Dr. Lalkhawngaihsanga 

hriselna lam hawi
HRISELNA, MI TIN TAN 
(Gilead Thinghnai)

Lawngpâr hi kuhva telh atan kan hmang ber a.  Ka chhung tihrimtui nan leh zu rim tihreh nana hmang pawh an awm ang a.  Damdawi atana a ṭhatna hi a tam hle mai a.  Tlem azawng han tarlang teh ang.

Lawngpâr hi Indonesia rama Maluku thliarkara awm hmasa bera hriat a ni a.  Hmakhawsang aṭangin lawngpâr hi thil hrang hrangah an lo hmang tawh a.  Thil vâng tak a nih avangin a tovin an ngai hlu hle a.  Tûn hma medieval hunlai aṭang tawhin lawngpâr avangin Maluku thliarkar hi inchuhin an indo nasa ṭhin a.  A hnuah Dutch-ho dingchangin Maluku thliarkar hi hun rei tak an thuhnuaiah an dah a ni.

Lawngpâr hi a sâp ţawng chuan Clove tih a ni a.  Hei hi French ţawng "clou" aţanga lâk a ni a.  'Clou' tih chu perek tihna mai a ni a. Roman-ho khan lawngpâr an ngaihlu hle a.  Chinese-ho pawhin BC 226 daih tawh khan an hmang tawha hriat a ni a.  An emperor an hmuh dawnah an kâ tih rimtui nan an ţhial ţhin a.  16th leh 17th century lai khan lawngpâr hi spice hlu ber zînga mi a ni a, a bûk tâwk rangkachak aiin lawngpâr hi a hlu zawk fê a ni! 1605 kum khan Dutch-ho chuan Maluku thliarkar thlengin lawngpâr vangin Maluku-a lo chêngte nen indo an ţan nghal a.  Dutch-ho chuan lawngpâra sumdawnna chu anmahni chauha pumbilh an duh avangin an thuhnuaia awm phâk lo lawngpâr ţiak leh kûngte chu an tichhe ta zel mai a. Maluku-a chêngte nun leh lawngpâr hi a inkungkaih tlat mai a. 

Nau a pian apiangin Maluku-a chêngte hian lawngpâr an tuh ziah a.  He lawngpâr lo ţhanglian awm dân hian chu naupang nun zel dân tur a hrilin an ngai a.  Lawngpâr kûng a ţhat loh chuan, an phun chhan naupangah thil ţha lo thleng ve turah an ngai a.  Hei vang hian buaina nasa tak a chhuah phah a ni. Heti hi ni mah se, Dutch-ho chauhin an hauh thei bik lo va.  18th century a thlen chuan khawvel hmun hrang hrangah lawngpara sumdawnna hi a darh zau ta zel a ni.

Lawngpâr hi thing pakhat Syzygium aromaticum pâr kuhmûm ro a ni a,  Myrtaceae family a ni a.  A kûng pil leh hnah thlengin damdawi atan hman a ni a, lawngpâr hriak pawh hi hriak ṭangkai tak a ni. Lawngpâr hian vitamin, minerals leh flavonoids a pai tam hle mai a. Lawngpâr hian chaw pai ṭawih a pui a. Lawngpâr hian natna hrik do lêt theihna, antibacterial properties a nei a. Lawngpâr hian cancer timur ṭhang lian tur vengin cancer timur do lêt theihna a neia ngaih a ni a. Lawngpâr hi thin tan ṭhain thin a veng thei a.

Lawngpâr hian thisena thlum awm zât a vawng dik thei a. Ruh hriselna atan lawngpâr a ṭha a. Lawngpâr hian taksa natna do lêttu khawl immune system a tichak thei a. Lawngpâr hian taksa nâ leh vûng a tiziaawmin thei a. Lawngpâr hian ha nâ a tiziaawm thei a, ka chhunga natna hrik inthlah pung tur a veng thei a, ka chhung a tihrisel thei a. Lawngpâr hian lu nâ a tiziaawm thei a. Lawngpâr hriak hi a fîra hmang lovin olive oil emaw tui thianghlim nena chawhpawlha hman tur a ni a. 
Indonesia ramah chuan lawngpâr tih sawm hi meizial anga zûk an chîng a.  Hei hi meizial zûk ang thovin a ţha lo a ni.


Post a Comment

Powered by Blogger.