Elvina Ngôkhingia T. Azyu 
Women’s Christian College 
 Chennai 600 006, 
Tamil nadu South India. 
 Mob no: +919176390139 
or +918056180313 
e-mail:evie_azyu@ymail.com


Hlâno ta cha khizaw chyhsa zydua he pôhkha châ ei ta, reih miakha a hmâhpa ama châ. Khazohpa ta ama reih panano haw ta, ama reih athei tlâ khao veih ei. Chavâta alei chô liata pai (a hie) patlapa ta ama y haw tahpa a châ. (Genesis 11:6-9). Chata a châ khiala a pôhkhana he hmo byuhpa nata chyhsa pata eimâ ngiah ngaitapa châ tloh ta, khataih tawta ma pôhkhana cha eima pathao aw? 

Bieso chata, “Pavaw hmi âlyupazy cha hmaohkha ta ama ypakhy tyh” a tah. He bieso tawhna heta hmaokha ta a ypakhy awpa nata âpôhkha awpa cha a naosia kawpa ta pahno theipa a châ. Hmaohkha ta y lymâ ta, âpôhkha lymâ awpazy cha – Chi nata pho âlyupa reih miakha a hmâpa nata reih â thei khaipa, ama phôhryhpa (culture) âlyupa, ama chysia nata ma hnopoh, amâ tobina âlyupa, ama chhaichhi nata amah hmobaoh âlyupa, ama khihsana nata ama niebaw alyupazy cha hmaohkhata y khoh laih ta, âpôhkha awpa ama châ. Chavâta hmaohkhata y ta, âpôhkha awpa cha eima chi nata pho châna liata eimâ pahno pasia awpa a châ. 

 Eimâ pôhkhana liata abyuh via pachaipa cha kyh 5 ta ei vaw palâsa aw. 

1. Reih kyh liata a pôhkhana: 

A pôhkhana châta a peimawh tua chaipa cha reih a châ. Reih he yna su rei ta reizie nata eima parosana dâh(accent) anano hôlô hrasala reih miah achahry pabaotuhpa reihchâ (literature) eima hnei. He eima reihcha(literature) liata hmaohkha ta siekhohpa ta, khâchâ eima pôhkha lymâ awpa a châ. Reih he chi nata pho pabohsana a châ. Chi nata pho reih liata a dua pa –ina he chi hropa nata pho hropazy ta maniah ama disao lei n’awpa ta a duana su ipa a châ. Chi nata pho reih pahleina he chi hropa nata pho hropa ta mania ama disao n’awpa nao chaipa a châpa vâta eima reihchâ liata âpôhkhata, âthuh viata duahmo paryhpa ta, mara reih he pasâhsa via lymâ suh vy. 

Thaina (Education) maniah a vaw pietuhpa, eima Missionary nahzy he United Kingdom tawhta âvypazy châ ei ta. United Kingdom lia a pahrâpazy cha English zy, Irish zy, Scots zy ama châ. Ama reih parosanazie(accent) zy anano hôlô hra sala reih ama hmâ chaipa cha English châ ta. He English reih heta United Kingdom chyhsa zydua cha pôhkha ta tao ta. 

Mizoram liana heta reih hmâ via chaipa cha hlâno ta “Lusei tawng or Duhlian tawng” ama tah tyhpa châ ta. Atahmâ cha “Mizotawng” tahpa a châ. Mizoram liana he Ralte zy, Hualngo zy, Biate zy, Paihte zy, Hmar zy ama y hôlô. Reih nanopa a cheipa ama châ. Châhrasala ama reih cha “Mizotawng” ama tahpa nata âhnia kawpa vâta alyuna a hluhpi ama hneipa vâta ama reih chyu pahleipa ta, “Mizotawng”ama tahpa cha ama reih ta hmâh chyu ei ta. Tlaikaopa chi tawhta panano awpa ta pahno theipa châ khao veih ei.

 Mara reih he cha tlaikaopa reih nata â hla via syulyupa a châ. Tlaikao reih liata consonant ta pachhâpa sai châ ta, Mara reih liata cha Vowel ta pachhâsapa sai a châ. Vowel ta eima pachhâsapa a y chhôhpa cha ‘h’ eima baipa he a châ. He ‘h’ he â hnaipa ngiana châta hmâpa a châ. Parosanazie (sound) chhao a hnei leipa a châ. Chavâta Mara chi nata pho he chi hropa nata pho hropa âhly thaipa cha mah pi. Marapa saw, India nata Myanmar nata râah hropa lâta a ypa zydua, Mara reihchâ (literature) liana he a pôhkha lymâ suh vy. Reih he chi nata pho eima châna mania a palâsatuhpa, maniah ama ngiana(identity) a châ. 

2. Py nano nanopa apaduapa liata apôhkhana: 

Marapazy heta py nano nanopa eima padua hôlô. Mara Thyutlia Py(M.T.P) zy, Mara Student Organisation(M.S.O) zy, Mara Chanô Py(M.Ch.P) zy eima padua. He py eima paduapa liana heta apôhkhana pha ngâsâpa eima hnei awpa a châ. He pyzy he keimo châta nata mo hropa châta hmo phapa tao achhuahna a hneipa, rei a paraohpa ta apohkha ta â taopa ama châ. Rei a paraohpa ta a pôhkhana he hmo a tao thei. 

