MIZO THUZIAK LAWRKHAWM :: HUN HNUHNUNG CHUNGCHANG
Israel fate chu Aigupta ram atanga chhuakin thlaler hmun Sinai tlang an thlen chuan, Pathianin Mosia hnenah Biak buk sa turin a hrilh a, tichuan mihring kutin Biak buk chu a sa ta a. Chu, Biak buk hungchhungah chuan hmelhemna nei lo ran hlan tur nen chuan misual chu a va kal a, puithiam puihnain misuala chuan a sualte puangin a that a, misuala chu a haw let leh mai a. Khawvel pian tirha beramno tlanna thutiam chu hlen a la nih loh avangin, Isua Kristan, puithiam hna min la thawh sak thei lo va, Biak buka rawngbawl tur chuan Israel hnam sawm leh hnam hnih zinga Levi chi chu Pathianin a thlang bik a ni.
Puithiam chuan, inthawina ran thisen chu Biak buk chhunga pindan pahnih zinga pindan hmasa zawkah chuan nitinin sual thawina an rawn hlan apiang a luhpui ta zel a ni. Chung, puithiam tih dan tur zawng zawng leh Biak buk sak dan tur zawng zawng chu Mosian a hriat theihnan Exodus 25:8 “Tin, hmun thianghlim mi siamsak rawh se, an zinga ka chen ve theih nan. 9Biak buk lem leh a chhunga bungrua tur zawng zawng lem ka entir ang chiah che hian in siam tur a ni.” tih ang chuan Hebrai 8:5 “Chungte chuan van thilte chu a lem leh a hlim rawng an bawl thin a, Mosian biak buk a sak dawn laia Pathian hrilha a awm ang khan:”
Biak buk rawngbawlna Pathian hrilh ang chuan, inthawina ran thisen chu nitinin Biak bukah chuan puithiam chuan sual thisen inthawina chu Biak buk-ah chuan a luh pui ziah avangin Biak buk kum khata vawi khat then/tlen fai thin a ni a, chu ni chu ‘Inremna ni’ tiin an ko va (Leviticus 16). Inremna niah chuan puithiamte lo ruahmansa, hmelhemna nei lo ran pahnih hlan tur chungah chuan Lalpa pual tur leh Azazela pual tur thum an vawr a, Azazela puala tla chu thlalerah hruaiin an va thlah zalen a, Lalpa pual erawh chu puithiamin a that a, a thisen chu puithiam zinga lalberin kengin Biak buk pindan pahnihna, a chhung zawk (hmunthianghlim ber) ah chuan kum tluana sual thawina thisen hlan zawng zawng aiawh thisen chu a luh pui a, dan avanga thiamlohchantirna chu dan ang thlapin beramno tlanna thutiam zarah sual man chu thihnaa pek tlak niin dan chunga leng, zalen, thiamchantir a lo ni leh thei ta a, inhlan ve lo te chungchang rel a ni lo va, sawi pui theih a ni bawk hek lo a ni.
Isua hi Krista, thutiam fa a ni tih ringtute tan, vana Isua Krista hnathawh mek chu kan thlarau mita kan hmuh thiam theihna tura Israel fate a lo kaihhruaina behchhanin Hebrai 9:23,24 Chutichuan, vana thil awm angte chu chung chuan thihthianghlimin a awm tur reng a ni, van thil tak takte erawh chu chung aia inthawina tha zawktein tihthianghlimin a awm tur a ni. 24Krista chu kuta sak hmun thianghlim, atak anpuiah chuan a lut si lo va; tunah Pathian hmaah kan aia ding turin vanah ngei a lut ta zawk a.” tiin Isua Krista chu kuta sak ni lo, Mosia a lo entir, vana Pathian awmna hmun thianghlimah chuan min sawisaktu (ukil) ni turin a lut a ni tih kan hre thei a ni. Hebrai 14:14-16-ah “Tichuan, vanahte kal tlang tawh Puithiam Lalber ropui tak, Isua, Pathian Fapa chu kan neih avangin kan thurin hi i pawm tlat ang u. Puithiam Lalber, kan chak lohnate min hriatpui thei lo nei kan ni si lo; keimahni anga kawng tinrenga thlemna tawk tawh, sual erawh chu sual lo, nei kan ni zawk e.” tiin min sawipui turin puithiam (ukil) hna min thawh sak tak zia kan hmuh avangin sual ngaihdamna chang tura ran hlanna leh mihring puithiamnate chu a tul tawh lo a ni. Johana 14:13-a “Tin, ka hmingin eng pawh in dil apiang chu ka ti zel ang,” tih chu ringtute tan a tleng famkim thei ta a ni. Rom 8:34-ah, “Tuin nge thiam loh chantir ang? Thia kha krista Isua chu a ni si a; a ni, tho leh ta zawk a, Pathian ding lama awma min sawisaktu bawka kha a ni.” tih a ni angin Isua Krista chu rorelna hmun (Thu 5:6)-ah ukil hnathawkin a awm mek a ni, chu chu kan tana hmun min siam sak mek dan thlarau hriattirna a nih chu.
