( Zingtian Arsi an tih chu! )

Adriela Pa Punte

Thu ngaihnawm huangChu hmeichhe hmeltha leh sakruang duhawm fahran mai chuan, “Kei chu French mi leh sa chu ka ni lo nain, France ramina hmelma anga a neih rama mi tupawh thiana ka neih leh siam hi a thiang a. Kei chuan tu ram mah tan bik leh tan loh bik ka nei heklo. Chutiang vel chu nangni French officer ho pawh hi in nih ka ring,” tiin amah puh chhiat tumtu officer pathum, court martial an neih laiin Judge te lakah chuan insawifiah tumin tan a khawh ve tlat a. Chumi ni chu July 24, 1917 niin, a hmun pawh Paris khawpuiah a ni a.

Judge pathumte chu pindan hranah minute 10 emaw vel chawlh hahdam pahin thu tlukna siam turin an lut fâl lawk a. Court pindana an lo luh leh chuan a hunlaia khawvel nghawr nghîng lawih thei khawpa Hindu hmeichhe lâm thiam leh hmeltha eltiang chu enthlatu (spy) a puh thluk a niin, tunhma lama midangte ang bawka kahhlum tura a chungthu rel fel a ni ta a ni.


Khawilam Chhass nge? :
Hemi chanchin lungchhiatthlak tak lo intanna chu hemi hma kum 41 lai liamta atanga lo irh chhuak daih tawh a ni a. Chutih laia Netherland ram hmar lam khawpui ve deuh pakhat, Leeuwarden-ah chuan Dutch sumdawng pakhat, Adam Zelle leh a nupui, Java (Indonesia) lam atanga rawn chawr chhuak chuan August 7, 1876 khan fanu duhawm tak an nei a, a sakhmingah Margaretha Geertruida Zelle an sa a. Chu an fanu mal chuan kum 14 a rawn tlin chuan a nu leh pa chuan Convent school pakhatah inchhung cheimawi lam zirna hmunah dahin, chu chu nakin hnu lama a eizawnna atana a tangkai pui an beisei vang a ni. Mahse chu hmuna an nunphung leh khawsak zei zia chuan chu tleirâwl hmeltha tak nun chu a them pawhin a khawih danglam chhin eih lo rêng rêng mai a, chutiang lampang buaipui ai chuan lâm thiam nih a chák ber zawk thin. Kum 19 a tlin champha thlen hma lawkin kum 1894 khan Durch Army-a oficer pakhat, Colonel Rudolph Campbell Mcleod-a, chawlh hmanga lo haw nen an inchhar a. Inngaihzawnna bulfûk tak erawh nei hranlo mahse McLeod-a hi pa fel thawkhat nia a lan avangin Margaretha pawhin a ngaina hle a, a kum leh 1895 July ni 11-ah chuan an innei ta daih mai a. Hetia a hmangaih êm êm pawh ni hranlo, pasal atana a nei ta mai hi a nu leh pa khuahkhirhna hautak zet lak atanga tâlchhuahna kawng awmchhun nia a hriat vang a ni ber a, mahse a duhthlanna ngei chuan a duhloh lam kawngah a hruai dawn tih reng a hre phak bik silo. McLeod-a hi sawi tawh angin Dutch Army-ah colonel hial han kai phak ni mahse a pian leh murna tak zawk chu Scotland daih a ni thung a, Margaretha aiin kum 21 ngawtin a upa zawk nghe nghe a ni.

Hun engemawchen chu nupa inkawp rem tak ni chho ve zelin, kum 1896 January ni 30-ah chuan Margaretha chuan fapa duhawm tak a hring ta a, a hmingah Norman John tiin an vuah a, an fatira mipa naupang an han neih takah chuan an nupa chu an hlim dun thei êm êm a. Hetihlai hian a pasal chu Dutch East Indies ram bung khat Java an tih hmunah kum 1897 khan Army Battalion Commander ni tura sawn chhoh a ni ta a, hei vang hian Magaretha pawhin loh theih lohvin a pasal chu a zui ve a ngai ta a ni. Kum hnih hnu, 1898, May ni 2-ah chuan fanu, Jeanne-Louise tia a hming an sak chu Java thliarkara an awm laiin an nei ve lehta bawk a, an nupa chu an hlim dun êm êm nain, mahse an hlim ni a rei ta lo mai pawh a.

