Hmunzotlang High School

PIALRAL THLENGIN PART            “Chaw kan ei dawn tawh asin. Tukin chu nang leh nang lo ang a, i va tho har ve?” tiin ka nu chuan mi rawn sawi lâwp lâwp a. Tuk danga ni chhuak khalh zat zat á¹­hin kha chumi tûk kher chuan zan lama kan men rei deuh vang leh kan lui kal ka chauh deuh bawk avangin chaw ei dâwnah min rawn kai tho a ni. Hmai phih hmain kawmchar leihka-ah ka va zung hmasa a. Kawmthlang phuihnam kunga tlaiberh nupa inchhaih zar(h) zar(h) chu ka en reng a. Sairawkherh awm se han perh tlâk zawt chu keia thingtlâng tlangval rilruah chuan châkawm tak a ni.
            Dan pângngai angin chhungkaw kima chaw kan ei chu kan nui dar dar a. Ka sangha man chu zo lui khawk rawk suar chhe kar ami tih takah a thianghlimin a fai a, a hâng tui bawk a, chaw lem a tinuam zalh zalh hle a ni. Pa kut hmui lo ber,á¹­hiante zara ipte-pui hnawh puar ve chauh zawng ka ni naa ka zak bik lo. Ka ûte ho chu ram kal tur an nih avanga hmanhmawhin an kham thuai a. Kei pawhin chutih lai chuan engemaw ti taka sikul nuam tihna leh thlâkhlelh rûk riauna ka neih á¹­an avangin chaw pawh chu rei ei lovin ka kham ve thuai a. Ka insiam sawk sawk a, sam pawh khuih á¹­ha hman lovin ka ûte feh kal tur chhuah rual chuan ka chhuak ve ta nghal a. Chumi ni chuam kum sang rorel thleng pawha ka theihnghilh tawh loh tur leh ka hringnun chhûng lam leh pawn lam mi tihdanglam sak vektu thil engemaw ka tawng dawn tih ka hre reng reng lo. Chu chu May 30, Ningani a ni a, ka la hre chiang kher mai.

            Kan sikul luhna Hmunzotlang High School chu kan á¹­henawm khuate nen kan iná¹­awm atan mipui tangrualin an din, sawrkarin deficit-a a rawn hlan kai, tlângchhip zawl nuam taka awm hi a ni a. A sak dan hmang leh a hmanruate enin sikul á¹­ha leh ropuia sawi tur a ni lo. Mahse chu sikul leh hmanlai nun chuan ka thinlung hi a la luah reng á¹­hin. Ani, a chhunga ka theihnghilh theih loh Catherine-i nen khan.
Sikul ka han thleng chu kal an la awm mang lo va. Kan class room-a ka lût, ka ipte bang zo han hawi chhuak chuan kil khata lo á¹­hu ngawi reng Catherine-i chu ka hmu ta a. Kan mit leh mit  intawngah chuan kei chu ka han zâm ti tih der pek a. Catherine-i nen chuan a hmâ chawlhkâr hnih vel aá¹­ang tawh khan á¹­hiante kârah kan lo innuih ru var var tawh á¹­hin a. Ka lawmna tur tâwk leka mi rawn siai zauh phei hi chuan naupang kawr thar nei lawm tak hian ka lawm á¹­hin. Ka hamhaih chuan sawi tur ka hre mai pek lo va. Amah zâwk chuan, “I va hmâ ve?” a rawn ti a. Kei chuan, “Ni e, keini chu kan dan pangngai a nia. Nang zâwk? In vêng hlat vei nen,” ka ti a. Ani chuan, “Tukin chu ka pa Aizawl kal tum nen kan hmâ ve khawp mai. Kaá¹­hiante pawh ka rawn kalsan vek a ni” a ti a.


 Sawi zawm mai tur hre lovin kan han ngawi dun leh vang vang phawt a. Chutah hlau leh khur chungin kei chuan, “Lêng chhuak ila,” tiin ka sawm a. Ka sawi zo chiah chu ka inchhir nghal a. Lo duh ta lo se ka zah dan tur leh beidawn dan tur ka ngaihtuah a, ka zam a ni. Ka hnungah thlan a rawn bawl chhuak nghal á¹­uam á¹­uam a. A chhanna ‘yes’ or ‘no’ hre hman lova thlawh chhuah daih ka duh rum rum hial a nih chu. Chu hun rei lo tê, mit khap kar emaw lek chhung chu ka tan chuan sawrkar thar lawmni tluka pawimawh a ni si a. A nui sak a, “Ka châk zawng tak alawm” tiin a tho ta nghal a. Bawm tâwt aá¹­anga chhuak ang huai ka ni. Hemi á¹­uma, ‘Ka châk zawng tak alawm’ a tih ri hi chutih lai vela nau piangten High Schoolsport-a football an pet á¹­ak á¹­ak hnu-ah pawh ka bengah hian nimin lawk ami ang mai hian a la chiang a ni.
            Kan inzui chhuak chu sikul piah thingbuk hnuai, hnim phên tlâng thengthaw laiah chuan kan va á¹­hu dun ta a. Vâu lui ruam atanga thlifim rawn thawin a sam sei siau mai a chhêm len vawn vawnte chu lo huihsak ka châk ngang mai a; mahse ka ngam mawlh si lo. Thliin a pawnfên a chhêm hlim tur te chu lo ven pui a, lo dawmsak paha a khûp no han khawih palh zeuhte chu ka châk em em a; chu pawh chu ka ngam chuang lo. Ka khâ a chih a, ka mualpho a ni ber e. Zan lama ka sawi tur hual zawng zawng, ziak dawn ila lehkhapuan tam tak daih tura ka rinte chu chhêm bo ang duak an ni; engmah ka hre tawh lo; ngawi rengin ka luangliam ve em em ringawt mai a ni ber. Chu bâkah sawi tura ka hual, ka ziah chhin leh rilrua ka phuahkhawm tawh zozaite kha hre chhuak leh pawh ni ila sawi tur ka awm chuang lo. Sawi ahnêkin a hmâ-ah chuan chibai bûkin ka á¹­hingá¹­hi lo chauh zâwk a ni.
 A dik tak chuan chutih laia pâwl sawm zir thei tawhte chu nula/tlangval puitling kan ni a. A zakzum mi leh a nula dawr thiam lo mi kani hrim a; chutiang mi ni lo ila mahni duhzawng sawi chhuak ngam rual chu kanni ve tawh alawm. A enga pawh chu nise sawi tam ngaiin ka hre lo. Ka ban phâk loh leh cho ve phâka ka dah ngai loh hmangaihna chu ka kephah hnuaia dahin chu hmangaihna tlangchhip aá¹­ang chuan ni danga ka hmuh phâk ngai loh lei hringnun awmze dik tak chu ka thlir ve á¹­an ta a ni.  A bâk chu sawi tawh lo mai ang.
            Chumi ni aá¹­ang chuan ka nun chu a chhuk zawngin emaw, a chho zawngin emaw a inlet ta thawk mai a ni. Tichuan Catherine-i tawnah khawvel chu a lo vul thar a. Sikul bula pangpâr vul chik chêkte chuan ka rilrua kawl rawn êng tir chu mi hriatpui hian ka ring rum rum á¹­hin. Chutihlai ngat chuan khawvel hian duhdan thar leh ngaihdan thar a rawn her chhuahpui zel dâwn tih ka hre lo va, ka ngaihtuah ngai lo va, ka phal bawk hek lo. Catherine-i a dam a, kei ka dam bawk a, sikula ni tin kan inhmuh theih chuan khawvel letliama ka rualpuite ka awt bik lo a ni.
            Thil thar tehchâwk chang ve ta chuan ka zêp zo ta mang lo; ka thil hmuh leh hriatte chu sawi lovin ka awm thei lo bawk nen, ka thinlunga khatliam chu ka sawi chhuak ta fo va. Tin, amah ka ngaina tluk deuh thawin a chanchin mi sawipui thei tur a á¹­hian á¹­ha leh a laina hnaiho chu ka ngaina ve hial a ni. Ka thinlunga a len ber miau avangin a sur a sa, kawng hrehawm leh bum boh, tlâng rel leh thâng ka dâwn hman lo. Amah avanga Hmunzotlâng tual lên nuamin hring nun pâr a lo vul a, a zû pawh a thlum hle a ni.
            Zan khat chu khaw nawm mang loh zanin á¹­hianten min lên pui a. Kan á¹­hian pakhat Zorema chu fiamthu thiam tak leh phawk em em mai hi a ni a. Kei erawh chu nidangah ka á¹­awng duh viau e tihna ni lovin chumi zan chuan inti changtupa takin ka á¹­awng á¹­ha duh vak lo va. Zorema chuan, “Nikum kan vêng tui kang kha chu a nasa bawk a. Rova nu chuan a tuikang nghâk chu, ‘ Ka thâl khu rum rum e’ a tia lawm,” a ti a. Kan lenpui Rova chuan tih vak ngaihna hre hek lo, a lo nuih pui ve vur vur ringawt mai a. Midang pawh chuan kan lo nuih pui ve ham ham a. Zorema vek chuan thil dang kan sawi hmain, “Kan kawmthlangpa saw a ti ho ve asin. A fapa upa ber pian á¹­um sâwn a pian ni chhinchhiah nân an khanchhukah hrui a suih bâwk ve ringawt a. A kum lehah chuan an buai teh asin,” a ti leh a. Kan nui nasa lehzual a.  Catherine-i chuan, “Naupan lai aá¹­angaá¹­awng thei si, daw heh si tih kha i ni bawk a, dâwt sawi tur chu i hriat hi maw le,” tiin Zorema chu a lo chhaih ve a. Zorema chuan, “I tih ngawt ngawt. Naupan lai sawi tur ka nei hlei nem. Ka tleirawl chhuah dâwnah chauh asin ka pian ve; ka nu feh hlan lehnghalin,” a ti leh a. Tapchhak zawla Catherine-i pa pawh chu a lo nui ve huk huk a.
            Catherine-i chuan thingpui a rawn sem a. Zorema bula thingpui no rawn dah pah chuan, “Kha, i thingpui tur. I dak tam tawh bawk a, i tui pawh a hal tawh ngawt ang. I nula rim ve á¹­hin khuan thingpui lum nachang a hre ve á¹­hin em?” tiin a fiam zui a. Amah vek chuan, “Dâwt chu han sawi zel teh khai. Kan lo ngaithla zel ang e. Dâwt mah nise a ngaihnawm ve tho alawm,” a ti zui a. Zorema chuan thingpui han dâwt hruih pah hian min rawn melh zoh a, chutah Catherine-i melh leh zoh pah hian zawi tê, kan hriat vek theih tur siin “In inngaizawng miah lo. Chu chu dâwt chiang tak a ni,” a ti ta a. Min rawn kâwk zauh bawk a.  |hiante chu an lo nui hak tawh reng a. Catherine-i chuan a bula pheikhawk chuan Zorema chu a tin ta uaih mai a. “Chutiang dâwt sawi rawh ka ti em ni?” a ti a. Zorema chuan lo inven pah hian, “Chu, bui chhia laih lohin a inpuang der a nia. “Dâwt a ni e’ a tih chu” tiin a chhaih zui nghal a. Catherine-i chuan vuak fuh tak tak pawh tum lem lo hian a han vaw thawi thuak a. Zorema inven tum chuan a thingpui chu a tibaw nuaih bawk a. Kan nui nasa ngei mai.
            Zorema chuan á¹­hutna siam rem pah hian, “Engnge dâwt sawi rawh i ti a, dâwt chu ka sawi a, i huat leh si. Thil dang thiam hi ka nei tlêm em a, dâwt sawite chu kan thiam lam pui tak alawm. Nang pawhin thutak sawi tur aiin i hre tam  daih ang chu. America ram chanchinte, Japan ram chanchin te khi thudik sawi tur alawi ka hre hlei nem. Dâwt ringawt tur chuan lehkhabu chhah pui pui ziah tur kan hria ang chu,” a ti a. Catherine-i chuan a han tûm khum fiam a. A thinur tak tak lo tih kan hriat avangin kan hlim pui dar dar hle a ni. Zorema thingpui bua chu a rawn chhun khah sak leh thuai a.  Zorema thingpui in leh tur chuan, “Naupan lai kha chuan thingpui thlumnate hi neizo ve hek lo; in paha kan hnap far thla hi kan dawh a, a tui phah ve khawp asin,” a ti leh a. Thingpui la inzo ve hman lo ho chuan an in tui lo phah lek lek a ni. Tiang hian hlim takin kan lêng ho á¹­hin a. Chumi zan pawh chuan nui hawk hawk chungin kan inmang á¹­ha ta a ni.
            Catherine-i chu Mizo nula pângngai ve mai a ni. Hmêl, thiamna leh in chhûng khawsakna lamah inchhuang tur a awm bik lo va, ka enna tarmit vuah ang vuah a, ka thinlung ang pu ve lote phei chuan a aia nula fel zâwk, leh hmelá¹­ha zâwk  sawi tur zawng se kan khaw chheh velah ringawt pawh an hmu á¹­euh ang chu; hmelá¹­ha tihzawngte inang hek lo. Ka tân erawh chuan khawvel chhing zotu awm chhun a nih miau avangin amah chauh chu ka hmangaih a, midang ka ngai lo. Mi sawi sep leh relnate chu ka hmangaihna tizualtu mai an ni si a. Chuvangin ka rilru ka pe nasa deuh deuh a, tâwk chauh reng ka nei thei ta lo a ni.
            Sikulah ni tin kan inhmu a, kei chuan ral khata a sikul rawn kalna kawng lang rik riakte chu ka lo thlir ni tin a, a haw lam nise a hnung lam aá¹­angin ka thlir liam vawng vawng a, tichuan a tûk leh sikul kal hun nghakhlel tak chungin mutmû ka tuah zan tin á¹­hin.

