Tualbung Chanchin Part-I (1993 kuma Organising Committee, Aizawla mite buatsaih a ni a. A nihna ang anga dah a ni e)

Thuhma :


Tualbung chanchin hi țum thum an zuanna kum 70 lâi kaltaah kan țan dawn a.

Hetih huna telve vanneihthlak takin la dam an la awm nual a. Amaherawhchu, hun kal liam tawh hnu thilte hi ziaka chhinchhiahna a awm loh chuan hriat a harsain, hriat dan pawh a inang lo duh hle a. Engpawh ni se, mi hran hran kan han râwnte hriat dan inmil deuh deuh leh dik âwma kan rinte kan han ziak ta a ni.

Tualbung khawthar kai :
Pawihbawiha Sailo lal laiin a fapa Thangkama a indang a. Patkhuih Zawllung kâwnah hmun a khuar a. Hun rei vak lovah Tualbung an kai leh a. Heng an khawthar kai lai hi eng kum nge tih kan hre thei lo. Kum 1902 khan Tualbung ațangin Lungpher khawthar an kai a, kum 5 an awm hnuin Sihfa Hmunpuikawn an kai leh a. Kum nga hnuah, 1912-ah khan Sihfa Hmunpuikawn ațangin Tualbung Khawkum an kâi a, 1918-ah Sihfa khawthar an kâi leh a ni.

Sihfa khuaa an awm lai chuan Thangkama fapa Tiluia Sailo chu a indang ve leh ta a. Patkhuih kâwnah (kum 1956-a Bukpui sakna hmunah) hmun an khuar ve leh ta a. Hemi hmunah hian Lungphun pakhat a awm a, “Rohlira Isua hnenah a awm” tih a inziak a. Heta an chen lai hian Kristian an awm tawh tih a hriat theih.

Patkhuiha an awm lai hian in sawmli vel chauh an ni a. He khua hi hmun hrisel vaklo a ni ang, naupang thi an tam hle mai a, “Kan thi zo mai dawn e, Tualbung khua i zuan leh mai ang u” an ti a. Kum 1922-ah Lal Tiluia chu a kai hmasa ber a. Sapui (Sakei) a tam a, a kal hmasa fâl chu vên an ngai ta tlat mai a. Chutihlai chuan Pu Tualbunga chuan fapa a nei thar a, a hmingah Lalvenga an sa ta nghe nghe a ni. Khaw hrisel lo deuh nia an hriat avang chuan khawtharah chuan midang pawh kâi an tum ve ta rum rum a. Chutih lai chuan Pu Kangbanga leh Pi Hauziki te chuan fanu an hring a, Kairumi an sa ve ta bawk. Tualbung khawthar kâi kum 1922 hian in 40 vêl nia hriat a ni.

Thangkama fapa upa ber Tiluia chuan Tualbung khua a È›hut a. Hetih lai hian Lalthangkhuma khua Lailak ram hrul, Patkhuih mual lu lamah Bâwk khawhin in sawm Èšhanghmun khua an din a, chu chu Tualbung khaw per a ni. Chutihlai chuan Lailak lal Lalthangkhuma leh Tualbung lal Tiluia te chuan ramri chungchangah thubuai an nei a. An thubuai chu Bawrhsap Mc Donald-in a rem a, Lalthangkhuma’n a hneh avangin Èšhanghmun khaw dáiah ramri an siam a ni. Tiluia pa Thangkama chu a thih hnu chuan Èšhanghmun khua leh Sihfa khua chu Tiluian Tualbung aÈ›ang a awp ta a. Tualbung khawthar kâi aÈ›anga kum 10 velah chuan in 100 chuang lai an lo ni ta deuh reng a ni.

Tualbung hming put chhan :
Thangkama pa Pawihbawiha lal laia khaw thar an kâi laite hian khaw hming mumal an la nei chiah lo. Tualbung khaw hming a put chhan hi sawi dan hrang hrang a awm a. Mi È›henkhat chuan, hetih lai hian chî leh chî an ingeih lo va, hnam chi hlanga awm an duh a, hnam chi khat chuan inthurualin chi dang chu an bum a, “Râl an lo kal e” tiin râl an khel ta chiam a. A hre ve lo chuan an hlau a, baklêngin an tlanchhia a. An han zawhchian meuh chuan râl awzawng an lo awm si lo va, tualchhung mi leh tualchhung mi an inbumna mai a lo ni si a. Chuvangin, TUALBUM khua tiin khaw hmingah an châwi ta a. Ni khua a lo rei deuh hnuah, a khaw thleng hi a rem lo vin a lo bung deuh vet vut bawk si nen, TUALBUNG an lo ti ta a ni, an ti.

Mi È›henkhat dang leh chuan, he khaw thar kâi hmaa ral khat aÈ›anga han thlirin, mualcheng, hmunrem awm ang taka lang si, khaw thar an kai a, an han chei vel a, lal mual tur an han ruat bâk chu, khaw lai bung vet vut a lo ni ta si a, “E khai! He khaw thar zuan hi chu a pianphungin hming a nei nghal alawm, TUALBUNG khua a nih hi an ti a, a pu hlen ta a ni an ti bawk.

Heng sawi dan chi hnihah hian a dik zâwk hriat a har hle a, hetih laia tel ve han zawh tur an awm tawh bawk si lo va, ziaka chhinchhiah a awm lo bawk nen, chubakah a hming satute an nih loh phei chuan mi dangin an hre ve kher lo thei bawk. Engpawh ni se, hmasang pi puten khawthar an zuan dawn reng rengin an khaw hmun tur chanchin an hre lâwk deuh zel a. Țhenkhat phei chuan arpa-chhiarkhuan kengin zanah an riahpui țhin a, ar khuan danah hmun țha a ni nge ni lo tihte an en țhin an ti. Chutianga khaw hmun duhzawng a nih hnuah lungrual takin khawthar an kâi țhin a. Chuvangin, sawi dân hnuhnung zâwk khi a dik zawk a rinawm.

A ramrite :
Tualbung khua hi Chalfilh tlangdung chhim lam chuan hnuai, Chalfilh tlang bawmtu mualcheng nuam taka awm a ni a. Hmar lamah Lailak khua nen a inri a, Lailak khawper Hriangtlang khaw daiah inriin, filhpui leh filhte inkar kawnah a tan liam a. Khawchhak lamah Sihfa khua nen a inri a. Sihfa khua hi Tualbung khua aia in tam zawk mah ni se Tualbung khuaah Tiluia awmin Sihfa a awp tel a, khawper chan a chang a, mel nga zeta inhlat a ni a, a lai vel mel hnih leh a chanve velah ramri kawn a awm. Hmarchhak lamah Lungpher khua nen Khuailuiah a inri a. Chhak lamah Ţamdil atanga chhim lam fing li vela hlaah Saitual nen a inri a. Khawthlang lamah Sesawng/Seling khua nen Tuiriniah a inri bawk a ni.