Jean Louise-i piancham vawikhatna an lawm zo fel awrh tihin kum 1899 June ni 25-ah chuan naupang pahnihte chu Tûr hmanga hrai an ni ta mai a. Vanduaithlak takin a mipa zawk, Norman John-a chu a boral a, a farnu Jean-i erawh chu hun engemawchen enkawl anih hnuah a dam chhuak leh hlauh thung a ni. Jean-i hi nakin hnua a nu Margaretha ang bawka Sex Spy ropui takah a rawn invawrh chhuakin, khawvelin “Banda” tia a hriat lâr a rawn ni dawn tih tumah rengin an hre lawk bik lo. Hetia naupang pawisawilo pahnihte chunga pawikhawihtu hi ngun taka chhui zui anih hnuah anmahni enkawltu, Java hmeichhia chuan a ngaihzawngpa lo leng thin chu heng naupangte hian an ngeitheilo hle a, hei vang hian hnawksak a tiin, a bialpa chuan tûrin a hrâi ta mai a ni, tiin a puang a, a bialpa chu tualthah thubuai awrh tirin damchhung lungin tâng turin tih a ni ta a ni.

Nuthlawi hmeltha :
Java hmuna an han khawsa ta chu le — a pasal McLeod-a nunphung chu nasa takin a inthlak thleng ta mai a. Hetia chhiat an tawh hnu atang phei kha chuan zu a rui reng mai a, hmeichhe dang kawp a neih reng bakah a zurui thatho chuan a nupui chunga kutthlak a ching ta hle mai bawk a, tûk zan tha reng an nei hleithei ta lo. Tumkhat phei chu a nupui chu puakruk kau sa nen kahhlum tumin a tin chheu chheu mai a ni awm e. Hetianga silaia in tin hi Margaretha ngaihtheih loh zawng tak mai a ni a, zurui thiltih mai mah nise hetianga a pasalina hmeichhe chaklo zawk silaia a han tin hi mipa dawihzep ber leh nikhualo ber thiltih awm tawk lekah ngaiin inthen vat tumin a rilru a siam ta sauh sauh mai a ni.

Chhiat an tawh hnu atang khan an nupa nun hlimna chuan rawih lam a pan telh telh a, kum 1902-ah khan a pasal McLeod-a chu an ram Netherland lamah sawn let leh a ni a. An rama an kir hnu lawk hian Margaretha chuan a pasal khawsak dan chu a kham hluah hluah tawh lulai em avangin a chhuahsan zui nghal a. A pasal a chhuahsan rual hian a fanu pawh hruai chhuak tel nghalin, a chhungkhat laina hnaite enkawl turin a hnutchhiah ta a. Ani erawh chu Paris khawpuiah nun bul tan tha leh tur leh lênlai pâr han tlàn nawn leh turin kum 1905-ah khan a liam zui ta daih a, an inthenna pawh a kum lehah chuan tihfel a ni ta bawk a.


Zingtian Arsi :
Paris khawpuia a chettlat takah chuan French mipui nungchang leh khawsak zia danglam tak mai chu a ni tih a va hrechhuak ta thuai a, mahse Dutch officer nupui hlui leh fa pahnih ngawt nei tawh chuan mak danglam tak hian a va nuai danglam ta vek mai a. Java-a an awm lai khan khatih hunlai vela mite lawm hlawh tak mai lâm chikhat, “Hawaiin Dance” an tih mai chu eizawnna tling khawpin a lo zir thiam hman a. Paris khawpuiah chuan khawchhak lam atanga rawn chawr chhuak, lâm thiam angin a va inlâr ta a ni. Insumkarna nei miah lovin a thawmhnaw phelh ruaka saruak deuh thaw thanga lâm paha a taksa a han sawi ing-euh kî-kâwi-kual-ngîl vel thinte chuan mite mit a la thei êm êm a. A style danglam tak chu mite la hriat leh hmuh ngai vak loh anih avangin bawrtu a ngah nghal hle reng a ni. Sorkar hotu lian te’na amah an hmelhriat tanna hmasa ber chu kum 1905-a Paris khawpuia Madame Kireevsky salon an tih hmuna a ruangâm mawi fahran mai a han show kual vel atang khan a ni. Hun engemawchen chu Paris khawpuia lâm thiam zawng zawngte khûm vek khawpin hlawhtlinna kawngah a tlân zel a, amah ngaisangtu leh ngaizawngtu tlangval leh Pa thlengin an kuh ta tel tul mai. Ngaihzawng bulfuk nei lem lovin amah duhsak theitu apiang tan a ruangâm mawina chu a ui ngai lova, mahse kum 1916-ah chuan German Spy, Major Arnold kalle nen an inngaizawng ta a. Kalle hi German spymaster zingah rau rau pawh a tawhkhirh ber berte zinga mi a ni hial awm e. A Spy nih thu pawh hi tangrual sipai hovina an hriatchhuah a ni nghe nghe a, hei vang hian Mata Hari (Margaretha) pawhin Spy kawng chu a zawh chhunzawm ve ta ni ngeia ngaih a ni bawk.