            Zan khat chu á¹­hiante ho nen bawk kan lêng leh a. Chumi zan chuan ka kalpuite chuan in dangah min lên san a. Kan pahnih chauha kan awm hnu chuan a hausakna ren  rual loh nena kâwl chhak lam rawn mawitu Chhawrthlapui chu chhawr ngei tumin an kawmchâr leihkapui thim chin leh chin lovah chuan á¹­huthmun kan rem a. Kan inhmangaihna kuhmum lo pâr chhuak á¹­an chuan duat a hlawh kher mai. Kan thinlung min hriatpuitu van arsite chu kan chhiar dun a. A châng chuan tleirawla thuchâng kan ngawi leh vang vang á¹­hin. Sawi tur chu a tam mai. Mahse a key ka man lo tlat a, ka á¹­an mai thei á¹­hin lo. Ka ban vai veleh zai turin a inring reng tih pawh ka hria; mahse a key ka man lo ka tih tawh kha. Ka haw dawn hnaihah erawh chuan hrawk tâwt tak kar aá¹­angin, “Catherine, i tâna ka rinawmna zahve tal chuan i rinawm ve ang ti raw?” ka han tichhuak ve phawng mai a. Mi tih dan ni maw ka hre der si lo. Hmangaihna chu keima thiam ang tâwk tâwkin ka ârkhaw thim dai a, tlan chak luatah tlûk sual palh pawh awl tak tur a ni. A nui sak a, zam aw tih hriat tak hian, “Teh reng mai” a  rawn tisap a. Rualpuite zinga mawl ber, hmangaihna lama experience la nei reng reng lo chuan chu á¹­awngkam tawite chu ka han ring nghet khawp a; lehpek awm thei hian ka ring tawh lo reng reng a ni. Ami chhanna á¹­awngkam êng bawhzui chuan ngam leh ngam lovin ka han kuah ve a. Lo duh lovin au chhuak se vantlang hmâa ka zah dan tur te, ka nu leh pate, kan zirtirtute leh kan pastor thlengin ka rilru chuan a dap kim vek hman a ni. Chuti chung chuan rei lo tê chu ka han indût hram a. Mahse leihkapui thim chin leh chin lova awm mai kan nih avangin kan inthlah rang hle.

Kan inthlah chu kan innuih ringawt a. Amaherawhchu chutiang tak chuan inchûl nêlin inthlahlel mah ila Josepha dai ngam loh ramri, Davida mualphona ram zawng ka dai pûi bik lo; ka á¹­awngá¹­aina-ah ka hre reng zâwk á¹­hin.
            Keini pahnih chu kan la naupan deuh vang nge kan induh luat; chumi kum ringawt pawh chuan kan intithiam lo fo va, a chângin kan inhmu lo der a. Tin, rei tak tak lên duh loh ka ching bawk a. Mahse engtin tin emaw thil a kal a, á¹­hiante zarah lungrual takin kan nûi dun leh mai á¹­hin.
            Kan high school hun hnuhnung lam chu chutiang chuan engemaw tive tak chungin kan hmang liam ve ta a. A kum leh chuan hmun danga college kal a á¹­ul avangin Catherine-i chu ka mangá¹­ha ta a. Inthlahna pawh kan nei mumal ta lo. College-a ka kal pawh chuan engmah ngaihá¹­hat lohna ka nei lo va. Catherine-i te ang nula fel leh rinawm(chutih laia amah ka hmuh dan chu a nia) in ‘rinawm ang’ an tih chuan zawlnei dang  puan sak reng ngâiin ka inhre tawh lo a ni.
            College chu ram hla tak, kan khua aá¹­anga ni tam tak kal, hmelhriat awm lohna hmun, duh dan leh ngaihdan, vun rawng thlenga kan danglamna hmunah ka zuk kal a ni a. Ka chhûngte ka ngâi ang bawkin Catherine-i chu ka ngâi a, ka lung a lêngá¹­hin. Ka lehkhathawn min chhang ve ngai lo va. A chanchin reng reng ka hre zui ta lo. Mahse chuti chung chuan ka ngaih chu ka la ti á¹­ha lo phal chuang reng reng lo; duhtakte hi zawng, rinawm ngei tura rin an lo awl hle a ni.


            Mathusela dam chen pawh dam ila ka theihnghilh tawh loh tur Catherine-i nena kan induh dan chanchin chu thu leh hlaa hrilh zawh rual loh a nih avangin hmun zaa á¹­hena hmun khat aia tlêm hret chauh sawiin BA final  ka zir dawna ka haw chhoh chanchinah i han kai dawrh teh ang.
            Chhûngkaw harsatna avang leh thil danga buai neuh neuhna avangin mi rual pawhin ka haw ve thei meuh lo va. Hmunzotlangin Mualpui ram an neih kum erawh chuan ka haw chho ve thei hram a. Catherine-i chu Aizawla a lo awm daih avangin ka hmu thei ta lo va. Tin, chhûngten min ngaih ve bâkah kan harsa ve ang reng si a, nasa taka hna ka thawh loh chuan kal zawm theih lohte pawh a hlauhawm a, an vêng lamah pawh ka lêng phei ngai lo. Tlaikhat erawh chu naupangho nen kawta kan infiam laiin kan sikul kalpui á¹­hin Rinpuii a rawn kal a. Catherine-i nena kan chanchin engkim hria, lehkha pawh ka ken tir ve hial á¹­hin kha a ni a, “I rawn lêng phei dawn em? I rawn haw ngai si lo va, ani pawh a rawn haw kha,” a ti a. Kei chuan ka buai á¹­hin zia leh ka lên á¹­uma a lo awm loh dante ka sawi a. Rinpuii chuan, “Kei pawh ka hmu ngai bik lo. Tunhma ang kha ni talo riauvin ka hria. Ka ngaihbel vang emaw ni” a ti a. A ngaihbel tur awm chu ka rin hriat naa ka sawi duh lem lo. “Naktuk khi YMA Day a ni a, zanah ka rawn kal ang e. I lo hrilh dawn nia. Zanin chu thil dang tih tur ka nei a, a á¹­hulh theih tlat loh,” ka ti a. Rinpuii chuan, “Nizana rawn haw chho a ni a, ka han hrilh ang. Inhmuh hi a har khawp a, naupang ho tal ka han tir ang e,” a ti a, min kalsan ta a.



            June 15 YMA Day chu  High School tlângah kan hmang a. Hruaitute an phurin an taima bawk a, kan hlim tlâng hlein ka hria. Hun rei tak mahni khua leh Mizoram hrim hrim pawh hmu pha lova awm bo tawh ka ni bawk a, Zo nun diktak ka han tem leh chu nuam hi ka ti bik khawp a, mahni tâwka tlangval hrisel ve tak ka lo ni bawk nen, ka tideuh bual a ni deuh ber mai e. Tin, mual sir hmun rem china Catherine-i nen kan thingphun dunte chu a lo la nung reng a. A hnah chawr no hlep hlepte chu duat takin ka chûl a, a hnu lawka hmuh hrehawm ka la tih turzia reng reng ka dawn phâk lo.
            Kum dang ang lo takin khua pawhin min bumro lo va, a nuam hle a ni. Tlaia ruai kan á¹­hehte chu rilrua vêng lehlam hre ranin ka kil ve a. Ruai á¹­heh zawh chuan hlim takin tual zâwlah kan infiam luih luih a. Zan a lo thleng a, kei chuan á¹­hiante thlimin Catherine-i te vêng lam chu ka pan ta a ni. Vanah chuan chhum dum lian pui pui an thlâwk duai duai a. Hla fê-ah zan sava an hram vak vak a. Catherine-i sikul bâng ka thlah hawna kawng leh kan á¹­hut dunna lungte chu a ngai têin a lo la ding fir fer a. Lung a lêngin ngaihtuah a thûi duh hle.
            An vêng ka va thlen chuan ngaih á¹­hat lohna engemaw tak hian mi man tlat mai a; mak tak a ni. Kir leh  mai tur emawni chu âw ka tih lah chuan ka ngal tha ka ui laklawh ve tawh si a. Châk ang reng, châk lo ang reng, engemaw ti taka mi mawlhtu awm chungin ka kal lui ta zel a. Hlauh ang ngeiin a á¹­hiannu pakhat ka va hmuh hmasak chuan engmah mi lo hrilhá¹­ha duh lo va. A awmna pawh a hre á¹­ha duh lo. A tûk lawka haw thla leh mai tur ka nih avangin hmuh ngei ka duh lawi si a ni.
            An in ka va thlen chuan an lo reh á¹­hap tawh a. Hmun dang pan tur ka hriat tawh loh avangin YMA kal khawmna lam chu thim lai chuh ru zel chungin ka pan ta a. Beisei ang ngeiin tukverh bulah chuan a á¹­hiannu nen hian an lo phun dun sap sap a. Engnge an sawi chu ka hre pha chiah lo naa Aizawla an awmna lam chanchin an sawi ni ngei chuan ka va hre thei a. Ka chah lawk vek chung pawha mi nghâk duh lo a nih avangin a hnen aá¹­ang chuan khawizu leh hnute tui ka beisei ngam tawh lo. Tin, thil danga sawi neuh neuh lo awm ve á¹­hin bawk nen, ka thil tawn tur chu  rin hriat theih deuh niin ka hria a ni.
            An bulah chuan ngawi rengin ka va ding ve a. Min hmuh veleh a á¹­hiannu chuan chhuanlam siamin min kalsan nghal a. Chutah á¹­awngkam pangngai tak hian, “I rawn haw a ni maw?” a ti a. Kei chuan, “Thla khat dawn lai a ni tawh,” ka ti a. Sawi zawm tur ka hre mai lo. Amaha rinna ka nghah nasatzia te, hmuh thuai thuai a, hlim taka kawm ka châk zia te, vairam hmun hla tak, hnam dang kara ka awm lai pawha ka theihnghilh ngai lohzia te leh ka lunglen á¹­hinzia te ka ngaihtuah lêt a, Chutah ka haw chhoh tirha mi fiamthu te, leh a tâna ka rinawm si zia te chu ka belhkhawm leh a. Min lo lawm dan leh mi biakna aw kite chuan ka lung a tiawi tham lo a ni. A tuk lawka haw thla leh mai tur ka nih avangin hrehawm ka tilehzual bawk.

