Mihringte hian ram inawpna dân leh khawtlang nun dân tur fel tak kan mamawh a, hetiang thu hi chanchinbu leh news-ah te kan tilang reng thin a. Chutiang ai maha pawimawh, kan taksa hriselna ngaih pawimawh hi Mizote hian kan mamawh em em a ka hriat avangin ka rawn au chhuahpui ve duh a ni. Kan veteran doctor Dr. Ringluaia, Synod Hospital Durtlang, television programme-a an interview-na te pawh kha ka lo en ve a. Hmanlai atanga Mizote natna tlangpui a sà wi – pumpuinâ, kawthalo, tih te kha an enkawl thin langsar zual niin a sawi a. Mizote hian ei leh in leh nun kan uluk loh vang te a ni ber ang, hnam damrei lo pawl tak pawh kan niin a lang. Tin, a bik takin mipa kan dam rei lova zuk leh hmuam, zu leh ruihhlo uar luat avanga nun tawi kan ni te pawhin a lang a. Tun tuma kan thlir tum ber chu kan thil “Ei leh in” chungchang hi a ni phawt ang.
Mihring rohlu ber mai chu nunna a ni a, a dawttu chu hriselna hi a ni. Mi a hrisel loh chuan dam ve reng mah se, dam man a awm thin lova, thih mai duh hial khawp nun a nei thin. ‘Mi hrisel tak chu a hlim thin a, mi hlim chuan Pathian a fak thin’. Natna khirh tak vei chung chuan Pathian hnena duah taka tawngtai te hi thil theih loh tluk a ni. Damna leh hriselna tha nei tur hian Pathian hnena dil chhuah mai emaw, awl ai taka neih mai theih a ni lo. Hriselna dân, a bik takin Pathianin zawm tura min tihte zawm leh beih fat fat hi kan damna tur chu a lo ni reng mai.
A tira Siamtuin a thlan mihringte chaw:
Mihring siamtu leh a mamawh hre vektu chuan Adama tan chaw a ruatsak a, “Ngai teh u, lei chung zawng zawnga thlai chi nei awm tinreng leh thing tinreng, thing chi nei rah awm te chu ka pe ang che u, in chaw tur a ni ang” tiin. Adama chuan Eden huan a chhuahsan takah chuan hah taka hna a thawh a lo tul ta a, mihring chuan, ‘Leia thlai’ ei phalna a lo nei ta a, a hma kha chuan thei chi tinreng Lalpa’n an ei tur a hlui sak sa fang nei chi (buh) te, theirah te, thei pil sak (nuts) te leh thlai te hi Siamtuin kan ei atana a thlan a ni.
Heng hi an nih phung pangngai tihdanglam vak loh, mawl (simple) taka siam an nih chuan chaw hrisel leh taksa chawmna tha ber te an ni. Chakna te, tuar chhelna te leh rilru chakna te min pe thei a; mahse, masala leh nasa tak a sawngbawl chaw te hian heng te hi a pe ve thei lo.
Thei rah leh thlaite hi vawikhat ei-ah chi hrang tam tak ei tura chhawp tur a ni lova, ei tam lutuk a awl bakah pai tawih zawh loh a hlauhawm. Vawikhatah a ruala ei teuh lovin, thei lam ei a, thlai ei leh a tha. Ei tur buatsaih chungchangah, chaw ei dawhkanah a buatsaih dan ngai reng, nitin chhawp loh a tha, a siam dan hrangte hian min hip thin.
Custards leh cream chawhpawlh a pudding, bawnghnute leh thil thlum nen a chawhpawlh vak te hi tui kan tiin siam kan uar hle; mahse hrisel nana thil tha ber an ni lo, pumpai tibuai leh kan thil ei chiah tawktu an ni, chu chuan pum pai nuam lo leh kaw puar te a siam thei.
A tawk chauha insawizawina in paitawihna a tanpui:
Kan taksa khawlin thisen tha a siam chhuah theih bak chaw kan ei tur a ni lo. Chaw tha tak i ei pawh a ni mai thei, mahsela, insumna tel miah lova ei nghek nghek mai chu sual a ni, chu chu Bible pawhin “Chaw ei puar luat tuk chu sual a ni” a lo tih nachhan chu ni.