Tin, Mizoram buai(1960) hnua Sorkarin Official-a ramrite a lo pawmpui (recognised) dan chi khat han tarlang ve leh tho ila :-

Tualbung khua hi Mizoram hmar chhak, Chalfilh chhim lam chuan hnuai, Aizawl ațanga km 85-ah a awm a. Khawchhak lamah Phullen G.C. 17 km-ah a awmin, khawthlang lamah Thingsulthliah G.C. 17 km-ah a awm a, Tuirini (a inrina) chu km 14 a ni. Hmar lamah Khawruhlian G.C. 29 km-ah a awm a, chhim lamah Saitual 15 km-ah. Saitual nena inrina bul Tualbung ramchhung, Tualbung ațanga 4 km-ah Țamdil a awm a ni.

A khawhmun pianzia :
Tualbung ram hi Chalfilh zodai tlang bawmtu, rem thawveng leh vawt nuam tak a ni a. A ram hi hmun li-a thena hmun khat chu Lova neih theih loh, ram chhengchhe tak a ni a, hmun thum dang erawh chu ram pangngai, buh eitlin theihna ram vek a ni. Hmun thuma hmun khat hi hmun rem tak, Dry Terrace leh Pit System Cultivation atan pawha hmantlak a ni. Tin, Tuikhau lui leh Tuirini lui dungah te hian leilet tur 60acres zet chu a awm a, a țhente chu tunah hian siam mek a ni.

Chalfilh tlang chhim lam, Filhte chuan hnuai tlangchhipa awm a nih avangin a zo em em a, a boruak a zângin a thengthaw nuam hle. A khaw chhung hmun rem vaklo mah se, khaw sir velah mual zam nuam tak tak a awm nual a, khaw tinuamtu a tling. Khaw zauh zel nan pawh a sir vel mual zam nuam tak takte chu in hmun atan nuam leh remchang tak tak a tam mai. Khaw lian tak pawh a siam theih a. Feh kawng reng reng hi kawtchhuah ațanga chhuk kal deuh vek a ni.

Tualbung khua hi tlangchhipa awm e ti lovin, Tuikhur a țha em em a. Khawchhung ni silo, veng tin ațanga tuichawina hla si lovah Fangfar tuikhur a awm a. Furtui tam lai pawha nu ngai lo, țhal rum lai pawha kang chuang lo, khaw pum tlan pawh a dawl a ni. Hemi bakah hian khua ațanga thlang lamah Changel Tuikhur te, chhim thlangah Luimawng Tuikhur te, hmar lamah Sipai tuikhurte a awm bawk.

Tualbung khua hi a boruak a È›hain tui a nuam a, a mi chengte pawh an hriselin an harhvang em em a; tlangval thazaho phei chuan, “Keimahni Tualbung tlangval, Zotlang perhte kaihza sen, kan hmelÈ›ha a, chak lah kan chak, harh lah kan harh” an lo ti È›hin reng a ni. A khaw phutawkah mihring an È›hahnem a, eng lai pawha nula hmelÈ›hatna khuaa sawi a ni deuh reng È›hin a ni.

Khua aÈ›anga chhuahna lam khaw lû-ah tlang pakhat ‘Pholeng tlang’ a awm a. Chu tlang aÈ›anga khua han thlir vel chuan, Chalfilh tlang tih loh chu hliahtu dang a awm reng reng lo va, mit tlin tâwk a lang thei a ni. Chu tlangchhipah chuan Signal Duty-na In sak a ni a, tlangval Signal (Morse) thiamten thim hlimah leh mut dawnah Signal Duty nan an hmang thin a, thu pawimawh a awm changin zualko kal ngai lovin, chheh vel khuaah thu pawimawh an thawnchhuakin an dawng È›hin a ni.

Khawchhung inawpna lam :
Tualbung khaw thar kai tirh kum 1922 ațangin Lal Tiluia hian Khawnbawl upa fel tak tak a nei a, chung mite nen chuan khawchhung thil pawimawh leh țul apiang an rel țhin a. Chung Lal rorel pui Khawnbawl upate chu :

1) Chawngdaia

2) Banhanga

3) Kaimanga

4) Haudala – te an ni.

Heng Lal leh upate hian hleih nei lo leh thiam takin ro an rel a. Hetih hun lai hian khaw miten thu an awih em em a, misual an awm lo va. Rukruk leh thilbo a awm ngai lo. Khawi lo kal dawnin kawngkhar chabi-a kalh a țul ve lo a, suk leh thingfak ten an kawngkhar an do mai țhin. Sakhaw biak chungchangah mahni duh sakhua chu zalen taka biak theih a ni a, indodalna a awm hek lo.

Tualbung lal Tiluia hi mi retheite khawngaih thei mi, lal zaidam leh nunnêm tak a ni a, țawng tam lo tak, khawchhung mite laka inlek ching lo mi a ni a. Pa lian lem lo, ngo deuh, hmelțha tak a ni. Kum 1944 vela Mizoram lalho Conference-a hmelțha thlannaah pakhatna a ni nghe nghe. Fapa pakhat chauh a nei a, Lalngheta a ni. Kum 1946 vel khan Bawrhsapin Mizoram lalho zawng zawng a ko khawm a, lalho Conference an buatsaih leh a. Chuta intihhlimnaah chuan Mizo lâm (Chheih lâm)-a lâm thiam thlannaah Tiluia fapa Lalngheta chu lâm thiam ber (Pakhatna) a thlan a ni.

Tiluia lal lai huan Politic Party (Mizo Union) a ding thar a. Thingtlang khaw țhenkhatah chuan lal leh khaw chhung mite an inlungrual lo va, an inhek a, kut tuarte pawh an awm nual a. Mahse, Tualbung khua erawh chu chutiang ni ve lovin, lal rorelna hnuaiah engmah indodalna awm lovin, khawchhung mite leh lal leh upate inrâwn tlângin Mizo Union chu din a ni a. Hetianga inlungrual tlang taka Politic a lo ding thei pawh hi, lal leh a rorelpui Khawnbawl upate țhatna avang liau liau a ni a, an chhuanawmin an fak tlak tak meuh meuh a ni. Tichuan khawtlang chu fel taka a awp chhoh mek laiin, kum 1954 ațang chuan khawchhung a lo awp țhin leh a rorelna chu chawlhsanin, Village Council kutah a hlan ta a ni.