            Engtianga bul á¹­an tur nge tih ngaihtuaha ka han ngawih hlek laiin amah  zawk chuan, “Mi duh tawh suh. Duh tlâk ka ni tawh lo ve,” a ti ta a. Kan á¹­awng hre pha an awm leh awm loh te, ka mualpho dan tur leh tur lohte ka dawn hman tawh lo; chu á¹­awngkam chuan silaimu angin mi dêng na a, ka lûte chu hai muai muaiin ka hre ta. Engtia chhân chi nge pawh ka hre hman chiah lo va, engtin nge ka chhân tak pawh ka hre chiah ta lo. Mawi lo takin ka khawsa nge, mawi lo takin ka chhang a, ka hau ta pawh ka hre mumal lo a ni ber e. “Catherine, a va mak dawn ve?” tih te chu sawi chhuak ngei chuan ka inhria a ni. Chutah eng eng emaw a sawi hnua a á¹­awngkam tâwp lam, ngaihzawng dang a neih thu a sawite chu ka la  hre vuai vuai thei chauh a ni.
            Chumi zana ka lêng chu hnâra khawn ang mai ka ni ta si; Ka tlân haw nghal a. Aizawla a zuk awmna-ah chuan tlangval dangin an  lo bum nge amah leh amah a zuk inbum ka hre lo; hmeichhe tam tak chu anmahni leh anmahni an inbum châwk si a. Engpawhnise Solomon-a zawng ka tluk lo nasa a ni. Engtin chiah nge in ka thlen phei leh pawh ka hre lo; mahse kan in chu ka thleng phei ve ngei si a ni; khami zan khan.
            Kan retheihzia te, nula kawm nana pawisa ka ui á¹­hinzia te leh ui tur pawh nei lova ka awm châng tam zâwkzia te, ka nula mi loh hrim hrim dan te ka ngaihtuah a, a duhthlannaah chuan ka dem chuang reng reng lo. Keini, daikil kara mi chhia, vaihlen hlo nena iná¹­henawm mai tân zawng, beisei tur an vâng em a lo ni! Kan in tia ram hla taka ka awm lai pawha ka ngaih ve ber leh ka sawi zin ve ber lah chu Bethlehem ran in tluk lek tur hi a ni a. Chutih laia neinung zâwk leh hmelá¹­ha zâwk, zei zâwk bawk si ten an lo duh der ve a nih ngat zawngin kum hnih kum thum hmuh loh thingtlâng tlangvâl luhlul satliah tâna lo kâwlthei sên ruh ve tlat zawng thil har tak tur chu a ni ve reng a ni. Mahse a chhan hrang hrang dapin kan retheih vang te leh vang dang tam takte chu dap dap mah ila, ka rilru natna chu an chhâwk tak tak lo. Chumi zan ka haw pawh chu ka muhil meuh lo a ni ber e.
            A tûkzing ka tho chu ka rilru a tâwt bawk a, ka thaw leh hawk á¹­hin. Tûk dang ni chhuakin kan kawmthlang ngaw a chhun ên chângtea mawi ka tih a, ka thlir nin theih lo vei á¹­hin nen; chumi tûk zet erawh chu vanpui chimin mi delh hlim ani bawk a, a mawi lo ngei mai. Chaw tlêm tê ka ei zawhah vairam lam pan turin ka insiam leh a. Ka pa chuan á¹­awngá¹­ainain min thlah a. Kei erawh chuan a á¹­awngá¹­ai hla pawh ka lo ngaithla teh chiam lo. Ka rilru-ah zawng, chuti taka mi hmusittu, ka la hmangaih em em bawk si Catherine-i chauh lo chu a leng lo a ni.

Ka kal tur mi chibai pahin ka pa chuan, “I thlen veleh lehkha min rawn thawn la. Kan ngaihtuah theih em che hi. In awmna hmun in thlen tawh law law hi chuan rilru hi a thlamuang  a. Kal kawng hi a nia kan ngaihtuahna ber che chu ni. Theihtawp chhuah la. Hei i ûte hovin nupui pasal an nei zo a ni tawh mai a. Nangmah chauh hi a nia kan nghahfâk chu ni ta ni. Sum leh pâi kan neih vanga lehkhate hi zirtir che kan ni lo va; nang tal hi zir chhuak hram la tia neih thinglung-khâwng tak meuh meuha zirtir che kan ni. I nu phei hi chuan a hah phah hle mai a. A ngaihtuah bawk si che a, a dam rei loh phah ang tih a hlauhawm khawp mai. Kawng engkimah hnamdang el la, Pathian leh Mizo kan nihna hi theihnghilh ngai suh ang che. Tlangval lai hi chuan engemaw tia han rik deuh but te, han sahâwk chiam changte hi awm thei a ni a, mahse Pathian theihnghilh khawp emaw, i fate i zilh ngam lohna tur khawpin emaw awm ngai suh. Nupui chhia á¹­ha te pawh in la hmu ngei ang a. ‘Hetiang hian ka fate  awm ta sela ka duh ang em?’ tih inzawt zêl ang che,” tiin min thlah a. Ka kal ta chu ka nu nen mittui parawl á¹­euh chungin min thlir liam ta a ni.

            Rilru zing pik tak chungin Hmunzotlang chu ka chhuahsan leh ta hna hna mai a. Ka kal hmasak á¹­um nen chuan danglam tak ka ni. Hmabâk neia ka inhriat vena zawng zawng pawh a bo zo ta. Damdawi awm se, Catherine-i theihnghilh theihna a nih dawn phawt chuan ka ngam huai viau ang; chu chu a ni ka duhthusam chu. Ka thil vei chu tilang lo turin ka thup hram hram a. Chuti chung pawh chuan, “I va á¹­awng duh lo ve? I lung a lêng viaute hi a lo ni ang e?” tia fiam ka tâwk zauh zauh tho. Mahse chu chu nidangah pawh kan infiam dan tho a nih avangin fiamthuin ka chhang lêt ve hram hram zel a. Ka awmdan diktak zawng hria se min fiam ngam  hauh lo tur titen ka ngaihtuah nauh nauh bawk a. Kal kawnga thil ropui leh mawi tak tak, nidanga ka rilru tihlimtu leh zin tinuamtute kha lung tilêng zualtu leh rilru tihrehawmtu an chang ta vek  mai.
            Hostel ka thlen veleh midang rawn thleng ve mêk leh thleng hmasate pawh ûksâk lovin ka pindanah ka lût nghal a. Ka khumte chu a lo á¹­hing á¹­hip á¹­hep tawh a. Ka lehkhabu dahte chu vaivutin a lo bawh pawt thik thek bâkah chhuatah a lo darh deuh nual bawk a. Ka room-mate hian a lo luah lum lutuk bik lo a nih dawn hi ti rilru chungin ka inrem á¹­ha mawlh mawlh a.
            Chutia ka inrem á¹­ha vel chuan ka khumlu zawn banga Catherine-i thlalâk intâr, mut dawn apianga ka en vawng vawngá¹­hin chu ka hmu leh ta a. A samte chu a ngai têin a darah chuan a lo la inbang liam tak hnip hnêp a. A heh mawi tak kara a ha-hmai lang vâr á¹­hit á¹­hette leh a biang tai têk mai, duh thawh taka ka lo fawh vawng vawng tawhte chu aw, a ngai tê vek a la ni; a va la han duhawm  em! Theipui kung tak ni tura ka hual, a suak mai lo chang ta Catherine-i thlalâk chu ka han en leh á¹­hin a. English hla phuah thiam John Donne-an

                        “And Swear Nowhere
                          Lives a woman true and fair,”

a lo tih te chu ka hre chhuak rum rum a.
            Nula hmelá¹­ha leh duhawm, sawisel bo nia ka hriat, rinawm em em tura ka ngaih Catherine-i, Ruthi ni tura ka beisei, Potiphara nupui lo ni ta zâwk, hmangaihna thutiamte pawh zuhmun titi ang leka la lâptu thlalâk chu rilru tina zualtu mai a nih dawn avangin (amah ka huat vang ni lovin) ka pawt thla ta a.


            Ni danga kan college bul vel pangpârte mawi ka tih theih á¹­hin nen; enga tân mah ka ti ta lo. Intihhlim hram hram chu ka tum á¹­hin naa a harsa ngang mai. Ka hun tam zâwk chu pindana lehkhabu chhiar nan ka hmang ral ta nghe nghe a. Hmeichhe pakhat avanga zu ruih chiam te, tâwng pâwng sa-pa tal chiam leh exam-naa mark hmuh tlêm phahte ka hlauh em em bâkah tlawmngaih thlâk ka ti bawk a. Chuvang chuan ni danga ka lehkha zir lêt zir  á¹­ulin ka hria a, ka rilru pawh a hah phah lehzual a ni.
            A châng chuan á¹­hiante nen kan chheh vel ram fangin kan vâk kual vak á¹­hin a. Chungahte chuan hlim ve em em á¹­hin mah ila ka thinlunga hling zum min chhuntu erawh chu tuman an khei chhuak tak tak thei lo a ni. Ka chhungte lehkha ka hmu fo va, á¹­hiante chanchin pawh ka hre á¹­hin. Catherine-i chanchin erawh chu ka hre zui ngai ta lo. Ka zir zel theih nana ka chhûngte  thawh rimzia leh kan neih reng vanga heng thleng thei ka nih lohzia ka hre reng a. Chuvangin siamtu Pathian pawh a zahawm bawk nen ka  zirlaiah chuan ka á¹­ang nasa hle. Kum tawp final exam-te chu zawhna phena Catherine-i hmel hmu deuh rei ruai chungin ka ziak zo ve a.


            Thil thlâkhlelh em em ka nei lo va, hlauh leh á¹­ih ka nei hek lo. Mi huaisen chu ka ni lo naa beidawnna thinlung ka pu tawh a, tihthinrim hlauhawm tak ka nih châng a tam mai. Tin, ka awmna ngai chu ka ning thuai thuai zel a. Chuvangin vah kual vah kual a, thil thar tawn zel châkna ka lo nei ta a. A dik tak chuan Mizoram haw chhoh a, Hmunzotlang han hmuh leh pawh ka châk lutuk tawh lo a ni.
            Kan exam zawh ni chuan engtia haw chhoh tur nge ni ang tih ka ngaihtuah a. Mi vengva deuh chu exam hma fêin an lo inngaihtuah lâwk á¹­hin. Kei pawh nidang ang ni ila zawng chutin ka buai bik lo tur. Chutihlai chuan ka room-mate Khawant Singh-a chu phur fê hian chanchinbu kengin a rawn lût a. Nidang ang lo tak hian amah pawh a phur hmel hle a. A chanchinbu mi pêk pah chuan, “Sipai-ah ka á¹­ang dawn asin. I á¹­ang duh ve law’m ni?”  a ti a. Punjabi-ho hi chu sipai á¹­an an intihhmuh nasa bawk a, mak pawh ka ti lem lo. Kei hi sipai á¹­an tum ngai miah lo ka ni a. A hnenah pawh chuan, “Ngawi teh. Sipai nih hi  ka la tum ngai miah lo asin,”  ka ti a. Ani chuan, “A ni maithei e. Mahse keini chu kan ramah hna a vâng tawh a. Chu bâkah sipai hna hi a iaiawm loh bawk nen. Tin, kemah hian ka châk ve hrim hrim bawk a ni. Ka pa pawh tunah hian Southern Commandhnuaia awmin a pension á¹­ep tawh nghe nghe asin,” a ti a. Ani taka Khawant Singh-a pa chu sipai huaisen chawimawina hial dawng pha tawh a ni. Special Force commander niin Commando Training Centre á¹­henkhata commandant te hial lo ni ve á¹­hin a ni a. A fapain sipaia á¹­an a châk chu thil mak a ni lo.
            A chanchinbu mi pêk chu ka han en thuak thuak a. Khawant Singh-a chuan phur tak hian, “Nizan khan ka pa nen chuan phone-in kan inbia a. Tunah hian Special Force an din dawn a. Mi thar hlir lak an tum a ni awm e. Chutah chuan ka pa mawhphurhna an pe ve hlauh mai a. Chuvang chuan kan vannei hle mai thei a ni.  Chumi tur chuan tunah hian ka pa chu Dehra Dun-ah an sawn dâwn a. Exam zawh veleh kal ve nghal ka tum a ni,” a ti a. Chanchinbu chhiar pahin a thusawi chu ka lo ngaithla zel a. Ani chuan, “Sipai officer nih hi ka thil châk ber a ni fo á¹­hin reng a ni. Lal taka han in show velte kha nuam dawn riauvin ka hre á¹­hin. Ka pa pawhin tlangval tha zat laia sipai officer nih hahthlâkzia te, a hlauhawm theih á¹­hinzia leh nawm si zia te chu min hrilh á¹­hin asin,” a ti a.

