Hming dai ve tawhlo tur Saihnuna tih hming pu hi Pahnih an awm a, Pakhat chu Sa kapthei Sapui keipui ngat pawh 10 lai kapthei leh Hla phuahthiam N.Mualcheng Lal  Sailo hnam a ni a.

Pakhat leh zawkchu Fanai hnam ni in, khawtlang rorelna leh thlarau mi, khawhar hla leh van lam ngaih hlate leh hla chi hrang hrang.phuahtu, a lalna tlang Leng leh a chheh vel ah chuan a khua leh tui te ngainat hlawh em em mai Saihnuna Fanai hi a awm bawk a. Hemi te pahnih hi kan hriatpawlh chawk hlawm a, thil âwmtak a nihna laipawh a awm. Leng lal Saihnuna fapa Lalchuanga nupui leh  Mualcheng lal Saihnuna nupui te hi unau an lo nikher bawksi nen, khaw in hnaihtak ah lal ni ve ve in hlaphuah thiam an lo ni dun ve ve kher bawk si a, kan lo hriat pawlh fotawh maithei..tun á¹­um ah hi chuan Fanai hnam Leng lal Saihnuna zawk hi a chanchin in han chuan lawr dan dan dawn teh ang.

Ni te an liam a, thla te an liam a, kum tamtak a liam hnu pawh hian kumpui sul vawitam in a liampui vetheih loh zofa te thinlung ah chuan heng thangthar te tan a a hlaphuah hlu takmai sak nuam em em mai lusun fate hnemtu leh an mittui hrukhul saktu leh vel nawn leh fothei khawp a khawhar hla phuah thiam Lal ropui tak nitlat lawi bawksi. Heng a hla phuah - 
  • He lei hi chatuan ram a tlinglo
  • Ṭap lo thei ka ni lo
  • Han thlir teh u romei zam kar ah khian
tih hlate hi Fanai tan chauh nilo in Zofa te tan hian Lusun te inhnem a inlenpui a khawhar zai a zaiho hi a awmchhung chuan khawhar hla rau rau bik ah pawh hian hmun lai li luahtu hla an la nireng dawn in a hriat a.

Leng Lal Saihnuna Fanai hi Khawhri (In 400 vel) a lal ropui Pazika fapa a ni a, Vailian tumkhat na (1872) khan Khua te hal in an umdarh vek avangin, Pazika tepawh hmarchhak lam Khawzawl bul Ṭhiak (Zaingen an tibawk) ah Liankhama bel turin chhungkaw 60 vel zet nen an pem phei a. Hetih hunlai 1896 lai hian Saihnuna hi a lo piang ta a ni. Vai lian a lo reh deuh chuan, A pa unaute Zaduna leh Zakapa lalna Khuangthing ah an pemphei leh a, Khuangthing a an awmlai hian Vailian thawh hnihna khan an umdarh lehvek a, Hemi hnu lawk boruak an ralmuan deuh tak ah khan Bawrhsap Tarmita (Major Shakespear) khan Pazika chu Leng ram hi kum 1898 khan a pe a. Heta tang hian Leng khua ah chuan an awmhlen ta a ni. Kum 1927 ah a pa Pazika a lo thihtak vangin a aiawh turin N.E Perry Bawrhsap khan a ruat ta a. Hei vang hian "Leng Lal" a lo nita a ni.
Fanai Lal Saihnuna
A thlarau nun...Saihnuna hi a naupan lai a tangin thiante leh midang pawisawi ngai lutuk lem lo a nichung in, Kum 1919 "Harhna" khan Mizoram tuam in khawchhak lam pawn an lo dawng ve a. Leng khua ah pawh hian hlimna chuan tuam a chimve in khurhna thlarau tepawh changtu an awm á¹­euh mai. He hlimna hian Saihnuna ngei pawh a lo man veta a, Kum 1921July 5 khan Kristian ah a inpe ve ta chawtmai a, a hnu kum thum na (1924) ah chuan Pastor Vanchhunga hnen ah Baptisma a chang ta ni. Hemi hnu a tang hian a khat tawk in hlimna in a khua hi a chenchilh reng tabawk a.

Saihnuna hi thenrual laina leh rual kawmthiam tak a ni a, a zaidam in a nun a nem em em a, hei vang hian mite ngainat a hlawh viau thin...Zai hi a ngaina a, zai thiam tak leh lungleng thei mitak a ni a, A naupan lai in zirna kawngá¹­ha a ên loh viau lai nimahse ziak leh chhiar ah A AW B te zir ve in Lower primary standard erawh a zo vetlat mai. A rilru leh tum ber chu Tirhkoh hna zir a Pathian rawngbawl a inpumpek nimahse engemaw hatsatna vangin tirhkoh ah chuan aá¹­ang ta lo chung in, theihtawp a rawngbawla Pathian tan a hun pek hi a thlahlel ber fothin. Pathian leh a Kohhran tan a rawngbawl hian a rilru a luahber fothin. Rawngbawl dan tur te a ngaihtuah thin a, Kohhran upa te puiin kohhran tan theihtawp chhuah te duh thin mahse "Kan Lal nge nge hi chu" ti an awmlai in, "Kan Kohhran hi Lal thu thu hlir in a kal" an timai ang tihte a hlau thin bawksi a, rilru inkhâp reng reng tehian a awm fothin. 

