Vawiin (Sept 6) hi Bible lehlin a bu puma kan neih hmasak ber atanga kum 61-na ni chiah a ni a. Chumi pual chuan, Mizo Bible chanchin tawi i lo chhiar ang u.
MIZO BIBLE CHANCHIN TAWI

Khawvel a lehkhabu danglam ber, khawvel ti danglam chiangtu ber’ tiin kan Bible hi an sawi thin a. Khawvela lehkhabu awm  tawh zawng zawng zinga chhut tam ber, tawng chi hrang hranga lehlin tam ber leh, beih pawh tawk nasa ber a ni hial awm e.

Eng tawng pawh nise, eng hnam pawh nise, Bible hi literature ropui berah an ngai thin. Hnam tin Bible hi an hnam te tawng theuh an hman dikna berah pawh an ngai thin a. Bible tin (tawng chi hrang hrang) hi a hunlaia mi thiam chungchuangte kutthlakna a ni thin a, khawvel hian a ngainep ngai lo a. Hnam tawng siam tu ber a ni a. Sap Tawng leh Mizo tawng phei hi chu a thanchhohna kawngah Bible hnatawh hi a ropui ber hial mai thei. English ho chuan anmahni tawng an sawi ropui theih dan ber chu ‘The language of Shakespeare and the Bible’ an ti a ni. Chu chu, ‘kan tawng hi Shakespeare a leh Bible-in an hmang ve a ni’ an tihna a ni.

A lo thanchhoh danah pawh a mak chungchuang khawp mai a, heti ang lehkhabu hi chu an la awm ngai lo a. Awm pawh an awm tawh ngai lo ang. Kum sang deuh thaw chhungin Bible bu pum hi a lo piang thei tawk a ni. Kum sawm pawh hi a rei a nia, kum sang khat hi chu rei tak a ni.

Bible an ziah tan na tak chu kum BC zabi 12 na daih tawh kha ni a hriat a ni a. Tuna Kristian te’n Thuthlung Hlui kan neih chi hi 90-100 AD vel khan siam fel nia hriat a ni. Thuthlung Thar bu hi AD zabi pakhatna chawhnu lam leh AD zabi pahnih na chawhma lam inkar bvela ziah nia hriat a ni a. AD 397 khan carthage khuaah Thuthlung Thar canon siam fel a ni a, hemi kum atang hian Bible chu kan lo nei angin a pawm theih awm e. Protestant Reformation a lo awm khan Protestant hoin Bible an saim tha ve leh a, Apokrifa bute hi Bible atangin an paih a, Roman Catholic Kohhran Bible-ah chuan tun thlengin an la awm a, chu chu kan Bible leh Roman Bible inan lohna a ni ta a ni.

MIZO BIBLE CHU: 
Mizote Bible hi kum 1896 khan lehlin tan a ni a, Pu Buanga leh Sap Upa-in an letling a, Suaka leh Thangphunga’n an tanpui bawk a. Chanchintha Luka ziak an let hmasa ber a, Chanchintha johana ziak leh Tirhkohte Thiltihin an zawm zel a, 1896 August thla atangin an hna hi an tan a ni. Engmah la hre lo hnamin chanchintha an hriat theihna tura lehlin tura an thlan lehkhabu te hi an thlang thiam hle a ni. 1897 August ni 31 khan Zosaphluia a lo thleng a, hemi kum tawp hian Pu Buanga leh Sap Upa chu an hawn a hun ta a. A haw dawn hi chuan an lehkha bu lehlin Pathumte chu an zo tawh a, Kolkatta lamah khawla chhut turin an thawn thla tawh nghe nghe a ni. A hnu kum hnih zet, 1899 june thla khan Chanchintha Luka ziak khawl chhut chu a lo thleng ta a, mizo tawng ngau ngau lehkhabu khawlchhut kan neih hmasak ber a ni tel awm e. 

1898 a lo thleng Zosapthara pawh Bible lehlin kawngah hian athawk tha hle bawk. Zosaphluia’n Chanchintha Matthaia ziak, 1&2 Korinth, Hebrai leh Thupaun bute a let a. Saphluia hi Vanchhunga leh Chhunruma’n an pui a. Sapthara’n Marka  a letling a, Filipi , kolosa leh thesalonika 1&2 pawh hi a darft chu sapthara siam nia hriat a ni. Kum 1914 khan Thuthlung thar bu an letling zo a. Pu Buanga te kha chhim lamah missionary turin an lo chhuak leh a, annni kaihhruiana hnuaih Thuthlung thar lehlin hna hi zawh theih a ni.