            Tukverh lama hawi chhuak chungin kei chuan, “I han sawi tâkah chuan thil châkawm tak chu a nia lawm. Engtin nge an lâk dawn i hria em?” tiin ka zâwt a. Khuma han leh thuk thuk pah hian a ni chuan, “Chung thleng thleng chu ka hre lo. Dehra Dun-ah chuan min zui phei ve phawt mai rawh. Sipai nih thu lovah pawh ka nu leh pate chu min hmuhpui ve hrim hrim la ka duh a ni. Zin dunte hi a nuam ve alawm. I haw chhoh nghal ringawtte chuan nupui i han nei ringawt emaw te kha a ni ang a, kan inhmu tawh nang. Engnge maw le? I tlangval laia khawvel hi i chen loh ten, nupui i neih hunah chuan thangâwk ang tlat i ni dawn a nia,” a ti a.
            Khawant Singh-a chu kei aiin ni hnihin a exam rei a. A exam zawh veleh kan insiam sawk sawk a, a pa awmna hmun thar Dehra Dun lam chu kan pan ta a ni. An chhungkua chu mi sakhaw mi ren run lo, rilru zau tak leh kawm nuam deuh mai hi an lo ni a. An fapa nen kum hnih kum thum lai pindan khatah kan khawsak dun avangin min duat a, min duhsak a, min ngaina der thiam khawp mai. Fanu pathum leh fapa pahnih an nei a. Ka á¹­hianpa hi an fapa upa zawk , an unau zinga pathumna a ni. Ka va zin lai hi an lo haw ve lai, an chhungkaw kim lai tak a nih avangin ka va kal ve pawh chuan kawm rualpui an awm neuh neuh avangin nuam ka tih phah hle a ni. Ka á¹­hianpa hi an chhungkua-ah rau rau chuan an chhehchhawl (blacksheep) deuh ber a lo niawm  e. Chumi vang chu a nia college á¹­ha dang tam takah pawh lut lova kan kalna college-ah a rawn awm ve lâwp lâwp ni.
            An unau zinga upa ber nula, hmelchhe lo ve fahran mai chuan Delhi University-ah a PhD-na tur thesis a thehlût zo chiah a. College pakhata thawkin a chawlh rawn hman lai a ni. A dawttu chiah chu daktawr niin AIIMS-ah a thawk mêk bawk a. Zir zawm tuma a inbuatsaih lai a ni awm e. An unau zinga naupang ber, St John Collge-a kal lai chu hmuhnawm thama hmelá¹­ha leh pian nalh a ni a. Amah pawhin a hmelá¹­hat leh a pian nalh chu a hai lo hle a; a che vel pawh a ute ho lakah chuan a dang deuh zar mai. |hiante farnu ni lo se keini ang engmah pawisak nei lutuk tawh lo tân chuan vawi hnih khat han piai ve mai pawh châkawm tak tur khawpa hmelá¹­ha a ni.

Hetih lai hian engin nge mi mawlh ka hre chiah lo ti ila hriat loh tak tak thu zawng a awm lo.  Kan exam zo chu haw lovin vairamah ka tei kual vel ta mai mai a. Ka result pawh ka ngaihven zui chuang lo. Khawant Singh-a hnung zui chuan India ram venhimna lama thawktu pâwl pakhat chu ka han zawm ve ta rawih mai a. Tha a hehin rorum pawh a ngai hle mai. Kum khat vel zet kan inzir hnu-ah Khawant Singh-a nen chuan kan iná¹­hen ta a. Kei chu sipai pawl dangah min sawn a. Chutah Kashmir khaw thlang lam, Pakistan nena an inrina lai velah helho silai kaw hmawr hmachhawn zawngin min dah leh ta a. Chuta chin chu kan awmna ngaiah kan awm rei hman lo, kan insawn kual zung zung mai a ni.
Vawi tam tak thihna kotlangah dingin dolung leh tuboh inkarah ka awm a. Khawvel tlang sang ber Himalaya tlang dung vur hmunah China sipai huang tau lutuk tur vêngin an silai kaw hmâwr ka hmachhawn tawh a. Kawr hring uk leh pheikhawk lian pui pui nen Assam ram ngawpui ka fang chhuak a. Pakistan ramria thlaler vaivut khu rum rum leh nisa lum vung vung hnuaiahte khuan tuihal dang charin hliampui ka tuar chhuak tawh a. Andra Pradesh leh a chheh vela communist hming pu misual rual suatna  thisen luang zeih zui te pawh ka rah pherh hnu an ni. Tin, Ganges lui ruam khaw lum uap churh mai leh á¹­awp em em mai karahte khuan ei tur nei mumal mang lovin ka tei ka tei tawh bawk a. Chung á¹­umte chuan tukhaw ngaihsak lohin tlu hlum ta mai mai pawh ni ila pawi ka lutuk lo.
            Vairam boruakte lum kan tih a, kan nin theih tehreng nen; chu ai mah chuan ka rilrua hling awm chu ka ngaimawh  a ni. Park mawi tak tak te, in ropui tak tak te, hmun á¹­awp tak tak te, misual rual tawmkûk te leh thil chi hrang hrang ka hmu tam hle naa ka rilru-ah Catherine-i a  thi thei lo va. Chu chuan ka khawvel thlir dan hi a tihrehawm fo á¹­hin. Ka awmdan hi ka duhthusam emaw, ka chhûngte duhthusam emaw a ni lo. Ka nu leh pate chu lehkha ka thawn khât hle a. Hemi chungchangah hian thiamthu sawi ka tum lo ve. Pawisa pawh thlatin thawn hram hram ka tum á¹­hin naa a harsa khawp mai. Thla hnih danahte ka thawn deuh ber a. Mahse a hmaa ka thawn loh thla ami kha ka thawn kêp zel tho va. An dawn tlem phah chuang lo. Hmun khatah kan awm rei loh á¹­hin em avangin an ni tân chuan lehkha min rawn thawn a harsa á¹­hin khawp mai.
            Kashmir khawthlang lam thingtlang khaw pakhata kan awm laiin Pakistan fuih pawrh hel rual nen kan intâwk thut mai a. Kan hotupa chu Raj Kumar a ni a. Tlangval senior pawisak nei miah lo chi a ni. Kan chuanna jeep aá¹­anga zuang thlain kan bul vel lungpui remchang apiang chu kan bel a. Kan piah lawk aá¹­ang chuan silaimu a rawn ving fua fua a. Indona tenau tak ni mahse tihsual chuan kan mang vek ve thei tlat a ni. Kan hotupa chuan la kâp ve rih lo turin min ti a. Minute 20 vel kan ngawih hnu-ah silai ri a reh á¹­an ta a. Chu veleh kan ding chhuak thut a, hmelma lamah chuan silaimu kan sur tir ta a. Hetiang tactic hi hlauhawmin ho ang reng hle mah se a hun leh hmun a zirin a á¹­angkai ve khawp mai.
            Mahni infak thu lovah keini ho chu silai kâp thiam thlankhawm, sawrkar pawhin ngaihtuahawm lo china a ngaih kan ni a, chumi á¹­um pawh chuan kan silai kaw hmawr lama awmho chu rethei nak nak tak an ni. Kashmir helho hi chu an huaisen lo bawk a, an tlanchhe thuai reng a. Kan va en chiang a, mi sawm dawn lai hi an lo thal huang a. An silai leh hmanraw dangte chu an á¹­hianten an tlanchhiat pui a nih a rinawm. Umzui zai  rel lovin chuta á¹­anga hla vak lo ral muang china kan ngaih lui kam pakhatah hian kan chawl ta a.  Chutia kan ding khawmuang chuan thil dang kan lo ngaihtuah hauh lo niin; kan bul lawkah chuan chawngkawr lian zet hi a bul hnai bera mi chuk tumin a rawn ding thut mai a. Kan zinga mi Captain Kuluchand-a chu chuk a tum  a. Kei chu theih-pa-tawpa rangin ka che ta a. Chawngkawr rawn ding lai chu a nghawngah ka va pet á¹­huai a. A zawi hnawk a. Mahse a rawn tho leh thuai a. Kuluchand-a bawk chu a rawn bei leh a tum a. Chu tak chu a nghawngah chemtein ka lo thil chaih a, a zal hnawk mai a ni. Kuluchand-a chu a phu dawrh a. Thil awmzia an hriatin midang pawh an rawn tlankhawm á¹­ak á¹­ak a. Rul chu an kil bial a, an chek tlak tlak hlawm a. Kuluchand-a chuan lawmthu sawi pahin min rawn chibai a, chuta á¹­ang chuan kan inthlah ta mang mang lo.
            Kuluchand-a chu vâi tlangval sang thlerh thlawrh, vâi rau rauah chuan a ngo pawl, êk bathlar sâng tak, bawp sei thlarh mai hi a ni a. Chhungkaw changkang ve taka seilian a nihzia chu a hawiher  aá¹­angin hai rual a ni lo.
            Ni khat chu kan awmna bul thingtlang khaw pakhat hi a kang vak mai a. Chutiang hmun pilrila awmte harsatna-ah chuan a á¹­anpuina lama mawhphurh ve nia inhriain kan  thawk chhuak ve a. Chumi á¹­um chuan Mizo nih nawmzia, chhiat niá¹­hat nia kan inpei zawn tel tel lo nawm bikziate ka ngaihtuah a. Kuluchand-a hnenah chuan Mizo chanchin chu uar fêin ka sawi bawk a. Mitthi an awma tlangval hovin thlân kan laih sak dan te, michhia leh miá¹­ha thliar hrang lova kan inlen pui dante ka sawi bawk a. Ngaihnawm a tive viau nge ni, “Mizoramah chuan ka la rawn zin ve ang,” a ti ta hial a. Kei chuan “Chawlh remchan veleh i rawn zin ve dawn nia,” tiin ka sawm zui a.

            Kuluchand-a hian makna riau a nei. A á¹­awng tam lo va, fianrial a ngainâ a. A chunga thil thleng reng reng hi pawi tih em em a nei lo niin a lang. Vawikhat chu kan awmna bul lui zawhin sangha kan man dun a. Man tur a tam bawka rei lo tea eikhawp manin duhtawk kan ngah hnu chuan luikam thingbuk hnuaiah kan chawl a. “Mizoramah chuan chi inthliarna hi a awm ve em?” tiin min zawt a. Kei chuan, “Awm ve hauh lo, mi hausa leh mi rethei kan inang vek tih ngam zawng a ni lo naa chi inthliarna a awm lo,” ka ti a.  “Anih leh nula leh tlangvalte engtin nge in inrim ve?” a ti leh a. Kei chuan ka theihtawpa Mizo fak chung zelin ka chhang a. Chutah, “Engtikah nge nupui i neih ang?” tiin min zawt ta phut mai a.
Ka rilru-ah chuan Catherine-i a rawn lang  a. “Hmânah chuan nupui neih hi ka lo châk ve deuh tawh a. Mahse tûnah chuan ka ngaihtuah ngai ta meuh lo. Heng lai velah ngaihtuahna han sen pui tur Mizo nula pawh an awm loh hi,” ka ti a. Aá¹­awng ve hmain keimah vek chuan,  “Nangman nupui neih i tum a ni lo maw?” ka ti a. A nui sak naa a thutak hmel hle a. Chil han lem khawlh pah hian, “Ka neih teuh ther ther asin,” a ti a. Kei chuan, “Engtin maw? Enga tinge i neih loh?” ka lo ti vat a. Ngun taka mi rawn en pah hian, “Ka hrilh mai ang che. New Delhi-a College ka kal laiin Ludhiana aá¹­anga rawn kal Punjabi nula Sonia Singh-i nen kan inngaizawng a. Ka hmangaihzia chu ka taksa pum hian ka duh niin ka hria. Aryan thlah nula, sam sei hnelh hnawlh, hnar zum ven vawn, ngo vah mai hi a nia. Ka hmangaihna nge aman min hmangaihna chu sâng zâwk pawh ka teh thiam lo,”  a ti a.
 Kei chu ka lo inrawlh hmanhmawh a, “Engatinge in inneih loh?” ka ti a. A sawi zawm zel a, “I hriat angin kei chu sakhaw lamah Hindu, chi leh kuangah pawh pi pute aá¹­anga Kshatrya ka ni a. Sonia Singh-i chu Ludhiana-a industrialist hausa lutuk mai fanu a ni. Kan chanchin an hriat veleh a chhungte chuan an rawn hruai haw ta daih mai a. An in aá¹­ang chuan lehkha mi rawn thawn a. Ka tel lova khawvel nuam a tih lohzia leh a tân khawvel chu thlaler ram ruak ang lek a nih thu a rawn sawi a. Lehkha sei tak pawh a rawn ziak lo. Chu chu a ni deuh mai e, a rawn ziah chu. A hnu lawkah Sonia-i chu a thi tih ka hre ta a. Ludhiana-ah chuan ka va kal vang vang a. A thih dante ka va zawt vel a. Zana a mu chu a tuk zingah an kaitho zo ta lo va. A lo thi khawng reng tawh a nih chu. A chhungte pawhin a thih chhan diktak chu an hre bik lo ni awm tak a ni.
            “Tichuan kei chu rilru hah avanga thi lek lekin ka haw a. Pawn  chhuak lovin rei tak inah ka tawm tlat a. Ni nga zet engmah ei lova ka awm hnu-ah damdawi in ka lût a. Ka á¹­hat chhuah leh hnu chuan tihtur a awm lo em a; lehkha zir ka châk tawh si lo. Sipaiah hian ka á¹­ang ta ringawt alawm. Ka chhungte pawhin mi hnial an tum lo. Min khawngaih em em a, min hau ngai lo reng reng,”  tiin a chanchin chu min hrilh ta a.
            Hnêm tur bik ka awm lohzia ka hre reng a. A dinhmun chu ka hriat thiam pui bawk a, ka khawngaih hle a ni. “A lo nih reng tak chu maw le. Hetiang thila vawi hnih-khat han buai phat hi zawng mihring nunah hian sakhaw rawngbawl tura kan inhlante a nih ngawt si loh chuan mi ang pangngai zawngin kan tawng á¹­heuh alawm. A hrehawm zawng leh lungngai zawng hlir chuan i inngaihtuah lo vang chu maw?” ka ti a.
Phur tak hian, “A tir chuan chutiang vanduaina chu khawvel pumah hian keimah chauh hian tuar bik niin ka inhria a. Ni khat chu ka mutna bulah ka pa a rawn á¹­hu a. Min hau nek dawn emaw ka ti a, mahse ani chuan zaidam tak hian, ‘Ka fapa, nula pakhat nen in inngaizawng a, in innei  thei ta lo chu mak tiviau turah mi ngai suh. Mihring pangngai fapa ka nei ve-ah ka inngâi mai asin. He pindana mu reng lo hian dak chhuak la. Khawvel mihring i hmuh phak zawng zawngte hi en teh, hmangaih lai nei vek leh, tute emawin an hmangaih lai mêk vek an nih hi.  India ramah hian nupui sûn pathlawi engzât nge awm han chhiar teh. I chhiar zo peih ngut emaw chu?  Khawvel chu sawi loh India ramah ringawt pawh hian ngaihzawng hmasa ber nupui pasala nei lo hi engzât nge awm zawng ila mi kan chhiar hmaih tlêm viau zâwk lo vang maw? Nangmah chauh i ni hleinem. Mahni chauh inngaihtuah hi hmasialna te, duhâmna te aá¹­anga rawn chhuak a nia sin. Rêl station-ah va kal la kutdawh engzât nge awm? Kut tualleichham engzât nge i hmuh ang? Chung mite pawh chuan beiseina nen khawvel hi an thlir a, dam chhan neiin an inhre vek asin,’ a ti a.