 Py kheihhawhpa rai reihraopa nata apôhkhana phapa ama hnei leipa a châ khiahtala adua parei leipa ta, a rao tyh. Chavâta py liana heta a pôhkhana hnei pha ngaita awpa a châ. 

3. Rah ryureina nata rah avaona liata apôhkhana: 

Râh ryureina nata râh avaona( politics) kyh liata reiraohpa ta apôhkhana he hmo byuh ngaitapa a châ. Râh ryureina nata avaona kyh a pôhkhana phapa cha râh hmahsie chatlie ta, râh âsosâh patohna a châ.  
Râh ryureina nata avaona kyh liata pachâ dâh anano hôlô hrasala chyhsa hluh via ta pha tahpa ta bie pathluna liata rei a paraoh thai ta, a pôhkha thaipa he râh hmahsiena châ ta, Zawpi châta hmo phapa a tlôkhei tyh. 

Biehneina a totuhpa ta hmo phapa ta pachâpa ama tao chiehpa paraopa zy, biehneina achhupa ta ypa, rei araoh leipa ta, a pôhkha leina he râh paraona a châ. Nôpaw bie phôhpa ta “Azy para sapa alyu” ama tahpa hawpa châ ta, pakha ta tao, pakha ta parao tahpa hmâpa he hmo ha lei ngaitapa a châ. Chavâta râh ryureina nata avaona kyh, râh ryureituhpazy apôhkha thai awpa he hmo byu ngâsâpa a châ. Râh pabohsana kyh liata py thokha ta “ He he pabohsa awpa a châ”ama tah ngâ nota, py hropa ta mo hropa hnohta tlâ vaw pie tahpazy he râh paraona nata râh hmahsie leina a châ. 

 Palôh a raohpa nata apôhkhana kao liata pha ta, thatlôna nata hmotaotheina a châ. 

4. Zyhna kyh liata a pôhkhana: 

Chi nata pho apôhkhana kyh liata eima zyhna kyh anano hôlôpa he rairuna kyh hluhpi a y. zyhna kyh liata py kha ta ykhoh khai thei sihla, hmo pha chaipa a châ. Zyhna kyh liata apôhkha thai leina he uhta nawhta liata chhao hmahta a mo pananona a y thei kawpa a châ. Chavâta eimâ moh panano lei n’awpa ta zyhna kyh, awnanopa liata chhao pôhkha ta eima y awpa apha chai. Bei Zisu chhao ta pôhkha ta eima y awpa maniah a khopa a châ. 

 Awnanopa thatlôpa ta a sie lymâ thei n’awpa ta, awnanopa kuphei châta Krizyhpa Thyutlia Py (K.T.P) zy, Krizyhpa Nô Py(K.N.P) zy, Krizyhpa Hawti Py(K.H.P) zy ama y. He py zy he reiraoh kawpa ta, pôhkha ta ama y thei leipa a châ khiahtala ama thatlô leipa aw ta, hmahsiena hnei thei vei ei. Chavâta pôhkha ta a taopa ta rei aparaopa ta hmo phapa ama tao tyh pa a châ. 

 Kyh to liata apôhkhana he thatlôna châ ta , a duana ipa a châ. A pôhkha leina cha thatlô leina, raona nata paona a châ. 

5. Eima chyhsaheih nata apôhkha thai awpa a byuh: 

Khizaw liata apahrâpa chyhsa zydua he, kheihhawhpa sawhkhâ laipa nata hneirôhpa hmah châ hrasala viasa â ngiah leipa y tlâ veih ei. Eima hneipa nata eima ngiahpazy alyu tlâ leipa ta. Chavâta chyhsa to he âbaokhâh veichâh chyu awpa eima châ. Chahawhpa chyhsa chyu eima châpa vâta eima chheipâh râh chyhsazy nata apôhkha dâh eima thai awpa a byuh ngâsâ. 

 Achhachaina ta cha a pôhkhana a peimawhzie, he pachuna bie he khâ a thei suh vy. Israel a patlatuhpa Zakaw chata a sawzy 12 (hleino) hnohta mahsô sâkha sai pie chyuta. “Kha mahsô ei cha piepa ei kha thlie teh u” tah ta. A sawnah chata ama mahsô chaba pa cha thlie khai ha eita. Zakaw chata mahsô 12 (hleino) la ta, a ty ta chahry pabaoh ta, a sawnah cha pakha pakha ta mahsô cha pathliesa ta, châhrasala ahy hmah thlie thei tla veih ei. Zakaw chata, “He mahsô chahry pabaopa nama thlie thei leipa hawhta, nâmo chhao pôhkha ta namâ tao khiahtala ahy hmah cha parao thei veih ei. Mo pakha deita ta nama y khiahtala nama rao nao ngâsâ aw. Chavâta rei aparaohpa ta pôhkha ta y lymâ muh vy” a tahpa a châ. 

Bill Bethel ta he hawhta a reih: 

“Reiraohpa ta pôhkha ta a taopa hlaotlohpa cha ku hluhpi a hneipa, palôh miakha a phaohpa ama châ” a tah. Rei aparaohna nata apôhkhana he thatlôna nata hmotaotheina a châ tahpa he khâ a thei thlâh ha suh vy. 

Post a Comment

Powered by Blogger.