Hetia a awmreng lai hian, Pathian tan á¹­angkai a hmanraw pakhat nihve a tumtlat vang hian, miten Pathian an lo hmuh a, Lalpa ram a zauh theihnan leh Kraws kawngbo ten Isua an hmuh a, Khawvel miten Pathian an hriat theihnan enge á¹­haber ang ti a arilru nasa tak a ahman lai chuan, Hla hmang hian Ringlo mite, khawvelmite nun a Kraws thuruk inthup chu hriattir dan kawng a zawng ta a, Ringtu hmasa ten an mamawh em em Pathian Fakna buatsaih in a dapchhuak ta ni. A inbuatsaih lai a arilru a lo lang chu. Hla hi sermon tha leh kim tawi a ni tihte, Hla hi Lehkha thiamlo tan lehkha a ni, Hla hi Kraws thlirna entlang a ni tih te, Hla hi vanram leilawn a ni tihte hi a nithin. Pathian pawl in hla tamtak a phuah chhuak ta ni.

Hla phuahthiam ang a a hming a lo lar hnu phei chuan a in a lenglo khualkhua leh khawtual a á¹­ang pawhin inleng a neihfo tak thin ah phei chuan, a chenna In pawh sak len a lo á¹­ulphah ta a, a dung 40 ft leh a vang 24 ft ai a zim ah a cheng ngailo..A mah ngeiin a sawidan chuan, 'Aizawl a akal á¹­um te hian, min hmuh chak in nileng leng a thingpui thlum nen  minlo hmuak tu, min hmuhve leh á¹­ap ta hawm hawm te leh nileng leng a minlo chang a ka hmel hmu lehta chuang silo te ka hriat hian mi lungngai te hnemtu hi kan lo hlutzia leh heng zawng zawng hi Pathian malsawmna ka dawn a ni tih min ngaihtuah tir thin" a ti. A khaw mi te pawn Chi seh phur a an zinchhuah nikhua á¹­um chang tehian, "khawi khua nge i nih.?" ti a an lo zawh á¹­um tehian, Leng khua timai lo in, "Leng khua, Saihnuna khawpui lei Eden chatuanvanramhmawrtawng" tikher in ansawi thin. A khua leh tui tehian an ngaina hle a ni,

Khawtlang lam ah..Saihnuna hi khawtlang in an ngaina a, Hriselna te hi a ngai pawimawh a Hripui leh Khawtlang a damlo an awmte hian Damdawi lam thiam mi leh Doctor te ko in amah ber hi a kal mai ṭhin an ti. Ṭhal laiin ram a kan nasat thin vangin, Ram kâng a awmleh awmloh thlir in zan rei tak tak thleng in ram lam a thlir reng peih ṭhin an ti. Ram kâng a hmuh pawh in tlangau hmang in khawtlang a pun vat thin a. Ram kang hi a awm ngailo an ti. Khawlai vawnfai leh enkawl thianghlim lam tehi a vei a, khawlai ṭullo a laihkhuar mai mai tehi ṭha a tilo a, Naupang Sephung leh Perhpawng laihna khuar a hmuh te hian mi an inbilh sualpalh ange tiin a chhilh tir lehvek ṭhin an ti...Khawtlang khua leh tui tan rorel a thiam a, a taihmak vangin an ngaina a, Pathian mi Lalpa tan a ṭhahnem ngai mi a nih vang in, Pathian pawhin mal asawm a Leng khua a a tû leh fâ te leh hmun dang a mite pawh hi khawtlang a mi vantlang chunglam, Hruaitu leh Kohhran hnarkai tu ah Pathian in a hung deuh vek mai.

Ṭhenawm Khaw hrang hrang ah Welfare Committee te din in a zin kual reng bawk ṭhin a, N.Vanlaiphai a pawl lartak nithin Circle No VIII Red Cross President hmasa ber a ni nghe nghe. N.Vanlaiphai bial Advisory Council Member a tan Kum1947 khan Sawrkar in a thlang ta hial a, hna a thawh that leh thawh ropui a vang in Lal dang te thikphak loh turin Sawrkar in Silai ulhbun phir leh Certificate 13 lai a pe hial a ni..a hunlai chuan a ropuiin chawimawina tawp a tling a ni.

A hun hnuhnung Pu Saihnuna hian Kristian a a inpek a tang in Pathian tan tihve theih a neih te phaltak in leh Pathian tan a in senral kha a hrehlo a, a hlimna ber pawh Pathian rawngbawl a ni thin..Chu chuan Fakna leh Chawimawina, Van lam ngaih hla...etc. (98 lai a phuah. Mahse hla 80 chauh mumal tak a vawnthat) phuahtu Mizo te mamawh Hla rotling hlir mai minlo hnut chhiah tu chuan, Bible a pathian mite tawp dan angtho in natna in a tlakbuak veta tlat maisi a, Kum 1947 a tang khan Thawhah (Ashma) natna neive ṭan in, He Ashma vang hian Kum 1949 June 17 ni chuan Kum 54 mi niin (Kum 22 chhung a lal) a Lalpa tan leh a hmangaih khawtlang mipuite leh lâwm em em chung a Pathian tan rawng a lo bawlna thin Kohhran tepawh chu thlahlel viau mahse Khaw lo la awmtur lam ah chuan minlo hmuak tur in leh Pathian tan a Pasaltha te, lui kaisa te zawm ve tur in Nûnna bu a hming ziahluh sak in a chipui Fanai unau te minlo mangtha ta ni.

@FThanga Fanai

Note : 
1  Hlaphuah thiam  Fanai Lal Saihnuna thlalak Ngotekherh veng lai
2  Hmanhmawh deuh a ka ziak / type a nih vang in chhiar a har deuh maithei in hriat thiamna ka dil e.

Post a Comment

Powered by Blogger.