Chutia a rawn invawrh lâr chhoh tan takah chuan East India (tunlaia Malaysia, Indonesia leh a chhehvel) rama Hindu Temple vela lâm thiam fanu, a nuin a thihsan tak avanga a nu sulhnu chhuia lâm-a eiawng ta niin a insawi a. A lâm thiamna te chu fahrah anih tak avanga Hindu pathian Shiva hnen atanga malsawmna a dawn niin a sawi bawk a. Amah chu a pian alo chhelo êm kher lah taka, a sam chu a dumpawl lam rawngkai deuh a niin, a mitmu erawh a dum nalh hle thung a, a vun rawng erawh chu a buang lek lek thung. India hmeichhia a an em avangin India mi anga inchhalin a hmingah pawh ‘Mata-Hari’ a invuah a. Chu chu a saptawng chuan ‘The eye of the down’ tih a ni a. Zotawng ve thung chuan, ‘Zingtian arsi ang maia mawi leh duhawm chungchuang’ tihna vel a ni ber awm e.

Vantlang leh mi challang deuh te’na a nawlpui taka Mata Hari an hmelhriat tanna ber zawk chu “Oriental Collection” tia Musee Guimet theatre-a a inlan atangin a ni a. Hemi hnu hian Europe khawpui hrang hrangah a sakhming thangvâ chu an hre lâr chho ta zel a. Europe rama khawpui lâr deuh deuh, Monte Carlo, Berlin, Vienna, Sofia, Milan leh Madrid khawpuia mi challang deuh deuhte fuankhawmna Theatre-ah chuan lâm thaiin, mite hriat a hlawh chho ta zel a ni. A lâm entu mipa tam ber chuan amah Mata Hari-i’na khawchhak mite lâm dan a tih mai, a mawngbawr a han thing khûr vel thin chu hmuhnawm an ti zual bik êm êm mai a. Sakhuana nena inkungkaih nia lang, mahse saruak deuhthawa a han lâm ing-euh kual vel thin phei chu hmuhnawm ti êm êm leh thildang ngaihtuah hleithei lovin chilthli tla duah duah khawpin an thir ngawih ngawih zel ringawt mai a, an thlir ning hleitheilo a ni ber mai e.

Tuar har — Ainâwni :
A lâm thiam dan dangdai tak bakah, amah a sexy in, a hmel alo tha tawk ve bawk a, reilotê chhungin Europe ram hrang hranga khawpui hrang hrangah ngaisangtu leh âtchilhtu engemawzat a nei ta thuai reng a. Amah âtchilhtu Pa hausa tak takte zingah chuan han duhsak fal deuhtu pawh a ngahin, sum lam pawh a hlawhchhuak tha hle thin a ni. kum 1914 August thlaa Indopui pakhatna alo chhuah vel lai phei kha chuan Europe ram pum puia hmeichhe lâm thiam sum hlawhchhuak hnem ber leh mite ngaihsan ber a rawn ni phak hial a ni. Indopui-I na a chhuah tantirh lai te khan Germany Crown Prince, Foreign Minister ni lai leh Duke of Brunswick te bakah German police lalber te nena sakawr chung an chuangho lai chu Berlin kawtthlêrah hmuh an ni nghe nghe a ni. Hei hi Europe ram milian hovina Mata Hari an ngaihsanzia entirna pakhata ngaih a ni ta a ni.

Indopui-I na chhuah hnu kum 1915 tawp dawn lam khan Paris khawpui daifema Nevilly hmuna a silh leh fen leh thawmhnaw dang hnutchhiahte lam turin Germany atangin a kir leh a. Heta a rawn zin hi thenkhat chuan a Russian bialpa damlo kan tur niin an sawi a. A dang lehah chuan enthlak (spy) hnathawk tura lokal niin an sawi bawk. Italy sorkar enthlatu pawl phei chuan France rama an agent te hnenah phei chuan Mata Hari chu an ringhlel nasa mai a, a lâmthiamna hmanga enthlak hnathawktu rinawm, German khawchhak lam awphawi hmanga nalh taka German tawng hmang thiam, tiin an lo hêk a, a che vel reng reng chu hmaih nei miah lovin, uluk takin an lo bihthla ta khiau mai a ni.