            “Ka pa kal leh hnu chuan ka inngaihtuah a. ‘Ani awm tak asin. Engah nge kei, kut ke kim nei, tlangval chak pawla inngai hi ka’n indawm kun reng bik ang’ ka ti a. Chaw ei lova ka awmna a rei tawh em avangin ka chau hle a. Chumi tlai chuan damdawi inah ka indah luh tir a. Damdawi inah chuan chawlhkâr khat zet tur ka awm ta a. Ka á¹­hat fel hnu chuan ka pa hnenah min fuihna avang leh min hau mai lova an dawh theih avanga lawmthu sawiin á¹­ha taka awm ka intiam a. College-a va kal a, kan sulhnu hlui va hmuh fo ai chuan tiin he lam kawng hi ka zawh ta  a ni. Ka duhthusam chiah ni lo mah se a rei tawlh tawlh a, nuam ka ti tawlh tawlh a nih hi,” a ti a.
            Chutihlaia ka dinhmun chuan a zir bawka Sonia Singh-i chu ka ngaisang kher mai. Tlangval zei em em bik ni pawha lang lo Kuluchand-a te pawhin anmahni thihchilh ngam hmangaihtu an tawn laia ka chanchin zahthlâk tak lo sawi ve chu tih chi-ah ka ngai lo. Khawvel pum pêk huama ka hmangaihin ral lehlam min kaisan dan chu ka ngaihtuah a, ka ngawi ta reng a. Ani rilru thar leh lah chuan á¹­awng zai rel bik suh; kan ngawi ta veng veng mai a ni.
            Tichuan, ka mal tlat a, ka khawhar em em á¹­hin vang nge? Beiseinain van ka lawn a, rinnain mual letliam ka thlir ni tiná¹­hin. Catherine-i chu la hmangaih teh mah ila tunge Hrangchhuana luahlan a, Chawngmawii nei thei? Mahse kei zawng thil ni thei lo ring a, thil awm thei lo beisei tlat ching mi ka ni si a. Rilruin arbo a zawng a, suangtuahnain ral lehlam ka kai fo á¹­hin. Mahni intihhlumte chu tlawm pa-êka ka neih bâkah dawihzep thlâk ka ti si a; harsatna sutlang ngam lova bihrûk chu ka duh lo a ni. Mahse a pawnga taka thih ngawt theih a nih si loh avang te, kan rilrua thil awm nghet tawh te hi duh duha kan paih emaw, kan theihnghilh ngawt emaw theih an nih tawh tlat si loh avangin ka vâk ka vâk ta a ni ber e.

            Hemi hnu rei vak lovah hian Pune-ah thla hnih thla thum emaw chauh engemaw training nei turin kan insawn leh a. Pune-a kan awm lai hian vanduaithlâk takin Kirkee sipai hmunpui aá¹­anga sipai damdawi in lian lama kan lêng tur chu  kan vanduai ta hlauh mai a. Kan chuanna army jeep leh Ashok Leyland bus lian a insû a. Ka han harh leh meuh chuan kan chetsualna bul lawka damdawi in, Pune khuaa damdawi in á¹­ha ber pawla ngaih Ruby Hall Clinic-a Intensive Care-ah ka lo mu reng tawh a. Ka nâk ruh pahnih a tliak a. Ka lû chu hawi sawn harsa khawpa chhahin an tuam bûr a. Ka bân veilam a tliak bawk a. Ka hliam chu a na ve viau naa hnuk hlat deuha ka hriat avangin ka thlaphang lutuk lo. Ka lû erawh chu engtiang taka hlauhawm nge phei zawng ka hre lo.
            Pune-ah chuan Mizo lehkha zir an tam tih hre mah ila keini, kar hnih khat lek la châm, ni chhuah hma aá¹­anga buai nilêng á¹­hin chuan tumah ka hre hman si lo va, ka khua a har hle a ni. Tin, ka dam á¹­hat hrisel laia ngâi em em pawha ka inhriat loh Hmunzotlâng lama ka chhûngte ka ngâi em em bawk a. Dam ila haw chhoh thuai thuai ka châk ut ut mai a ni.

            Ruby Hall Clinic-ah hian kan chetsualna bul lawk a nih avangin rikrum thila min dah mai an ni a. Chu damdawi inah chuan rei awm lovin laksawn theih ka nih veleh sipai damdawi inah min sawn nghal a. Chutah chuan mahnia inenkawl thei ka nih thlengin min dah ta a ni. Sipai doctor pakhat chuan Mizo ka ni tih a hriatin ka chanchin chu defence account-a thawk a hmelhriat Mizo officer pakhat hi a lo hrilh a ni awm e. Chu Mizo officer chuan Pune-a Mizo zirlai inkhawmnaa an á¹­awngá¹­ai thupuiah min lo telh ve a.  Chuta á¹­ang chuan min rawn kan ta sap sap a. Nula hmêlá¹­ha tak takte pawh an awm nual si a, dam ver vawra han châm deuh a châkawm kher mai. Mizo zirlaite chuan min ngaihvenin Pathianni te phei chuan min rawn kantu an tam ta hle mai a. Ka lawm hle a ni. Mizo chawhmeh ei ka châk thu an hriatin Spicer College lam mi, H.Ruata te, Runrema te, Sanga te leh Dingpuii leh Zovi-te ho bâkah an hming ka hriat sên loh mi tu tute emawin Mizo chawhmeh, aná¹­am bai diktak chu min rawn pe a. An zinga upat hmel ber leh phanchang ber, en thuak pawha Chhinlung chhuak hmel ve hliah hliah, sâp thisen kai lo ve fahran mai U Sangtea, Maubâwk, Aizawla miin min tihlimzia leh kan nuihpui nasatziate kha theihnghilh phal chi a ni lo.

            Rei lo tê ka lo mutthlûk zawk hlana chesual kan nih avangin engtia chesual nge kan nih ka sawi ve thei lo. Ka chuanpui pahnih an thi a, pathum an na hle bawk a. Kei chu a vannei ber ka ni.
            Dam chiang viua tawha ka inhriat hnu-ah pawh kan hotute chuan ka hriselna chu an han endik leh a; ka bân ruh tliak te, ka luruh khi tawh te, leh ka nâk ruh inzawm la á¹­ha vak lo leh a dang eng engemaw la awm theite chu sipai á¹­ha zinga tal pui tlâkah an ngai ta lo va. Chu thu ka hria chu thinrim rum nghat nghatin kan hotupa hma-ah chuan ka á¹­hu hnawk a, ka hrilhhai ngei mai. Ka rilru hriain kan hotupa chuan min lo hnem mawlh mawlh a. Beidawng  takin ka chhuahsan ta a ni.
            Tin, chutihlai vel chuan hun rei tak ka lo theihnghilh tawh  University-a ka degree chu ka rilru-ah a rawn lût  a. Ka thingrem mawng aá¹­anga BA, First Division-ah pawh a á¹­ha lama ka pass-na mark-sheet chu phawrhin a hmanna ka ngaihtuahá¹­an ta a ni. Hetih lai hian ka dam lo min rawn kan turin Khawant Singh-a te pafa an rawn kal vang vang bawk a. Anni pafa nen chuan ka hun kal zel tur lam chu kan sawiho ta a. A theihna apianga á¹­anpui min tiam bawk a. Ka lungngai lutuk bik ta lo.

            Khawant Singh-a te pafa thurawn ang leh keimah pawhin tunhma lam aá¹­anga ka lo châk ve fo tawh á¹­hin angin central sawrkar hnuaia hna engemaw exam ve chu ka tum ta a. Tin, kan brigadier chuan ka hriselna chhuanlama chawlh dil turin min rawn bawk a. Tichuan ka hriselna á¹­ha vak tawh lo leh bân ruh tliak tihvel chhuanlam siamin ka uniform chu ka phelh a, kan professor hlui kaihhruaina hnuaiah hna dil tura exam ve chu ka tum ta a ni. Tin, ka tei vel mai mai chhungin kum a lo vei a, ka hna beiseia kum bithliah pawh ka tribal certificate nen ka pal tlang ve hram a ni. Ka pawisa lo khawl ve sa chu central hnuaia hna dilna exam ve tura inbuatsaih nan chuan ka hmang ta a.
            Kan zirtirtu hluiin ka thil tum a lo hriat chuan a lâwm hle a. Chutiang ti thei turah chuan mi pawh a ngai ve ngei ni tur a ni. Mahse  hun tam tak ka khawhral avang erawh chuan min khak ti tih deuh thung a. Chu zawng, duhsak luat vang a nih avangin huat tur a awm lo ve. A dik tak chuan college ka kal chhûng zawnga ka thil châk ber leh hisap ve ber á¹­hin kha a nih avangin ka huphurh em em bik lo. Keima tâwkah mite tluk thu awm lo mah se chhiar tam ve tawk viau chuan ka inhria a. Tin, thil danga ka han tei kual zak zak chhung pawh khan khawhar hnema ka thiltih tam ber chu hun awl neih veleha chanchinbu leh lehkhabu chhiar a ni. Sapá¹­awngte lah chu a chawmin kan chawm ve thaw-thâng si a.
            Ka thiltihah chuan theihtawp ka chhuah a. Chaw eina hun nei mumal mang lo khawpa ka buai châng te, mutmu ka tuah mang loh châng te pawh a tam hle. Kum khat zet theihtawp chhuahah ka buai leh hnu chuan hunawl ka lo nei ve leh thei ta a. Tin, hmabâk engemaw tak neia inhriatna ka lo nei ve á¹­an a. Chu bâkah ka hriat loh hlanin ka rilru-ah Catherine-i chu a lo awm tlêm tawh hle a ni tih ka inhre chhuak phut bawk a. Ka lawm rualin ka lungte chu a han lêng thar leh deuh roh bawk a.
            Hunawl ka neih veleh hetiang ti tura min buaipuitu Khawant Singh-a te in lam chu ka pan hmasa leh ta a. An naupang ber nula hmêlá¹­ha zet mai, New Delhi-a awm thin leh a nu leh an tirhkah pakhat chauh an lo awm a. An fapa ang maia min ená¹­hin avangin ka tlângnêl hle a. In pui bera ka neih an ni.
Mahse hemi á¹­um hian ka beisei phâk hauh lohvin Khawant Singh-a nau, nula lehkha thiam hmelá¹­ha bawk si, fit nga leh a chanve aia sâng hret, mal mum sei thlarh mai leh hnar zum nalh zet, sam sei hnâp mai leh hmui sen siah mai chuan nuá¹­a angin min lo en ve hauh lo tih ka hre chhuak ta a. Pawi ka tih rualin chutiang nula hmelá¹­ha leh pian nalh, kan khaw dâi lui kamahte hmu ila lasi emaw tia hahipa kan sawi turin a taksa nêm lam mi chhawn a hnial hauh lo tih ka hria chuan beiseina thar min pe nasain lei hringnun hi a rawn êng thar leh á¹­an ta a ni.

