HLA THU DIK LO CHUNGCHANG

— Eddy Zosangliana Colney

Lallianmawia Pachuau Pathian hla phuah kan hriatpui chin panga zinga pahnih, thalaiten kan sak lâr em em, ‘Engkimah min hria’ tih leh ‘I kal zel ang u’ (‘Kristiante u’ tia kan hriat lâr) tih hlaa kan sak dik loh chungchang hi, a hminga a chhungte nih manah zawhna kan dawng ve neuh neuh reng a. Min zawttu tam zawkte hian mi tam zawk hriata sawi fiahna ziak tur tein min ngen der ve fo va. A tul ber em ni aw, tih rilruk avangin kan ngawi zel a. Social media lamah, a ngaihven zualte hriat tura tar lan chang kan nei ve chauh thin. Vawiin thleng maia zawhna kan la dawn zel takah chuan, mi dangte thu min rawn ang kha hreh chung chung pawhin kan tih a ngai ta a nih hi, kan ti ve ta a. Tun tumah hian inthlahrung tak chungin ka rawn ziak ta rawih mai a ni. 

Khawiah nge sawi fiah ila tha ang – ni tin chanchinbu lamah hian a tha ang em, thla tin chhuak thu leh hla lama tih te a tha zawk ang em, tih te ka ngaihtuah thin a. Thalai lam, a bikin kohhran thalai concern deuh nia ka hriat bawk si avangin, Kristian Thalai leh kohhran hrang hrang thalai chanchinbu lamah sawi fiah ila a tha ber zawk ang a, te kan ti rilru bawk a. Eng pawh ni se, kan ti ta rau rau a nih chuan a darhzau thei ang ber, a theih theihna hmunah tar lan theih turin ziak mawp mai ila a tha ber ang, ka ti ta a. Chuvangin, he thu ziak pawh hi a duh apiang tan indil buai ngai lova chhuah chhawn pawh ka phal thlap a ni. 

Sawi tawh angin, Lallianmawia Pachuau hian a pianthar hnu khan Pathian hla hi a thluk kan hriatpui chin leh ama'n a sak chin chu panga a phuah hman a. Chungte chu – ‘Engkimah min hria’, ‘I kal zel ang u’, ‘Hmangaihna ka sawi thiam lo’, ‘I tan ka inpumpek’ tih hlate leh, ama'n cassette leh radio-a a sak hman tak chiah loh, khawtuala solo-na vel chauhva a sak hman “Keimahah Lalpa'n a ngam ta" tih te a ni a. Hei lo pawh hi Pathian hla cassette siam a tum avang khan a dang eng emaw zat chu a phuah hman a. A duhthusama a la siam that hman loh leh, a thluk kan hriatpui loh te a nih nual avangin a riral lo thei ta lo va. Kan hriat chin chu heti zawng hi a lo ni ta a ni. 

Heng zingah hian 'Engkimah min hria' tih leh 'I Kal zel ang u' tihte hi thalaiten kan hriat lar leh kan thalai hla bu lamah pawh dah thin a lo ni tawh a. Eng tik kum atangin nge thalai hlabu lamah seng luh a nih chiah erawh ka hre mai thei tawh lo. He hla pahnih hi a tira kan seng luhin a buatsaihtuten a hla thu an lo dah sual emaw ni, hla thu dik lovin kan sa ta zel a. A thu dik zawk leh a phuahtu phuah leh sak dan lo chiktuten ngaithei lovin, zawhna hi kan dawng ta fo mai a ni. "Engkimah min hria" tih hi November 23, 1986-a aphuah a ni a. Radio-ah a boral hma ni thum, May ni 15, 1987 khan a khung a; cassette-ah erawh a khung hman lo va. Heta kan sak sual fo chu a thunawna "Chutiang em ema hriat chianna chu" tih turah, "Hetiang em ema hriat chianna chu" tih hi a ni. He hla hi Hnahthial khuaah a sa chhuak hmasa ber a ni. 

"Kristiante u" tia kan hriat lar, a phuahtuin, "I kal zel ang u" tia a thupuia a dahah pawh hian sak dik loh kan nei nual thin a. Hetah hian chang khatna tlar hmasa ber, "He khawvela kan AWM chhung hian" tih turah, "He khawvela kan CHAM chhung hian" tih te; chang khatna tlar tawp ber, "Puang zel turin Lalpa'n min AU" tih turah, ""Puang zel turin Lalpa'n min KO" tia kan sa thin te; a thunawnah, "Hruaitu VAN arsi thlirin" tia sak turah, "Hruaitu HMAR arsi thlirin" tia kan sa thin te; chang 2-naah, "Lungngaih buaina kan tawh changin, Zam tur reng kan ni lo" tih turah, "Zam tur kan ni lo ve" tia kan sa thin te; chang 3- naah, "Aw, nang muhil, tho la, KAL rawh" tih turah, "Aw, nang muhil, tho la, HARH rawh" tia kan sa thin te (Thova harh ringawt piah lam, chanchin tha puang tur hian a kala kal turin, che chhuak turin min duh tihna a ni ber); chang 4-na tlar hnihnaah, "He khawvel hrehawmah" tia sak turah, "Khawvel hrehawmah hian" tia kan sa thin te hi a dik lo lai chu a ni. 

Hla thu hriat dan hmasa thlak hi thil har tak a ni a. Kristian hla buah pawh hian hla thu dik zawk hriat hnua thlak hi a awm leh zauh zauh thin a. Hriat dan hmasaa sak zui hi a awl hle a, in sa sual ve fo thinin ka ring. Hetiang hi a nih avang erawh chuan, a dik zawk hre reng chunga 'kan hriat dan hmasa a nia' tih tlata, siam that kan tum lo a nih chuan a dik bik kher awm lo ve. He hla ka rawn sawi pawh hi a dik zawk kan hre ta a, a theih chen chenah a hla thu dik zawka lo sa tawh turin Lallianmawia Pachuau chhungte aiawhin ka han ngen che u a ni e. 

Kum 2013 khan a chanchin leh a hla phuah hrang hrang te, a phuah dan leh mi dang hla a sak te kha a buin hmanhmawh deuh khan ka han buatsaih ve rawih kha a ni a. Kha lehkhabuah khan ziah sual leh chhut sual, chhiar hrehawm khawpa Mizo tawng ziak dan kalphung kalh leh zawm tur zawm loh thleng khan a kat khat chuk mai a. Khang zawng zawng siam thatna ni pah fawmin, kha aia famkim zawk, dik zawk, chhiar nuam zawk leh changtlung zawk, mi hrang hrangin a hla mai bakah amah an thlirna te pawh dah belh tumin theih ang angin tan kan han la leh tan mek chu a ni a. Kan tihchhuah theih meuh chuan a hma aiin a mamin, a mawi ve deuh hlek tawh turah ngai ang. 

Nangmahni kaltlangin heng hlate hi Pathianin hmang zel se tih hi kan tawngtaina a ni e.

Source: Kristian Thalai