Rinhlelh a kai ta :
France ram tana enthlatu (spy) te pawhin chutiang bawk chuan lo ringhlel vein, an lo châng ve ran mai bawk a, Paris khawpui a lo thlen veleh chuan rang zetin an lo man nghal hmiah mai a ni. Kawng hrang hrangin an han dâwp ngial nain, Gremany sorkar tana enthlatu a nih loh zia chu thiam tak maiin a phá hul thei hlauh thung a. Chumai nilovin, France ram chu a hmangaih a, France tana enthlak hna thawh hial pawh a hreh loh thuin amah mantute chu a hmin ta zawk hleuh mai a ni.

Chutianga ram hmangaihtu, mi tangkai leh hmeichhe hmeltha leh zei lutuk ni bawk si chu France Secret Service te pawh chuan an hnathawhna atana tangkai tak tur nia an ngaih tak avang chuan an ram tana Spy hna thawk ve tur chuan an pawm nghal hmiah mai a. Chutihlaia Germany sorkarina a awp mek, Belguim rama Spy hnathawk turin Mata Hari chu ruat fel a ni nghal a, a thawhpui tur mi paruk, Belgium rama a ruka inphumru mek te hming leh code number pawh an hrilh tel nghal vek bawk a. Belgium a thlen atanga reilotêah chuan France Agent pakhat chu Germany lamin an lo man ta hlauh mai a, reilotêah an that zui ta bawk a. Hetianga France Spy an man theih chhan chu Belgium hmeichhe pakhatin Germany thuneitute hnena a hèk vang a ni awm e. Chutiang boruak vel avang chuan France sorkar hotute chuan Mata Hari an awm tirna hmun chu atan a hlauhawm lutuk deuhva an hriat avangin Indopui-I na hunlaia tan lam bik nei lo, neutral ram, Spain rama awm turin Dutch lawnglian hmangin an thawn chhuak ta a ni.

Chutia Spain ram pana lawnga an chuan lai chuan Britain Naval duty te’n an chuanna lawng chu lo manin, England ram chhimlam lawngchawlhna hmun panin an hruaikawi ta daih mai a. Mata Hari hmel an hmuh chuan Germany tana enthlatu hmeichhe hmeltha hmingthang leh fing kherek thiam zet mai, Clara Bendix-i ni ngeiah ngaiin an man ta a. Thu eng eng emaw an han zawh chuan ani chuan Germany agent nilovin France mi chhawr lai a nih zawk thuin a chhang sam et ta mai a. Mak tak maiin amah mantu British Spy te pawh chuan chutiang hna hlauhawm lutuk chu ani hmeichhe âwmnêm, hmeltha leh zei bawk si tan chuan thawh zui chi a nih loh thu hrilhin, awlsam takin an chhuah zui ta mai bawk a. Amaherawhchu an thurawn chu eng hu-ah mah ngai duh chuang lovin Spain khawpui, Madrid lam panin a kal leh ta zel a.

Madrid khawpui a thlen veleh chuan Mata Hari chuan Spain rama cheng mek, German ram palaite zinga Military leh Naval attache te nen chuan rang takin indawrna fumfe tak an nei zui nghal vat a. A rûka a va dawrte pawhin helai hmuna a awm chhung hian sum leh pai lamah an vûr nasa hle tih chu hriat ruk a ni a. Mahse, eng hna ber nge a thawh sak tih erawh chu tuma hriat pui hleihtheih loh a ni thung.

Kum 1916 tawp lam a lo inher chhuah chuan Berlin khawpuia Germany sorkar thuneitute chuan Madrid khawpuia an Secret Agent te hnenah chuan an Agent H-21 (Mata Hari) hnenah chuan thuruk naran engemaw mai mai a report manah a inseng nasa lutuk, tiin khap tura thupek an hmu ta a. Agent H-21 (Mata Hari) chu Paris khawpui lama sawn chhuak tur leh chumi hmun a thlen veleha a hman turin Franc 5000 cheque ziah sak turin thu an rawn pe ta a. Mahse, chu thuthawn chu engtin tin emaw France Secret Srvice ho chuan an lo hre ru ta hlauh mai a, hetatang chiah hian thil a khawlo tan dawn ta a ni.