(a) Village Council a ding ta : Mizo Union din tirh ațanga kum kuana, kum 1954 fur tir ațangin Sailo lal rorelna chu chhuhsakin, mipui aiawh tur Village Council Member tur thlanna neih a ni ta a. Chuta V.C. President leh Secretary te chu an chelh dan indawtin hetiang hi a ni :

President :

Pu Laipawnga 1954-1959
Pu Pasena 1960-1962
Pu Rosiama 1963-1967
VC Member hmasate :

Pu Chhuntianga
Pu Hrangdawla
Pu Denga
Pu Chhura
Pu Vaia
Pu Tawnvela
V.C. Secretary hmasate :

Pu Zakapa 1954
Pu Tuaia 1954-1967
Village Council Secretary atan Pu Zakapa thlan hmasak ber a ni a. Mahse rorel minute bu-ah pawh kuthnu nei hman lovin sumdawngin a chhuak a. Party lamin a aiawh turin Pu Tuaia an ruat ta a. V/C rorel țhutkhawm hmasak berah Pu Tuaia hian Secretary hna chu a țan ta nghal a. V/C rorel minute bu-a kuthnu nei hmasa ber Pu Tuaia chuan Mizoram buai vanga khawkhawm thlengin Secretary hna chu kum 14 chhung a chelh ta a ni.

(b) Khawchhiar : Khawtinah khawchhiar hi an awm deuh vek a. Sorkar ruat pawh ni chuang lovin, Lalin țha awma a rin, lehkha ziak leh chhiar thiam mi a ruat mai țhin a ni. Khawchhiar hi ziaktu ang deuh an ni a. Kuli kal țul changa kal tur indawtte a record-in a kawl țha vek a. Khaw chhunga chhungtin hming list ziakna Register-bu a kawl țha a, mitthi leh nau piangthar apiang, an pian/thih ni leh thla thlenga chhinchhiah vektu a ni. Lal leh upaho rorelnaah a telve deuh zel a. Tin, Civil Inspector (C.I.) bial fan vela lo dawra lo dawngsawngtu ber a ni țhin. A țul phei chuan C.I. hnung pawh a zui ve țhin a ni. Chung hun laia khawchhiar hna lo chelhtute an thawh dan indawtin :

1) Ziallaia f/o Hrangchhunga

2) Zakapa (hun rei lo deuh a thawh hnuah Lungpher khuaah a pem)

3) Thangluaia f/o Thangmura

Khawchhiar hian hlawh an nei ve hranpa lo va, Lal upaho ang bawkin Kuli awl an ni a, ramhual, lo duhthlang thei an ni bawk. Tin, chhiarpui lai hian an țul thei em em a, lo lam hna țhulha buaipuitu ber an ni a, an thawh dan enin awm tawk an tih ang Supervisor-in lawmman a pe țhin.

(c) Thirdeng : Tualbung khaw thirdengte hi an thawh hun chhung kum bi han thliah turin kan hrechiang chiah lo va, kan han hriat theih chin chu hetiang hian a ni.

Tualbung kai tirh lai ațangin Pu Kaimangan a thawk a, kum nga lai a den hnuah a chawl a; Pu Suakhnunan Kawnral vengah, Pu Thansangan Mual vengah a deng veleh a. Pu Thansanga a chawl a, Pu Lianzika chu Ruallung ațanga rawn pemin a thawk ve leh ta a ni. Kum sawm lai hnuah, Pu Suakhnuna hna chu a hautak hle mai a, a dawltu ni pah fawmin Pu Aikiman hlawh nei lovin kum khat chhung a thawk a, a kum hnihnaah hlawh zat insemin kumkhat chhung an thawk dun a, Pu Suakhnuna chuan a chawlhsan ta a, Pu Aikima chuan amahin a thawk chhunzawm ta a ni. Pu Lianzika chuan Vengtharah hun rei lo deuh chu a thawk zawm leh a. Zoram buai thlenga thawk chu Pu Aikima a ni.

Thirdengte hi an feh chhuah dawn È›epah pawh thir den tur nei an rawn kal chuan, feh tur an È›hulh mai È›hin a. Chutiang khawpa pawimawh chu an ni a. An hlawh atan in tinah Buh È›in thum (phur khat) an khawn È›hin a. Thirdeng an tam deuh a nih pawhin bial an insem a, an bial È›heuhah an khawn mai È›hin. Tin, an bial chhungah sa kap an awm chang apiangin, an sa kah zâng ti bung chu “Thirdeng sa” tiin thirdeng hnenah an pe ziah È›hin.

Heng mite hian anmahni vengah hun reilo deuh chhung an thawk bawk. Neihkima – Repa Hmunah, Zahuata – Vanchanglangah.

(d) Tlang-au : Tualbung khaw thar kai tirh ațanga khawkhawm thlenga Tlang-aute chu :

1) Pu Zawnga f/o Tuahvela

2) Pu Hawlvunga f/o Bawihkunga

3) Pu Bawihkunga f/o Sawiluaii

4) Pu Tlangliana f/o Kawlhlira

5) Pu Hauruma f/o Taisena

6) Pu Thansiama f/o Sapbela

7) Pu Rotanga f/o Chala

8) Pu Lalchia (Zoram buai khaw khawm thlengin Tlang-au a ni).

Zirna (Education) lam :
Patkhuih ațanga Tualbung kai tirh (kum 1922) ațangin Pu Laia chuan naupang țhenkhat kawikhawmin Lal inah A AW B a zirtir țhin a. (Pu Laia hian engtik laiin nge a lo thiam kan hre lo) Zir dan mumal nei lo mah se, Pu Laia zirtirna ațangin naupang țhenkhat chuan ziak leh chhiar an lo thiam nual tawh a ni.

Kum 1926-ah Welsh Mission rawih lai Ztu Benga chu Mualpheng ațangin a rawn phei dawn tih hriat veleh Sikul tur leh Zirtirtu in tur khawtlangin an sa ta a. Ztu Benga chu Mualpheng ațangin a rawn phei a, Sikul a rawn hawng ta a ni. He Sikula zirtu pahnih Chhunthianga leh Lalnghaka (aleas) Buanga te chuan kum 1930-ah Lower Primary (Pawl thum) an exam a, hemite hi Lower Pass hmasa berte an ni. Hetih lai hian Zirtirtuin thla khatah cheng nga leh kum tawpah Buh țin 36 an hlawh țhin a ni. Nu leh paten zirna lam an la ngaisang lo va, an fate Sikul luhtir nachang hria an tam lo hle.

