A KAMKEUNA
 SATHISEN      Bible hi hlawm hniha then a ni. Genesis - Malakia hi hlawm khat a ni a, Thuthlung hlui bu' tih a ni a, Mathaia - Thupuan chhuah hi hlawm khat dangleh chu niin 'Thuthlung thar bu' tia vuah a ni. Heng hlawm hnihte hi Bible kan tih ber chu a ni.  Israel fate  chuan Mosia lehkhabu pangate Genesis - Deuteronomy  hi Mosia lehkhabu Torah an ti a. Torah hi hlawm hnihah then a ni a. Chungte chu a ziaka ziak (written torah) leh tawngkaa sawi chi/chham chi (oral torah) a ni. Written torah  hi bu 24 a awm a, Mosia lehkhabu pangate leh Isaia, Sam, jeremia leh thufingte an ni.

    Mosia lehkhabu panga Genesis, Exodus, Leviticus, Numbers, Deuteronomy – te hi 1273 BCE, khan dan tesÄ“p (mitzvahs) 613 nen ziah chhawnleh a ni a, hengte hi TORAH huam chin chu a ni.  Zawlneiho hi a hranin an dah thung. 


  Thuthlungthar bu  hi chu an pawm thei lova, Roman catholic hovin an phuahchawp leh rigging mai maiah an ngai hmiah mai.

   Tichuan, Kristian kohhrante hian Bible pumpui hi kan ngaina Ä“m Ä“m a, a chhungah nunna thu awma kan hriat avangin kan hlutin a thute chu zawm hram hram kan tum thin. Chutih rualin kan awmna pawl (denomination) azir zelin pawm duh chin leh pawm duh loh chin te, uar bik leh ngaihzam lai bikte kan nei theuh bawk. Tuna kan thupui chai tur pawh hi Bible-a awm ngei ni mah se kan ngaih pawimawh loh zãwng niin a lang. Chuvangin, eng thil nge a nih rÄ“ng i lo bÄ“lchiang dawn teh ang.

ENGE CHELEV CHU?
      Chelev hi Hebrai thumal a ni a, saptawng chuan Suet  tih a ni a; Mizotawng chuan  Sathau tihna a ni. Sathau hi chihrang hrangin a then theih a, hetiangin:
1. A ril bawh thau
2. A thin bawh thau
3. A pumpui bawh thau
,4. A kal bawh thau
5. A bawp thau
6. A dãr leh lung bawh thau
7.A kap bawr bawh thau
8.  A chuap bawh thau .
9. A irno bawh thau etc.
     Hengte hi kan ei diak duak a, sa lei apiangin a thau inbelhtir ngei ngei turah kan ngai a. TÄ“la kan emaw chhum pawhin a thau a tle khawn nuar zel a; chu chu tim hauh lovin duh thawh takin kan hawp  bawrh bawrh  thin. Vawk bik phei chu a thau um (saum) chenin kan heh hle  thin.     

PATHIANIN SATHAU EI A PHAL LO.
    “Sebawng emaw, beram emaw, kel emaw thau in ei tur a ni lo.
     Amaha thi thau leh sa seh thau chu thil dang engah pawh hman theih a ni ang a: ei erawh chu in ei hauh tur a ni lo.
     Tupawh, LALPA tana miin meia thilhlan an hlan sathau ei chu a chipuite zing ata tuithlarin a awm tur a ni 
 (Lev. 7:23-25)


A NGHAWNG THALOTE
      Sathau ei nasat lutuk avanga mihring taksa hriselna atana a nghawng tha lo awm theite chu:

1. LDL & HDL a     siam thei.
2. Zunthlum
3. BP sang
4. Lung thalo
5. Thana
6. Ruhseh 
7. Luhai
8. Chauhna
9. Vun bawl thak
10. Luhai/mitvai
11. Cancer risk a tisang thei.
12. Thisen khal (blood clot).