Sex Spy a Vanduai :
Mata Hari chu February ni 12, 1917-ah chuan Paris khawpuiah a thlawk lut lehta ngei a. Avenue Montaigne hmuna Hotel Plaza Athenee an tihah chuan thleng turin a inziak lut ta a. Mahse he hmunah hian thleng leh duh lovin, fimkhur thuhlaah Elysees Palace Hotel ah chuan French Secret Agent te chuan an nangching ta thova. An ram tan chauh nilovin Germany ram tana enthlak hnathawk kawp (double agent) ah puhin an man ta a ni. Amah an puhna tifiah lehzual turin France ram pawisa draw theihna tura cheque ziah sa, franc 5000 lak theihna tur leh thuruk thenkhat inziahna bakah thir kawrawng chhunga lehkhatui rawng bik neilo, bur engemawzat a thlenna hotel atanga an man tel te chu an lek chhuak tel ta bawk a.

Lehkhatui rawng nei lo ( transparent ink) chungchang chu Mata Hari chuan amah an dâwp laia a sawi dan chuan rannung thahna hlo chikhat, naupai tur laka invenna atana a hman thin anih thu sawiin, thuruk thawnna atana a hman ngai loh thu leh chutiang atana hman theih anih pawh a hriat ngai loh thu sawiin tan a khawh nasa hle mai a. Chubakah Madrid khawpuia Germany Embassy atanga France ram pawisa lak theihna cheque a dawn chungchang a sawifiahnaah chuan, Mata Hari chuan a pawisa dawn chu embassy hnathawktute laka a lo inphalrai tawhna avanga a lawmman hmuh ve tur liau liau niin a sawi bawk. Madrid-a German Secret Service ho lakah chuan Call Girl lemchangin, a rukin France tana spy hnathawk angin a insawi a, pawisa lakna tur cheque chu enthlatu hna a thawh avanga Germany sorkar kut atanga a hlawh tur a nih loh zia a sawi uar hle bawk a, mahse France sorkar thuneitute erawh chuan a thusawi chu awih mai harsa an ti kher mai; a chhan chu he hmeichhia hi hmeichhe fing kherek lutuk a ni miauva! Chutiang dinhmun hlauhawm leh chiangkuanglo takah chuan ding mahse Mata Hari chuan chhetê pawhin a zâm rukna chu a tilang chhin duh lo reng reng a, a ruk tak erawh chuan a hlauthawngin, a tirilah a khûr ru der der thung a. A mitmeng vâm ham maia awmze nei taka a han melh kual vel pah a, a heh sen siah mai kara a ha var rual zet mai langa a han nuih pah deuh sak thin chuan amah ringhleltute chu a hneh thei viau zel mai lehnghal a. Indopui a chhuah hnu kum hnih leh a chanve chhung zeta a tâl kual vel dan chu awihawm thei ang ber leh mite hmin thei tur ang berin a sawi kual vel thiam ve tlat a ni.

Tanpuitu an awm lo :
Amaherawhchu chiangkuang zawka thil finfiah chhoh zel an duh rih avangin tunhma lama Europe khawmualpui sorkar hrang hrang thuneitute laka lo tlatlum tak leh mite lawm lo hlawh êm êm thin, Mata Hari chu Saint-Lazare tanin chhunga pindan number 12-naah chuan a chungthu rel fel hun nghakin an khung ta ran mai a. He a tanna pindan lo luahtu hmasa chu tunhma deuhva France President leh he ram chanchinbu lâr tak pakhat editor lo thattu, Margueritte Francillard-i a ni a, henu hi sorkar dang tana enthlatua puh anih avangin tihhlum a lo ni tawh nghe nghe.

Thlakhat chuang zet Mata Hari chu tihdan (tactic) hrang hrang hmanga an dâwp ngial chung pawhin, ani chuan sorkar pawi a khawih loh zia chu nalh lutuk tak maiin a sawi fihlim thei zel mai a. Hei vang hian court tênau lam chuan a sualna an hmufuh hleithei ta lova, mahse an la rinhlelh ruk tlat avang chuan court martial tura rel fel a ni ta thung a, tichuan July ni 24, 1917 ah chuan a chungthu chu ngunthluk zawka ngaihtuah tan a ni leh ta a ni. A chungchang ngaihtuahtu court president leh ukil pahnihte chuan a thiamlo ngeia an ngaih laiin pawnlama a chungchang lo ngaihven êm êmtu mipuite erawh chuan, Mata Hari thiamlohna a awm lo, tiin court chu chhuah mai turin an nawr a, chhuah mai turin an beisei hle bawk a, pawnah chuan court thutlukna ngaichangin an lo thu thuap mai bawk a.