Chutia, nungdam ringtute chung thu rel a nih zawh chuan Puithiam chu lal kawr haa rorelna hmun atanga rorel tura a lo chhuah hma chuan inthawina lo hlantute chuan an inthawina hlanna avanga ngaihdam an chan theihnan urhsun taka tawngtaina nen puithiam lo chhuak tur chu an lo nghak a, misual sim lo te chu puithiam lal ber chuan hre lawk vekin rorelna atang chuan a lo chhuak a, sima sual leh tawh lo te thiamchantir an annih laiin sim lo te erawh chuan chawp leh chilha den hlum an ni thin a ni. Chu rorelna dan kha tak chu Paulan tihian a lo ziak a Galatia 3:19 “A nih loh leh, engtiziaa dan chu awm nge ni le? Bawhchhiatna hi sual a nih tilang fiah tura thutiam belhchhahna a ni a, Thutiamin Chi Thlah a tih lo kal hmaa hman tur, vantirhkohte hmanga palai kuta tihngheh a ni.” tiin Galatia 3:23-a “Nimahsela, rinna a lo thlen hma khan, rinna la lang tur atan kharkhip, Dan hnuaia ven kan nih kha.” tiin tlantu beramno a lo pian a tlanna thil tiam hlen a nih theihna tur atana dan pek, khawngaihna tel lo rorelna dan kha tak a ni.
Nimahsela, chu rorelna chuan, Isua lo kal lehna huna kan chunga rorelna a lo thlen theih dan tur a lo entir a, Isua Krista chu tlanna thu tiam anga chhandamna kan chan theihna turin kuta sak loh van biakbuk hmun thianghlim ber rorelna hmunah chuan dan anga rorel a nih mek laia khawngaihnaa kan chunga rorel tura Puithiam Lal ber ukil hna min thawh sak mek tu kan neih lai hian kan sualte simin nunna kan neih leh theihna turin Krista lam i hawi ang u. Chu, rorlena hmun atanga a lo chhuah hunah chuan danin thiamloh min chantirna avanga sual man thihna ba chu Isua Krista thihna tawmpuia thihnaa rul tura Isua Kristan min sawipuitu hna a thawhna hmun a chhuahsan tawh avangin kan nunna in kan sual man thihna chu kan rulh a tul tawh dawn a, chu chu tisa fate chan tur a ni. Chuvangin a ni, kan hun hi a hmawr tawh a, hun tlemte chauh kan nei a, hun hnuhnungah kan cheng kan tih thin ni.
‘Pathianin Israel’ a tih leh ‘mihringten Israel’ kan tih Israel chi hnih kan awm a ni tih hi kan hriatthiam a pawimawh hle a, chu hriatthiamna behchhana Bible kan zir a nih chauhvin Pathian Thlarau Thianghlim hriattirna thu Bible hi a fiah thei hle zel dawn a ni. Isua ngeiin Abrahama thlah ngei pharisai te kha Abrahama thlah in ni lo a tih kha thlarau lam thil a nih zia kan hriatthiam a pawimawh a. Paula chuan thlarau hnehna changtu apiang Israel fate kan nih zel zia chiang takin a lo ziak bawk a, tisaa Israel nihna hi Pathian tan engmah a nih loh dan te hi kan ngaihtuah thiam a pawimawh hle a ni. Rom 9:7 Abrahama thlahte an nih avangin an zain a fate an ni vek hek lo; “Isaaka-ah hian i thlahte an ti ang,” tih a ni zawk. 8Chu chu, tisa fate chu Pathian fate an ni lo va, thutiam fate chu Abrahama thlaha ruat an ni zawk tihna a ni.” tih kan hmu ang hian beramno tlanna thutiam hi kan thlarau mita kan hmuhthiam a pawimawh hle a ni. Thutiam thil tum hmuhthelhna hian khawvel ropuina lamah min hruai lut a, he ‘hnam thlan’ nihna hi chhandamna emaw intihnate a awm phah a, chuvangin Paula chuan, ‘vanram khi puithiam hna tha taka thawh avanga chan theih tur ni ta se chuan kei hi a chang turte zinga mi ka ni ve ngei ang,’ a lo ti hial a ni.
