LUNG NATNA LEH A DAMDAWIKhawvel huapah leh abikin Mizoramah Lungna an tam hle. Nãusên pianghlim lung tha lo saa piang thihpui ta an tam thei hle bawk. Thangthar tleirawl/rawlthar leh puitling phanchang tawh pawh lung natna vei leh thih phah an tam thei hle thin. Tunhma lam aiin tun kum hnih khat kal ta atang khan hetiang natna vei hi an tam lehzual nia ngaih a ni.

Taksa peng dang zawng aia lung mak danglam êm ēmna chhan hi i ngaihtuah ngai em le? Mihring a lo pian hma zawngin a nu lungphu ringin a hun a hmang a, mihring nihphung pangngai a chan chhoh atangin a lungphu chuan hna thawk tanin a nih dan tur dik takin a phu char char a, a phūt loh hlek chuan mihring chu a buaizui nghal mai thin. A tawp/chawlh rei phei chuan mithi a ni zui mai thin.

Bahlah hauh lova a thawh tur dik tak tluang taka a thawh chuan mihring dam chhung chu chhum lo chat lovin a hnuk chah hma zawng lung chu a phu reng ringawt mai tihna a ni. Kum 100 chuang damte lungphu chuan chawl lova a hna thawkin kum 100 chuang a phu char char tihna a ni a, chuvangin, taksa pêng dang aiin a mak danglam takzet niin a lang.

Lungna (Heart disease ) hi Cardiovascular disease tih a ni bawk. Lung natna awm chhan ber chu lungin thisen a dawn tur zat aia tlêm a dawn vang a ni ber a, cholesterol san luat vangin thisen pechhawngtu arteries chu sãwngin a lo zim a, hei vang hian lunga thisen pêk chhãwnna artery atanga thisen infãwkluh tur zat chu a pechhawng thei lova, lungin a mamawh ang tãwk thisen a dawn loh avangin lung chuan a hnathawh tur a thawh theih loh avangin lung nã a lo awm ta thin a ni.


Doctors (physicians ) rawn mumal lova antibiotics damdawi entir nan- nachhawkna DICLOFENAC SODIUM etc. sang leh chak pui pui mahni ngaihdana lo ei ve chiam chiam chinte hi a tha lo hle a, nghawng tha lo (side effect) a neih avangin a bik takin lungin a tuar a, chuvangin, mi tam takin lung lama harsatna heart problem leh a hnuah lungna heart disease emaw, lungphu chãwl, heart attack avanga thihna hial a lo awm thin a ni. Chuvangin, mahni thua damdawi ei vak vak chin loh hi lung natna pumpelhna kawng tha tak pakhat a ni.

Lung natna hi tihdam a har hle a, damdawia tihdam theih loh a nih tawh chinah phei chuan mihring chuan englaipawhin seol thlan thim kotlang atangin Seol thlan khur thim chu a bih reng tihna a ni thei ang.

Zai a nih pawhin tih fuh hle loh chuan rei an daih meuh thin lo. Mi thenkhatte erawh computer chip chikhat "pacemaker' vuahsak ngai an ni bawk thin.

LUNG NA VEI HRIAT THEIH DAN

1. Taksa a chãu ngawih ngawih thin,

2. Ãwmah leh bãnahte a na chhuak thin,

3. Dãr veilam leh khabe kūalahte a na thin.

4. Thãwk a harsa a, kut hmãwr leh ke hmãwr a vãwt a, lū a hai a, khua a sik seng seng thin,

5. Ngaihtuahna a fim lova, thil hriat a chiang lo ruai thin.

6. Lungphū a mumal lova, phut zawk zawk a awl thin

7. Engemaw thãwm ri hlekah mangan a awl hle thin.

Hetianga i awm a nih chuan dãktawr pan vat thin ang che.

A DAMDÃWI:
Lungna damdãwi Pathian siamsa atanga kan hmuh theihte zingah Vaimim (corn maize ) hi damdãwi tha ber pawla ngaih a ni. Vaimim chhãwn/sam 30grams tui thianghlim litre 1-in chhūm la, a lumin emaw dah vawhin emaw zing tin emaw tlai tin rial no khat in thin la, i lungnatna chu nasa takin a thunun thei ang.

Vaimim hi a kung leh a hnahte bakah a vaimim tak/fang chhumna tui pawh a tha tel vek thoa ngaih a ni nain a chhãwn/sam hi a chak tha bera ngaih a ni.

LUNG NÃ ATANA THA DANGTE

1. Purun vãr: Nitin mum/mal/fang 7 tal rãwtsawma a tui in thin a tha a, hei hian thisen kal vel a siam tha a, lunga thisen inpêkchhãwnnaatana puitu tha tak a nih theih avangin rãwtsawm tui in kher lo pawhin chaw ei apianga hmeh thin pawh a tha tho bawk.

2. Hmazil : A hmin mu phoro dendip (powder) fhiante 1 tui thianghlim no 1 nen chãwhpawlhin nitin zingah & tlaiah in thin a tha.

3. Hmarchapui: Hmarchapui thak lo chi hmin tuah tawh a mu phoro rawt dip tui thianghlim nen pawlhin a chunga mi ang bawk khian in thin a tha.

4. Maitamtawk: Hei pawh hi a chunga mite ang bawk khian a hmin mu rawt dip tui nena chawhpawlh in thin a tha.

5. Parbawr: A pãr hlãwm nitin a helin chaw ei apianga hmeh tel a tha..

6. Broccoli: Chaw ei apiangin a helin emaw chhum hminin emaw hmeh thin a tha.

7. Thei arlung hnah: A hnah chhum tui nitin zingah & tlaiah in thin a tha.

8. Fanghma: Chaw ei apiangin hmeh tel a tha a, nitin a hauva ei thin a tha bawk.

Khingte khi awlsam tea a taka tih theih vek a ni a, chhawr tangkai theih dan ngaihtuah thiam erawh a pawimawh hle.

A TLÃNGKAWMNA
Damdãwi pangngai allopathic medicine emaw, tualchhuak damdãwi emaw eng damdãwi chi pawh ni se, ei dan tur dik leh ei rei hun chhūng bithliah a awm vek a; hengte hi damlote'na an zawm that chuan a nihna tur angin a thawkin a rah chhuah a lang chauh thin. Chuvangin, vawi hnih khat eia tlêma nawm deuh avanga tawpsan leh mai thin hi dam harna leh economy nghawng thei thil a ni tih hriain damdawi hi tha taka ei thin tur a ni tih i hre reng ang u.

-Dr. C. Lalrampana

Post a Comment

Powered by Blogger.