Spy Riangvai :
Court hmaah chuan ram hrang hrang sipai lâm leh an han in show vel thin chu ramtinah a hmuh thin thu sawiin, chu’ngte chu amah ngaisangtute leh duhsaktute zara a hmuh leh en thin thu a sawi a, hetia court-ina German sipai lâm vel en tura a kal fo thu sawia amah an rinhlelh thu an sawi avang hian a pha ve nasa hle a. Chubakah German pawisa Mark 30,000 a dawn chungchangah chuan, amah duhsaktu te’n a thlawna an pek liau liau anih thu sawiin, “Min ngaisang dertute leh min duhsaktute reng rengin hetiang aia tlem hi vawikhatmah thilpek min la pe ngai lo,” a ti ve ngat mai a ni. A ni reng taka, Mata Hari hi kan sawi tawh angin a hmingthangin, a hmelthatna leh piannalhna bakah a lâm thiamna vangin miliante duhsakna a dawng nasa thin reng a ni. Heng bakah hian amah hêkna leh thildang tamtak court-ah chuan sawi chhuah a ni a, mahse Mata Hari chuan an puhna zawng zawng chu felfai takin a hnial fithla thei vek a, han insawi buai deuhna engmah a neilo reng reng mai a ni.

Hun engemawchen a chungchang thu ngaihtuah anih hnuah a tawpah chuan thi tura a chungthu rel thluk a ni ta nge nge a. A thihni nghak chuan tanin zau pui maia Cell pindan pakhat khawhar zet chhungah chuan a awm ta rân mai a ni. Mahse a chunga rorelna ni (Judgement Day) chu chuti maia hlenchhuah a ni ta lawk lo zawk a, hetih chhung zawng hian Mata Hari chuan zâm chang leh hlauh chang chu vawi tamtak nei ve bawk thin mahse; mahni inrintawkna erawh chu a tlachham ngailo hle thung a. Amaherawhchu, a hmeichhe nihna rilru no a chhuah chang erawh chuan mutmu tuah hleithei lovin, hlau thlabar leh lungngaiin a tap tlaivar hial thin a, naktukah hian an kaphlum tawh mai angem tih mawlh mai chu a ngaihtuahna luahtu lian ber a ni zantin thin a. Mahse midang mithmuhah erawh chuan engmah hlauthawnglo leh lungkham neilo angin a lang lui hram hram thin.
Tumkhat chu Inrinni zan a ni a, chumi zan chuan thinthiin tui takin a muhil siai siai mai a, a chhan chu a tuk chu Pathianni anih vang a ni a. Pathianni-ah chuan thi tura tih, thiamloh changte chu an tihlum ngailo tih a hriat ve tlat vang a ni. A ukil-in tihhlum pumpelhna tur emaw tih khawtlaina hmanrua atana nau pai lai ka ni a, ka nunna min zuah sak hram rawh u tia dawt var sawi tura a fuih erawh chu Mata Hari chuan a duhlo nasa mai a, chu ai chuan France President hnenah a chunga zahngaihna lantira ngaihdam emaw thi tura hremna an lo puan tawh chu tih nep sak tura ngen chu a duhdan zawk a ni thung a. Mahse a ngenna chu President hnenah chuan thlen a ni nachungin a hlawhchham ta thova, a chungthu an rel dan chu kahhlum tur tih a ni ta tawp mai a ni.

October ni 15 tuk chu nidang ang bawkin a lo inher chhuak a, Mata Hari (The Eye of The Dawn) chu a tanna pindan zîmtêah chuan tui taka a muhil mek lai chu tuinemaw dîmtê hian a rawn sawi harh a, a han enchian chuan amah kaithotu chu tudang nilovin France Attorney General a lo ni reng a. Chupa chuan ngawi reng turin a kutzaizirin a hrilh a, Mata Hari chuan chumi ni chuan an tihlum tawh dawn a ni tih a inhrethiam ta vek a.