1914 khan Literature lam a mi thuk FJ Sandy a lo chhuak a, hemi kum hian Bible lehlin tawh sate chu ennnawn a ni bawk. 1917 khan Thuthlung thar bu pum chu khawl chhutin a lo chhuak thei ta a ni. 1924 khan Thuthlung Thar bu hi Pu Buanga leh Pastor Zathanga te’n an ennawn leh a, hei hi mizo kristiante’n kum sawmnga zet kan ring ta a ni.

FJ Sandy khan a theih ang angin Thuthlung Hlui lam lehlin hna a thawk a, 1918 kha chuan Zawlneite an tih ho- Hosea, Joela, Amosa, Obadia te chu a letling zo hman a ni. INdopui pakhatna lai khan amah chauh hi hmar chan missionary chambang chhun a ni a, mizo te min hmangaih em em tu a ni. Hna dang tam tak karah lehlin hna a thawk a, heti ang zah a letling hi a fakawm hle. Mizo tawng grammar phun nghettu pakhat a ni a, Double Adverb bute hial a siam a, Mizo thawnthu te pawh sap tawngin a letling a. Vanduaithlak takin a thi hma  hlauh a, sulhnu tam min hnut chhiah ta lo a ni. Kum 1924 khan a thi a, Mizoramah phum a ni. Mizote’n kan theihnghilh thiang lo.

Thuthlung hlui bute hi chhim leh hmarin lehlin dan turah chan an insem a, hmar lamin zawlnei lehkhabu zawng an let a, chhimin a bak zawng. Chhim lama lettu te hi, Pu Buanga, sap upa, Chautera. Pastor Zathanga leh Pastor Challiana te an ni. Thuthlung hlui lehlin ennawnnaah hian Pu Mena a tangkai hle a, a hoin an bei thin a, a hnu lamah senior MIssioanary-in an ho ta zel a ni. Kum 1956 khan Bible bu pum lehlin zawh a ni a, 1959 khan a buin a lo chhuak thei ta a ni. Bible lehlin kawnga chhim lam kohhran te hnathawh hi a ropui hle.

Vawi tam tak Bible lehlin hi ennawn, siam that leh lehlin that a ni a. 1964 khan Bible hi a tumhnihna atan leh that leh a ni a. Lehlin hmasa lama mi thiam la damte an tangkai hle a, Rev. Zairema a fakawm hle. 1982 a lo pension tak phei kha chuan ‘Chief Translator’ atan rawih zui a ni ta nghe nghe. 1984 khan Thuthlung Thar lehlin zawh a ni a, 1992 khan Thuthlung Hlui pawh zawh a ni a. 1995 khan Lehlin thar chu a bu a tih chhuah a ni a, chhutsual atam em avangin hralh lak loha ngaih hial a ni a. Kan nghahhlelh em avangin hralh zel tho a ni. Lehlin tum hnihna a a hmawrbawktue hi an zahawm hle,  kum 1992 khan an zinha naupang ber Rev. Chalbuanga pawh kum 52 mi a ni tawh a. Khatih laia an zinga Upa ber Rev. Sawiluaia pawh kum 84 a ni a,  kum 100 chuang damin min haw sa ta.  Pathian kaihhruaina a ropui hle  a ni.

Kan Zosap te kha kan zah viau tur a ni a, Bible lehlin kawngah ngat phei chuan an sulhnu a ropui hle. Pu Buanga te, Sapupa te, Saphluia, Sapthara leh, Pu Sandi-a te sulhnu a ropui zual. Bible lehlin hna te hi thlarau hruaina lo chuan a thawh theih loh a, Mizote’n Bible kan neih chhoh dante han thlir ila, Pathian kaihhruaina ropui zia kan hmu thiam awm e.

~F Vanlalrochhana

Post a Comment

  1. Avan tha vee khawi lehkhabu atangin nge a Source hi ilak khawngaihin min lo hrilh

    ReplyDelete

Powered by Blogger.