Insawizawi hi pumpui chak nan te, rilru leh taksa chakna leh hriselna atan a pawimawh. Insawizawina hian pum pùar vak loh laia kan kal emaw tlân te hian pumpui chak lo a tanpui. Amaherawhchu, chaw ei puar lai taka insawizawi chu thil tha lo a ni thung. Ek lama harsatna nei tan te hian tui thianghlim tam tawk ina, ke a kal hi damdawi tha tak a ni.
Sa ei chungchang:
Kan ei leh in chungchangah hian Pathianin mihringte finna a pek, doctor-te sawi chauh hi a pawimawh ber ni lovin amah siamtu ngei Pathian sawi hi kan ngaichang zawk fo tur a ni.
A tir lamah mihringte tana Pathianin ei tur a buatsaih sakte kan sawi tawh a. Pathianin a phal hauh loh ransa ei, mihring lo awm zel te chuan an pawisa ta lova. Chu chuan mihringte ngaihtuahna sual chi hrang hrangah a hruai lut a, Pathian pawh a thinur ta em em a; anmahni tiboral vek turin khawvelah tui a let tir ta a. Noa- te chhungkua, mi pariat chauh dam khawchhuak chuan engmah eitur an neih dawn tak loh avangin Lalpan Noa hnenah sa, ei a thianghlim chauh chu tuak sarih zel in, ei thiang lo chu tuak khat chauh zelin lawngah khalh lut turin thu a pe a (Genesis 7:2-3).
A tirah chuan mihring dam theih chin hi a rei em em a, kum sangkhat dawn te an dam laiin, tui let leh hnua mihringin sa a ei tak chinah chuan an dam chin pawh kum 120 a ni ang a ti ta chauh reng a ni. (Gen 6:3). Hun a lokal zel a, mihringin sa a lo ei nasat tak zelah chuan kan damchhung kum te chu kum 70 vel chauhah a lo tlahniam ta (Sam 90:10). Tin, mihring pumrua pawh an lo të tulh tulh a, an theihna leh chakna pawh a tlem tulh tulh ta a ni. Aigupta ram atanga a hruaichhuah pawhin ‘Van chhang, mana’ in a chawm a. Aigupta rama an sabél ngaia an lungawi loh leh an phunnawi avang chauh khan an ei atan sa phalsak an ni. Hei pawh hi rei lo te atan chauh. Sa eina chuan an tan mi eng emaw zat thihna a thlen ta hial a nih kha.
Mihring taksa pêng thenkhatah pawh hian sa ei lo tura Siamtu’n a duan kan nihna chu a lang chiang khawp. Sa ei chi (Carnivore) ho zawng zawng hi chuan ha nghet tak, khabe nena inzawm, ngho (fang) hi an nei vek; mahse mihringah chutiang chu a awm ve lo! Tin, chaw leh thil kan ei, pai tawihna tur hian hun rei tak, darkar 24 vel lai a duh a. Sakei chhungkua (felidae) te hi chuan rei lo teah an thil ei an e chhuak zung zung thin. Chu chu rîltawi te te an neih vang a ni. Siamtu’n min siam dan atang rèng hian thlai nêm, thei leh pai tawih awl tak ei tura duan kan lo ni. Kan ei loh tur kan lo ei takah chuan ngeih lo mahila a âwm rëng a lo ni.
Kan ran hmuh phak ve te hi an hrisel ta lo em em a. Ran hrisel lo atang phei chuan natna hlauhawm tak tak, mihringin an kà i a thihpui mai theih chi a tam mai. Ran naupang te te hi a nei zo ramah chuan ei atan an talh thin a. Keini chuan a upa, chhawrah pawh tlak tawh loh kan hmu pha ve tawk tawk chauh a ni si a. Mihring pawh upa tak ai chuan naupang leh la valai tak chu an hrisel zawk ang hian ran naupang te ah chuan natna pawh a tlem a, ei atan pawh a hrisel zawk ngei ang. Ran hrisel lo leh âr hrisel lo lak atanga lakchhuah bawnghnute leh artui thleng hian an him tawh lo. An aiawh zo tur chaw hrisel ngaihtuah mai hi a him tawh zawk. Mihringah pawh kan natna zawng zawng hi thisenah an tlân khawm a, chutiang chiah chuan ransaah pawh a ni tho. Sa a thisen nen a ei, a thi thun tih te hi a hlauhawmzia i ngaihtuah chiang teh ang u.