Rorelna nunrâwng :
A tunhma lam dinhmun hre rengin chu Hmeltha Lalnu chuan zâm hmel pu duh miah lo leh reilotêah an kaphlum tawh mai dawn tih hrelo ang hrimin, a thih dawn ni chuan nalh theihtawpin a inchei sauh sauh mai a. A kawr neih nalh ber mai, tial mawi tak, tuikeplunga cheimawi chu a ha phawt a, hnang tah lukhum a khum leh bawk a, pheikhawk keartui sang nalh zet mai a bun bawk a. A coat ngainat êm êm chu a darah a bât leh bawk a, kutkawr silk puam nema siam, manto ber ber chi pahnih a bun bawk a. Chu’ng zawng zawng a tih zawh vek hnu chuan a tanna pindan Cell zîmtê atang chuan nalh fahran hian a rawn pen chhuak ta hnep hnep mai a, tichuan amah an tihhlumna hmun tur, khawpui pawn lama hmun pakhat, Cateau Vincennes an tih lam pan tur chuan sipai hovin an chhawm chhuak ta a ni.
Mata Hari hi Germany sorkar tana spy hna a thawh hun chhung kha kum li pawh a tling mumal lo nachungin hna ropui tak tak a thawk tam hman hle a. A hmelthatna leh sakruang mawina a han hmatheh meuh zawngin ram hrang hrang miliante leh sorkar hotu thahnem tak chu a sakruang mawina zûn zâm ah an tuiral leh nge nge thin a. Chu’ng zingah chuan Russian Diplomat te, France General engemawzat bakah an Cabinet Minister te, Spanish sorkar Agent te leh British Secret Police te meuh pawh an kat nuk mai. Heng ho hian Mata Hari an mutpui theihna tur anih dawn phawt chuan an ram thuruk pawimawh tak tak a hnena hrilh mai chu an pawiti tawh lo reng reng mai a, ani lah chuan a hriat duhzawng a hriat theihna tur anih dawn chuan vawihnih/khat han mutpui mai mai te chu a hreh lem bawk silova, tichuan a thuruk pawimawh hriat ang ang chu Germany sorkar hotute hnenah kimchang takin a report chhawng leh hmiah hmiah mai thin a ni. Mahse mak tak maiin British Spy te hnen atang erawh chuan engmah hriat belh a nei thei ngailo reng reng thung a, hriat belh ahnekin amah chu Sex Spy anih an hriat chian thu sawiin, duhtawkin an mutpui hnuah an kalsan leh daih thin a, Mata Hari meuh pawhin British Spy te lakah chuan tihngaihna vak a hre bik lo.

Germany sorkar tana a thuruk hriat duh te a hriat theihna tur anih dawn phawt chuan mipa tupawh han mutpui mai mai te chu eng thamah mah a ngai duh lova, hetianga a sakruang mawina leh a hmeichhiatna hmanga ram hrang hrang mipawimawh tak takte a zâwl thluk tam tawh em avang hian ram tamtaka sipai officer te, diplomat te, minister te leh secret service tam tak chu an nihna atanga ban tir an nih phah bakah namenlovin German sipaite chu Indonaah an chak phahin, an hmelma sipai sing nga chuang zetin Mata Hari hmalakna rah chhuah vang liau liauvin nunna an chân phah niin hriat a ni bawk. Heng avang ringawt pawh hian a bultumtu ber hetia man chhuah a han nih takah pawh hian hremna tênau ber atan chuan kahhlum tur tih a ni ta tawp mai a ni.


ZingTian Arsi a her liam ta :
An kahhlumna tur hmun chu mual pawng deuh pahnih inkar hmun zawl zau lai deuh hi a ni a. Sipai (Firing Squad) 12 zet chu hmun thumah silai kengin inring tak leh thupek nghakin an ding tlar thap tawh a. Hmun khatah a lai chu zuah âwl a niin, chulai hmuna thing ding pakhat chu a zâr te thlak fai vek a ni a. Engtianga kahhlum nge a duh ber tih an zawh chuan thinga phuarbeh a duh lova, a mit tuam a duh bawk lova, a mit ngeia amah kaptute chu hmuh ngei a duh thu a sawi a. Chumi hma chuan Champagne no khat han lem hlek a duh avangin a han dil phawt a.