Hun a lo kal zel a, miten zirna lam ngaihsanna chang an lo hre tial tial a. Kum 1944-a Lower Primary Exam-ah phei chuan R. Lalruata s/o Thansanga chu Zoram hmarchan pumah pakhatna a ni ta hial mai! Tualbung khaw thil tawngah ala sang ber hial awm e. Ztu Benga pawh a lawm tak zet a, Lalruata pass lawmpuina leh a zir zawm zelna atan a thla khat hlawh Rs. 5/- (Cheng nga) a pe tawp a ni. Zirtirtu leh zirtu an fakawm hle mai. R. Lalruata hi naupang  Å£hangduang vak lo a ni na a, zirna lamah a Å£hangduang hle a. Middle (Pawl ruk) a exam-naah pawh Scholarship a la zui leh nghe nghe a ni.

Hetih lai hian pawl thum bak han zir zawm turin Aizawlah chauh zirna a awm si a. Zirna lam aiin buh bal thawhchhuah tam an ngaisang zawk bawk a, pa tumruh deuh leh hmalam hun thlir zau thiam deuh tan lo chuan Sikul inluhtir a har hle a ni. Mahse Tualbung khaw Primary School hi a duai lo hle. Kum 1949-a Pawl thum Exam result phei chu a chhuanawm hle. Exam zawng zawngin First Division-ah an passed vek a ni.

Kum 1954-ah Ztu Benga pui turin Thanghrima chu thla khatah Cheng sawm hlawhin rawih a belh a ni leh ta a. Kum 1955-ah Ztu Benga chu Government Primary School, Saituala thawk turin sawn a ni ta a. Ztu Benga hmun chu Thanghriman a luah ta nghal a, Thanghrima hum luah turin Tv. Lianthangpuia chu hemi kum vek hian thla khata cheng sawm hlawh tur bawkin lak nghal a ni bawk. Tualbunga Sikul hawntirh aţangin Zirtirtu hian ţan an la nasa bawk a, Pawl thum fail hi an awm ngai mang lo.

Kum 1960-ah Ztu Lianthangpuia chuan Roman Catholic Kohhran chawmin St. Pauls High Schol-ah pawl riat a zir zawm a, a aiawh turin Catholic Kohhranin Thangdailova, Maite khua chu a rawn dah leh a ni. Ztu Lianthangpuia chuan a zirna a zawh veleh a thawh zawm lehna atan kum 1961-ah Catholic Kohhranin Primary School an hawng leh ta a. Catholic Kohhran bul tumin khawtlangin Sikul an sa ta nghal a. Tualbung khua chuan Primary School pahnih a nei ta a nih chu, Zirtirtuten Sikul ţha zawk nih tumin ţan an han la ve ve a, khawtlang leh Sikul-in hma a sawn phah em em a ni.

Kum 1962-ah Ztu Thanghrima chu Basic Training tura a kal avangin a aiawh turin Rualkhuma Sorkarin a rawn dah a. Tin, he Sikula thawk tur bawkin Zirtirtu pakhat dang B. Sangkunga chu New Appointment-in an rawn dah belh bawk a. Tin, kum 1965-ah Catholic School-ah pawh zirtirtu pakhat dang R. Lalhlura chu dah belh a ni bawk a. Tualbung khuaah zirtirtu atana mi chhawr tlak an lo awm ta zel mai hi thil lawmawm tak pakhat a tling a ni.

Tualbung khaw zatpui Primary School pahnih nei an awm lo hial awm e. Hetia School pahnih han neih takah chuan kum tin pawl thum passed mi sawmhnih chuang an lo awm thei ta a, Middle School zawm turin khaw danga kal a Å£ul tlat si a, a tam zawkin an lo tlin ta lo va, hei hian Middle School neih ve a ti Å£ul zualin a cho leh ta tlat mai  a ni. Chuvangin vantlang inkhawm kovin Middle School din chungchang an rel ta a, engpawh ni se, Middle School chu din ve phawt mai ila, Sorkar hnenah phalna (Permission) i dil zui ang u, tiin an pass ta a. Kum 1963 chuan Headmaster leh Zirtirtu pakhat lain Pawl 4 leh 5 chu Å£an a ni ve ta mai a, Sorkar hnenah phalna an dil zui nghal bawk a, Sorkar hnena phalna han dil chu a awl lai lo kher mai. Khawtlang hruaituten an nawr nasa bawk a, Pu Lalchungnunga B.A, B.T (D.I.S) chuan khawtlang hruaitute dilna lam chu enfiah turin 20.1.1964 ni chuan Tualbung a rawn tlawh ta nge nge a.

DIS-in Tualbung khua a rawn tlawh dawn tih an hriat veleh khawtlang nu leh pa, ţhalai leh naupangte chuan lo hmuah dan tur leh ruai lo buatsaih dan tur an rel ta chuk chuk a, an lo tifel sa diam a, phur taka an lo inbuatsaih dante a hmuhin DIS pawh a lungawi ve bawk a ni ang Middle School hawn phalna chu a puang ta a ni. Kun 1964 aţang chuan Sorkar phalna nei thlapin Middle School chu hawn a ni ta a ni.

Tualbung Middle School-a lo thawk hmasate :

Headmaster                                                Zirtirtu

Thanzuala (Darlawn)                       Saitawna (Tualbung) 16.1.63 – 1.3.63


Thanzuala                                         R. Lalhlura 2.3.63 – 30.11.63


R. Laldanglova (Tualbung)           Rohmingthangi (Saitual)


Chawngtinthanga (Phuaibuang)  Mawizuala (Tripura) Lalthantluanga
(Tualbung) Lalramthara (Tualbung)



Chawngtinthanga                           Lalramthara (Tualbung) Lalthantluanga
(Tualbung) Mawizuala (Tripura)



Hetianga zirna lama hma a sawn chhoh zel laiin kum 1966 April thla aţangin Zoram buaiin a nan tak avangin Sikul zawng zawng chu tihtawp a ni rih ta phawt a ni.

Tualbung Chanchin Part – II

KHAW SAWI KHAWM (GROUPING)

Khaw sawi khawm chhan :
Mihring finna lo sang zel chuan, dinhmun ngai ngawta awm chu a lo duhtawk ta lo va, dinhmun sang zawk beiseina avangin Mizo Pasalţha leh Ţhalai rual eng emaw zat chu an rammu ta. An thil phût leh India Sorkar duh dan a inmil theih tak loh avangin, hriam (ralthuam) hi lek a lo ţul ta a. Sorkar tan lah hmun hrang hranga thingtlang khuate enkawl a lo awlai ta lo va, khaw 6/7 velte hmun khatah an sawi khawm ta a ni.

