A hre ber ni lo mah ila tunlai kan boruak  tawn mek leh kan Speaker in heti tak mai a kan MLA te chunga hremna emaw, lek a chak viau lai hian he thu Anti Defection hian rilru a luah ve a. Mithiam leh hre zawk te tan pawh ngaihtuahna tizau tu a nih beiseiin tawi te han sawi ve tha - in ka hria a, ka han sawi ve ang e.       
Anti-Defection Act kan tih hi a nihna takah chuan ‘The Constitution (52nd Amendment) Act, 1985’ a ni a. A Bill hi Prime Minister Rajiv Gandhi-an pulutin, ni 31-1-1985 ah pass a ni a. Constitution-ah Tenth Schedule siam belhin dahluh a ni ta a. Ni 15-2-1985 atanga hman tan a ni.

MP leh MLA te zingah, mahni hmasialna avanga anmahni thlangtute phatsana anmahni vote ve hauh lotu party-a luh ching an awm thin a, Sorkar ngelnghehna (Stability) a tichhe fo thin. 1967-ah phei kha chuan Haryana MLA, Gaya Lal chuan ni khat chhungin Party pathum a zawm hman a. Political joke lar tak “Aaya Ram, Gaya Ram” tih hi a lo chhuah phah ta nghe nghe a ni.

A tirah chuan Speaker (Presiding Officer) thutlukna chu Court-a khin thiang lo tura duan a ni a. Mahse 1992 khan Supreme Court-in Court-a khin khapna chu a paih tak avangin Appeal theih a lo ni ta a. A thua zirin Court chuan a relsak thin.

Mahni pawl phatsantu (Defector) te chungchang hi Speaker-in a rel fel sak chhung tur hunbi tak a awm lo va, duh chen chen Speaker-ten an pending thei a, Term tawp thlenga rel loh te pawh a awm a, hei vang hian he Dan hian sawisel a hlawh hle.

He Dan tichaktu tur hian 91st Amendment chu 2003 khan siam a ni leh a. Hei hian Minister neih theih zat bituk a siam ta a. Tun hma lama uirete Minister-a thlemna atana an duh avanga ramin a mamawh aia tam Minister an nei teuh thin kha a theih ta loh a ni.

ANTI DEFECTION ACT IN MIZO

INDEPENDENT MP LEH MLA TE

Independent Candidate nih dan hi kawng thum a awm a, chuvangin ang khat veka hrut rual chi an niin a lang lo:-

1. Independent tak tak te:
Hei hi tu Party mah behchhan nei lo va mahni thua in candidate te hi an ni. Heng mite hian anmahni thlangtu ni lo Party dang an zawm chuan Defector an nih avangin ban theih an ni. Tenth Schedule-in ‘Independent’ a tihte hi an ni.

2. Common Candidate:
Inthlan chi hrang hrangah Party-ten tangrualin Common Candidate an siam fo thin. Party pakhat Symbol kha Party dangin hman an duh loh thin avangin, Independent Candidate siamin, Free Symbol hmangin an thawkho thin. Mizoramah pawh MP inthlanah heng – Dr Rothuama, Dr H Lallungmuana, Pu Rokamlova, Pu Vanlalzawma, Prof Laltluangliana Khiangte leh Pu Robert Romawia Royte te hi Independent-a dingin Common Candidate an ni tawh. Heng zingah hian Dr Rothuama leh Dr H.Lallungmuana leh Pu Vanlalzawma te chu thlan tlin an ni. Hetiang hi India ram hmun dangah pawh sawitur a tam mai. Mahni mimal thua ding an ni lo va, Independent tak tak an ni lo. Hekna tawk emaw, ban emaw pawh sawi tur an awm lo.

3. Registration neih hman loh vanga Independent-a dingte:
Party reng reng an din tirha Registration nei nghal an awm lo. An ding phawt a, Registration an dil thin. Chumi hnuah inthlan an paltlang leh phawt a. An vote hmuhin a phak chuan Recognition pek an ni chauh thin. Registration neih hma a inthlan a awm chuan Independent Candidate angin an ding phawt thin. Chu chu Party zawng zawng kalphung a ni. India ramah chutiang chu engemawzat sawi tur an awm a, Mizoram chauh lo sawi ila:-

1) 1987 Election-ah khan MNF Party chuan Registration a la neih loh avangin Independent vekin an ding a, sorkarna an siam a, MNF Party-ah hruaitu nihna an chelh zui zel bawk a.

2) 1989 inthlanah MNF (D) chuan Registration a la neih loh avangin Independent-a dingin 2 an tling a, an Party hruaitu lu ber ber nihna pawh an chelh zui zel a, tuman an hek lo va, an vau bawk hek lo.

3) 1993 Election-ah MJD Party pawhin Registration an la neih loh avangin Independent-a dingin 8 an tling a, an Party-ah nihna pawimawh an chelh zui zel bawk. Independent tak tak, mahni mimal thua ding an ni lo tih khawvel hian a hria a, vau an tawk lo va, ban an ni hek lo.

4) 2019 Election-ah ZPM pawhin Registration a neih hman loh avangin Independent-a dingin seat 8 lain vote 22.41% an hmu a. Party-ah nihna an neih chuan banah vau an ni ta bik a ni.

ZPM MLA te hi ban lo ni ta se, Court-ah appeal ta se, thiam an chang ang em? India ramah hian Registration la neih loh avanga Party-in Independent-a a din tir te hi tuman an la hek loh avangin, he thuah hian Court thutlukna tlawhchhan tur a la awm rih lo va. Chuvangin Ukilte pawhin he zawhna hi chhan har an ti a, an rin dan bak sawi thei tumah an awm lo va, an ngaihdan pawh a rual bik lo.

Court-a putluh a nih chuan, Court-in a hriat duh ber tur chu, ZPM MLA te hian anmahni thlangtute an phatsan em, Party dangah an luhsan em tih hi a ni ngei ang. ZPM MLA te hi mahni mimal thua ding tumah an awm lo va. ZPM Nomination Committee-in Official Candidate-a puante an ni a, Symbol, Flag leh Manifesto inang hmang an ni. ZPM-ah rinawm taka awm zel turin ziakin thu an tiam vek bawk. Independent tak tak te nen chuan Patla khata khai chi an niin a lang lo.

Dan reng reng hi a hawrawp inziak ang anga hrilhfiah tur a ni lo va. Eng vangin nge Dan chu siam a nih, engnge a tul chhan, engnge a tum, a “Spirit and Intent” an tih te hi a pawimawh ber thin. He dan pawh hi a Bill putluh a nih nia “Objects and Reasons” ah khan a tum chu a chiang khawp mai. Anti-Defection Act hi a hming ang hian Defector-te hremna dan a ni mai. He Dan hi thlangtu mipui lamah a tang a. MP leh MLA te chu an mahni thlang tute lakah rinawm turin a duh a ni. Chuvangin, mahni Party phatsana Party dang laka uirete tan lo chuan he Dan hian hlauhawmna a neiin a lang lo ve. 

Ka lawm e.

- H. Laltanpuia, Advocate
H.R. Law Firm, Venghlui, Aizawl.

Post a Comment

Powered by Blogger.