            Nula fing tak mai a ni a, a inthup thiam hle. A nu thlima kan awm dun theihna tur hun fianrial siamte chu thiam tak a ni.  Mahse a chhûngte chuan mâkpa tur ni lo, unau angin min en a. Ka tân a nu leh paten fapa anga min enna ramri pela khawsak a harsa tih  a hre thiam si a, khawngaihthlâk tak a ni. Hetih hunlai hi chuan ka hmuh tirha nula naupang lam, a ute kara inti naupang  lui ang kha a ni tawh lo va, nula puitling, lehkha thiam, mahni inring tawk tak mai a lo ni tawh a. Naupang anga fiam mai mai chi a ni tawh teuh lo mai. Chutianga zirna lamah leh kum thu-ah pawh nula puitling, vâi zingah phei chuan a senior lam hret tih tur khawp chu a nih tawh avangin hnam hrang leh sakhaw hrang kan nih avanga harsatna awm thei zawng zawngte chu a hmu lâwk vek a. Chuvang chuan zawi zawiin a inla hrang hret hret a. A tawpah phei chuan chhuanlam siamin a awmna lamah a haw hma phah ta hial a ni.          A kal hma zan chuan in chhawng chung lama an pindan min pêk fâl deuh maiah mu chunga lehkhabu ka chhiar laiin thingpui min rawn pe a. Mut kawr lang tlang thei âia pan mah tur inbel hian ka hma-ah chuan duhdah ang reng tak hian a rawn á¹­hu a. Ka mipa mit nena ka thil hmuh tawh zawng zawngah chuan a la hmuhnawm ber awm e. Chutiang hmangaihna boruak leng chem chem karah chuan rilruin Ram Thianghlim lam a hawi thei thlâwt lo a ni ber mai. Ka rilrua thil awm hmasa ber chu zuan thawh thuta duhtâwka han chin phar vel chu a ni ber a. Mahse chumi zawhah a hmâ lawk zana a nu thusawi, fapa anga min enzia te, min duhsakzia leh an fapate pahnih hmêl hmu ang tluka ka hmêl an hmu a lawmzia a sawite kha a rawn ri nawn leh a. Chutiang taka kei tehlul chunga miin rilru thianghlim an put lâia an á¹­huro duhlai  lo phil sak mai chu ka mihring mihrinna hian dikin a hre lo a ni.

            Nula lehkha thiam, mahni inring tawk tak a ni bawk a, a duhzawng pawh a sawi huai hle. “Ka hmangaihzia che chu i hria alawm. Mahse i dinhmun chu ka hre thiam khawp mai. Ka dem hauh lo che. Puitling taka min chhan á¹­hin avang khan ka lawm em em a ni. Vawiin nilêngin nizan hmasa lama min chhânna kha ka ngaihtuah a, fing ka ti chein ka ngâisâng tawlh tawlh che asin. Thu hnu i dawn thuiin i thil thlir dan kha dik ka ti hle mai. Hmeichhia hi zawng, kan thil duh kan hmuh tawh hi chuan khawdang hi kan hawi thei á¹­hin lo; kan rilru hi a tawi riau alawm,”  a ti a. A nui var var a. Ka á¹­hu chhuak a. Chhan ngaihna ka hre vak lo.

            “Ka hmangaih ve em em che alawm. Mahse han ngaihtuah teh, engtin nge i nu leh pate duh loh zawng chu ka tihngam ang? Ka chhungte zing ami, ka unau, ka farnu anga en chein ka hmangaih bawk che a. I nu leh pate chu ka nu leh pate an ni a. Nang pawh ka farnu, ka nau i nia sin. In chhungkuain min hmangaihna hi rulh zawh sên rual a ni lo,” ka ti a. Chu chu nidanga ka chhanna tho a ni. Chu bâkah ka rilru chhûng ril zâwk chuan hnam dang rizai pawh sawih pui chu a duh lo ve hrim hrim bawk a. Mahse a hmelá¹­hatna te, a rimtui inhnawih nam chem chem te, a itawm tâwk chauha a taksa langte chu mipa dik tak, missionary hna thawk lem lo tân zawng nêp a har a ni. Ka bulah chuan mi ngheng rialin a rawn á¹­hu phei a.  “I rilru ka tibuai a nih chuan min ngaidam ang che aw. Mahse khawngaihin vawi khat chauh tal chu ka  duhthusam sang ber hi min tihhlawhtlin sak ta che. Tichuan lungawi takin ka kiang ang a. Nuá¹­a anga en che ka tum hram hram tawh ang,” tiin min rawn kuah nghal a. Keini ang rinna chak lo; thlarau lam hnute tui mai la ring tân zawng thlêmna hi an chak lutuk fo á¹­hin. Tichuan chumi zan chu .........a hmêl ka hmuh hnuhnun ber á¹­um a lo ni ta a ni.

            Hunawl ka lo neih ve tâkah chuan kan vêng lama haw chhohte pawh ka rilruk ve á¹­an ta a. Chhum zing kara  chhimbâl a zâm angin lungngaihna zan thim tâwpah lawmna kâwl a rawn êng ve á¹­an ta a ni. ‘Ani tak e; khawnge, mi pangngai ka ni ve bawk a. Hmêlah ni se Maurawkela hmêl êm ka pu bik lo va; ka thi a nih loh va, dam ka la duh a nih si chuan khawvel hi zawng a nuam fahran lo naa khuain var hun a la nei châwk ang’ ka ti a. Mahse June 15, YMA Day zana ka á¹­awngkam hriat kha ka bengah hian a rawn ri nawn leh á¹­hin a, chu chuan ka nun hi a pawt hniam leh lek lek á¹­hin. Tin, vâiram, keini tâna hmun pilril leh hrehawm kara awm reng chu a theih chiah loh bawk nen; he Zoram, ka pianna ram ngei hi ka lo chuang chhuak leh ta a ni.
            Kan khua chu ralkhat aá¹­angin ka han thlir a. Romei zâm paw chik chêk karah a lo lang paw ve á¹­hat a. Ka naupan lai hun zawng zawng ka hmanralna hmun; hun rei tak ka tlan bo san tawh chu ka han thlir nawn leh á¹­hin a. Dai bul thinghâk ngaw leh Tlangpui ngâwte chu a ngai têin a lo la hring dep dup a. Thlasik khawvawt hnuaia kekawr bul leh kawr ban bul nen vawt ti khur hlak hlak chunga kan sava vehna mualte kha a ngai tê vek a la ni. Sahdal leh thangthleng kama kan nilen á¹­haká¹­hakna mual leh ruamte chu ka chhui zel a. Ni, Catherine-i te nen sikul hungna tur mau kan put hona mualte nen khan. Kawlkil hla taka chhum vâr thlawk dêl dêl te, ral hla taka tl^ng s^ng tak tak lang zum fir fer leh paw chik chêkte chu ka thlir zel a. Chu chuan nunhlui lamah min hruai kir a, ka khawtlai phah á¹­helh a ni.
            In ka thleng chu a lo reh á¹­hap a. Kawngkapui chu ka pawt hawng a. Ka pa chauh a lo awm a. Mi beisei lo lutuk nge mi pawh a rawn en chiang mai lo; Mi en chianga mi han hre chhuak chuan, “E he” a ti ringawt a. Thil dang a sawi zawm thei lo. Kei pawh ka lungchhe hle a ni. Mittui sum hram hram chungin min rawn chibai a.  “Dama hmuh leh che pawh hi kan beisei ngam tawh meuh lo asin,” a ti a. A á¹­hu leh a, bang lam hawiin a mittui a hru ta mawlh mawlh a.

            Zanriah eikhama á¹­henawm khawvêng leh kan chhûngte rawn tlânkhawm chuan ka awmna chanchinte chu min zâwt luih luih a. |henkhatin chu chen haw lova ka zu thang bo chu min hau bawk a. Keimah pawh ka inthiam chiah lo. Engpawhnise dama min hmu leh chu an lawm tlang hle. Naupangho tana ka thawmhnaw lei leh ka nu leh pate tana ka thil hawnte chu kan phawrh a. Naupangho chuan an hlimpui hle naa puitlingho erawh chu an lungchhia a, aw rawl chhuah meuhaá¹­ap an awm deuh reng a ni. Ka nu thawmhnaw tura ka hawnte chuan lungchhiat an belhchhah bawk.
            Fapa tlânbo haw leh ta-ahte khan ka inchan rum rum a. Ka kal bo hlana ka nu boral chuan min ti hrehawm hle. Chumi zan pawh chuan ka muhil thei lo. A tuk khaw var veleh ka nu thlân lam chu ka pan nghal a. Thlân hung chhûngah chuan lûtin a vurna vung chu ka á¹­ham a, hmelma silaimu sur karah pawh zam ngai lo, India sipai á¹­ha zinga tel ve phâk chuan ka mittui ka sum zo lo; aw râwl chhuah meuhin ka á¹­ap ta hawm hawm mai a ni.
            Vâirama ka awm lai pawh khan ka nu chu a á¹­ha vak lo tih ka hre tawh a. Mahse mahni nute hi chu hetiang em thleng tura ngaih an harsain beisei a lo sâng bawk nen; ngaih á¹­hat loh nana hman nachang pawh ka hre hran lo. Thla ruk vel chuan haw hma thei ila dam pangngaiin kan inhmu ngei ang. Ka exam tur kha ka buai lutuk a. Chu bâkah ka awmna ka sawn zing bawk si a, chhungte tan thil mi hrilh zung zung a harsa á¹­hin a ni.

            A naupang lam tih takah ka nu hi ka ngâi thei em em á¹­hin a. Ka nu chuan hlauh nei hian ka ring ngai lo va, chuvangin a bula ka awm phawt chuan him hliah hliah hian ka inhria a, engmah ka hlau ngai lo. Vawikhat chu kan fehnaah thlipuiin min nuai a. Kan thlam chu a á¹­ha vak si lo va le, a chung chu a thlawh ta lawp mai a. Chumi tum pawh chuan ka nu pawnfen ka vuan a, ka hlau chuang reng reng lo. Fur khawchhiat laia kan feh tumin vawi khat leh chu chhum a zing pik chuai mai a. Chutiangah chuan upain ‘sapui a hnai e’ an lo ti á¹­hin reng a. Ruah phingphi siau a tla seng seng bawk a. Kan kal zel a. Zahnuni te pêng kan thleng chiah tihin kan hma lawk kawngchhak aá¹­ang chuan sakei hi a rawn á¹­um thla ta thurh mai a. Kan phu chiang kher mai. Kei chuan ka nu pawnfen ka vuan nghal chat a. Ka nu chuan sakei chu ngamin ka ring tlat zu nia. Tlanchhiatna hman awm tawh hek lo; kan dinna ngaiah chuan kan ding reng a. Nakinah chuan sakei chu kawngthlang lamah a zuang thla ta a. Chumi á¹­um pawh chuan ka nu bula ka awm avangin ka thlamuang em em tho. Naupan laia  nu leh pate kan rin zia kha mak tak a ni. Ka nu leh pa chu sual thei hian ka ring lo va, ngam loh leh tih theih loh an neih pawh ka ring lo hial a ni.


            A hnuk chah dawna ka hming a lam zinzia te, ka hmel vawi khat chauh tal hmu leh lova thih a hrehzia an sawite chuan ka lung a tichhe zual a. A diktak chuan ka ngaihzawng thlan sual vanga hetiang thilte hi lo thleng a ni ti ila a sual lo vang. Catherine-i vanga rilru leh taksa lama ka tawrh nasatzia hi ka sawi seng dawn em ni? Chumi ni chuan engmah ei lovin thlanah chuan ka á¹­hu nilêng deuh thaw a. Chawhnu dâr thum velah min rawn lam a, ka haw thei á¹­awk a ni. Inah chuan ka hmaite phihin intih harh hram hram ka tum a.
                                        

            Ka awm bo rei deuh avangin kan khua-ah pawh ka mikhual ta dûk mai. Hmunzotlang chuan tlêmin hma zawng a lo sawn ve hret e. Mahse naupan lai ang kha chuan nuam ka ti tawh lo. |hianten nupui-pasal an lo neih deuh vek tawh bâkah a á¹­hente phei chu khaw dangah sawrkâr hna thawkin an lo awm darh tawh a. Kawm tur  pawh nei mumal mang lovin ka tei ta mai mai a. Mahse Catherine-i te vêng leh high school tlâng chu ka tlawh ngai reng reng lo.