Sawi khawm tur thupek :
Tualbung khua, khaw kilkhawra ngaih pawh chu, kawng pengţhuam lûn tak a lo ni reng mai. Seling aţanga Phullen lam panna, Saitual aţanga Darlawn lam panna kawng insuihfintu, riah bi remchang tak a ni. Hetih avang hian kum 1966 hian Zokhaw tam tak sipai hmel hmu ngai lo an awm laiin, Tualbung chu ţum sawm chuang lai an tlawhin an paltlang tawh a ni.

Sipai lo kal hnuhnun ber chu 8.12.1966 ni-ah an lo thleng a. Sikh Regiment an ni. Ni danga lo kalte ang bawkin ni hnih khat chauh an châm hnua chhuak leh mai tura an ngaih laiin awmhmun an bengbel ta sauh sauh mai a. Pholeng tlang an behchhan a, a bul in nga lai chu luahlanin ţanhmun an rem ta a, mahse mipui chuan ngaihţhat lohna engmah an la nei chuang lo. Krismas a lo hnai chho zel a, an ni lahin hmun dang pan zai an rel ta bik si lo chu, an ngaih a ţha lo ta hle a.

Heng sipaite hi khawtlang hruaitute nen an indawr ţha hle a. An mamawh chu hawihhawm takin V.C te hnenah an sawi zel a. V.C ten Tlangau hmanga an puan apiang lah mipuiin phunnawi lo takin an ti ve zel a. Hetih vang hian sipaite pawh an ţhain khawtlangah engmah harsatna an thlen lo a ni. Mipui erawh chuan sipai awm reng chu hahdam thlak lo hlein an hre thung a, a khât tawkin tui leh chawhmeh a ngai a, thlai rah, Mai te, Bal te, Maipawl te a veng inchhawkin pek ţhin a ni a, kawng dangah harsatna an siam lo hle.

Krismas a lo thleng a, kum dang ang bawkin engkim a kal tluang a, Curfew awm lovin zalên takin an hmang a. Kriamas ni hnih ni erawh chu boruak a danglam ta thut a. Lungpher khuaah chawhmeh tur an va ngen a, V.C leh mi pawimawh ten zingkarah an rawn dah a, Bill an rawn siam thlap a, an han inhlan fel ta tihah Bill an han hmu chu Sipai ngaihdan a lo ni ta hauh lo mai a. An V.C.P chu an man a, khawlaiah a letlingin an khai a, an vaw thên nawlh nawlh mai si, mi dang tlanchhe tur lah thingfakin an khawh fur fur mai bawk si. Inkhawm kal hun lai a ni bawk a, rilru a zâmin thin a phu dep dep mai a ni. Inkhawm chu an Å£hahnem phian a, zai erawh a tui lo hle. Chutih nakalaiin, inkhawm ban lai takin Tlang-au a lo au leh ta nghal a. “Mi zawng zawng Kawn vengah kal vek tur” tih a la ni ta deuh deuh a. Tiril khur zawih zawihin Kawn veng chu an pan ta hlawm a. Å¢halai deuh tan chuan Mas ruai Å£heh ve loh mai hlauhawm tak a ni.

Sipai Captain chuan, “In hlau tih ka hria a, pawi ka ti khawp mai, kan tan in Å£ha em em a, engtinmah kan ti dawn lo che u, hlim takin awm rawh u” a ti a, a Å£intir leh ta mai a. Tichuan, hlauhlawpa awm tawhte kha an thaw huai a. Mahse, veng vengah Mas ruai nghakin an zaikhawm leh ta hlawm a. Hemi zan hi chuan dar 12 thleng chauh hun an pe a ni.

Kum Thar (New Year) ni chuan tlai ruai ţheh khamah M.C.C (Mizo Cultural Club) ten Sikul aţangin Kawn veng thlengin Khuallamin an lam phei tluk tluk mai a. Nula leh Tlangval an tel deuh vek avangin, nu leh pa leh naupang chu thlirtu an ni mai a. Sipaiho pawh Camp aţangin en turin an rawn tlan thla ve a, ennawm an ti hle mai. Khaw thim dawnah an ţin chho ve chauh a ni. Kum Thar zan hnuhnung ber a nih vangin leh, rambuai karah Sipai awm chung si zalen taka an hman a nih vang emawni, veng tinah zai a tui hle mai. UPC chuan Pu Chhunthianga inah an hmang a. A tuk atan Pu Vanţhuaman a vawk sum 5 a pek avangin tui takin an zai tlaivar nghe nghe a ni.

Zing dar 6-ah chuan UPC tlaivarte chuan Kumthar nawnna atana Pu VanÅ£huama Vawk pek chu talhin an rawn zawn thla a, fatuho an phur hle mai. Chutih lai chuan, Tlangau Pu Lalchia chuan, “Mi zawng zawng tunah Kawnral vengah kal vek tur” a han ti ta a a. Rilru mangang takin mipui an kal nghal sung sung a, vawk zawntute pawhin an nghat tawp a, an kal ve ta nghal bawk a. Kawnral vengah chuan a tar a zurin, naupang nen lam an awm ta Å£huap mai a. Sipaiho lah chuan tum insemin an chiar an chiar bawk mai a! Sipai hotu Captain lah chu a kal mai bawk si lo. Engvanga ko khawm nge an nih lah chu tun an hre si lo. UPC vawk talh kha a chhiat mai an hlauh avangin V.C. ten fatu tur an han sawi sak a, mi 7 an kaltir thei chauh a.

Rei fe hnuah chuan Captain chu a lo kal ve ta nge nge a. Amah lah chu Å£ap hrep hnu hmel a pu nghe nghe a. Captain chuan, “Vawiin hian hun rei tak min nghak a, hrehawm takin ka siam che u avangin pawi ka ti khawp mai. In hnena ka thusawi tur hi ka sawi hreh zawng tak a ni a. Nangmahni ka khawngaih avang che u-in ka Å£ap nasa a ni. Amaherawhchu, Sorkar thupek a nih avangin sawi lo thei ka ni si lo va, ka sawi hreh em avangin ka rawn chhuak har a ni e. Thingsulthliah-ah khaw kua an sawi khawm dawn a, TUALBUNG KHUA PAWH HI KAL VEK TUR IN NI. Sorkarin a enkawl dawn che u a, Fencingin an hung ang che u, Ration in hmu thung ang” tiin Sorkarin Grouping a hlimawm zawngin a sawi ta a. Mipui lah chuan a ngaihna an hre lo nasa mai. Captain vêk chuan hlim hmel takin, “A duh apiang ban phar ru” a ti a. Tuman thil ni thei tura an ngaih loh avangin an phar ta vek a. Pa pakhatin, “Engtikah nge kan kal ang?” tia a zawhna chu, “Naktukah” a ti ta mai a! Mahse, a tam ber chuan an awih lem lo. In vawk te, in ar te talh u la, hlim takin ei ang che u, tiin a Å£in tir ta a ni.