PATHIANIN SATHISEN EI A PHAL LO
     Sa thithun vawk thithun, ui thithun lah kan ei nasa. Thenkhat chuan _"ui, ngau, zawng, hauhuk thi lum lai in a tha"_6 tih vang maiin a nung chungin a nghawngah an zai a,  a thisen an dãwt kang thak a, an tihlum thin; a van rãpthlãk tehreng em!!!  Mihringte ang bawkin Nungchate nunna ber chu an thisen a ni a, kan nun a rawngin an van khawngaihtlak thin tehlul em!!!. Damlo thisen tlachhama thi mai tur chhan chhuah nan thisen pek an ngai thin a, mi tamtak chhanchhuah an ni thin. Eden natna avanga  boral mai tur kan nih laiin  Isua thisen avangin tihdamin kan lo awmleh ta. Halleluiah, a van roui tehlul em!!! 
     Ran leh nungchate Thisen indãwtsak chu i sim lul teh ang u, a rapthlak emai!!!!
    In awmna tawh phawtah chuan thisen rÄ“ng rÄ“ng, sava emaw, ramsa emaw thisen in ei tur a ni lo.
       Tupawh ni sela, thisen ei rÄ“ng rÄ“ng chu, chu mi chu a chipuite zing ata tuithlarin a awm tur a ni,' tiin Israela thlahte be rawh  tiin.
(Leviticus 7:26, 27).Lev 17:11; 
Gen. 9: 3, 4

A NGHAWNG THALOTE
1. Iron tam lutukna (overloaded)
2. Natna hrik inkaina (haemochromatosis)
3. Thin tha lo
4. Lung thalo
5. Thisen hniam
6. Dehydration
7. Nervous disorders (thazam khurhna/chhiatna)
8. Cancer risk a tisang.
    Hengte chu thuthlunghlui dan alawm kan ti a ni mahna? Mahse, Thuthlungthar hunah pawh tirhkohte khan sa rehhlumsa leh sathisen ei chu an phal awzawng lo tih kan hriat reng a pawimawh. Ngun takin he bible chang hi chhiar teh le?  
       Milem biakna thil bawlhhlawh ei te, inngaih te, sa rehhlum leh thisen eite banna turin an hnenah lehkha thawn zawk ila ka ti ber a ni.
(Tirh 15:20) 
      Thil nung che thei tinrêngte chu in tân ei tûr an ni ang a; thlai hring ka pêk che u ang khân engkim ka pe vek a che u.
Gen. 9:3       
        Amaherawhchu sa a nunna (a thisen) chawpin in ei tûr a ni lo.
Gen. 9:4)

     Thau emaw thisen emaw ei loh tur tih hi in thlahte zel tan pawh in awmna apiangah zawm tura thupêk ding reng a ni ang  tiin.(Lev. 3:17; 17:10,11)

SA EI DAN THA
      Sa hi a ti, a irno, a kawchhung leh a ruh sahpawlh etc. a engemaw lai peng hrang  ber pawh ni se,  a thau bet zawng zawng hleh thlak vek hnuah a thi reh/hul nan freezer-ah chi alin a thi reh/hul thak thlenga dah hnuah mahni duh zawng leh tui tih dan angzia zela siama ei thin hian mihring taksaah nghawng tha lo a nei tlem ber. A hãnna leh a thãn huamna chhan hi a thi bãng nawi leh a thau la bette vang a ni a; heng hi a reh thak chuan taksa tan a pawi nÄ“p tawh a ni. A hãnna erawh a nep a, a rim pawh a thãng huam tawh lova, taksa hrisel nan sa ei dan tha bera ngaih a ni.

A TLANGKAWMNA
      Sathau leh sathisen chu mihringte ei chi a ni lo. A nghawng tha lo (side effect) awm theite khi ngun takin kan ngaihtuah a ngai. Cancer leh natna mak pui pui, nerve tha lo, BP sang, zunthlum, kalna gout  etc. kan tam tãk Ä“m Ä“mna chhante hi sathau leh sathisen leh satawp hnawk kan ei nasat lutuk vang a ni tih kan chhÅ«t chian a hun ta ta hle. Tjenkhat tan Sa ei loh tawp chu thil harsa tak a ni mai thei. Mahse, ei tur chi bikte chu taksa tan zinc, magnesium, potasium, protein, iron etc. tha tak tak thlentu a ni. Hetih lai hian mihring tana tha lo, SATHAU & hi SATHISEN ei erawh kan lo jrisel zawk nan kan sim hret hret a hun ta e.

@Dr. C. Lalrampana

Post a Comment

Powered by Blogger.