            UPSC hnuaia ka exam ziah ve chu a result ka huphurh em avangin ka pa chu engmah ka hrilh ngam lo va. A dik tak chuan ka tlanchhe haw deuh a ni. Ka result pawh á¹­hiante kuta dahin ka pa chu hna tinreng ka thawhpui a. Ka ûte hovin nupui pasal an nei zo tawh si a, chuvangin ka pa nen chauh kan awm tawh a ni. Ka tei mai mai chhungin á¹­hiante chuan master degree an lo nei fur tawh a. Kei pawh chuan ka thawh awm tawk hna zawn ve a, a remchan dana zira zir zawm zelna ngaihtuah ve mai á¹­hain ka hre ta a. Chutianga rilru mumal tak tak pawh nei thei lova ka inkhâp kual vel lai chuan kan vêngah mitthi an awm a. Chumi á¹­uma kan khawhar lenpui zan boruak vel aá¹­ang chuan a piang ve tih pawh ka hriat ngai loh; ka awm bo hlana rawn pem thar Hmunzotlang High School Headmaster fanu chhuanvawr Liansangpuii (Sangpuii) chu ka tawng ta a ni.
            Sangpuii ka tawn tirh chuan hmangaihna lama hliampui tuar hnu tih takah ka fimkhur tawh hle a. Rose pâr phena hling zum chu inchhun tir ka tum tawh lo a ni. Mahse mi zawng zawng hi kan lo thuhmun lo vê! Sangpuii chuan rin aiin belhchian a lo dâwl a. Tin, rinna lamah nise ka châng thlan apiang mi ‘amên’ pui thei tur a lo ni bawk nen; rei rial lova hruai luh ka duh ta hial mai. Tun á¹­um zawng Mauruangi ngei zawn dâwna ka inhriat avangin ka phur hle a ni.

            Sangpuii chu Mizo nula ngo pâwl, hleitling ve tâwk tak, sambu chhah map mai hi a ni a. A ke á¹­hiah leh chawn chho te a nalhin a âwmbawr invuah te a fuh bawk a. Tum anga thil a kal a, ka suangtuahna khawvel hi a taka chantir theih a nih chuan ka rualpui hlamzuiha thite hlêp nasa hle dawnin ka inhria a. Tin, a hawiher leh á¹­awngkam, a fuke leh aw phawi, a silhfen inbel aá¹­ang rengin sâp emaw, vâi emaw, Chinese nula emaw tia hai tur awm miah lo, Chhinlung chhuak hmêl ve hliah hliah mai hi a ni. Chutiang taka Mizo chu a nih avangin Mizo nula felte awm dan tur angin a tho hma thei, ei rel a thiam, hmangchâng a hria, taimâkna lam kawngah a thatchhe lo, mi biang biak a thiam,  a hawihhawm si; mahni hma a sial lo, a dawh thei a, ngil a nei bawk. Heng zawng zawng aia  ropui ber chu min hmangaihna hi a ni. Ka kawm chiang tulh tulh a, ka duhna pawh a zual zel.
            Mi rilru á¹­ha tak, tumah rêl ngai lo; vawi khat pianthar thuta fel ringawt lo, thlahtute aá¹­anga mi á¹­ha chhungkua an ni a, sawiselna tur ka hre lo lutuk chu ka vuina ber a ni. Kan tui zawng leh ngainat zâwngte a inangin kan titi a inrual bawk a, ka lêng rei thei hle.

            Vâl upa lam ka nih vang pawh ni chiah lovin, kan chhungkua chuan enkawltu hmeichhe fel tak kan mamawh a ni. |hianten nupui pasal an neih deuh fur tawh bâkah kan chhungkuain kan mamawh hrim hrim avang chuan nupui nei tura min ti chawt chawt an tam hle a. Tin, kei pawhin hun ka inti ve tawh tho bawk a, tlangval rei tawh loh dan hlir a ni ka ngaihtuah ve ni.

            Sangpuii nena kan chanchin a hriatin ka pa pawh a phur hle a ni ang; tûk khat chu, “Nupui neih lam hi ngaihven teh. Mipa ringawt awm hi zawng a nuam lo em mai. Mi hmuhah pawh a mawi lo ve,” a ti a. Kei chuan lawm rilru tak chungin, “Neih mai tur hi an vang ve bawk alawm maw le,” ka ti a. Ani chuan, “An vang lo va i rim fo a ni lawm ni? Nge thingpui sen hlawh nan chauh i lêng ? Nangmah chauh inngaihtuah lovin mite hi ngaihtuah ve ta che. Vâiramah rei tak i awm bo va, i thate hi chhawr ve kan duh tawh a nih hi. I zârah tu leh fate nen khawhar lo va awmte pawh ka châk ve bawk asin. Pu Nuntluanga fanu saw kan va be mai dawn em ni?”   a ti a. Kei chuan, “A fel hle chuan ka hre naa kan la inhre chiang lovin a la rei lo lu lai em mai,” tiin ka á¹­ang der a. Ka pa chuan,  “Hmunzotlang an rawn awm hma, Thenhmun an awm lai aá¹­anga ka hriat tawh an ni a, a sual lo tawp ang. Saw mite chhungkaw zingah mi kawhmawh bâwl, tlângrel phur an awm ngai lo. Mi á¹­ha tak leh nun tluang tak chhungkua vek an ni. A rang lamin palai tir ila a á¹­ha ang. A khawhar thlâk em mai. I û fate ho lah an rawn lêng á¹­ha duh tawh si lo. Hengte hi hmeichhe awm loh vang vek a nih hi,’  a ti a. Kei chuan, “An chhungkaw chanchin hre chiangtu zâwk i ni a. |ha i tih chuan ka hnial hauh lo. Engpawhnise amah Sangpuii chu ka lo be hmasa phawt ang e,” ka ti a. Ka nui ru var var a.
            Mahse chumi ni chuan á¹­hian á¹­henkhat hnen aá¹­angin Catherine-i chanchin chu ka hre leh ta a. Pasal nei lovin a la awmawl mai mai tih leh tunhmaa min tih danah a inchhir hle tih a ni.

            Catherine-i a la nula tih leh a chanchin hrim hrim ka hre thar leh chuan ka lung a tilêng leh ta em em mai a. Ka rilrua engemaw chen ka dah bo hram hram chu a lo nung thar leh a. Ka theihnghilh tawh dawn emaw ka tih chu kaithotu leh chawk harhtu a awm loh vang mai mai a lo ni. Ka rilrua nunhlui rawn thar leh chu dan rual lohin a so but but a. Catherine-i chuan min la duh ve hle nite hian ka han hre thar leh a. Ka rilru pakhat  chuan, ‘Khati khawpa nangmah hnawl chiangtu che lakahte chuan tlawmngai ve ta deuh che. Khawvelah hian amah aia fel  leh hmelá¹­ha  nula tam tak an awm asin,’ a ti a. Mahse a lehlam vethung chuan, ‘Zêp rual lohin Catherine-i chu ila hmangaih a nih kha. Mipa i ni lawm ni? I duh tak tak a nih chuan va lêng la, i la rim lunglêng thei em em ang,’ a ti bawk a.
            Ka thu hriat thar chu lâwm tur nge a nih lungchhiaa á¹­ahpui tur ka hre lo va, ka ngâihaw  viau dawn nge a lawm nan âr ka talh dâwn pawh ka hre thiam ta lo. Thil awm dan min hrilhtu Lalnunsangi chuan, “Va lêng ve reng reng la a nih chu. In inhmuh lohna pawh a rei tawh kha? I hmel hmuh leh pawh a lo châk viau mai tur asin. Induh viau tur a ni lo a nia,” a ti leh a.  Fiamthu tum lui hram hram chungin, “Kan lêng ngam tawh dawn em ni?  Tlangval to lo deuh nih hrehawmzia hi in hre thiam ve tak si lo va aw!” tiin ka chhâng a. A nau puak lai a rawn harh a. “I ho mai mai e a” tia nui hawk hawk chungin min kalsan ta a.
            Chumi zan chuan len ngaihna pawh ka hre lo. Catherine-i te in lam va lên chu a hlat deuh bâkah ka tlawmngai ang reng riau mai si a. Sangpuii te in lama len lah ka phur vak mang bawk si lo va. A ngaihna tak pawh ka hre lo a ni. Vanneihthlâk takin chumi zan ber kher chuan ka pa chuan kalna tur neia insawiin in nghah a á¹­ul a tive tlat mai a. Remchang chuhin mut pahah lehkhabu chhiar ka tum ta zâwk a. Mahse lehkhabu pawh chu ka chhiar tui tak tak thei chuang lo. A awmzia hre tak tak mang lova phêk sawm dawn lai ka chhiar hnu-ah ka dah ta ringawt a. Ka rilrua thil awm chu ka ngaihtuah zui ta zâwk a.
            Sangpuii leh Catherine-i chu ka han khaikhin chhin a. Hmangaihna lama ka bûk  chuan Catherine-i chu rit zâwk hle hian ka hria a. Mahse Sangpuii á¹­hena Catherine-i nei  tura ka han indah chhin chuan (Catherine-in min duh leh duh loh hre hauh si lovin) Sangpuii nungchang á¹­hatzia leh nun thianghlimzia te chu ka ngaihtuah tel lo thei lo va, ka duh zâwk hle bawk si a. Sangpuii nei tura ka indah chhinin ka tleirawl lai aá¹­anga ka hmangaih em em á¹­hin leh ka lung tilêng ber á¹­hin Catherine-i inchhirna á¹­awngkam niawm tak taka an sawite chu ka bengah hian a ri ringin ka rilru-ah chuan a chiang hle bawk si.
            Mahse chumi zan chuan tunhma lama ka hmuh ngai loh leh haider hram hram á¹­hin Catherine-i nungchang mak tak takte chu ka hre chhuak ta uaih uaih mai a. Hmangaihna mit mengin a hmuh thiam loh kha a haihawngtu Sangpuii a rawn lan takah chuan a lo chiang ta kuarh mai. Chuvangin Sangpuii chu fate nu atana itawm zâwk hlea hriatna ka lo nei ta a ni. Tin, Sangpuii hnenah chuan nghawngkawl bahpuia ka duh thute hial ka hrilh tawh si a. Chuvangin ka thinlung thlâna ka phûm bo mêk tunhma lam thil chawh nun a, luak hnu ei leh âi chuan tuna ka rose pâr hi zing tui fima ka chawm len a pawimawh zâwkin ka hre ta a ni. Catherine-i chu la hmangaih teh mah ila leilehna-ah  kut ka nghat tawh a, hawikir thei ka ni lo tiin ka rilru chu ngam leh ngam lovin ka siam a. Mahse ka rilru siam fela ka inhriat tawh hnu-ah pawh ka la chiang chiah chuang lo a nih chu.