V.C. ten an ngen :
Chutianga Sipai Captain meuhin Khaw khawm tura a han puang ta mai chu, awih loh theih lah a ni si lo. An tum loh leh beisei loh lutuk anga thil awm ta chu, kal loh a theih ang em? tiin V.C. ten theih tawp chhuahin Captain chu an nawr zui leh a, mahse an hlawhtling lo. Tlang-au chuan, Lo lama bungraw thukru zawng zawngten la chhuak vek tur leh Thingsulthliah pan vek tur a nih thu a rawn puang leh ta mai chu, an chi-aiin awih an awm, awih lo lah an awm bawk. Mahni bungrua chheprelh thiarin an phu sung sung mai. UPC lah chu an la zai tluk tluk bawk si. Tlang-au thusawi chu sut leh a nih theih nan an Å£awngÅ£ai chur chur bawk. Hetih lai hian V.C. leh M.N.F.-te chuan, “Buhbana Battalion khat awmte chu va chah ila, Sipaite hi kahtir mai a Å£ha ang” tih rawtna chu mipuiah zuar ngat se, “A Å£ha ang” tih chu thu tlukna a ni mai thei. Mahse, V.C. ten rilru zau tak leh nêm takin, Sipai Order ang hian kal mai ila, a hnu leh kan tuar lo zawk ang, tiin an sawi rem thei ta a ni.

Tualbung an chhuahsan ta :
A tuk (3.1.1967) zing dar rukah chuan Sihfa leh Lungpher aţangin Kuli tur an lo thleng ta a. Kal inring lo fe fe tan pawh rilru sawh sawn a hun ta. Chhungkaw khat tan Kuli pahnih ţheuh an awm fel ta a. A hnuhnung ber atan tukţhuan chu rilru kanglang takin an ei a. Chhungkaw ţhenkhat chu, lusun hlimte an nih avangin ţa p thawm a awm ta nual mai. Kha leh chen lo chên vena, chhungte lu nghahna hmun, in leh lo beng bela, hmun dang thlahlel bik hauh lova lo tal vena han chhuah sana, Thingsulthliah han pan chu, ţap theite tan chuan ţahna awm rêng pawh a ni.

Dt. 3.1.1997 ni chuan kawtchhuahah Captain leh Jamander chu an lo ding a, a kal apiang chu an lo chibai a, an lo ţawng thlamuan zel a, an lainatin an khawngaih tak tak niin a lang. Israel fate Babulon sala man an nih lai boruak turte a thlir thiam theih phah rum rum a ni. Hetih lai hian tar chak lote leh innghaktu nih duh apiang chu a la awm theih a. Mahse, a thei apiang chuan kal ve nghal an thlang zawk a, chuvangin hmun nghak pawh an awm tam vak lo.

Tichuan 3.1.1967 (Nilai) ni chuan Tualbung khua chu an chhuahsan ta a ni. Kawtchhuah aÅ£anga hla vak lo thlenin ruah tam vak lo a lo sur ta a. A hrehawm viau tura ngaih laiin, chauhna leh hahna aia thahrui petu a nih zawk avangin, ‘Mawlsawm ruah’ a vuah theih ta zawk a. Mahni zo tawk phurh Å£heuh a nih avangin kawng lakah mi pahnih khat chau chu awm mah se, tlangval tlawmngai ten peizawnin kim takin an thleng thei ta a ni. Tuirinaah chaw fak a ni a, hrehawm tak a nih laiin Å£halai tan erawh chuan eng emaw ti takin a hlim thlakna lai pawh a awm ve awm e. Sipaiin an veng reng a. Mahse, an hnawksak lo khawp mai. Seling chu a hmasa pawlin tlai dar thumah an thleng a, a hnuhnung lam erawh chuan an thim lut thung a ni. Chhawk ngaite chhawkin tlangval tlawmngaite an hah hle. Bethlehem chhiarpui ang mai khan chhungkhat laina nei lote chuan thlen in an chang lova, mi in ruak te, bawng in te bel ta eng emaw zat chu an awm bawk. Seling nula leh tlangval an fakawm em em a, thlen in nei lote tan thing an khawn sak a, mikhual chungah an Å£ha hle mai.

Bungraw thiarin an kal leh :
A tuk January ni 4 ah chuan “Bungraw lain a duh duh a kir leh theih” sapaiin an tih avangin puitling bungraw thiar thei chin chu an kir leh vek a. Tualbung an thlen chuan Sipai hotute chuan kawtchhuahah chibai an lo buk leh a. An thlen veleh mahni vawk leh ar neih ang ang chu nunau tel lovin an talh a, vawk sum nga sa mi pali nga lekin han kil chu lung a kim duh lo hle.

Sipai chuan khaw ţhenawmte Kuli tur an chah sak leh thlap a, a tuk zingah chuan Kuli turte nen chawhlui an han kilho leh te te hnuah, an ken sen loh, Biak Ina an dah ţhat bungruate chu phurin January ni 5 ah Seling lam an pan leh ta hnak hnak a ni.

Thingsulthliah an thleng :
January ni 6 (Inrinni) chuan chhungkaw tam ber chu Seling aÅ£angin Thingsulthliah panin Motor lianin a phur phei ta hlawm a, an aamna tur hmun chu sam nil nial chauh a lo la ni a. Chhungkhat nei ten an pan laiin chhungkaw tam tak Å¢helretpuan zar hnuaiah an khawsa Å£an ta mai a, mahni bu lum aÅ£anga heti teh thuta khawsak dan a inthlak thut mai chu awm dan thiam pawh a har khawp mai. Hetih lai hian khaw dangte pawh an lo thleng zut zut a. “Aw ka nghakhlel hruaikhawm hun tur chu” tih hla pawh tum loh zawngin a lo thleng ta a ni ber mai.