Inbuatsaihna peih fel a han nih hnu chuan amah dinchilh a, a thlarau tana Pathian zahngaihna dilsak leh sakramen hnuhnung buatsaih saktu puithiam leh “Nun” te chu tawngtai pah mawlh mawlh chungin an kal kiang ta thliai thliai a. Chutihlai chuan zing nichhuak êng mawi tak chuan chulai hmun tiau chhûm zîng chûk kara mi engemawzat ding khawm laih te chu a rawn chhun sar sar hlawm a. Chutah sipai hotu chu vîn zet hian a han au tuar a, chuveleh sipai silai kengte chu rual zetin an han inkhengkhawng ta thup mai a. Sipai hotupa chuan aw fiak ring zet hian chu’ng sipai ho (Firing Squad) ho chu thu a han pe leh tuar tuar a, chutah a rualin an silai an load ri ta tuarh a, Mata Hari lam hawi chuan an silai chu an tin kawh ta fur mai a. Chuveleh Mata Hari chuan a kawr hak lai chu a phelh nghal sawt sawt a, chumai duhtawk lovin a pawnfen pawh chu a phelh nghal bawk a, a hnuaiah engmah a inbel bawk silova, amah kaphlumtu turte hmaah chuan zahna chhetê mah nei lovin saruak ngalngatin a ding ta teu mai a, a sakruang mawi fahran mai chu hmuhnawm ti lutukin sipai ho chuan an thlir ta thap ringawt mai a, a tumah mahin an kaphlum phal lo a ni ber; an silai tin lai pawh chu an la thla ta hlawm a. Mahse firing squad commander chu a han âu leh that that a, firing order a han pek chhunzawm nghal zat a. Chutah silai 12 zet chu a rual deuhthawin a puak ta thuai thuai mai a, Nichhuak lai fanu chu leiah chuan dawmtu neilo leh nunna nei tawh lo tih hriat takin a tlu sawp ta hnawk mai a ni.
Hetia Hmeltha Lalnu kahhlum anih chungchangah hian ti ti mak pui pui a thang nasa hle mai a. A kaphlumtute khan silaimu tak tak hmang lovin, rubber-a siam silaimu lem mai mai an hmang alawm, Mata Hari hi a thi tak tak hleinem, khawiah emaw an thukru a ni zawk, tih te a ri ta nuk mai a, vantlang zingah pawh inhnialna a chhuak nasa hle a ni. A chhan chu amah ngaisang êm êm tu pakhat chuan firing squad (kaphlumtute) te chu sum tam takin a tham lungawi a, silaimu tak tak an hmang ta lo a ni, tiin a sawi a, hepa thusawi hi a darh ta hluai mai a ni. Chutiang deuh chuan a hnu lama lemchan thawnthu an siam thenkhatah pawh pho lan a ni nghe nghe a, mahse a nihna takah chuan Mata Hari kha chiang taka kahhlum a ni ngei a ni.


Tlangkawmna :
Khatia kahhlum anih tum khan Mata Hari khan a silhfen nalh tak hnuaiah khan kawrhnuai takngial pawh ha lovin, a ruala silaia an kah hma chiah khan a inphelh ruak vek tih kan sawi tawh kha. Amah kaptute chuan a sakruang mawina avang chauh tal pawha an khawngaih a, an kahhlum tur chu an thulh phah a beisei ve deuh te pawh a ni maithei a, mahse chu chuan tangkaina a nei zui ta chuang lo a ni. Dutch nula hmeltha, a hmeichhiat mawina hmatheha hmanga ram leh ram inkara enthlak hnathawktua puh thluk chu chutiang taka mualpho leh lainatna neilova tihhlum ni mahse vawiin thleng hian Dutch mi ni reng si, Germany tana enthlatu hna a thawh tak mai na chhan kha finfiah hleihtheih a ni ta chuang lo a ni. Hemi chungchangah hian rindan leh zeldin thu mak pui pui a tam hle a, Mata Hari khan German mi ngaihzawng a nei a, chupa a hmangaih vang leh pawisa thahnem tak a hlawh theih dawn bawk avangin khatiang hna kha a thawk ta mai a ni, tih te chu rin dan tlanglawn tak a ni.

Hriat theih china Sex Spy langsar hmasaber leh hûhâng ngah bera sawi thin, Mata Hari boralna kha khuarei chang tawh mahse, a sakhming thangva hi he khawvel awm chhung hi chuan a reh tawh dawn lova, tunlaia sorkar chak tak takte pawh hian spy nula hmeltha tak tak an vulh thliah thluah tawh hlawm a, heng hemichhiate hi sex spy tia chhal theih ni hlawm mahse, mipate ang bawka kawng engkima mahni ke-a ding zo, fing leh remhria, huaisen leh ralthuam chi hrang hrang chelek thiam an ni vek bawk a ni. Hemi kawnga sulsutu pawimawh ber chu Mata Hari kha a ni a, mi tamtakin an ngaihsan avangin kum 1931 khan khatihlaia Holywood film star lâr ber berte zingami, Greta Garbo chuan Mata Hari lem hi thiam takin film ah a chang nghe nghe. Mata Hari fanu, Jean Louise-i pawh kha a nu boral hnuah Sex Spy rawn ni chho ve lehin, a hminglem atan Banda vuah a ni a. A nu an kahhlum atanga kum 36-na, kum 1953-ah khan Korea ramah kahhlum a ni ve bawk a ni.

Post a Comment

Powered by Blogger.