Dr. Brooke Goldner, M.D. Testimony:
U.S.A Dietary Guidelines Advisor an tih mai USDA-2020 hmanni lawk a an inhmuhkhawm vawi 4-naa doctor ropui tak mai Dr. Brooke Goldner-i testimony hi a ropui khawp mai.
“Doctor ka nih hma hian kum 12 zet mai damlohnain min tlakbuak a. Zun thlum, lung lam thalo leh chi hrang hrang avanga bawrhsawm takin ka awm a. Kum 16 ka nih in SLE (Systemic Lupus Erythematosus) natnain min tlakbuak leh a. Kidney Failure (kal thalo) te, phungzawl ang maia tluk thut thut te leh a kaihhnawih tam tak veiin kum 12 zet mai khum betin ka na ta a. Chemotherapy chi hrang hrangte min laktir a. Damdawia nasa taka enkawl ka nih chhung hian damna tak tak ka hmulo.
Ka inngaihtuah ta a, ka ei leh in zawng zawng thlakin sa leh industry lama thilsiam chi reng reng leh chakna pai tam chaw an tih ang chu thlai leh thei ringawt eiin ka thlak ta vek a. Thla thum a ral chuan ka natna Lupas (SLE) chu a dam ta mai a. Tichuan sa reng reng ei lo ka nih tak avangin kum 15 chhung zet mai chu engmah natna sawi tur pawh awm tawh lovin ka awm ta a. Tichuan pasal ka neia, fate pawh ka nei a, U.S. Executive Department, ei leh in lam leh farming, forestry, rural community development and food (USDA) ah chuan chanvo pawimawh ber neitute zingah ka lo awm ta a ni.
Ka doctor pui duhtak te u, he thutak in hnena ka sawi hi khawvela natna tuar tam tak ten an dampui mek a ni a, khawngaih takin thu takah lo ngai ula, midangte tihdamna hmanrua a lo hmang turin ka chah duh che u a ni. Mite hian sa atanga siam an ei apiangin natna an lo nei thin a ni tih ka hre ta a. Chuvangin, kei pawhin sa atanga siam chhuah thil reng reng hi ka ei tawh ngai lova, chu chuan kan doctor hnathawhna hi nasa takin damnaah a pui dawn a ni tih ka hria” tiin a testimony leh ngenna ropui tak, mithiam kal khawm tlim hmur mai hmaah chuan a sawi tâwn tâwn mai a ni.
Heng kan sawi tak zawng zawngte hian damdawi (chemical) hmanna hi a tul lo a ti lova, damdawi ringawt hmanga dam tum ai chuan tih tur tha kan nei ve a ni tih lam hi kan sawi tum ber chu a ni. A tul ber zawk chu Pathian rinna (Trust in God) neih a, ama chakna ringa lawm taka thil tha lam kawngzawh tura in ngenna zawk a ni tih kan lo hre dawn nia.
Natna khirh tak tak nei tawh te kan nih chuan han bei ve chhin teh reng ila, kan lo dampui ve mial mai thei asin ‘Damdawi ei vak vak kher lovin’. Van nun zir lawknaah ngai ila, vanramah chuan intih natna a awm tawh dawn loh avangin sa ruai reng reng theh a awm dawn si lova! Leiah pawh damreina thuruk niin thluak fim tak neia kan dam khawchhuahna tur bul alo ni reng mai. Hawh u, Eden huanah i let leh ang u!
- Vanhmingliana (Taua)
Dawrpui
Lehkhabu rawn te: Councils on Diet and Foods
Post a Comment