Chhungkaw tinin mahni in tur an puah ta sung sung a. Amaherawhchu, mahni duh ang anga sak theih a ni lo chuan min ti awlsam zawk ang reng. A dung ft 22 a vâng ft 14 (22’x14′)-a sak tur a ni a. (Hei hi rangva fit 8-a sei phek 10 khuh tawk a ni) Thla khat chhungin an zo fel vek thei a ni.

In sak zawh chuan Fencing hnatlangin a zui nghal chat a, nitin fencing hnatlang a ni ta reng chu a buaithlak ang reng khawp mai. A thlum a al ei pha ngai lo ten mahniin an inah an han chawk ri ta rak rak mai leh, Atta thar tak tak mai an duh hun huna an han kang thei ta mai chu kawng ţhenkhatah chuan a nuam angreng phian mai. Identity Card siam nen Roll siam nen, mipui buai bawk, roreltute buai bawk; vengtinah mahni V.C. te hruaina hnuaiah Kuli kal ngai bawk nen an ţul mup mup reng mai a ni. Sipai lahin an rinhlelh deuh zawng apiang an man deuh fo leh nghal nen, hetih lai hian khua a var lo a ni ber mai. Tualbung khua khaw sawi khawm a nih lai hian, In 135, mihring 964 an ni.

Mizoram buai chungchang thuah, Lung In tang leh Sipai kut tuar mi ţhenkhatte awm nual mah se, thihna khawp tuar mi pakhat mah an awmlo thung hi erawh chu, Pathian venhimna liau liau a ni lo thei lo vang.

Thingsulthliaha Grouping Centre-a awm khawkhawmho zingah hian khaw khatah chuan Tualbung hi a tam ber an ni. Chutichuan, Grouping Centre Thingsulthliah-ah kum 5 chhung an awm a.

Tualbung khua hi Aizawl aţanga Mizoram khaw lian dang zawmtu lamlian puiin a paltlang lo na a, ama tawkin a ţhang ve zel a, buhbalah a intodelh hle a ni. Inte pawh a ţha ţan hle a, râpin pangnvai a tlem pharh tawh a. A luahtute pawhin an sit biklo mai ni lovin, khaw dang an ngai bik lo. Hlate pawh an chawi kur ve ngiai nguai a, he khaw chhuak zinga mi C. Sangzuala pawhin :-

“An hril Filhpui zolur tlang khan Å£huama’n,

Sakhming than bang lo Bungkhaw zopui;

Lentupui chawi vel zokhaw sanga’n,

Romei kai chiaiin a ding an ti”

tia a lo chawi mek chu Zoram buai avangin January 10,1967 khan meivapah a chang zo ta a. A luahtute pawh luiral hla takah, Juda-ho Babulona hruai luih ang maite kut bengin awmhmun ben bel tir an ni a. Hetia an khaw duh lai tak khaw ram mai a lo ni ta pawh hi,

“Ka awm khawhar vawiin ni chhunah,

Raltiang ka thlir chul hnu kan vangkhua;

Rauthlain ka leng e chul khuaah,

Tlang liai luai rairah awmhar ka hnem

Lentu chhawl chawi zo thlifim karah,

Thlafam riah run dawhlung suar karah;

Keimah iang rairah rauthla lengin,

Awmhar biahthu nemten min hlan e”

tiin ala sun zui ta zel a ni. Tualbung khaw pangngai chu a ram ta rih a. Mahse, kum 1972, January thla khan a kiang lawkah a ţhenin Tualbung khaw thar an zuan leh a. Ţhenkhatin Aizawl khawpui an pan a, ţhenkhat erawh chuan Thingsul-ah te, Tlangnuam-ah te an awm hlen ta a ni. Pathianin kan tana ţha turin engkim min tihsak ţhin.

Tualbung khaw chanchin Part – III

Tualbung khaw thar an kai leh ta :
Mizoram buai avanga khaw sawi khawm tirh lai khan mi țhenkhat tlem tlem chu, Aizawl khawpuia lut chhuk nghal an awm a. Țhekhat dang leh chu, Thingsulthliahah eng emaw chen an awm hnuah, Aizawl-a lut chhuk an awm nual bawk a.

Mizoram buai chu a boruak a lo veng hret hret a. Thingsulthliah Grouping Centre-a kum 5 an awm hnu chuan, a lo zalen ta hle a. Tualbung khaw khawmho zinga mi țhenkhat chuan, mahni khaw hlui ngainat hrim hrim vang ni chuang loin, eizawnna țha zawka an rin avangin, chhungkaw 40 vel lai chu khaw hlui lam panin kum 1972 January thla khan an let leh ta a.

Khaw hlui lama let leh ho hian Tualbung khaw ngaiah awm lovin, Tualbung ațanga mel khat vela hla (Kum 1918 vela Tualbung khaw kum hmun) Tahreuh kawnah Bawk khawhin hmun an khuar ta zawk a. Chutia Tualbung Bawk kai tirh phat ațang chuan Bawk Committee din a ni a. Chairman-ah Pu Kawlvela, Secretary-ah Pu Rohmingthanga s/o Tawnvela te an ni. Chutiangin Tahreuh kawnah hian awm mah se, khaw hming an pu chuang lo va, Tualbung khaw hming an chhawm ta zel a.

Tuna Tahreuh kawna an awm takna chhan chu; Lo leh Huan neih chungchangah te khaw hmun hlui aiin harsatna a awm hran lo va. Tin, Saitual ațanga Phullen/Ngopa Motor kawngin a paltlang avangin, chiseh lakna te, Thlai thar chi hrang hrang khawpui lama phurh a awlsamin, thlai thar engmah lo va riral țhin kha Pawisa-ah a chan tir theih avangin, chutiang hmunah chuan an inbengbel ta a ni.

Tualbung hmun tharah hian kum 4 lai an awm hnu chuan, Bawk e ti lovin in țha tak tak an sa hlawm a. Khaw hmun nghet atana buatsaih țhain an hre ta a. Sorkarin khaw hmun nghetah a pawm a, a țul apiang ngaihtuah pui leh țanpuina te pe ve țhin turin, kum 1975 October vel khan Tualbung Village Committee hmingin dilna Pu T. Kaia V/C leh Pu C. Tawnkima V/C Secretary Village Committee din phalna L.A.D.-ah an thlen a ni. Hetih lai hian Thlawh bawk Committee Chairman chu Pu Remthanga a ni. An dil ang hian hemi kum vek hian Sorkar chuan phalna a pe ta nge nge a ni.