            A tûk zing ka harh veleh Catherine-i ka la hmangaihzia leh Sangpuii fel si zia te, a rilru á¹­hatzia te, a zaidamzia te bawk chu ka ngaihtuah chhunzawm leh a. Muang changa thovin kum tam tak liam ta, (a kum dik tak chu ziak lo mai ila) May 30, Ninga ni zing ka thawh á¹­uma ka zunna ngai kan kawmchar leihka-ah bawk chuan ka va ding leh a. Nun hlui ngâia ka lunglen hi engtikah tak reh ang maw? Sangpuii meuh pawh hian tireh thei hian a mawi á¹­hin si lo va.
            Chumi chawlhkar chu a lo ral a. Dan pângngaiin zan lam chu Sangpuii te in a ni mai. A inlêng dangte pawh an á¹­in á¹­an ta a. Khawlaiah pawh kan inzui fâl ngam ta zauh zauh bawk. Chutiang boruak kal chho mêkah chuan rilru a hlim a, khawvel a nuam a, hmabâk a êng á¹­hin. Mihring hian vanduai châng neiin hrehawm tuar á¹­hin mah ila, zân a lo ral a, khua a vâr leh ngei ang hian hlim ni her chhuah hun zawng a lo awm veleh mai á¹­hin a lo ni dawn a nih hi.
            Ni khat chu kan pal ping á¹­hain kawt zâwl lung chimte chu ka rem á¹­ha vel a. Ka koki chu ka lung thiar velnaah chuan a thip tûk mai. Ka pa chuan min khawngaih deuh a, mi rawn puih hi a tum á¹­hin a. Kei chuan lo awm mai mai turin ka lo ti a. Chutianga kan inhnial vel lai chuan dâkpu a rawn kal a. A pawn aá¹­ang pawha danglam deuh zak mai lehkhathawn hi min rawn pe a. A hnung lama Khawant Singh-a hming inziak leh  ‘congratulation’  tih inziak ka hmuh chuan ka nui var var a. Chutiang lehkha-ip danglam hmu ngai lo ka pa chuan a chhûngah engnge inziak hriat ve châk hmêl takin a lo en bawk a. Ka han hawng chu rin ang ngeiin ka hna dilah tribal quota-a ka tlin ve thu min hrilhna leh a rang thei ang bera Delhi pan nghal tura kaá¹­hianpa min rawn chahna lehkha a lo ni a.
            Ka  lehkhathawn hmuh awmzia ka pa ka hrilh zet chu á¹­awng ngaihna pawh a hre lo. Kei pawh ka lawm bawk a ni ang; in chhûngah ka tlân lût nghal a. Ka hnathawhna hmanrua pawh ka seng hman lo. Ka pa pawhin thawk zawm zel turin min phût tawh lo a ni ang, ka hmanraw kalsante chu ngawi rengin a rawn khawm a. Ka hnathawh thawmhnaw chu ka phelh sawk sawk a, ka inbual nghal a. Ka inbual zo chuan leihkapuia au chhuah pui tak ka nâp a ni. Awm dan pangngai ka awm leh hnu chuan ka rilru-ah Catherine-i a rawn lang leh a. Ka chanchin chu hria se engtin nge a ngaih ang aw tih te ka ngaihtuah bawk a. Sangpuii chuan engmah a hre lo va. Hetiang hna ka beisei leh ka exam chungchang hi a thawi pawhin ka hrilh ngai lo reng reng a ni. A hriat hunah chuan mak a tive teh ang chu.
            Ka pa chu tapchhakah a á¹­hu a, thingpui in pahin, “I nu kha la dam se zawng a lawm ve dawn nen,” a ti bauh a. Aá¹­awng tam lo naa a rilru tur awm chu ka hriat thiam pui hle a. Kei tak pawh chuan ka nu chu la dam se ka hlawhtlinna chu a famkim  lehzualin ka ring ve a ni. Ka pa lungchhe á¹­awng hlei thei lo nen, keia lungchhe bawk nen á¹­awng zai pawh kan rel hlei thei lo.
            Ka hlawhtlinna chu a thang chak kher mai. Hrilh kher ngai lovin a hre awm chin chuan an hre zung zung a ni ber e. A chhan pawh chumi tlai chuan High school zirtirtu pahnihin ka pa an rawn tlawh haw a. Chumi á¹­um chuan ka chanchin chu ka pa chuan a lo sawi a. Zirtirtu pahnihte chuan mi lawmpui nan chibaite min bûk a. Tlaia ka lêngchhuakte chuan chibai ka dawng hnem ta hle mai. Engmah ni lo mah ila mi min fak derna te chuan min tihlim hle a, zanriah chaw ei laite chuan ka á¹­hu hle hle thei lo.
            Zanriah chaw eikham veleh chiang zâwka thil awmdan hrilh tumin Sangpuii te in lam chu ka pan nghal a. Min lawmpuitu á¹­hian á¹­hate leh laina hnai ho an rawn lênkhawm dawn avangin thingpui lum vela sawm nghal  ka tum a ni. An in ka va thleng chu bathlar electric Ãªngah kawngpui lam hnuchhawn zawng hian lehkhabu a lo chhiar ngar ngar a. Zawi têa kalá¹­hem á¹­hemin a mit chu ka va hup sak ta a. Ka bân rawn phih thlâk tum pah hian, “Hei tunge ni? I hup na viau lehnghal a,” a ti a. Tlêmin ka kut chu ka han thlah dul a, a tal chhuak a. A rawn lehhawi chu a nui var var a, “E heu, i va nalh ta zak zak ve. Kan biak phâkah te i la awm duh a ni maw?” a ti a. Kei chuan ka nihna te chu haiderin “Tunlai chu ka á¹­ang riau asin. Ka nalh tulh tulh dawn. Kan chang lo mai ang che tih a hlauhawm alawm maw le,” tiin ka fiam a. Sangpuii chuan nui hawk hawk chungin, “I han inchibai phawt teh ang. Hetiang  pui pui ni thei si; i lo inzêp thei hle mai. Pa turû tak i lo nih hi,” a ti a. Mi chibaia ka kut a rawn vuan chuan kheuh pahin min siai zauh bawk a. Kei chu ka han tuiral tih tih nghal der pek a. Sangpuii zawng mi tihphur vel dante hi a thiam a nia.

            In chhûnga kan inzui luh hnu chuan mutna pindan lam aá¹­angin a nu leh pate chu an rawn chhuak phei ve nghal a. A pa chuan, “Vawiin khan an sawi nak nak reng a. I lo turu hle tak mai ka ti. Engtin nge i han tih theih bik chu le?” a ti a. An nupa chuan min rawn chibai ve nghal a. Sangpuii nu chuan, “Thingpui kan lum ang e. Lo á¹­hu rawh u. I hlawhtlin lawmna a ni nghal ang chu,” a ti a. Kei chuan á¹­hut pahin, “Zanin chu rei ka á¹­hu hman dawn lo a nia. |hiante hovin rawn lên an tum a, nangni pawh in rawn lêng phei ve dawn lawm ni? Sangpuii phei chu thingpui min lum sak turin ka sâwm nghal dawn asin,” ka ti a. Ka thil dil chu hmusa-ah ka inngai a ni. Sangpuii chu insiam turin pindanah a lût  a. A rawn chhuak leh chu a rawn nalh ta hle mai a. A nau tlangval rawn lût hlim chuan a û chu nalh a ti deuh a ni ang, “Ka pa, inkhawmpui kan dawng thut elo?” tiin fiamthuin a pa chu a zawt a. A pa chuan, “Sangpuii zawng, sa hmeh zan leh tûk hi chuan inchei tur emaw  a tifo reng a nia,” a ti a. Sangpuii chuan, “Thingpui i inzawh tawh chuan kal mai ang hmiang. Zanin chu Zothana bialnu angin ka inchei parh ve ta viau mai a nih hi,” tiin a tho nghal a. Zothana chu a zak ta lek lek zâwk a. Sangpuiite chhungkua hi zawng, fiamthu an duh tlangin an innel a, an bula awm a nuam asin.

            Kan chhuak chuan an á¹­henawma a á¹­hiannu Lalhmingthangi a au nghal a. Ani pawh a lo inpeih vek tawh a. Sangpuii te in leh kan in chu a  inhlat lo bawka kan thleng thuai a. Kan va luh chuan ka ute ho leh á¹­henawm hnai paho chu kan in te reuh te-ah chuan an lo á¹­hu khat deuh thaw tawh a ni. Min la chibai ve lo ho chuan kut an rawn phar chhuak sap sap a. Rei lo te-ah kan in tê reuh tê chu a khat ti tih der mai. Kan á¹­awng mam mam a. Chutah Middle sikul headmaster Pu Dingliana chu a rawn ding chhuak a. Thu tlêm a sawi bâkah Paá¹­hian thu chhiarin a á¹­awngá¹­ai bawk a. Chumi zawhah kan high sikul zirtirtu Pu Beiseian a rawn sawi veleh a. An thusawite chu ziak lang vek thei ila a á¹­ha hle naa a sei hlawm deuh a, ziak lo mai ang.

inlu mizo inlu            Ka pa pawhin ka nu nena an retheih á¹­hin dan te, thei leh thei lova an rual awh avang liau liauva lehkha min zirtir dante chu a sawi bawk a. Ka pa á¹­hut veleh kan vênga pa phawk ber Pu Dêngthanga a rawn ding chhuak ve a. A rawn din chhuah phat aá¹­angin an lo nui deuh nghal á¹­hu hlawm a. Pu Dênga chuan kut khinghniha kan kum zah zet tur a kawrchung upa tawh tak mai ipte zen chungin, “Hei mi vak mai mai emaw kan tih kha babu lian a lo ni dawn reng mai a. Kei phei chuan ka awih duh mang lo va. Kan nu hian  ‘A ni e’ a ti tlat a. Awih mang lo chung chungin ka rawn kal a, a lo ni tak tak a, a mak hlein ka hria. A rualpui fanu lo nei na ila chu zan inte hi chuan a free char char ang maw le?” a ti ta a. Ka á¹­hiante ho chu an nui ta dar dar a. A sawi zawm zel a, “|henkhatte hi chuan an lo hre lawk bik nge ni? An vannei dawn teh zawng a nih hi,” tih pahin Sangpuii chu a va melh bik deuh a. Sangpuii chu a lo kimki chaih chaih a. Mi reng reng chuan an en deuh á¹­hup bawk si. Kei pawh ka zak ve á¹­helh a ni. Pu Dênga chuan, “Hetiang fapate hi chu nei ve ila ranpui nena á¹­henrualte han hrai ka châk lutuk alawm. Nangni pawh in châk theuh ti r’u?” a ti a. Ka pa á¹­hiante ho chuan an lo ‘Ni e’ sap sap a.
            Ka rilru chuan Catherine-i chu a la châm a nih si chuan rawn kal ve tak ang maw tiin ngam leh ngam lovin ka lo beisei ve a. Kawngkapui a rik deuh hi chuan ka hawi vat á¹­hin. Sangpuii erawh chuan engmah a hre lo. Hlim takin thingpuite chu a sem vel a. Ka á¹­hiante ho chuan keimah nena mi dem belin an lo fiam zauh zauh reng a. “I va inti thu ve” lo ti tawk an awm. “Zanin chu i va nalh ve. I hlim hmel riau” ti tawk an awm bawk a. Ani lah chu fiamthu duh em em, in chhungah pawh fiamthu hlira inkawm á¹­hin an ni a. Mi demna han chhan lêt dante chu zirlaibua awm ang maiin a thiam a ni. Zan dâr sawm thleng hlim takin kan inkawm khawm a. Puitlingho  an haw rem hnu-ah Sângpuii leh Lalhmingthangi chuan hmun hnawk an tifel a. Mahmingi (Lalhmingthangi) á¹­hianpa Lalduhawma chu Mahmingi thlah haw tum ranin a hnufual bawk a.



            Hmun hnawk an tihfel zawh veleh kan chhuak a. Pawn thim chin kan thlen chuan zât leh zâtin kan iná¹­hen a. Mahmingi te chanchin chu ka hre zui ta lo. Keini pahnih chu kan kawt thingbuk hnuaiah kan ding a. Thla a ên loh bâkah chhûm a zing a, a thim hle. Kan bula thingbuk chu a chhah bawk nen; tuman min hmu thei lo vang. Sângpuii chuan, “Nang zawng, i nihna a sâng tawh bik si a, mi pawh i duh tawh lovang,” a ti a. A aw ki aá¹­ang erawh chuan a thlaphan hmel loh hle thung a. Kei chuan, “Sângpui, duh loh thu sawina hun a nih tawh loh hi. Patlingin thu kan thiam tawh a, kan hlen ngei tur alawm,” ka ti a. Chutia tih pah chuan han fawh mai hi ka tum a, mahse min lo nam pah hian fiamthuin, “Khai, pasal ka neih hunah chauh,” a lo ti a. Kei chuan fiamthu bawkin, “Ka tâ tur tho emaw ka tih vang a nia. Midang tâ turte hi a lo ni reng ang e?” ka ti a. Min rawn din hnaih deuh pah hian, “I rilru i thlâk thutte a nih loh chuan i tâ tura ngaih chu a nia lawm. Mahse tunah chuan i tâ la ni tlat hek lo. Ka phalna lo chuan ka taksa khawi lai mah hi i khawih thiang lo asin,” a ti a.

Fiamthu bawkin kei chuan a dara kuah pah hian, “Chu, dilna chu ka rawn ziak dawn em ni?” ka ti a. Kan nui dun ta hawk hawk a. Ka kawrkilh khal nauh nauh chung hian zang vahin, “Nang i ni bawk a, dilna hran ziah a ngai lo vang. |awngkamin min dil la a tâwk mai,” a ti a. Kei chuan han insiam rem deuh pah chuan, “A nih leh ka pi, khawngaihin i hmui hi ka lo ei ang chu?” ka ti a. Phur zet hian, “Keini hmui tehlul hi in lo ei ve duh a thu a ni mai alawm,” tiin ka nghâwngah min rawn uai nghal a. A âwm bawr lum thar thar leh a taksa khur der derin min han nêk chu ka kham lo ngei mai.

Post a Comment

Powered by Blogger.