loh lam aimahin hriselna atana a thatna leh tangkaina lam hi i han thlur bing teh ang.

Khanghu hi a scientic hming chuan Acacia pennata or Senegalia pennata tih a ni a; sapho chuan Climbing wattle & Cha-oum an ti. Vaiho chuan Adari, Khadiravalli an ti bawk. Thing zãr pēng zãm chi hnah mawi tak, sei tak tak inzãrpharh thui thei tak leh hling zum tha tak leh chhun na tak nei a ni. South-East Asia atanga rawn chawr chhuak niin India ram pumah hmuh tur a awm a; Himalaya tlang bãwm khanghu thlengin hmuh tur a awm.

India ramah chuan khanghu hi Ayurveda, Siddha medicine atan an hmang tangkai hle a. Aadaari, Ari, Latakhadira tiin Ayurveda chuan an vuah a; Indan, Indu, Iyak Koluntu (tender leaves) tiin Siddha medicine chuan an vuah bawk.

Khanghuah hian heng vitamin chihrang hrangte hi a awm avangin hriselna atan a tangkai hle. Chungte chu:-Chakna ( energy) kilocalories, 
Fibre; Calcium;
Phosphorus; Iron; Vitamin A; Thiamine (Vitamin B 1); Riboflavin ( Vitamin B 2); Niacin ( Vitamin B 3); Vitamin c -te an ni. 

A THATNATE: 
Khanghu hian thatna chihrang hrang a nei a, chungte chu: lunâ, khawsik, taksa nâ, nachhawkna; Hritlang awmnâ; asthma; khâk leh bawlhhlawh paihchhuaktu; pumnã; chaw paiţawih that na (digestion); ei sual (antidote); tur thahtu Antitoxins & antivenom, zun in; serh nã leh thip; Hahni puam leh thi; thauchhia paihtu; thin hriselnate a ni.

Heng baka a thatna dang leh hman tangkai dan chu hetiang a ni.

A kuang/kãu (stem) leh a kung hi phar (leprosy) leh tai (haemorrhages) dam dawi leh hliam enkawl nan a tha hle. A kung leh a hnah a zavai hian hritlang khawsik hnãrping, luna, hmeichhe serh atanga bawlhhlawh vãr chhuak leh kãng enkawl nan  a tha hle. A kãwr/hãwng/pil hi thawhah (asthma) enkawl nan a tha hle bawk.

A HMAN DÃN
1. A kãwr/hãwng/pil chhum tui in hi luak danna (antibilious) leh thawchham(anti-asthmatic) atan hman theih a ni. Puitling tan nitin chaw ei hmain 30-50ml in theih a ni a, naupang tan 10-20ml in thin a pawi lo.
2. A hnah hel densawm tui hi pum nuam lo, hahni thi leh tawih vengtu atan zun sã, leh pem pūn tur ven nan puitling tan 20-30ml, naupang tan 10-20ml ei thin a tha hle.
3. Nitin a kuang/zãr hel feh/fawh thin hi asthma tan a tha hle.
Hahni thi dan nan a hnah hel leh jira leh chini nena thial pawlh a tha. Tin, lunã, taksa nã leh khawsik tan pawh a tha.
4. A hnah no/zik chhum hi nauoang pumpui chak lo tan 20-30ml intir a tha , naute kum ½-5 tan 5-10ml pek a pawi lo thei.
5. A hnah densawm tui leh bawnghnute pawlh hi maupang êk hring leh chaw pai tawih tha lo tan achunga tarlan ang zat tho khian pek a pawi lo. 
6. A kãwr,/hãwng chhum tui hi kawthalo tan a tha a, puitling 30+50ml, naupang 10-30ml thleng pek theih a ni.
7. Nitin a zung densawm tui glass 1 vawi 1 in thin hi ruhseh leh thana tan a tha hle.
8. A zãr,/tang 5-6g sãwr tui nitin vawi 2 ni 5 chhung inin khuhhip (whooping-cough)amdawi tha tak a ni thei.

Ramhmul damdawi (herbalism) leh tualchhuak damdawi (traditional medicines-te hi UNDRIP Article 24(1&2)-in a tarlan angin khawvel hnamtinte hian zalen takin keimahni zawn theuhah inenkawl nan kan hmang tangkai thei a; chutih laiin damdawi pangngai (allopathic medicines)-te ang bawkin nghawng tha lo (side effect) a nei ve thei vek a, allopathy aiin nghawng tha lo a nei nêp deuh hlek zawk tihna mai a ni. Hei vang hian uchuak taka mahni rinthua tawng pawng ei vak vak lo tur leh fimkhur taka hmang tangkai theuh turin tan i la thar theuh ang u.

Damdawi in thleng pha lo leh daktawr rãwn pha ve lo zokhaw pilril zawka awmte'n kan thu ziahte in lo tangkaipui thin hle tih thu (feedback) tam tak kan lo dawng thin a; alawmawm hle. Tuna mi pawh hi chawhmeh tui leh man to, tangkai tak leh hlu tak a nih rualin damdawi tha tak a nih tel theih bawk avangin in lo tangkaipui atan ka rawn hlui leh che u a ni e.

Post a Comment

Powered by Blogger.