Tuikhur :

Khua reng reng hi tui a harsat chuan khaw nuam a tling thei lo va, tui nawmna apiang hi khaw nuam a ni tlangpui a ni. Tuna Tualbung khaw thar hian tui an hmu țhain harsatna an nei lo a ni. Sorkar țanpuinain Tuikhau hnar kai, Darzopuii pa sih ațangin an la a. Tuizem (Water Tank) pakhatah la lutin, hmun thumah sem chhawn leh a ni a. Fur leh țhal rum lai pawhin tui kang a awm ngai lo va, khawsak relna leh inbual nan Chalfilh Zotui thiang vawt raih mai chu hniangnar taka hman tur a awm reng ta a ni. Hei lo pawh hi a kiang hnaiah Tukhur a awm a, a changa mamawh dang atan hman zeuh zeuh chauh a ni.

Khawchhung inawpna :
Khawthar kai tirh phat (Kum 1972) ațang hian a hmasain Bawk committee din a ni a, chuta hruaitu hmasate chu :-

Chairman        : Pu Kawlvela

Secretary        : Pu Rohmingthanga (s/o Tawnvela)

Khaw thar kai tirh ațanga Bawk Committee-in khawtlang a lo awp țhinna chu kum 1976 ațangin Village Council chuan mawhphurhna lain ro a rel ta nghal a. Chuta Village Council President leh Secretary-te chu an thawh dan indawtin heng a hnuai a mite hi an ni :-

President                          –       Secretary

Pu Tlangchangliana          –     Pu Kapthanga

Pu Vanlalsiama                  –     Pu RoÈ›huama (s/o) Tawnvela

Pu Biakhluna                      –     Pu Thangluaia

Pu Piandenga                     –    Pu Chawngnghinglova

Pu Vanlalsiama                  –    Pu Chawngnginglova & Pu Malsawma (s/o                                                                                                       Thlenkima)

Tin, he chanchin ziak lai (1992 a nih a rinawm) dinhmunah chuan Political Party hrang hrang, Congress (I), MNF, MJD an ding țheuh a, chung Party-te chuan V.C. an siam a, hetiang hian :-

Congress (I) – 2, MJD – 1, Ruat seat – 1. Total member pali an ni. Chung V.C. members-te chu :-

President                     : Vanlalsiama

Vice President            : Zarluaia

Secretary                    : Malsawma

Member                     : Kapthanga leh Remchhunga

Y.M.A. : Kum 1973 ațangin Young Mizo Association Branch a ding țan a, tuna (1992) hruaitute chu :-
President                                : F. Lalchhanhima

Vice President                        : Rosangliana

Secretary                                : C. Lalhmuliana

Asst. Secretary                       : Thanchungnunga & Lalnuntluanga

Treasurer                               : Kapzauva

Finance Secy                        : Zothanmawia

M.H.I.P. : M.H.I.P. pawh hi 16.6.1975-ah an ding țan ve a, tuna (1992) an hruaitute chu hengte hi an ni :-
President.                               : Ngailuaii

Vice President                        : Liandailovi

Secretary                                : LalÈ›hathangi

Asst. Secretary                       : Thantluangi

Treasurer                               : Vanlalneihi

Finance Secy.                       : LalÈ›hazovi

Kohhran lam : Tualbung khaw thar kai tirh (kum 1972) hian in sawm li lek mah ni se, Kohhran pawl hrang hrang infawk khawm an nih avangin, Kohhran pawl hming pakhata din chu harsa an ti a. Khaw thar an kai tirh phat (1972-1973) chhung chuan, Joint Church Committee an din a. Hmun khatah an inkhawmho a, mimal inah an inkhawm phawt a ni. Chutih laia hruaitute chu :-
(1) Pu Taisena – UPC

(2) Pu Darhmingthanga – Presbyterian

(3) Pu Tawnkima – Prebyterian

(4) Pu Kawlvela – Presbyterian

(5) Pu SangÈ›huama – RCM

Tin, kum 1974 ațang chuan mahni Kohhran țheuhah ințhenin an inkhawm hrang țan ta sang sang a. Mahni Biak In țheuh an sa ta hlawm a ni.

Chung Kohhran hrang hranga (kum 1992) an hruaitute chu :-

(1) Presbyterian : Upa Sandia, Upa Belnema, Upa BiakÈ›huama, Upa Chawngdinga,  Upa Lalnuntluanga, Upa Thanngura, Tual Upa RoÈ›huama, Tual Upa Khualluna

(2) R.C.M.      : Pu PaÈ›hiaua, Pu SangÈ›huama

(3) U.P.C.      : Tirhkoh Taihranga, Upa Piandenga, Upa Tawnliana, Upa Kapzauva, Upa Aikima, Upa Hratliana, Upa Lalhuapzauva, Upa F. Lalchhanhima

Heng UPC Upate hi kum hnih Term an ni a. Kum hnih danah inthlan țhatna neih zel a ni a. A chung a mite hi tuna (1992) țang lai mek te an ni.

Heng Kohhran pathum bak hi chu a hming chuan an awm ve a. Enoka Pawl, Lalchhungkua leh Mizo Kohhran-te an awm ve a. Biak In an nei lo va, mi tlem te te an nih avangin mimal inah an inkhawm țhin.

Tunah chuan (kum 1992) Enoka Pawl leh Mizo Kohhran hi hmun khatah an infin a, Mizo Kohhran hming hi an pu ta a, chung an hruaitute chu :

Lalchhungkua  :- Lalrema leh Malsawma

Mizo Kohhran  :- Rohmingthanga, Ringthanga leh Laldela

Zirna lam : Tualbung khaw thar kai tirh kum 1972 ațangin Primary School din nghal a ni a. Sawrkar pawhin an ngaih pawimawh sak em em nghal a. Kum 1984 ațangin Sawrkar in Middle School a hawnsak leh nghal a ni. Heng School bakah, Nau awmna, Nursery (tuna Anganwadi) thlengin kum 1988 ațang khan pek an ni a. Tunah (1992) hian No. 1 leh 2 an nei ta nghe nghe a ni. Chung Sikula tuna (1992) Zirtirtu țang lai leh, Nursery-a nau awmtute chu :-
(1) Middle School :

Headmaster   : Lalhuapzauva

Teacher  : Lalremruata, B.A., C. Lalhmuliana, Lungtiawia

Hindi      : P.C. Sangzuala

(2) Primary School :

Head Teacher  : Hauzami

Teacher             : Lalrema, H. Laldingliana, Hnundailova

(3) Nursery (Anganwadi) :

No. 1-ah   –  Worker   : Sangdailovi

Helper                           : Lalzapi

No. 2-ah  – Worker    : LalÈ›hazuali

Helper                          : Nuntluangi



Source: Da Fula

Post a Comment

Powered by Blogger.