Thupuan 22:11 Mi fel lo chu tihfel lohvin awm reng rawh se; mi bawlhhlawh chu tihbawlhhlawhin awm reng rawh se; mi fel chu tihfelin awm reng rawh se; mi thianghlim chu tihthianghlimin awm reng rawh se.” tih hun a hnaih tak avangin kan hun hnuhnung chungchang hi a ral muang lo dawn a ni tih a chiang hle a ni. Isua Krista thuchah chu Johana hnenah a bika pek a ni a. Emperor Domitia-a chu 18 September 96AD-ah kum 44 mi lek niin a thi a, Roman Emperor 12th-na ni turin kum 66 mi Lal Nerva chu 18 Sept 96AD atang chuan a rawn lal ve leh a. Emperor Lal Nerva chuan lalna lawmnan tang a chhuah a, Johana pawh chu a chhuah zalen a. Johana chu Ephesi-ah awmin Ephesi atang hian ramsa kawlh tam em em na Patmos thliarkara a tan lai a inlarna a lo hmuh: ni hnuhnunga kohhran tih tur te, a tawn tur te, thil lo thleng tur te thuchah chu, Isua Krista Thupuan chhuah chu, a zirtir Johana hnen atangin kan lo nei ta a ni. Ephesi hi saptawngin desirable tiin 'duhawm' tak tih na a ni, 31AD - 100AD thleng a huam ang.
Genesis atanga Juda lehkhathawn thleng hian Bible hi lakkhawm a ni a, he Thupuan bik hi chu, Patmos thliarkara a tan laiin, hmuntina kristian awm ho tan a tawngtai a. "Kei chauh ka dam tawh a, nakinah, Ni hnuhnungah, i kohhran ho hi engtinnge ni zel ang le. Kei lah Patmos thliarkarah engmah ti thei lo, ziak thei lo, biak tur awm lo vin ka tang si a, Ephesi kohhrante engtinnge ni ang," tiin a tawngtai a. Lal Isuan Thupuan Inlarna hi Patmos thliarkarah hian a pe ta a, vantirhkoh Gabriela (Luk 1:19) hi Isua thuchah kengtu a ni.
Isua Kristan, kohhran a din atanga hun tawp thleng hi hun sarihin Isuan A then a. Chu hun sarih hrilhfiahnan chuan Thupuan-ah 'tum inang, entirna chi thum' a hmang a: kohhran pasarihte, chhinchhiahna pasarihte, tawtawrawt pasarih te a hmang a ni, chu chu Thupuan bung 1 atanga bung 9 thleng hi a ni. Hun tawp huna thil thleng tur chu kohhran pasarih hmangin a hriatthiam theih a, kohhran pasarih chanchin atanga hriatthiam harsa ti ten chhinchhiahna pasarih chanchin atangin a hriatthiam leh theih a, he chhinchhiahna pasarih chanchin atanga hriatthiam harsa ti te tan tawtawrawt pasarih chanchin atangin a hriatthiam leh thei bawk a ni. Chung entirna chi thum te chu Thupuan bung 1-9-ah kan hmu a ni.
Isua Kristan he thuchah pawimawh tak hi kan hriat ngei a duh avangin, Daniela hnena Gabriela a lo inlar ang khan, kan hriatthiam theih ngeina turin tum thuhmun chu kawng/chi thumin thuchah kengtu vantirhkoh Gabriela'n hmangaih Johana hnenah a lo hriattir ta a ni. Awm ze nei, hming nei khua, Asia minor a mite hi khawvel hun 7-a thenna ti chiangtu entirna hming atan hmangin, chu khawhming awm zia ang chuan Lal Isuan thuchah hi a indawtin, a pe a, keini hi kohhran hnuhnung ber Laodikei kohhran entir chu ka ni ta a ni.

Post a Comment

Powered by Blogger.